¿Achi iyéliré o ucháliré auché jaré namuti japi ke aniyé echi Biblia?
Ke. Japalí leeri japi chabé oserúami nili alí japi uchuwi echoná Biblia jipi rawé, ata machí japi chopi riká aní, tákoré oserúami nili echi namuti jitra japi sapú uwí alí wiká copias niwárami nili.
¿Achi echi osáami suwaba aʼlá osali?
A riwirúami nili wiká oselí japi we chabéwami ju echi Biblia jitra. A nirú pe kuabi japi ke chopi riká aní, jepuná ko ke aniwáami japi echi osáami ke suwaba aʼlá osali, nalí aʼlá ju japi bineri. We be nalí, jarecho japi pe kuabi ju japi ke aʼlá osali, a mayewa japi echi osáami ke binérnali echi namuti japi echi chabéwami oserúami bineri. Inepo okuá ejemplos.
A nirú Biblias chabéwami japi echi riká aní echoná 1 Juan 5:7: “Echoná ripá rewegachi bikiá nirú: echi Onorúami, echi Galabé Riosi Raʼíchala, ayénachó echi Wabé Galabé Riosi Iwigala. Alí jena bikiá arigá Bilepi niraa ju”. Nalí a nirú oselí japi newaré japi echi raʼíchali ke uchuwi echoná bachá oserúami. Pe aminana uchaari echi raʼíchali.a Jiti bela, jipi rawé echi pagótami japi niwá Biblias alí osánali japi riká ne chokichí anili echi Biblia ke uchá jepuná raʼíchali.
Echi Onorúami rewalá oserúa chukú aminá 7,000 simírikami echoná chabéwami oserúami, nalí jaré Biblias iyé echi Onorúami rewalá alí uchá títulos japi riká “Señor” o “Dios”.
¿Chúriká ta omero machiyá japi ma ke nirú jarecho namuti japi ke aʼlá aní?
Jiti nirú wiká oserúami echi Biblia jitra, ke jilí ju machiyá japi nirú namuti japi ke aʼlá aní.b Japalí ta leeri echi oserúami chabéwami, ¿piri ta biné? ¿A bichíwali ju japi riká aní echi Biblia jipi rawé?
Echi Oserúami Hebreas jitra (o Antiguo Testamento), bilé rijoi we machíami William Henry Green, aní: “Ke tasi nirú bilecho oselí chabéwami japi riká echi Biblia japi bineri jipi rawé japi riká bineri ne chokichí jonsa”.
Echi Oserúami Griegas Cristianas jitra (o Nuevo Testamento), bilé rijoi we machíami Frederick Bruce osali: “Echi Biblia olá wiká copias japi echi pagótami niwali [...] alí jarecho oselí ko ke me japi ayénachó chabéwami ju, nalí echi pagótami ke aní japi echi oselí ke bichíwali ju”.
Bilé rijoi we machíami japi rewé Sir Frederic Kenyon, anili: “Sinéami a omero bichiwia japi echi Biblia ne bichíwali aní, japi echi Biblia Onorúami Raʼicháala ju, tákoré ma wiká bamíali simírili”.
¿Chúsiá ti machí japi echi Biblia ne bichíwali aní japi riká ne kulí?
Echi judíos japi niwali copias echi Biblia jitra alí jarecho cristianos osali echi chati namuti japi nokali echi israelitas (Números 20:12; 2 Samuel 11:2-4; Gálatas 2:11-14).c Ayénachó osali japi Jeobá we iyoli echi israelitas yúa japalí ke nijéwami nili alí anili japi jaré binérili japi ke bichíwali nili (Oseas 4:2; Malaquías 2:8, 9; Mateo 23:8, 9; 1 Juan 5:21). Japalí niwali echi copias, echi copistas néwariwélitili japi we natéami niraa ineli echi Onorúami Raʼicháala alí osali japi riká echi bachami oserúami.
Onorúami nijili echi Biblia alí isili japi ayénachó oserúa chukumea japi riká ne kulí (Isaías 40:8; 1 Pedro 1:24, 25).d Echi ko nakili japi echi Biblia iʼwírima echi pagótami chabé piréami alí ayénachó tamujé japi jipi piré (1 Corintios 10:11). Echi Biblia aní japi “ne suwaba mapu ikí chabé kiʼyá osirúami níili echoʼná Riosi Raʼichala oselíwalachi, ne suwaba echirigá osirúami níili mapurigá tamujeta echijiti binératami níibo mapurigata waminabi galá bichíibo mapu Riosi ne bichíwali tamujé tamí kuʼwírama achigórigá mapurigá Binói bachá niráa anili mapu tamujé tamí kuʼwírama riwéali. Aʼlí bicheta echirigá bichíibo mapujiti Riosi Raʼíchala tamujé tamí binera mapurigá Riosi tamujé tamí wabé natimá, ayénachó mapurigá galá níima máputa kilí niráa buwebo mapuyénasí suwaba echirigá ikimea, mapurigá bachá niráa osirúami níili” (Romanos 15:4).
Japalí Jesús alí echi najátowala leérili echi Oserúami Hebreas jitra, ke siné nátili japi ke aʼlá anili (Lucas 4:16-21; Hechos 17:1-3).
a Jepuná raʼíchali ke uchaari echoná Códice Sinaítico, echi Códice Alejandrino, echi Manuscrito Vaticano 1209, echi Vulgata latina original, echi versión siríaca Filoxeniana-Harclense alí ke cho echoná Peshitta siríaca.
b A riwirúami nili aminá 5,000 oserúami griego niraa, japi rewá Nuevo Testamento, o ayénachó Oserúami Griegas Cristianas.
c Echi Biblia ke aní japi echi rijoi japi Jeobá wilali sinibí aʼlá nokáami nili, jéaní: “Ke wesi aʼlá sébali oláami ju” (1 Reyes 8:46).
d Echi Biblia aní japi Onorúami iyali espíritu santo echi pagótami, jiti machimea piri osomea (2 Timoteo 3:16, 17; 2 Pedro 1:21).