¿Ami machiyé?
¿Chúriká ti machí japi echi música we natéami nili echi israelitas jitra?
ECHI israelitas ko we galeli echi música. Echi Biblia ko wisabé niraa raʼicha japi echi pagótami simeli alí wikarali, ayénachó echoná oserúa uchuwi wiká canciones, japi riká echi libros riwéami Salmos, El Cantar de los Cantares alí Lamentaciones, japi oserúami nili jiti wikarama. Bilé libro japi ruyé chúriká pireili echi pagótami chabé piréami, aní japi echi Biblia we aʼlá ruyé japi echi israelitas neei echi música japalí nokayé chuwé namuti.
Sinibí rawé néeli echi música. Echi israelitas néeli echi música jiti animea chúriká inílili (Is. 30:29). Echi umukí we kanílika wikarae, awiyé alí siméi echi pandereta japalí bilé silíami nílili, niruili omáwali alí japalí echi pueblo niyúrili nakoa (Juec. 11:34; 1 Sam. 18:6, 7; 1 Rey. 1:39, 40). Echi israelitas ayénachó wikarae jaré canciones animea japi we omona inílili japalí bilé mukuyé (2 Crón. 35:25). Jepuná ko néwariwéliti japi echi hebreos we galeli echi música.
Echi isélikami echomí Israel we galeli echi música. Echi silíami Saúl wilali David jiti siméami nima echi arpa echi jitra (1 Sam. 16:18, 23). Pe aminana japalí David silíami nílili, echi ko niwali kulíwami namuti japi jitra simema, ayénachó osali jaré canciones we semati alí napabuli jaré jiti napawika simema, japi pe aminana simeli echoná templo (2 Crón. 7:6; Amós 6:5). Ayénachó echi silíami Salomón olali rijoi alí umukí jiti wikarama echoná palacio (Ecl. 2:8).
Echi israelitas néeli música jiti walubéala anema Jeobá. Echoná templo japi wilili echomí Jerusalén niruili 4,000 pagótami japi we aʼlá siméami nili alí japi siméi címbalos, arpas, trompetas alí jarecho si namuti (1 Crón. 23:5; 2 Crón. 5:12). Nalí echi ko ke bi nili japi néeli echi música walubéala anemia Jeobá. Wiká israelitas wikarae echi Canciones de las Subidas japalí simíaye Jerusalén omawamia echi fiestas (Sal. 120-134). Alí jaré oselí judíos jitra, aní japi echi israelitas wikarae echi Salmos Hallel riwéamia japalí omawie echi Pascua.
Jipi rawé echi música a bijí we natéami ju echi Onorúami puéblowala jitra (Sant. 5:13). Ata wikará canciones jiti walubéala anepo Jeobá (Efes. 5:19, TNM). Echi música tamó iʼwiri jiti napawíkami nipo echi hermanos yúa alí tamó iyá jiwérali jiti ta anachabo echi karú ikiwáami (Hech. 16:25; Col. 3:16). Ayénachó tamó iʼwiri jiti ta we simárika anepo Jeobá japi ta we bichiwi echi alí japi ta we galé.
a Echi judíos riwali Hallel echi Salmos japi oserúa uchuwi echoná Salmos 113 aminá 118, japi wikarae walubéala anemia Jeobá.