Macho Yote Yakuangaliapo

“Mateso” ndivyo Jerry alifafanuavyo. Yeye asema: “Kila wakati nilipoingia darasani ningeanza kutoka jasho jingi, nilihisi kana kwamba nimejazwa pamba mdomoni, na niliona kama siwezi kuongea—hata kama uhai wangu ungekuwa hatarini. Kisha ningeanza kusikia joto kali likipanda mikono yangu na miguu yangu hadi usoni na ningebadilika kuwa mwekundu—kana kwamba nilikuwa nabadilika rangi mwili wote.”

JERRY ana woga wa watu, hali ya kuhofu sana kuchunguzwa na wengine na kuaibishwa hadharani. “Mtu mwenye woga wa watu huamini kwamba kila mtu anamtazama,” chasema kijitabu kimoja kilichochapishwa na Shirika la Marekani la Magonjwa ya Wasiwasi. “Wasiwasi huo waweza kutokeza hali kama za hofu ya ghafula kutia ndani moyo kupiga kwa nguvu, hali ya kuzirai, kukosa hewa, na kutokwa na jasho jingi.”

Huenda wengine wakaelekea kupuuza hofu za wale wenye woga wa watu, wakisema kwamba watu hao wajilazimishe tu kupuuza haya zao “wakachangamane na watu.” Ni kweli kwamba sehemu ya kukabiliana na woga wa watu yatia ndani kukabili hofu zako mwenyewe. Lakini, kuna tofauti kubwa kati ya haya na woga wa watu. “Tofauti na haya ya kawaida,” asema Jerilyn Ross, “woga wa watu ni mbaya sana hivi kwamba unahitilafiana na utendaji wa kawaida, kazini, shuleni, na katika karibu mahusiano yote na watu wengine.”

Uchunguzi umedokeza kwamba maisha za mamilioni ya watu zimeathiriwa na woga wa watu.a Ebu ona baadhi ya hofu ambazo zimehusishwa na hali hii yenye kudhuru.

Hofu za Woga wa Watu

Kusema mbele ya watu. Doug akumbuka jinsi alivyoshikwa na hofu alipokuwa akitoa hotuba fupi kwa kikundi kidogo cha wakazi wa huko kwao. “Kwa ghafula nilianza kutokwa na jasho jembamba,” yeye asema. “Moyo ulikuwa ukipiga kama ngoma. Nilikuwa natetemeka. Koo yangu ikawa kana kwamba inajifunga, nikashindwa kutoa maneno.” Ni kweli kwamba karibu kila mtu hushikwa na wasiwasi anaposimama mbele ya wasikilizaji. Lakini mtu mwenye woga wa watu hushikwa na ogofyo kuu lisilopungua, na halipungui hata kwa mazoezi. Kwa hakika, Doug akaja kuona hata fursa ndogo tu ya kuzungumza kuwa kama tisho kwa uhai wake.

Kula mbele ya wengine. Kwa kuwa wenye kuogopa watu huamini kwamba wanachunguzwa, hata mlo rahisi tu waweza kuwa mateso makubwa ajabu. Wao wana wasiwasi kwamba mikono yao itatetemeka, kwamba wataangusha chakula au kwamba watakosa mdomo, au hata kwamba watakuwa wagonjwa. Hofu hizo zaweza kutimia. Kitabu Dying of Embarrassment chasema: “Kadiri unavyokuwa na wasiwasi kwamba unaweza kufanya jambo fulani lenye kuaibisha, ndivyo unavyozidi kuhangaika. Kadiri unavyohangaika, ndivyo unavyoelekea kuanza kutetemeka au kufanya mambo ya ghafula yasiyofaa. Tatizo hilo laweza kuzidi mpaka iwe vigumu kupeleka chakula au kinywaji mdomoni bila kukiangusha au kukimwaga.”

Kuandika mbele za wengine. Wakiogopa kwamba mikono yao itatetemeka au kwamba wataonekana wakiandika vitu visivyoweza kusomeka, wengi wenye kuogopa watu hushikwa na hofu wanapolazimika kutia sahihi kwenye hundi au kuandika jambo lolote wakitazamwa na wengine. Kwa mfano, Sam aliaibika sana alipoambiwa na mwajiri wake awe akitia sahihi kitabu cha rekodi ya kazi mbele ya askari-mlinzi kila asubuhi kabla ya kazi kuanza. “Nilishindwa,” asema Sam. “Mkono wangu ulikuwa ukitetemeka sana hivi kwamba ilikuwa ikinibidi niudhibiti kwa mkono mwingine ili niweze kuandika kwenye mstari na bado hungeweza kusoma maandishi yangu.”

Kutumia simu. Dakt. John R. Marshall asema kwamba wengi wa wagonjwa anaowatibu waliungama kwamba wao waliepuka kutumia simu kwa kadiri iwezekanavyo. “Waliogopa kwamba wao wangeshindwa kujibu ifaavyo,” yeye asema. “Wengine waliogopa kwamba kwa sababu wangepotewa na maneno, ukimya wenye aibu ungefuata na wanapochanganyikiwa na maneno, wasiwasi ungefanya sauti zao zibadilike, zitetemeke, au hata kuwa juu sana. Wao waliogopa kwamba wanaweza kugugumiza, au kwa njia nyinginezo za aibu waonyeshe kwamba wana woga.”

Kuchangamana na watu. Watu fulani huogopa karibu hali yoyote inayohusisha kuchangamana na wengine. Mara nyingi, wao hasa huogopa kuangaliana na wengine macho kwa macho. “Wale wenye woga sana wa watu mara nyingi hawana uhakika watazame wapi na hawajui wafanye nini wanapotazamwa na wengine,” yasema The Harvard Mental Health Letter. “Wao huepuka kutazama wengine kwenye macho kwa sababu wao huhisi kwamba hawajui wakati wa kuwatazama watu na wakati wa kutazama mahali pengine. Wao hudhani kwamba wengine watawafikiria vibaya.”

Kuna hofu nyinginezo zinazohusika na woga wa watu. Kwa mfano, wengi huogopa sana kutumia vyoo vya umma. Wengine huogopa kununua vitu wakitazamwa na muuzaji. “Mimi hujifikiria sana hivi kwamba mara nyingi hata sioni kitu ninachotazama,” asema mwanamke mmoja. “Sikuzote mimi hutazamia kwamba yule mtu kwenye kaunta atasisitiza kwamba niamue kile ninachotaka kununua na nisiwapotezee wakati wao.”

Hao Hujaribuje Kukabiliana na Hali?

Wale ambao hawana ugonjwa huo hawaelewi uchungu wa wale wenye woga wa watu. Mtu mmoja mwenye woga wa watu afafanua hali yake kuwa “aina mbaya zaidi ya aibu uwezayo kuwazia!” Mtu mwingine akiri hivi: “Sikuzote mimi hufikiria kujiua.”

Kwa kuhuzunisha, wengi wenye woga wa watu huanza kunywa vileo katika jitihada za kujaribu kuondoa wasiwasi wao.b Ingawa vileo vinaweza kutuliza mtu kwa muda tu, hatimaye kunywa vileo kupindukia huongeza tu matatizo ya mtu huyo. Dakt. John R. Marshall asema: “Wagonjwa kadhaa ninaowatibu ambao hawajazoea kunywa penye watu wamejikuta wakibugia vileo na kulewa chopi—wakijaribu kujituliza kabla ya kikusanyiko cha kirafiki au wakati huo, kumbe ndipo wanapojiaibisha vibaya zaidi mbele ya wale ambao hao waliogopa sana.”

Labda mbinu ya kukabiliana na hali hiyo ambayo ni ya kawaida sana miongoni mwa wenye woga wa watu ni kuwaepuka watu wengine. Ndiyo, wengi huepuka tu hali zinazowatia hofu. “Niliepuka hali nyingi sana kadiri iwezekanavyo, hata kuzungumza kwenye simu,” asema mtu mmoja mwenye woga wa watu aitwaye Lorraine. Lakini, baada ya muda watu wengi wenye matatizo hayo hugundua kwamba kuepuka hali wanazoogopa huwafanya kuwa wafungwa tu badala ya kuwalinda. “Baada ya muda,” asema Lorraine, “upweke na uchovu ungenishinda.”

Kuepuka watu kwaweza “kuwa mtego wa kujinasia,” aonya Jerilyn Ross. “Na kila tendo la kuepuka watu,” aongezea, “hufanya iwe rahisi kuangukia mtego huo tena—mpaka huko kuepuka watu kunapotukia kwenyewe tu.” Wengine wenye woga wa watu hukataa daima mialiko ya mlo au hukataa kazi zinazohusisha kuchangamana na watu. Matokeo ni kwamba hawawezi kujifunza kukabili hofu zao na kuzidhibiti. Kama Dakt. Richard Heimberg anavyosema, “maisha zao zimejaa mambo mengi ya kuwaziwa tu ambayo hata hayakutukia ya jinsi walivyokataliwa na mawazo ya makosa ambayo wangefanya katika kazi ambazo hata hawakujaribu kufanya kwa sababu waliziepuka.”

Lakini, kuna habari njema kuhusu woga wa watu: Unaweza kutibiwa. Bila shaka haiwezekani—hata haitakikani—kuondoa kila aina ya wasiwasi. Lakini, wale ambao wana woga wa watu wanaweza kujifunza kudhibiti hofu zao, na Biblia ina mashauri mazuri yawezayo kusaidia.

[Maelezo ya Chini]

Kudhibiti Hali ya Kuogopa Watu

“Jambo kuu zaidi ambalo wenye kuogopa watu wapaswa kukumbuka ni kwamba magonjwa ya woga huweza kutibiwa vizuri. Si jambo ambalo ni lazima liwasumbue maishani.”—Dakt. Chris Sletten.

KWA furaha, wengi wenye kuogopa watu wamesaidiwa kupunguza wasiwasi wao na hata kukabili hali zenye watu ambazo waliogopa kwa miaka mingi. Ikiwa unashikwa na woga wa watu, uwe na hakika ya kwamba wewe pia unaweza kujifunza njia nzuri za kukabiliana na ugonjwa huo. Ili kufanya hivyo, utahitaji kushughulikia (1) dalili za woga wako, (2) mambo unayoamini kuhusu hali unazoogopa, na (3) tabia ambayo hutokezwa na hofu zako.

Kanuni za Biblia zaweza kusaidia. Ni kweli kwamba Neno la Mungu si kitabu cha kitiba, wala halitaji ugonjwa wa “kuogopa watu.” Lakini, Biblia inaweza kukusaidia ‘kushika hekima kamili na busara’ unaposhughulikia hofu zako.—Mithali 3:21; Isaya 48:17.

Kudhibiti Dalili za Woga Wako

Dalili zinazoonyesha kuogopa watu hutofautiana kwa kila mtu. Mwili wako hutendaje unapokaribia hali unayoihofu? Je, mikono yako hutetemeka? Je, moyo wako hupiga haraka-haraka? Je, wewe hupata maumivu ya tumbo? Je, wewe hutoka jasho au hubadilika uso, au mdomo wako hukauka?

Ni kweli kwamba haipendezi kufikiri juu ya kutoka jasho, kugugumiza, au kutetemeka mbele ya wengine. Lakini kuwa na wasiwasi juu ya litakalotokea hakutasaidia. Yesu aliuliza kwa kufaa hivi: “Ni nani kati yenu kwa kuhangaika aweza kuongeza dhiraa moja kwenye muda wake wa uhai?” (Mathayo 6:27; linganisha Mithali 12:25.) Kwa kweli, kukazia tu akili juu ya dalili unazoonyesha unapokuwa na woga na vile huenda wengine wakafikiri kunaweza tu kuharibu mambo zaidi. “Wakifikiri kuwa watu wengine wanatambua kwamba wana wasiwasi, wenye kuogopa watu huhangaika hata zaidi,” lasema The Harvard Mental Health Letter. “Wao hutarajia kwamba wataharibu mambo—tazamio ambalo hutokeza mahangaiko zaidi wanapokaribia hali wanazoogopa.”

Unaweza kupunguza ukali wa dalili za woga wako kwa kupumua polepole kutoka kwenye kiwambo. (Ona sanduku “Chunga Jinsi Unavyopumua!”) Mazoezi ya kawaida yenye kutuliza misuli ni muhimu pia. (1 Timotheo 4:8) Huenda pia ukahitaji kufanya mabadiliko fulani katika njia yako ya maisha. Kwa mfano, Biblia hushauri hivi: “Heri konzi moja pamoja na utulivu, kuliko konzi mbili pamoja na taabu; na kujilisha upepo.” (Mhubiri 4:6) Basi hakikisha kwamba unapumzika vya kutosha. Kwa kuongezea, chunga ulaji wako. Usiwe unakosa kula nyakati nyingine na unapaswa kula saa zilezile ambazo wewe hula. Huenda ikawa lazima kupunguza kafeini, ambayo yaweza kuchangia sana kutokeza wasiwasi.

Zaidi ya yote, uwe mwenye subira. (Mhubiri 7:8) Kikundi kimoja cha madaktari charipoti hivi: “Baada ya muda, utaona kwamba, ingawa bado unahisi wasiwasi fulani katika hali fulani zenye watu, dalili zako za woga zitapunguka sana. Jambo muhimu zaidi ni kwamba kwa kufanya mazoezi, utakuwa mwenye uhakika zaidi, nawe utakuwa katika hali njema zaidi ya kuingia katika hali zenye watu ambazo wewe huhofu.”

Kuzikabili Fikira Zako Zinazotokeza Woga

Imesemwa kwamba huwezi kupatwa na hisia fulani bila ya wewe kuifikiria kwanza. Ndivyo ilivyo na kuogopa watu. Kwa hiyo, ili kupunguza dalili zinazoonyesha woga wako, huenda ukahitaji kuchunguza “mawazo ya moyoni” ambayo huzichochea.—Zaburi 94:19.

Wataalamu fulani husema kwamba kuogopa watu hasa ni hofu ya kukataliwa na watu. Kwa mfano, katika kikusanyiko cha kirafiki, mtu anayeogopa watu aweza kujiambia hivi, ‘Naonekana mjinga. Ni lazima watu wanaona kwamba sifai hapa. Nina hakika kila mtu ananicheka.’ Tracy, ambaye aliogopa watu alikuwa na hisia kama hizo. Lakini, baadaye alifikiria hisia hizo. Akatambua kwamba watu hawana wakati wa kumchunguza na kumhukumu. “Hata nikisema jambo ambalo halichekeshi,” Tracy akata kauli, “je, inafaa kwa mtu mwingine kunikataa kwa sababu ya jambo hilo?”

Kama Tracy, huenda ukahitaji kukabili mawazo mapotovu kama hayo ya uwezekano wa kukataliwa na wengine na kadiri ya kukataliwa na wengine katika vikusanyiko vya kirafiki. Je, kweli kuna sababu nzuri za kuamini kwamba watu wataudhika nawe ikiwa kweli utafanya vile unavyohofu? Hata kama wengine wataudhika, je, kuna sababu ya kukata kauli kwamba masaibu hayo hayatapita? Je, kweli maoni ya mtu mwingine yaweza kubadili jinsi wewe ulivyo? Biblia yashauri hivi kwa hekima: “Usitie moyoni mwako maneno yote yaliyosemwa.”—Mhubiri 7:21.

Kikiandika juu ya woga wa watu, kikundi fulani cha madaktari kilisema: “Matatizo hutokea wakati watu wanapofikiria kupita kiasi matokeo ya kukataliwa na wengine. Kukataliwa na wengine kwaweza kuvunja moyo sana. Kwaweza kuumiza sana. Lakini si lazima kukuvunje moyo. Si msiba ila tu wewe ukuone kuwa msiba.”

Biblia yatusaidia tujione kihalisi. Inakiri hivi: “Sisi sote hujikwaa mara nyingi.” (Yakobo 3:2) Ndiyo, hakuna mtu ambaye amekamilika na asiyepatwa na hali zake ambazo nyakati nyingine huaibisha. Kujua jambo hili hutusaidia kukubali udhaifu wa wengine, na kutia moyo wengine watuelewe pia. Na hata hivyo, Wakristo wajua kwamba yule ambaye kibali chake ni muhimu kabisa ni Yehova Mungu—naye hazingatii makosa yetu.—Zaburi 103:13, 14; 130:3.

Kukabili Hofu Zako

Ili kushinda vita vyako dhidi ya woga wa watu, upesi au baadaye utahitaji kukabili hofu zako. Mwanzoni, huenda ukatishwa na wazo hilo. Mpaka sasa, labda umeepuka vikao vya kirafiki ambavyo huenda vikachochea hofu zako. Lakini, yaelekea kwamba hali hiyo iliondoa uhakika wako na kuzidisha hata zaidi hofu zako. Kwa sababu nzuri, Biblia yataarifu hivi: “Ajitengaye na wenzake hutafuta matakwa yake mwenyewe; hushindana na kila shauri jema.”—Mithali 18:1.

Kwa kutofautisha, kukabili hofu zako huenda kukapunguza wasiwasi wako.a Dakt. John R. Marshall asema: “Mara nyingi sisi huwatia moyo wenye kuogopa watu—hasa wale ambao wanahofu hali fulani hususa, kama kuogopa kusema mbele ya watu—wajilazimishe kutenda katika hali na mashirika yanayohitaji wachangamane na watu.”

Kukabili hali ambazo umehofu kutakusadikisha (1) kwamba kasoro zenye aibu mara nyingi hazitafanya ukataliwe na wengine na (2) kwamba hata zikifanya ukataliwe kwa kadiri fulani, huo si msiba. Lakini, kumbuka uwe mwenye saburi na maendeleo yako. Huwezi kufanikiwa mara moja, wala si jambo halisi kutarajia woga wote upotee. Kulingana na Dakt. Sally Winston, lengo la tiba, si kuondoa dalili zinazoonyesha woga wako, bali ni kuzifanya zisiwe jambo kuu. Ikiwa dalili hizo za woga si jambo kuu, basi hizo hupotea au angalau hupungua.

Wakristo wana kichocheo chenye nguvu cha kushinda hofu zao za watu. Kwa kweli, wao huambiwa “tufikiriane ili kuchocheana kwenye upendo na kazi zilizo bora, si kuachilia mbali kukusanyika pamoja sisi wenyewe.” (Waebrania 10:24, 25) Kwa kuwa utendaji wa Kikristo mara nyingi huhusisha kuchangamana na wengine, kufanya bidii kudhibiti hofu zako za watu kwaweza kusaidia sana maendeleo yako ya kiroho. (Mathayo 28:19, 20; Matendo 2:42; 1 Wathesalonike 5:14) Mtajie Yehova Mungu jambo hilo katika sala, kwa kuwa yeye aweza kukupa “nguvu ipitayo iliyo ya kawaida.” (2 Wakorintho 4:7; 1 Yohana 5:14) Omba Yehova akusaidie kupata usawaziko juu ya kibali cha wengine na kusitawisha stadi za kufanya kile anachotaka.

Ni kweli kwamba matatizo ya kila mtu mwenye woga wa watu ni ya kipekee, na kila mmoja atakuwa na mambo tofauti ya kukabili na nguvu tofauti za kukabiliana. Wengine wamefanya maendeleo makubwa sana kwa kutumia madokezo ambayo yamezungumziwa. Kuna visa ambavyo huenda msaada zaidi ukahitajika. Kwa mfano, wengine wametibiwa.b Wengine wametafuta msaada wa wataalamu wa akili. Amkeni! halipendekezi wala kudhamini tiba aina fulani hususa. Ni uamuzi wa kibinafsi kwa Mkristo kufuatia tiba hiyo. Lakini apaswa kuwa mwangalifu ili tiba yoyote anayopokea isihitilafiane na kanuni za Biblia.

Watu ‘Wenye Hisia Kama Zetu’

Biblia yaweza kuwa kitia-moyo kikubwa, kwa kuwa ina mifano halisi ya watu ambao walishinda magumu yao ili wafanye matakwa ya Mungu. Fikiria Eliya. Akiwa mmoja wa manabii mashuhuri zaidi katika Israeli, yeye alionyesha ujasiri uwezao kuonekana kuzidi ule wa kibinadamu. Lakini, Biblia inatuhakikishia kwamba “Eliya alikuwa mtu mwenye hisia kama zetu.” (Yakobo 5:17) Yeye aliweza kupatwa na pindi za hofu kuu na wasiwasi.—1 Wafalme 19:1-4.

Mtume Mkristo Paulo alienda Korintho “katika udhaifu na katika hofu na kwa kutetemeka sana,” yaonekana kwa sababu alitilia shaka sana uwezo wake mwenyewe. Na kwa kweli yeye alikataliwa kwa kiasi fulani. Kwa kweli, wapinzani fulani wa Paulo walisema hivi: “Kuwapo kwake mwenyewe binafsi ni dhaifu na usemi wake wa kudharaulika.” Lakini, hakuna jambo lolote linaloonyesha kwamba Paulo aliruhusu maoni ya wengine yaliyopotoka kuathiri jinsi alivyojiona mwenyewe au alivyoona uwezo wake.—1 Wakorintho 2:3-5; 2 Wakorintho 10:10.

Musa alikosa uhakika katika uwezo wake wa kumfikia Farao, akidai kuwa yeye ‘si mwepesi wa kusema na ulimi wake ni mzito.’ (Kutoka 4:10) Hata Yehova Mungu alipoahidi kumsaidia, Musa aliomba: “Hasha, Bwana, tafadhali tuma mtu mwingine.” (Kutoka 4:13, Today’s English Version) Musa hakutambua uwezo wake, lakini Yehova alitambua uwezo wake mbalimbali. Alimwona Musa kuwa mtu mwenye uwezo wa kiakili na kimwili wa kutimiza mgawo huo. Na bado, kwa upendo Yehova alimwandalia Musa msaidizi. Yeye hakumlazimisha Musa amkabili Farao akiwa peke yake.—Kutoka 4:14, 15.

Yeremia vilevile alikuwa kielelezo chenye kutokeza kwa habari hii. Alipopewa utume wa kuwa nabii wa Mungu, kijana huyo alijibu: “Aa, Bwana MUNGU! tazama, siwezi kusema; maana mimi ni mtoto.” Yeremia hakuwa na uwezo wa kutekeleza mgawo wake. Lakini, Yehova alikuwa naye. Alimsaidia Yeremia awe “mji wenye boma, na nguzo ya chuma, na kuta za shaba, juu ya nchi yote.”—Yeremia 1:6, 18, 19.

Basi, ikiwa hofu na wasiwasi zakufanya uteseke, usikate kauli ya kwamba huna imani au kwamba Yehova amekukataa. Tofauti na hiyo, “BWANA yu karibu nao waliovunjika moyo, na waliopondeka roho huwaokoa.”—Zaburi 34:18.

Kwa kweli, vielelezo vya Biblia vinavyotajwa juu vyaonyesha kwamba hata wanaume thabiti wenye imani walipambana na hisia za kupungukiwa. Ingawa Yehova hahitaji zaidi ya jinsi kila mmoja awezavyo kutoa, aliwasaidia Eliya, Paulo, Musa, na Yeremia watimize mengi zaidi kuliko walivyotazamia. Kwa kuwa Yehova “anatujua umbo letu, na kukumbuka ya kuwa sisi tu mavumbi,” uwe na hakika ya kwamba anaweza kukusaidia pia.—Zaburi 103:14.

[Maelezo ya Chini]

[Sanduku katika ukurasa wa 8]

Chunga Jinsi Unavyopumua!

WATU wengine wanaoogopa watu huweza kupunguza dalili zinazoonyesha woga wao kwa kuzingatia jinsi wanavyopumua. Kwanza, hiyo huenda ikaonekana kuwa ajabu. Kwani, kila mtu anajua kupumua! Lakini watalaamu wasema kwamba watu wengi wenye matatizo ya mahangaiko hawapumui vizuri. Mara nyingi, wanapumua kidogo-kidogo, haraka-haraka, au wanapumua sana kutoka kifuani.

Fanya mazoezi ya kupumua ndani na nje polepole. Kupumua kupitia pua badala ya mdomo hufanya iwe rahisi sana kupumua polepole. Pia, jifunze kupumua kutoka kwenye kiwambo cha kifua, kwa kuwa kupumua kutoka sehemu ya juu ya kifua huongeza uwezekano wa kupumua haraka-haraka. Ili ujipime kwa habari hii, unapokuwa umesimama, weka mkono wako mmoja juu kidogo tu ya nyonga na mwingine katikati ya kifua chako. Unapopumua, tazama ni mkono upi unaosonga zaidi. Ikiwa ni mkono ulio kwenye kifua chako, unahitaji kufanya mazoezi ya kupumua kutoka kwenye kiwambo cha kifua.

Bila shaka, si lazima kila pumzi itoke kwenye kiwambo cha kifua. (Uwiano wa kawaida wa pumzi ya kiwambo cha kifua na pumzi ya kifua ni karibu mara 4 kwa 1, lakini hiyo hutofautiana nyakati nyingine.) Na yafaa kutahadhari: Wale ambao wana matatizo ya kudumu ya kupumua—kama ugonjwa wa kuvimba mapafu au pumu—wapaswa kumwona daktari kabla ya kuanza kutumia mbinu hizo za kupumua.

[Sanduku katika ukurasa wa 9]

Woga Utokezapo Hofu ya Ghafula

WATU fulani wenye kuogopa watu huwa na wasiwasi mwingi sana hivi kwamba wanashikwa na hofu ya ghafula. Hofu hiyo ya ghafula na yenye nguvu sana hufanya mtu apumue haraka-haraka sana, ahisi anataka kuzimia, na ahisi kama anapatwa na mshiko wa moyo.

Watafiti wanasema kwamba njia bora ni kutong’ang’ana na hofu hiyo. Badala yake, wao humshauri mwenye hofu ‘avumilie’ mpaka iishe. “Huwezi kuikomesha mara ianzapo,” asema Jerilyn Ross. “Ni lazima itulie yenyewe. Endelea tu kujiambia kwamba inahofisha, lakini si hatari. Itaisha.”

Melvin Green, ambaye ni mkurugenzi wa shirika linalotibu watu wanaoogopa sehemu za peupe, hulinganisha hofu hiyo na wimbi dogo liwezalo kuonekana likielekea kwenye ufuo. “Hilo lalingana na hofu yako ya kwanza,” yeye asema. “Wimbi hilo likaribiapo bara hilo huzidi kuwa kubwa na kubwa. Hilo lafanana na hofu yako inayozidi kuongezeka. Punde si punde wimbi hilo ni kubwa sana na limefikia upeo. Kisha linaisha na kuwa dogo tena na kutokomea kwenye ufuo. Mfano huo waonyesha mwanzo na mwisho wa hofu yako.” Green asema kwamba wenye hofu hawapaswi kung’ang’ana na hofu zao, lakini waziache zitulie zenyewe.