BEWATI Yini?
Lisinagogi Langelikhulu Lekucala
Lesakhiwo sifanana nelisinagogi langelikhulu lekucala lelatfolakala eGamla, lesendzaweni lengemakhilomitha lacishe abe ngu-10 kusukela enyakatfo yeLwandle LwaseGalile. Sisikhombisa indlela lokungenteka lisinagogi lasendvulo belibukeka ngay
Bewuyini umsuka wemasinagogi?
LIGAMA lelitsi “lisinagogi” lisuselwa kulelinye ligama lesiGriki lelisho “umhlangano” noma “kuhlangana ndzawonye.” Leligama liyafaneleka ngobe kusukela kadzeni emaJuda bekahlangana emasinagogeni kute akhonte Nkulunkulu futsi atfole ticondziso. ImiBhalo YesiHebheru ayikhulumi kakhulu ngemasinagogi, kodvwa imiBhalo YemaKhristu YesiGriki ichaza ngalokucacile kutsi emasinagogi besekavele akhona ngelikhulu lekucala C.E.
Tati teliBhayibheli letinyenti tikholelwa kutsi emasinagogi aba khona ngesikhatsi emaJuda atfunjwe eBhabhulona. I-Encyclopaedia Judaica itsi: “EmaJuda latfunjwa bekete lithempeli, futsi njengobe bekangekho eveni lawo, bekadzinga kudvudvutwa. Ngako bekahlangana ndzawonye mhlawumbe ngemaSabatha kuze afundze imiBhalo.” Nakakhululwa ekutfunjweni, kubonakala ngatsi emaJuda achubeka nekuhlangana ndzawonye kute athantaze, afundze imiBhalo, aphindze akhe emasinagogi noma ngukuphi lapho abehlala khona.
Ngelikhulu lekucala C.E., emasinagogi bekabaluleke kakhulu enkholweni yebuJuda kanye nasendleleni lebekaphila ngayo. Loko kwasakatekela etindzaweni letiseningizimu ye-Europe, eMphumalanga Lesekhatsi kanye naka-Israyeli. Professor Lee Levine wase-Hebrew University of Jerusalem utsi: “[Lisinagogi] beliyindzawo yekudadisha, yekudla kudla lokudliwa ngeliSabatha nangaleminye imikhosi lebalulekile, yekuteka emacala, yekuletsa tintfo lebetitawusita bantfu labahluphekako, kanye neyekubamba imihlangano yetepolitiki kanye naleminye imihlangano. Lokubaluleke kakhulu kutsi emasinagogi bekasetjentiselwa kukhonta Nkulunkulu.” Akusimangalisi-ke kutsi Jesu bekavame kutfolakala emasinagogeni. (Mak. 1:21; 6:2; Luk. 4:16) Bekafike afundzise, eluleke aphindze akhutsate labo lebebakhona. Ngalokufanako, ngemuva kwekusungulwa kwelibandla lebuKhristu, umphostoli Pawula bekashumayela emasinagogeni tikhatsi letinyenti. Labo lebebafuna kuba nebuhlobo lobuhle naNkulunkulu bebaya esinagogeni. Ngako Pawula nangabe aye edolobheni lelitsite, bekavame kuyoshumayela esinagogeni kucala.—Imis. 17:1, 2; 18:4.