Bewati Yini?
Baphristi ethempelini bebayilahla njani ingati yetilwane lebekwentiwa ngato umhlatjelo?
NJALO ngemnyaka, baphristi baka-Israyeli bebenta imihlatjelo leminyenti kakhulu yetilwane ethempelini. Ngekusho kwesatimlandvo lokutsiwa nguJosephus, ngeliPhasika, bekwentiwa umnikelo wetimvu letingetulu kwa-250 000, lebekwenta kutsi kube nengati lenyenti kakhulu. (Lev. 1:10, 11; Num. 28:16, 19) Beyiyaphi yonkhe lengati lengaka?
Bacwaningi bemisalela yemlandvo batfole umsele lomkhulu wekuhambisa kungcola lebewusethempelini lelakhiwa nguHerodi lebewusetjentiswa kwaze kwaba ngulapho lelithempeli libhujiswa nga-70 C.E. Batfola kutsi lengati beyigeleta ngalomsele futsi iphumele ngephandle kwalelithempeli.
Cabanga nganati tintfo letimbili lebetisita kuze li-al’thare lihlale lihlobile:
Timbobo letiphansi kuleli-al’thare: Kuchazwa kwendlela kungcola bekususwa ngayo kuleli-al’thare kutfolakala kulenye incwadzi yakadzeni lenemitsetfo yemaJuda nemasiko awo lokutsiwa yiMishnah leyabhalwa ngemuva kwemnyaka wesi-200 nayo ichaza intfo lefanako. Lencwadzi itsi bekunetimbobo letimbili ekoneni laleli-al’thare. Ingati yaletilwane kanye nemanti lebekasetjentiswa nakuwashwa leli-al’thare bekugeletela kuletimbobo futsi kungene kulomsele lebewucitsela esihosheni saseKhidroni.
“Letimbobo” takadzeni lebetitfolakala eceleni kweli-al’thare tiyavumelana naloko lokutfolwe bacwaningi bemisalela yemlandvo lamuhla. Incwadzi letsi The Cambridge History of Judaism iyavuma kutsi kutfolakele umsele lomkhulu lebewuhambisa kungcola eceleni kwelithempeli. Itsi: “Kungenteka lomsele bewuhambisa emanti labhicwe nengati yetilwane lokwentiwe ngato umhlatjelo lebekaphumela ngephandle kwalelithempeli.”
Bekunemanti lamanyenti: Baphristi bebadzinga emanti lamanyenti kakhulu kuze bagcine leli-al’thare nalomsele kuhlobile. Kuze baphristi bakhone kwenta lomsebenti lobaluleke kangaka, bebahlale batfola emanti lavela edolobheni. Bekusetjentiswa imisele, imitfombo nemadamu kuze lamanti afike kuleli-al’thare. Lomunye umcwaningi wemisalela yemlandvo lokutsiwa nguJoseph Patrich utsi kubonakala ngatsi kute lelinye lithempeli ngaleso sikhatsi lebelinendlela lehlakaniphe kangaka yekungenisa emanti ethempelini futsi likhone nekukhiphela ngaphandle emanti langcolile.