BEWATI YINI NGALOKU?
Kwakunjani kuphila kwetigcili eRoma?
Insimbi lebeyigatjwa sigcili saseRoma
EMbusweni wemaRoma, bantfu labanyenti baba tigcili ngekutsi emave akubo ancotjwe emphini nome batfunjwe. Labo labebabanjwa bebatsengiswa futsi bebangakavami kuphindze babuyele emakhaya nome emindenini yakubo.
Tigcili letinyenti lebetisetimayini betisetjentiswa kamatima kunaleto lebetisebenta emapulazini nasemakhaya. Sigcili besingahle siphocelelwe kutsi sigabe insimbi letsite entsanyeni. Leyo nsimbi beyibhalwa kutsi nangabe lesigcili sitfolakala sibalekile, loyo lositfolile utawuniketwa sibongo lesitsite nakasibuyisela kumnikati waso. Labo labebavama kwetama kubaleka bebabhalwa F emabuntini abo, lobowumelela ligama lelitsi fugitivus, lelisho umbaleki.
Incwadzi yeliBhayibheli yaFilemoni ikhuluma ngeMphostoli Pawula ngesikhatsi abuyisela Onesimuse kuFilemoni, njengoba abesigcili lesasibaleke kuye. Nanobe Filemoni bekanelilungelo lelingekwemtsetfo lekujezisa Onesimuse kabuhlungu, kodvwa Pawula wamcela kutsi ‘amemukele ngemusa’ ngenca yelutsandvo nebudlelwano labebanabo.—Filemoni 10, 11, 15-18.
Yini leyabangela iFenisiya yakadzeni yadvuma ngedayi lebukhwebeletane?
IFenisiya lesendzaweni lokungenteka ibitwa ngekutsi yiLebanoni lamuhla, beyatiwa ngekuba nedayi lebukhwebeletane (Tyrian purple dye), leyetsiwa ngelidolobha laseThire. INkhosi Solomoni yaka-Israyeli yahlobisa lithempeli ngendvwangu ‘lebukhwebeletane’ leyentiwa nguchwephesha waseThire.—2 Tikhronike 2:13, 14
Idayi lebukhwebeletane beyiligugu kakhulu ngaleso sikhatsi, ikakhulukati ngenca yekutsi bekungumsebenti kuyenta. Kwekucala, badwebi bebabutsa iminenkhe leminyenti yaselwandle lebitwa ngekutsi ngema-murex shellfish.a Bekusetjentiswa iminenkhe lengu-12,000 kute kwakhiwe idayi yemphahla leyodvwa. Ngemuva kwaloko, leminenkhe beyibese iyakhishwa kuletigubhu tayo kute kukhokhwe kwekwakha dayi lokukuyo. Labo labebakha ledayi bebabhica loko neluswayi babese bakubeka ngephandle elangeni emalanga lamatsatfu. Ngemuva kwaloko, bebakufaka embiteni bakubilise nemanti aselwandle bese bakuyekela kubhadle lamanye emalanga lamanyenti.
Kwaphela emakhulu eminyaka bantfu baseFenisiya bakhicita baphindze batsengisa ledayi, ngenca yetentsengiselwano labebanato kuhlanganise nekutsi bekunemave latsite labengephansi kwabo. Bufakazi bekukhicitwa kwaledayi buyatfolakala madvute neLwandle iMedithera naseCádiz, eSpain.
a Tigubhu tayo tisemkhatsini wemasentimitha lasihlanu kuya kulasiphohlongo budze.