ULIZO YA 4

VITU VYOTE VYENYE UZIMA VILITOKANA NA MUZAZI MUMOJA?

Muti wa uzima wa Charles Darwin wenye kuonyesha kama aina zote za vitu vyenye uzima zilitokana na muzazi mumoja

Darwin aliwaza kama vitu vyote vyenye uzima vilitokana na muzazi mumoja. Aliwazia kama namna aina mbalimbali za vitu vyenye uzima zilianza ku dunia, inaweza kulinganishwa na muti wa kabambi. Kisha wanasayansi wengine waliamini kama ule muti wenye waliita “muti wa uzima” ulianza na shina moja, yenye inafananisha chembe za kwanza-kwanza zenye zilikuwa za kawaida tu. Espese za mupya, ziliota ku ile shina na kuendelea kujigawanya, mu matawi mbalimbali, ni kusema familia za wanyama na mimea. Kisha ile matawi ilitokeza matawi ya kidogo-kidogo, ni kusema, aina zote za mimea na wanyama, zenye kuwa ku dunia leo. Njo vile mambo ilikuwaka kabisa?

Wanasayansi wengi wanasema nini? Wengi wanafanya ionekane kama mifupa ya zamani inaonyesha kama vitu vyote vyenye uzima vilitokana na muzazi mumoja. Wanasema pia kama, juu vitu vyote vyenye uzima viko na ADN, ni kusema vitu vyote vyenye uzima vilitokana na muzazi mumoja.

Biblia inasema nini? Kitabu ya Mwanzo inasema kama mimea, wanyama wenye kuishi mu maji, wanyama wenye kuishi ku inchi kavu, na ndege, wote waliumbwa “kulingana na aina yao.” (Mwanzo 1:12, 20-25) Maneno kulingana na “aina” yao inaonyesha kama mu aina moja muko aina mbalimbali, lakini zenye kutofautiana kabisa. Mambo yenye Biblia inasema juu ya uumbaji, inafanya tutazamie kama mifupa ya zamani inapaswa kuonyesha kama viumbe vya mupya vilitokeaka kwa gafula na viko vyenye kuenea kabisa.

Ushuhuda unaonyesha nini? Ushuhuda unaunga mukono mambo yenye Biblia inasema juu ya uumbaji ao ni mawazo ya Darwin njo ya kweli? Mambo yenye wachunguzi wamevumbua kwa miaka zaidi ya 150 inaonyesha nini?

MUTI WA DARWIN UNAKATWA

Mu miaka yenye imepita, wanasayansi wamelinganisha habari zenye kuwa mu jeni za viumbe vyenye kuwa na chembe moja tu, na pia za mimea na wanyama. Waliwaza kama kufanya vile kutawasaidia kupata mawazo yenye kuonyesha kama ule “muti wa uzima” wenye Darwin alipendekezaka ni wa kweli. Lakini mambo haikukuwa vile walitazamia.

Uchunguzi mbalimbali unaonyesha nini? Mu mwaka wa 1999, Malcolm Gordon, mwanabiolojia aliandika kama inaonekana kuwa vitu vyote vyenye uzima havikutokana na muzazi mumoja. Je, kuko ushuhuda wenye kuonyesha kama matawi ya kabambi-kabambi ilitokana na shina moja, ni kusema familia kubwa-kubwa za viumbe zilitokana na muzazi mumoja, sawa vile Darwin aliamini? Gordon anasema tena hivi: “Inaonekana mawazo ya kwanza-kwanza yenye kuonyesha kama vitu vyote vyenye uzima vilitokana na muzazi mumoja haihusu familia kubwa-kubwa za viumbe sawa vile tunazijua leo. Pengine ile mawazo inahusu faila fulani tu, ao pengine hata vikundi fulani ndani ya faila.”²⁹ a

Mambo yenye wachunguzi wamevumbula hivi karibuni, imeendelea kupinga fundisho ya Darwin yenye kuonyesha kama vitu vyote vyenye uzima vilitokana na muzazi mumoja. Kwa mufano, mu mwaka wa 2009, mu gazeti New Scientist mulikuwa maneno ya Eric Bapteste, mwanasayansi mwenye kuamini mageuzi, mwenye alisema hivi: “Hatuna ushuhuda wowote wenye kuonyesha kama muti wa uzima ni wa kweli.”³⁰ Mu ileile gazeti mulikuwa maneno ya Michael Rose, mwanabiolojia mwenye kuamini mageuzi. Alisema hivi: “Siye wote tunajua kama ule muti wa uzima uko unaendelea kukatwa polepole. Jambo yenye watu wengi wanashindwa kuitika ni kama tunapaswa kubadilisha mawazo yetu juu ya biolojia.”³¹ b

MIFUPA YA ZAMANI INAONYESHA NINI?

Wanasayansi wanasema kama mifupa ya zamani inaonyesha kuwa vitu vyote vyenye uzima vilitokana na muzazi mumoja. Kwa mufano, wanasema kama mifupa ya zamani inaonyesha kuwa samaki ziligeukaka na kuwa amfibia, na reptilia ziligeukaka na kuwa mamifere. Lakini, njo vile mifupa ya zamani inaonyesha kabisa?

David Raup, mutu mwenye kufanya uchunguzi juu ya mifupa ya zamani na mwenye kuamini mageuzi, anasema hivi: “Kuliko kupata ushuhuda wenye kuonyesha namna vitu vyenye uzima vilikuwa vinageuka-geuka, wanajeolojia wa siku za Darwin na wa leo wanavumbula njo mambo yenye haipatane kabisa. Wanavumbula kama aina fulani za vitu vyenye uzima zilitokea kwa gafula kabisa, halafu zikabadilika kidogo tu ao hata hazikubadilika kabisa, na kisha zikapotea.”³²

Kusema kweli, mifupa ya zamani inaonyesha kama aina za mingi za vitu vyenye uzima hazikubadilika hata kisha wakati murefu sana. Hakuna ushuhuda wenye unaonyesha kama kitu fulani yenye uzima iligeukaka-geukaka na kuwa kiumbe ingine. Maumbo ya mwili yenye kuwa tofauti kabisa inatokea kwa gafula. Sehemu za mupya zinatokea kwa gafula. Kwa mufano, popo wenye kuwa na uwezo wa kujua nafasi kwenye kitu fulani iko kwa kutumia sauti yao, hawana uhusiano wenye kuwa wazi na popo wa zamani.

Inaonekana kama zaidi ya nusu ya familia zote kubwa-kubwa za wanyama zilitokea kwa muda mufupi. Mifupa ya zamani inaonyesha kama aina za mupya na zenye kuwa tofauti kabisa za vitu vyenye uzima zilitokeaka kwa gafula kabisa. Watu wenye kufanya uchunguzi kuhusu mifupa ya zamani wanasema kama zilitokeaka mu kipindi yenye inaitwa “mulipuko wa Kambria.” Ile kipindi ilikuwa wakati gani?

Tunaweza kuandika historia ya dunia mu muchoro wenye uko na urefu wa kiwanja ya kabumbu. (1). Kama mambo yenye watu wenye kufanya uchunguzi wanasema ni ya kweli, itakuomba utembee 88% ya ile kiwanja juu ufike mu ile kipindi yenye inaitwa kipindi ya Kambria (2). Mifupa ya zamani inaonyesha kama ni mu wakati kidogo ya ile kipindi njo familia kubwa-kubwa za wanyama zilitokea. Zilitokea kwa gafula kadiri gani? Ili kuelewa, tuseme uko unatembea mu ile kiwanja. Hata mbele ufanye hatua moja, wale wanyama wote wanatokea!

Muchoro wa wakati yenye inaweza kulinganishwa na uwanja wa kabumbu unaonyesha mwanzo wa historia ya dunia mupaka mu kipindi yenye wanaita mulipuko wa Kambria

Kutokea kwa gafula kwa zile aina mbalimbali za vitu vyenye uzima kumefanya wachunguzi fulani wenye kuamini mageuzi wakuwe na mashaka juu ya mawazo ya Darwin. Kwa mufano, mu mwaka wa 2008, Stuart Newman, mutu mwenye kujifunza na mwenye kuamini mageuzi aliulizwa maulizo. Wakati alikuwa anaulizwa maulizo juu ya lazima ya kuwa na mafasirio ya mupya yenye inaweza kuonyesha namna aina za mupya za vitu vyenye uzima zilitokea kwa gafula, alisema hivi: “Ninawaza kama mawazo ya Darwin yenye kufasiria namna vitu vyenye uzima vilikuwa nabadilika-badilika itatiwa pembeni na kuwa tu sawa mawazo ingine. Na pengine haitakuwa ya lazima sana ili kusaidia kuelewa mabadiliko makubwa yenye ilitokea katika vitu vyenye uzima.”³³

MAKOSA IKO MINGI

Namna mifupa ya zamani inaonyeshwaka mu vitabu na ukubwa wa kweli wa ile mifupa — Juu ya nini vitabu fulani vya masomo vinabadilishaka ukubwa wa mifupa ya zamani wakati vinatia ile mifupa mu mupangilio fulani?

Above left: namna vitabu vya masomo vinaonyesha

Above right: ukubwa wa kweli

Sasa, tuseme nini juu ya mifupa ya zamani yenye inatumiwa ili kuonyesha kama samaki zilibadilikaka na kuwa amfibia, na reptilia kuwa mamifere? Ile mifupa inaonyesha kabisa kama fundisho ya mageuzi ni ya kweli? Wakati ile mifupa inachunguzwa muzuri, makosa ya mingi inaonekana.

Michoro ya vitabu vya masomo haionyeshake ukubwa wa kweli wa vitu mbalimbali vyenye uzima wakati inafasiria namna reptilia iligeukaka na kuwa mamifere. Kwa kawaida vitu fulani vyenye uzima ni vikubwa na vingine ni vidogo. Lakini mu vitabu vya masomo, vitu vyote vyenye uzima viko na ukubwa uleule.

Tena, hakuna ushuhuda wenye unaonyesha kama kuko uhusiano kati ya zile aina za vitu vyenye uzima. Watu wenye kufanya uchunguzi wanakadiria kama aina fulani ilikuwa inatokea mamilioni ya miaka kisha aina ingine kutokea. Kuhusu vipindi vya wakati vyenye kuwa kati ya mifupa fulani ya zamani na mifupa ingine, Henry Gee, mwanazoolojia anaonyesha kama mifupa ya zamani ya vitu vyenye uzima haiko ya mu kipindi moja, na njo maana hatuwezi kusema kwa uhakika kama vile vitu vyenye uzima vilitokana na muzazi mumoja.³⁴ c

Wakati alikuwa anazungumuzia mifupa ya zamani ya samaki na amfibia, Malcolm Gordon, mwanabiolojia, alisema kama mifupa ya zamani ya wale wanyama yenye imepatikana haiko ya mingi, na “inawezekana haionyeshe aina mbalimbali za wale wanyama zenye zilikuwaka ile wakati.” Alisema tena hivi: “Hatuwezi kujua ni kwa kadiri gani wale wanyama walisaidia kutokeza wanyama wengine mu siku zenye zilifuata. Na hatuwezi kujua uhusiano wenye ulikuwa kati yao.”³⁵ d

Muchoro wenye kuonyesha uhusiano wa kuwazia-wazia wenye kuwa kati ya aina mbalimbali za wanyama

“FILME” INAONYESHA KABISA NINI?

Mu mwaka wa 2004, gazeti National Geographic ilichapisha habari yenye ililinganisha mifupa ya zamani na filme. Ile “filme ilikuwa na picha 1 000, lakini picha 999 zilikatwa wakati ile filme ilikuwa inatayarishwa.”³⁶ Ile mufano inapenda kuonyesha nini?

Bobine na picha fulani za filme — Kama mifupa mingi ya zamani, yenye tunaweza kulinganisha na picha 95, inaonyesha kama aina fulani ya wanyama haikugeuka-geuka na kuwa aina ingine ya wanyama, juu ya nini watu wenye kuchunguza mifupa ya zamani wanapanga mifupa ya zamani ya kidogo sana, ni kusema picha 5, mu njia yenye inafanya ionekane kama wanyama walitokana na mageuzi?

Wazia unapata picha 100 za filme yenye ilikuwa na picha 100 000 wakati ilikuwa inatayarishwa. Nini njo itakusaidia kujua namna mambo ilikuwa inafuatana mu ile filme? Pengine uko na mawazo kidogo juu ya ile filme. Lakini utafanya nini kama picha tano tu kati ya zile picha 100 zenye ulipata njo zinaunga mukono mawazo yako juu ya namna mambo ilifuatana, lakini zingine picha 95 zinaonyesha hadisi ingine? Utasema kama mawazo yako juu ya ile filme njo ya kweli juu tu ya zile picha 5? Hauone kama inawezekana ulizipanga mu namna yenye inaunga mukono mawazo yako? Hauone kama ingekuwa muzuri uache zile picha zingine 95 ziongoze namna yako ya kuona mambo?

Ile mufano inapatana namna gani na mawazo yenye watu wenye kuamini mageuzi wako nayo juu ya mifupa ya zamani? Mifupa ya mingi ya zamani, yenye tunaweza kulinganisha na picha 95 za filme, inaonyesha kama aina za vitu mbalimbali vyenye uzima zinabadilikaka kidogo sana kisha wakati murefu. Lakini kwa miaka mingi watu wenye kufanya uchunguzi hawayaitika ile jambo. Juu ya nini hawaitike hata kama kuko ushuhuda wa maana sana vile? Richard Morris anasema hivi: “Inaonekana kama watu wenye kuchunguza mifupa ya zamani waliamini mawazo ya watu wengi yenye kuonyesha kama vitu vyenye uzima vilibadilikaka-badilikaka hatua kwa hatua, na hawakupenda kuachana na ile mawazo hata kisha kupata ushuhuda wenye unaipinga. Wamejaribu kufasiria mambo yenye mifupa ya zamani inaonyesha kwa kutegemea mawazo ya watu wengi yenye inaunga mukono mageuzi.”³⁷

“Kupanga mifupa ya zamani mu mupangilio fulani na kusema kama ni vile njo vitu vyenye uzima vilikuwa vinageuka-geuka, ni mawazo ya sayansi yenye haiwezi kuhakikishwa. Lakini ni mawazo yenye inaweza kulinganishwa na hadisi zenye wanaambiaka mutoto mbele alale. Zile hadisi zinakuwaka za kufurahisha, na pengine ziko na mafundisho fulani, lakini hazipatane na sayansi.”—In Search of Deep Time—Beyond the Fossil Record to a New History of Life, kitabu ya Henry Gee, uku. 116-117

Tuseme nini juu ya watu wenye kuamini mageuzi leo? Hauone kama pengine wako wanapanga ile mifupa mu namna fulani, haiko juu mifupa mingi ya zamani inapatana na namna yao ya kupanga, lakini juu namna yao ya kupanga inapatana na mawazo ya watu wengi leo kuhusu mageuzi?e

Unawaza nini? Mambo yenye tumechunguza inaonyesha kabisa nini? Kufikia hapa tumeona kama:

Kitu ya kwanza yenye uzima ku dunia haikukuwa ya bure-bure tu.”
Uwezekano wa sehemu zenye kufanyiza chembe kujitokeza zenyewe ni mudogo sana, tena sana, tena sana.
ADN, yenye inaongozaka mambo yote yenye kufanyika mu chembe ni ya hali ya juu sana na iko na uwezo wenye unapita kabisa programu yoyote ao kitu yoyote ya kuwekea habari yenye mwanadamu alishakatengeneza.
Uchunguzi wenye umefanywa kuhusu jeni umeonyesha kama vitu vyote vyenye uzima havikutokanaka na muzazi mumoja tu. Tena, mifupa ya zamani inaonyesha kama familia kubwa-kubwa za wanyama zilitokeaka kwa gafula.

Kisha kuchunguza ile mambo yote, hauone kama ushuhuda unaunga mukono mambo yenye Biblia inasema juu ya uumbaji? Hata vile, watu wengi wanasemaka kama sayansi inapinga mambo mingi yenye Biblia inasema juu ya uumbaji. Ile ni kweli? Biblia inasema nini kabisa?

a Faila ni neno ya biolojia yenye kuzungumuzia kikundi ya kabambi ya wanyama wenye wako na maumbo ya mwili ya kufanana. Wanasayansi wanapangaka vitu vyenye uzima mu vikundi saba. Kila kikundi iko wazi zaidi kuliko yenye inaitangulia. Ya kwanza ni himaya, kikundi yenye kuwa kubwa zaidi. Kisha faila, tabaka, ordre, familia, jenasi, na espese. Kwa mufano, farasi iko mu himaya ya Animalia, faila ya Kordata, tabaka ya Mamifere, ordre ya Perisodaktila, familia ya Ekidae, kisha, jenasi ya Equus, espese ya Caballus.

b Tunapaswa kujua kama, mawazo ya gazeti New Scientist, mawazo ya Bapteste, na mawazo ya Rose haionyeshe kama fundisho ya mageuzi ni ya uongo. Lakini, ile mawazo inapenda tu kuonyesha kama hakuna ushuhuda wenye unaunga mukono ule muti wa uzima wa Darwin, wenye njo musingi wa fundisho yake. Wale wanasayansi wangali wanatafuta mafasirio ingine yenye kuunga mukono mageuzi.

c Henry Gee hamaanishe kama fundisho ya mageuzi ni ya uongo. Anapenda tu kuonyesha kama mifupa ya zamani haiwezi kutufundisha mambo mingi.

d Malcolm Gordon anaamini fundisho ya mageuzi.

e Kwa mufano, ona kisanduku “Halafu Mageuzi ya Mwanadamu?”

MAMBO YA KUFIKIRIA

Jambo ya kufikiria: Fundisho ya mageuzi iko na mawazo mbili ya musingi. Ya kwanza: Vitu vyote vyenye uzima vilitokana na muzazi mumoja. Ya pili: Kulitokea mabadiliko ya kidogo-kidogo kati ya vitu vyenye uzima, na pole kwa pole ikatokeza vitu vya mupya vyenye uzima . Lakini watu wenye kufanya uchunguzi, wenye hawaamini mambo yenye Biblia inasema juu ya uumbaji, wangali wanapinga ile mawazo.

Ujiulize sasa: Juu watu wenye kujifunza mambo ya sayansi hawapatane juu ya mawazo ya Darwin, tuko na sababu ya kuamini kama ni ya kweli?
Jambo ya kufikiria: Vitu vyote vyenye uzima viko na ADN yenye kufanana. ADN njo iko na maagizo yenye inaonyesha umbo yenye chembe itakuwa nayo na namna itatumika.

Ujiulize sasa: Kuliko kusema kama ADN za vitu mbalimbali vyenye uzima zinafanana juu vilitokana na muzazi mumoja, hauone kama zinafanana vile juu kuko mutu mumoja mwenye alivifanya vyote?

Halafu Mageuzi ya Mwanadamu?

Kama unafungula ansiklopedia na vitabu vya masomo vyenye kuzungumuzia mageuzi ya mwanadamu, utaona picha zenye kuonyesha namna ile mageuzi ilifanyika. Picha ya kwanza inaonyesha kiumbe mwenye kuinama mwenye anafanana sokomutu. Katikati kuko viumbe wenye wanaanza kusimama pole kwa pole na wenye vichwa vikubwa kuliko kiumbe wa kwanza. Na picha ya mwisho inaonyesha kiumbe mwenye anasimama sawa mutu wa leo. Picha za vile na habari zenye kutiwa chumvi zenye zinazungumuzia kuvumbuliwa kwa ile yenye wanaita mifupa ya zamani yenye ilikuwa inakosa, kunafanya watu wawaze kama ni kweli mutu alitokanaka na sokomutu. Kuko ushuhuda wenye kuonyesha kama ile mawazo ni ya kweli? Fikiria mambo yenye watu wenye kufanya uchunguzi juu ya mageuzi wanasema.f

MIFUPA YA ZAMAINI INAONYESHA NINI?

Jambo ya kufikiria: Ku mwanzo wa karne ya 20, mifupa yote ya zamani yenye watu walitumia ili kuonyesha kama wanadamu na sokomutu walitokana na muzazi mumoja ingeweza kuenea ku meza ya kuchezea billard. Tangu ile wakati, ile mifupa imeongezeka. Kwa sasa watu wanasema kama inaweza kuyalisha wagon ya kubebea mizigo.³⁸ Hata vile, ya mingi ni mufupa moja-moja na meno yenye walipata hapa na pale. Ni nguvu kupata mifupa yote ya kichwa na ni nguvu zaidi kupata mifupa yote ya mwili.³⁹

Ulizo: Mifupa mingi ya zamani yenye imepatikana, yenye watu wanawaza kama inaonyesha vile sokomutu iligeukaka na kuwa mutu, imesaidia watu wenye kufanya uchunguzi juu ya mageuzi wajue ni wakati gani na namna gani sokomutu iligeukaka na kufikia kuwa mutu?

Jibu: Hapana. Mu 2009, Robin Derricourt, wa masomo ya juu ya New South Wales, mu inchi ya Australia, aliandika hivi juu ya namna ile mifupa ya zamani inapaswa kupangwa: “Pengine makubaliano yenye tumefikia mupaka sasa ni kwamba hakuna makubaliano.”⁴⁰ Mu 2007, watu fulani wenye walivumbula mifupa ya zamani yenye watu wanawaza kama ilikuwa inakosa, walichapisha habari fulani mu gazeti Nature, yenye kuzungumuzia mambo ya sayansi. Walisema kama hakuna jambo yenye inaonyesha ni wakati gani, ao namna gani sokomutu iligeuka na kufikia kuwa mutu.⁴¹ Mu 2002, Gyula Gyenis, muchunguzi ku Idara ya Biolojia ya Antropolojia ya Masomo ya Juu ya Eötvös Loránd, mu inchi ya Hongrie, aliandika hivi: “Wachunguzi wanaendelea kubishana juu ya namna mifupa ya zamani ya hominide inapaswa kupangwa na juu ya fasi kwenye mageuzi ya hominide ilifanyika.”g Alionyesha tena kama mifupa ya zamani yenye imepatikana haitusaidie kujua kabisa ni wakati gani, wapi, na namna gani sokomutu iligeuka na kufikia kuwa mutu.⁴²

MATANGAZO YENYE INAZUNGUMUZIA KUVUMBULIWA KWA “MIFUPA YA ZAMANI YENYE ILIKUWA INAKOSA”

Jambo ya kufikiria: Mara mingi vyombo vya habari vinatangazaka kama kumepatikana “mifupa ya zamani yenye ilikuwa inakosa.” Kwa mufano, mu 2009, gazeti moja ilizungumuzia kuvumbuliwa kwa mifupa fulani ya zamani yenye ilipewa jina Ida. Ile gazeti ilisema kama vyombo vya habari vilizungumuzia sana ile jambo.⁴³ Gazeti ya Uingereza The Guardian, ilikuwa na tungo yenye kusema: “Ida: ‘Mifupa ya Zamani Yenye Ilikuwa Inakosa’ mu Mageuzi ya Mwanadamu Imevumbuliwa Sasa.”⁴⁴ Lakini kisha tu siku kidogo, gazeti ingine ya Uingereza, New Scientist, yenye kuzungumuzia mambo ya sayansi, ilisema hivi: “Ida haiko ‘mifupa ya zamani yenye ilikuwa inakosa’ mu mageuzi ya mwanadamu.”⁴⁵

Ulizo: Juu ya nini vyombo vya habari vinatangazaka sana kuvumbuliwa kwa ile yenye inaitwa mifupa ya zamani yenye ilikuwa inakosa, lakini havisemake kitu wakati ushuhuda unaonyesha kama haiko vile?

Jibu: Robin Derricourt, mwenye tulishazungumuzia, alisema hivi kuhusu wale wenye kuvumbula ile mifupa ya zamani: “Mutu mwenye kusimamia uchunguzi fulani, anaweza kutia chumvi juu ya jambo yenye ‘ilivumbuliwa’ juu aweze kupata makuta ya mingi, zaidi ya ile yenye ilipangwa kwa ajili ya ule uchunguzi. Tena, wachunguzi wanachochewa na watangazaji wa habari, wenye kutafuta habari ya kushangaza ya kutangazia watu.”⁴⁶

MICHORO YA WATU WENYE KUFANANA SOKOMUTU MU VITABU VYA MASOMO

Jambo ya kufikiria: Mu vitabu vya masomo na nyumba za kuwekea vitu vya zamani, muko michoro ya wale wenye wanasemekana kuwa wazazi wa zamani wa wanadamu. Ile michoro inawaonyesha na wako na uso fulani, rangi fulani ya ngozi, na nywele-nywele ku mwili. Tena, ile michoro inaonyesha wale wenye wanasemekana kuwa wazazi wa zamani wa wanadamu na sura zenye kufanana sokomutu. Na wale wenye wanakaribiana sana na mwanadamu wanaonyeshwa na wako na uso, rangi ya ngozi, na nywele zenye kufanana za mwanadamu.

Ulizo: Wanasayansi wanaweza kabisa kuchora michoro yenye kuonyesha namna wale wenye wanawaziwa kuwa wazazi wa mwanadamu walikuwa, kwa kutegemea mifupa ya zamani yenye wamevumbula?

Jibu: Hapana. Mu 2003, Carl Stephan, muchunguzi mwenye anatumika mu Idara ya Sayansi ya Anatomia, ku Masomo ya Juu ya Adelaide, mu inchi ya Australia, aliandika hivi: “Haiwezekane kuchora bila kukosea, nyuso za wazazi wa zamani wa mwanadamu. Na haiwezekane kuchunguza namna zilikuwaka.” Anasema kama kujaribu kufanya vile kwa kutegemea sokomutu za leo kunaweza kutokeza michoro yenye kutegemea upande fulani tu, yenye haiko ya kweli, na yenye haina faida yoyote.” Alimalizia kwa kusema kama ku “kila muchoro wenye kuonyesha uso wa hominide, kunapaswa kuwa tu makosa.”⁴⁷

KUPIMA AKILI KWA KUANGALIA UKUBWA WA UBONGO

Jambo ya kufikiria: Njia moja yenye watu wenye wanaamini mageuzi wanatumia ili kujua ni kiumbe gani mwenye inawaziwa kuwa anakaribiana sana na wanadamu ni kuangalia ukubwa wa ubongo wake.

Ulizo: Kuangalia ukubwa wa ubongo ni njia ya muzuri kabisa ya kupima akili?

Jibu: Hapana. Wachunguzi fulani walikuwa wanaangalia ukubwa wa ubongo ili kutafuta kujua ni viumbe gani vyenye haviko tena vyenye vilikaribiana sana na mwanadamu. Walionyesha wazi-wazi kama wakati walikuwa wanafanya uchunguzi wao, “mara mingi hawakukuwa na ushuhuda wa mambo yenye walikuwa wanasema.”⁴⁸ Juu ya nini? Habari yenye ilichapishwa mu 2008, mu gazeti Scientific American Mind, ilisema hivi: “Wanasayansi wameshindwa kupata uhusiano kati ya ukubwa wa ubongo na akili ya wanadamu na ya wanyama. Wameshindwa pia kutambua ikiwa ukubwa wa ubongo njo unaonyeshaka kiasi ya akili yenye kiumbe fulani iko nayo, ao kama akili inapatikana mu eneo fulani ya ubongo.”⁴⁹

Unawaza nini? Wakati wanasayansi wanaonyeshaka namna sokomutu iligeuka na kuwa mwanadamu wanapangaka mifupa ya zamani kwa kutegemea ukubwa wa ubongo. Sasa juu ya nini wanafanyaka vile, hata kama inajulikana kuwa kuangalia ukubwa wa ubongo haiko njia ya muzuri ya kupima akili? Hauone kama wanapenda tu kukaza-kaza mambo juu ipatane na mawazo yao? Na juu ya nini wachunguzi wanakuwaka wanabishana kila mara juu ya kujua ni mifupa gani inapaswa kuhesabiwa kati ya mifupa yenye kuonyesha namna sokomutu iligeukaka na kuwa mutu? Mifupa ya zamani yenye wako wanachunguza, haiwezi kuwa tu mifupa ya aina fulani za sokomutu zenye hazikuwake tena?

Tuseme nini kuhusu mifupa ya zamani ya wale wenye kuitwa watu wa Neandertal, yenye inatumiwa mara mingi ili kuonyesha kama kulikuwaka watu wenye kufanana sokomutu? Wachunguzi wameanza kubadilisha mawazo yao kuhusu ile mifupa ya zamani. Mu 2009, Milford Wolpoff aliandika mu gazeti American Journal of Physical Anthropology kama “pengine watu wa Neandertal walikuwaka tu wanadammu kabisa.”⁵⁰

Wachunguzi wenye kufikiri muzuri wametambua kama namna wanasayansi wanajaribu kuonyesha kama mwanadamu alitokana na mageuzi inachochewa na kiburi, tamaa ya makuta, na kutaka kuvutia vyombo vya habari. Hata weye, utaamini tu mambo ya vile?

f Ujue kama wachunguzi wote wenye kuzungumuziwa mu hii kisanduku hawaamini mambo yenye Biblia inasema juu ya uumbaji. Wote wanaamini njo mageuzi.

g Neno “hominide” inatumiwa ili kuzungumuzia mwanadamu na viumbe vingine vya zamani vyenye kufanana mwanadamu.

UNAONA KOSA GANI KU HII PICHA?

Picha za vile zinategemea mawazo yenye kuegemea upande fulani na mambo ya kuwazia-wazia ya wachunguzi na wachoraji; hazitegemee mawazo ya kweli.⁵¹
Mara mingi, zile picha zinategemea mifupa fulani tu ya kichwa na meno yenye ilipatikana hapa na pale. Ni nguvu kupata mifupa yote ya kichwa yenye kueneana. Na ni nguvu hata zaidi kupata mifupa yote ya mwili yenye kueneana.
Wachunguzi hawakubaliane kuhusu namna mifupa ya zamani ya viumbe mbalimbali inapaswa kupangwa.
Wachunguzi hawawezi kuchora bila kukosea, uso, rangi ya ngozi, na nywele-nywele za viumbe vyenye haviko tena.
Ili kuonyesha namna sokomutu iligeukaka na kuwa mutu, wachunguzi wanapanga mifupa kulingana na ukubwa wa ubongo. Wanafanya vile hata kama inajulikana kuwa haiwezekane kupima akili kwa kuangalia ukubwa wa ubongo.