BIBLIOTECA INTERNET CHUKÚAMI Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA INTERNET CHUKÚAMI
Ralámuli
  • BIBLIA
  • OSELÍ
  • NAPAWÍLIWAMI
  • ¿Chu ikí japalí bilé mukusaa?
    ¿Piri binepo japi aní echi Biblia?
    • CAPÍTULO 6

      ¿Chu ikí japalí bilé mukusaa?

      1-3. a) ¿Piri nárika noká echi pagótami japalí mukusaa echi téemala? b) ¿Piri bineri echi religiones?

      ECHI Biblia ko jéaní japi “echi pagótami ma ketasi suwimea” (Apocalipsis 21:4). Capítulo 5 ata binékirú japi Jesús natétili mukuká sinéami tamujé jitra, jiti ta sinibí pirélipo. Nalí be, jipi rawé a bijí suwísimi wiká pagótami (Eclesiastés 9:5). Wiká pagótami jéaní: “¿Chu ikí japalí bilé mukusaa?”.

      2 Jenaʼí mi machimea japi ikí mujé téemala japi ma mukuli, a ma mi jériká nárika isiire: “¿Kumi simílalé? ¿Acha tamujé inea atíalé? ¿Acha tamujé iʼwírimalé? ¿Acha ku inépolé?”.

      3 Jaré religiones ko jériká ruyé: “Japi ke chati isimí ko ripá ku simí, japi chati isili ko waʼlú rajáachi awáliwa”. Jarecho ko jéaní: “Japalí bilé mukusaa, aliwá najítika simí bitélisia echi téemala yúa japi ma cho suwili”. Jériká ma aní: “Japi ku náriwa ripá nawasa japi chu isila”. Ayénachó aní japi mi biléanachó simí bitélisia japi riká bilé animal najítika, o japi riká bilecho rijoi, mukí ma”.

      4. ¿Piri ju japi chopi riká aníami bineri echi religiones?

      4 Japi riká ta binékirú, wiká religiones ko suwinárika bineri japalí bilé mukusaa. Nalí a nirú bilé namuti japi chopi riká aníami bineri, echi ko aní: “Japalí bilé rijoi mukusaa a bijí bité aliwá niraa”. ¿A bichíwali keʼré japi aní?

      ¿PIRI IKÍ JAPI MA SUWILI? ¿A BILÉANA MI SIMÍBIRÉ?

      5, 6. ¿Piri ikíalé echi japi ma suwili?

      5 Jeobá ko ne aʼlá machí japi chu ikí japi ma suwili. Echi ko bineri japalí bilé mukusaa, ma ke che bité, ke biléanachó simía. Jiti bela japi ma suwili ko ma ke che pirea ko, jiti echi ko ma ke nata, ma ke iyiri néwanili, ma ke iyiri ritiwá alí ke cho nami raʼíchami. Tasi bichíwali ju japi aliwá najítima alí biléanachó simía pirélisia.a

      6 Bilé silíami Salomón riwéami, echi ko osali japi “echi suwíkami ko ke bilé iyiri machí”. Echi suwíkami ko ma ke nakíami ju, ma ke kichí; “japalí mi mukusaa ko, japomí mi tobo ko, ma ke nirúlima nóchili, natáwami alí machiwáami” (leeri Eclesiastés 9:5, 6, 10).b Salmo 146:4 aní japi ma ke che nata jiti ma mukúlampá.

      ¿PIRI ANILI JESÚS JAPI CHU IKÍ JAPI MA SUWILI?

      Echi niwíkami we simá réachi muchuwi inea siwáchili baʼóami

      Jeobá niwali sinéami pagótami jiti sinibí pirélima jenaʼí Wichimóbachi.

      7. ¿Chu anili Jesús japi chúriká bití echi suwíkami?

      7 Lázaro Jesús amígowala nili; japalí Lázaro mukuli, Jesús aneli echi discípulos: “Echi Lásaro, tamujé apanérawala ma kochili, chopi Nijeni ku busurébanama”. ¿Piri aniyá ruli? Pe aminana anili: “Echi Lásaro ma mukuli” (Juan 11:11-14). Jesús ko anili japi bilé mukusaa, japi riká ochiká buwí. Echi ko ke anili japi Lázaro mukusaa ripá iyena, o echi téemala yúa japi ma suwili. Ke cho jéanili japi Lázaro waʼlú rajáachi iyénili, japi risoa nilia iyeni. Ke cho jéanili japi bilecho rijoi najítili, o japi riká bilé basachí, ojí o bilecho ma. Tasi echi riká nili, jiti Lázaro ko japi riká ochiká buwíami nili. Jarecho versículo ko aní japi ma suwili ko japi riká ochiká bitíami ju. Japalí Jesús ku owíntili Jairo malala, jéanili: “Ketasi mapurigá mukúami niráa ju, chopi mapurigá kochíami niráa ju” (Lucas 8:52, 53).

      8. ¿Chúriká ta machí japi Jeobá ke cho nakí japi suwimea echi pagótami?

      8 ¿Onorúami niwáliré echi Adán alí Eva jiti suwimea? Ke. Jeobá ko niwali echi pagótami jiti sinibí we kanílika pirélima, ke nayúa. Jeobá isili niwayá echi pagótami jiti ke siné suwinálima (Eclesiastés 3:11). Echi wénwala ko ke nakí japi nayuma aboni kúchuwala, ke cho nakí japi suwimea; japi nili echi wénwala, Jeobá ayénachó echi nili, ke cho nakí japi nayuma echi pagótami alí suwimea. Jeobá ko tamujé niwali jiti sinibí pirélipo, ¿chúsiá che suwili ba echi pagótami?

      ¿CHÚSIÁ SUWÍ ECHI PAGÓTAMI?

      9. Japi nuleli Jeobá Adán alí Eva, ¿chúsiá ke jilí nili japi nijéwima?

      9 We baʼóachi weʼé, Edén anilíwachi, Jeobá ko jéaneli Adán: “Ami ukúsaré echi rakala japi ikí rakéami jawi echoná. We nalí ke mi ukúsaré echi rakala japi ikí rakéami jawi alí japi aniwáami ju echi machiwáami japi aʼláala ju alí japi ke aʼláala ju; echalí mi ukusa, ne bichíwali mi mukumea” (Génesis 2:9, 16, 17). Ke jilí nili japi nuleri, a nijéwisa riweili. Jeobá niwali Adán alí Eva jiti bela aʼlá machili ko ruyea chu iyiri aʼlá ju alí chu iyiri ke aʼlá ju. A nijéwisaká a néwariwélima riweili japi a riwíwami ju, jiti Jeobá walúala nuláami ju; matétara iyasa riweili jiti wiká namuti nareli japi Jeobá iyali.

      10, 11. a) ¿Piri aneli Satanás Adán alí Eva jiti ke nijéwima Jeobá? b) ¿Chúsiá ke aʼlá nili japi nokali?

      10 Adán alí Eva tasi nijéwili Jeobá. Satanás ko jéaneli Eva: “¿Wecha a bichíwali ju japi mi aneli echi Onorúami, japi timí ke ukuma echi rakéami japi echoná jawi?”. Eva ko je ku aneli: “Suwaba rakéami japi nirú jenaʼí ata riweri japi ta ukupo. Nalí be echi rakéami japi nasipi wilí, Onorúami ko jéanili: ‘Kiti ukusi echi, ke cho timí chapimea, echi riká timí nokisáaká a timí suwimeaʼ” (Génesis 3:1-3).

      11 Satanás ko je ku aneli: “Tasi timí suwimea. Jiti Onorúami machí japi a timí ukúsaká echi, a timí machimea wiká namuti, a timí machimea japi aʼlá ju alí japi ke aʼlá ju, alí timí nima japi riká Onorúami” (Génesis 3:​4-6). Echi riká aneka Satanás ko mayérili japi Eva binoy machimea japi aʼlá ju alí japi ke aʼlá ju. Satanás ko ikaleka raʼíchili Eva jiti ke nijéwima Onorúami, aneli japi ke mukumea. Echi anésiwa, Eva ko ukuli bilé rakala, ayénachó iyali echi kunala japi ukuma. Adán alí Eva nátika nokali japi Jeobá jéaneli japi ke ukuma echi rakala nasipi wilíami. Ma ukusa, machili japi ke nijéwami nili japi nuleli Jeobá; ke jilí nili japi Jeobá nuleli. Japalí ukuli, echi riká néwariwélitili japi ke bilé riwíwami nili Jeobá. ¡Ke aʼlá nili japi nokali!

      12. ¿Chúsiá we aʼmónali Jeobá japalí Adán alí Eva ke nijéwili?

      12 Jeobá ko we aʼmona asálalé ke nijéwisiwa. Adán alí Eva tasi nijéwili Jeobá, echi isíliláriba niwayá suwaba namuti. Mujé, ne mi iʼwérili isisa nóchika iʼayá mujé kúchuwala japi newalé alí ke mi nijéwisa japi mi nulé, ¿kechi ko we mi aʼmónima ni?

      Japalí niwaari Adán

      Adán ko saté jiti niwárami nili alí saté ku ayénili mukusaa.

      13. ¿Chúsiá jéanili Jeobá: “saté mi ku najítima”?

      13 Adán alí Eva ma ke omérili sinibí pirea jiti ke nijéwami nili. Jeobá ko jéaneli: “Mujé saté ju alí saté mi ku najítima” (leeri Génesis 3:19).c Echi riká anili Jeobá jiti echi Adán saté ku ayénili, japi riká ko ke siné niwárami nila (Génesis 2:7). Ma chati isisa Adán, pe aminánami ma mukuli, ke simili biléanachó.

      14. ¿Chúsiá suwí echi pagótami?

      14 Adán alí Eva a nijéwami nísaká Onorúami, a pirélimalé jipi rawé. Japalí jonsa ke nijéwili Onorúami, echi ko ma chati nokáami ayénili; jiti bela suwila ko. Echi chati namuti japi nokali Adán alí Eva japi riká nawilí ju japi nachútili sinéami echi kúchuwala. Jiti bela sinéami tamujé ke tasi aʼlá sébali oláami ju alí suwísimi echi pagótami (Romanos 5:12, TNM). Onorúami ko tasi echi riká nakiyé ne chokichí jonsa japi echi riká ikimea. Echi ko tasi sineti nakiyé japi suwimea echi pagótami; echi Biblia ko jéaní: “Echi mukuwáami tamujé tamí ne wabé sayérami ju” (1 Corintios 15:26).

      ¿CHÚSIÁ WE NATÉAMI JU MACHIWAA JAPI IKÍ ECHI SUWÍKAMI?

      15. ¿Chúsiá we natéami ju japi mi machimea japi ikí echi suwíkami?

      15 Wiká religiones ko bineri japi echi suwíkami biléanachó simí pirélisia; ayénachó aní japi ta omero iʼwiria. Echi Biblia ko jéaní japi ma suwili ko ma ke risoa nili. Ke mi ipú japalí mi yúa raʼichasa; echi ke cho mi yúa raʼichama. Mujé tasi mi omeri iʼwiria echi suwíami; echi ke cho mi iʼwírima. Ke cho mi risoa olama, ke mi majásaré. Jaré religiones ko jéaní japalí bilé mukusaa, echi aliwá ko ku biléanachó iyena risoa nilia. Echi sacerdote ko jéaní japi iʼwírima echi japi mukuli aliwala, ata iyásaká winomí jiti ke che risoa nílima echi aliwá. Ami bichíwali machisáaká japi chu ikí japi ma suwili, ami machimea japi ikaleka bineri; tasi mi bichíwima japi aní.

      16. ¿Piri namuti ikaleka bineri echi religiones?

      16 Satanás nee echi religiones jiti ikaleka binérima echi pagótami, jiti mayérima japi echi suwíkami a bijí piré. Jaré religiones bineri japalí bilé mukusaa aliwá ayénika biléanachó simí. ¿Acha mi echi riká binériwa japoná mi iyénami ju? ¿Wechi ko ami binériwa ko japi aní echi Biblia japi chu ikí echi suwíkami? Satanás ko we ikaléami ju; echi ko tasi nakí japi echi pagótami nijéwima Jeobá.

      17. ¿Chúsiá mi ke bichíwisaré japi Jeobá waʼlú rajáachi aʼwá echi cha nokáami?

      17 Jaré religiones bineri japi Onorúami waʼlú rajáachi aʼwá echi pagótami chati nokáami; jiti bela echi pagótami ko majaa. Tasi bichíwali ju japi echi riká isimí Onorúami. ¡Echi ko ke tasi risoa olánali echi pagótami! (Leeri 1 Juan 4:8). Riwisaa mi bilé rijoi japi binoy ranala sikala ikosi jiti chati isili, ¿chumi nílima riwisaa? ¿Kecha ko mi mayema ni japi ke aʼlabéala ju? Mujé ko ke kanílisa nili muliwia jiti chati isíami ju. Echi riká mayéampá echi pagótami japi Jeobá we chati isíami ju, jiti bela ke mulíwinala ko jiti Satanás mayerti japi Jeobá chati isíami ju.

      18. ¿Chúsiá mi ke majásaré japi ma suwili?

      18 Echi pagótami japi simía tiyópachi binériwa japalí bilé mukusaa japi echi aliwala, o espíritu, ko bité. Echoná binériwa japi riwíwisaré echi mukúami aliwala jiti echi riká nokisáaká japi ke chati olárami nima, ke riwíwisaká echi ko cha olárami nima alí majaria ma inama. Wiká pagótami a bichíwiami ju japi anéliwa echoná, jiti bela majaa ko echi japi ma suwili, omáwili niwiwi; echalí iyá koʼwáami. Jéaní japi kóʼwisiwakó kanilia inama; echi riká noká omawia, jiti bela ke nijéwinala ko Jeobá, ni bilé cho riwíwinali. Echi suwíami ke néwanili, ke cho iyiri noká. Ke mi majásaré. Jeobá niwali suwaba namuti. Echi bilepi ne bichíwali ju, echi bi nijéwipo (Apocalipsis 4:11).

      19. ¿Chúsiá we natéami ju japi mi machimea japi ikí echi suwíkami?

      19 Ma mi ne bichíwali machisáaká chu ikí echi suwíami, ma mi ke bichíwima echi religiones ikalea binériami. Ayénachó mi machimea japi we baʼóami namuti nijima Jeobá pe aminánami.

      20. ¿Piri mi binema biléala capítulo?

      20 Ma wiká bamíali ju japalí Job biteili; echi ko Jeobá amígowala nili alí jéanili: “Bilé rijoi mukusaa, ¿a checho ku bitélimiré?” (Job 14:14). ¿A bichíwali keʼré japi ku pirélima japi ma suwili? Japi aní Onorúami echi jitra echoná Bíbliachi mi ruyema, we mi kanílima machisaa. Echi ko binepo biléala capítulo.

      a Jarecho ko mayé japalí bilé mukusaa, japi echi aliwala ku bité. Jiti mi che machimea, iné jubá chukúami notas 17 alí 18.

      b Eclesiastés 9:5, 6, 10: “Echi japi a piré a machí japi suwimea; nalí be echi suwíkami ko ke bilé iyiri machí, alí ke bilé iyiri natétiwa, alí echi japi piré ko ma ke newalá echi japi suwili. Ma ke nakíami ju, ma ke kichí, ke uché chémima, ma ke sineti ku isimí japi nokiwá jenaʼí Wichimóbachi. [...] Suwaba japi mi omeri isiá isí jipi, jiti mi a omérampa, japalí mi mukusaa ko, japomí mi tobo ko, ma ke nirúlima nóchili, natáwami alí machiwáami”.

      c Génesis 3:19: “We be nalí we mi ratamúnika inama nocha jiti mi olama koʼwáami japi iyena si mi mukú alí saté mi ku nima, jiti mi echi jitra niwárami ju. Mujé saté ju alí saté mi ku najítima”.

      NATÁ JAPI MI BINELI

      BICHÍWALI 1: JAPALÍ BILÉ MUKUSAA KE SIMÍ BILÉANA JITI MA KE BITÉ

      “Echi suwíami ko ke bilé yiri machí” (Eclesiastés 9:5).

      ¿Piri ikí echi suwíami?

      • Salmo 146:3, 4; Eclesiastés 9:6, 10

        Echi mukúami ko ma ke iné, ke nami japalí raʼicháliwa alí ke cho nata.

      • Juan 11:11-14

        Jesús ko jéanili japi ma suwili ko japi riká ochiká bitíami ju.

      BICHÍWALI 2: JEOBÁ KO TASI SINETI NAKILI JAPI SUWIMEA ECHI PAGÓTAMI

      “We nalí ke mi ukúsaré echi rakala japi ikí rakéami jawi alí japi aniwáami ju echi machiwáami japi aʼláala ju alí japi ke aʼláala ju; echalí mi ukusa, ne bichíwali mi mukumea” (Génesis 2:17).

      ¿Chúsiá suwí echi pagótami?

      • Génesis 3:1-6

        Satanás ikaleka raʼíchali Eva jiti ke nijéwima japi Jeobá nuleli. Adán alí Eva tasi nijéwami nili Jeobá, chati nokali alí suwili.

      • Génesis 3:19

        Ma chati isisa Adán, pe aminánami ko ma mukuli, jipi ko ma ke ité.

      • Romanos 5:12, TNM

        Echi chati namuti japi nokali Adán alí Eva japi riká nawilí ju japi nachútili sinéami echi kúchuwala. Jiti bela ta sinéami ke aʼlá sébali oláami ju alí suwísimi echi pagótami.

      • 1 Corintios 15:26

        Echi Biblia jéaní: “Echi mukuwáami tamujé tamí ne wabé sayérami ju”.

      BICHÍWALI 3: WE NATÉAMI JU JAPI MI MACHIMEA JAPI IKÍ ECHI SUWÍKAMI

      “Bilé rijoi mukusaa, ¿a checho ku bitélimiré? [...] Nijé ne iʼwérili cho ju japi ni mi buwema, japi iyena ni jona ku botonawa” (Job 14:14).

      ¿Chúriká mi iʼwiri machiwá echi bichíwali japi chu ikí echi suwíami jitra?

      • 1 Juan 4:8

        Jaré religiones bineri japi Onorúami waʼlú rajáachi aʼwá echi pagótami chati nokáami. Tasi bichíwali ju japi echi riká isimí Onorúami, echi ko ke tasi risoa olánali echi pagótami.

      • Apocalipsis 4:11

        Wiká pagótami we majaa nili echi suwíami, jiti bela omáwali niwiwa ko echalí rawé, mutewi jiti kanilia ku simea; omawa bi echi rikáachi ke nijewi Jeobá ko. Echi bilepi bi ne bichíwali kaachi japi nijéwipo ko.

  • Echi japi ma suwili checho ku pirélima
    ¿Piri binepo japi aní echi Biblia?
    • CAPÍTULO 7

      Echi japi ma suwili checho ku pirélima

      1-3. a) ¿Chúsiá ta nili japi riká echi japi cárcel muchúwami ju? b) ¿Chúriká Jeobá tamujé iʼwírima?

      NATÁ japi mi ke ichibi isíami ju alí mi cárcel bachari japi mi ke sineti ku machíinima. Jemi riká nati japi mi ke kanilia asimea ma mi ke iyiri isima ma. Echi riká mi nata atíachi japi mi ke sineti ku machíinima, ¡mujé amígowala nawá jemi anesia japi mi ku machí pama echoná cárcel jona! ¿Chumi nílimalé?

      2 Sinéami echi pagótami suwí; japi riká nili echi cárcel muchúwami jiti ke ku omeri buyaa. Echi riká cho ju, tasi ta omeri nokiyá jiti ma ke suwimea echi pagótami. Jeobá ko ayena a omérima jiti ma ke che suwimea echi pagótami. Echi ko jéaní: “Ayénachó echi mukuwáami tamujé tamí ne wabé sayérami ju, chopi ne [...] suwaba waminá suwábama echi mukuwáami, mapurigata ma ketasi waminabi suwiboa” (1 Corintios 15:26).

      3 ¿Chumi nílimalé ma ke nata japi siné rikáachi mukumea? ¿Kechi ko mi we kanílima? Jeobá ko isima jiti ma ke wesi suwimea. Ayénachó ku muchuwásima japi ma suwili (Isaías 26:19). Natá japi isímaré Jeobá pe aminánami. Echi Biblia aní japi ma suwili ku mochísima.

      JAPALÍ MUKUSAA JAPI TA WE NAKÍ

      4. a) ¿Jépuká mi iʼwírima jiti mi ke me aʼmonama japalí mujé téemala mukusaa? b) ¿Chu riwéami nili Jesús amígowala?

      4 Japalí mukusaa japi ta we nakí, we ta risoa nili alí ta we aʼmona. Echi riká ta nili jiti ke wesi omeri iʼwiria echi suwíami, jiti ku owínima. Ata leérisaká echi Biblia, Jeobá nikúurima jiti ke me aʼmonabo (leeri 2 Corintios 1:3, 4). Jipi ko binepo japi chu ikili Lázaro; ata binepo japi Jeobá alí Jesús we inili ku owíntinala japi ma suwili. Japalí Jesús jenaʼí Wichimóbachi biteili echi ko isini kaachi basalóali Lázaro, Marta alí María; bikiaka téemala nili, ayénachó we aʼlá amigos nili Jesús yúa. Echi Biblia ko aní japi Jesús we galeli bikiaka (Juan 11:3-5).

      5, 6. a) ¿Chu isili Jesús nalá muchúwachi Lázaro téemala? b) Japalí tamujé téemala suwisaa, ¿chúsiá ta ku kanílipo?

      5 Japalí Lázaro mukuli, Jesús ko Marta alí María bitélachi simili. Marta ko námili japi Jesús nawama echoná bitichí, machinka buweli. Jéaneli: “A mi bukulí jenaʼí asisáagá, ketasi mukumeli [Lázaro]”. Marta ko jéanili japi ma simírilachi nawali. Jesús ko riwali María naláachi, we aʼmona muchúwachi. Jesús ko we cho risoa nili, ayénachó nalali (Juan 11:21, 33, 35). Jesús we aʼmónili cho, japi riká ta nili aʼmona japalí mukusaa tamujé téemala.

      6 Machiwaa japi Jesús we cho aʼmónili ata ku kanílipo jiti ta machí japi Jeobá alí Jesús ke kanili suwíachi echi pagótami. Jeobá ko a omérima jiti ke suwimea echi pagótami; ma mulipi echi riká isima.

      ¡LÁZARO, WAKINÁ MACHINA!

      7, 8. a) ¿Chúsiá ke nakili Marta japi chakena pásima echi rité? b) ¿Piri isili Jesús?

      7 Jesús ko simili inesia japoná toiri echi Lázaro, waʼlú rité pólika rikáari. Jesús ko jéaneli: “¡Waminá chakena pasi echi waʼlú rité!”. Marta ko ke nakiyé japi chakena pásima echi rité, jiti ma naó rawé boʼili (Juan 11:39). Marta ko ke machiyé japi chu isínili Jesús.

      Lázaro mukúlachi Jesús ku owíntili, we kanili echi téemala ko alí japi echi lázaro amígowala nili

      Japalí ku owínili Lázaro echi téemala ko we ku kanili ku wilísilachi (Juan 11:38-44).

      8 Jesús ko jéaneli echi Lázaro: “¡Wakiná machina!”. Marta alí María we kanili ku owínlachi echi Lázaro. Echi Biblia aní: “Echalí we yáati echi mapu mukúami níili ma ku machínali, chopi binói sikálachi abiji chiní jiti bulirúami níili, binói ronólachi ayénachó” (Juan 11:43, 44). ¡Lázaro ko ku owínili! Alí sinéami yúa ku napawili téemala alí amigos; echi pagótami ko we kanílika ku narépili echi alí yúa ku raʼíchili. ¡We simá isili Jesús jiti ku owíntili Lázaro!

      “TIWÉ, KU ASÍSAGA”

      9, 10. a) ¿Jépuká isili iʼwiria Jesús jiti omérima ku owintia echi suwíami? b) ¿Chúriká ta machí japi echi suwíami checho ku pirélima?

      9 ¿Chúsiá Jesús ku omérili owintia echi suwíami? Jiti Jeobá iʼwírili. Jesús ko bachá Jeobá yúa raʼíchili; jéaneli japi iʼwírima jiti ku owíntima echi Lázaro. Jeobá echi riká isili (leeri Juan 11:41, 42). Jesús ko tasi Lázaro bi ku owíntili.a Echi Biblia aní japi bilé tiwé 12 bamíbami we nayúami nili. Echi tiwé onolá, Jairo riwéami, echi ko we siweka iyénili; jéaneli Jesús japi ku saʼwema echi malala. Echi bilepi maléami nili. Japalí echi Jairo echi anea wilíachi Jesús, jaré ralámili echoná sili alí jéaneli: “Mujé malala ma mukuli. ¿Churékulami waminabi kumé echi Binériami?”. Jesús ko jéaneli echi Jairo: “¡Ketasi majá! ¡Chopi galá bichíi!”. Echi yúa simili Jairo bitélachi. Ma mulipi siyá, Jesús ko riwali nalá muchúwachi. Jesús ko jéaneli: “¿Churékulátamo echirigá we buchuwí anigá nalaka? Jeʼná tiwé, [...] ketasi mapurigá mukúami ju, chopi kochíami niráa ju”. Echi tiwé wénwala ke machili chúsiá Jesús anili japi echi tiwé ochiká boʼili. Jesús ko ku bitichí simánala nuleli japi echoná si mochili, echi anesa Jesús ko pachá yúrili echi onolá alí iyela japoná buwí echi tiwé. Alí echi Jesús, echi tiwé sikálachi chapiká, jéaneli: “¡Tiwé, ku asísaga!”. Echi wénwala ko we kanili, ¡echi tiwé ku owínlachi! Ma ku iyénili jiti Jesús ku owíntili (Marcos 5:22-24, 35-42). Echalí jonsa echi wénwala ko newalama riké japi Jeobá isili jiti Jesús omérima ku owintia echi taa tiwé.

      10 A bichíwali ju japi Jesús ku owíntili jaré pagótami nalí jipi ko ke piré, jiti checho ku suwili. Nalí be machiyá japi echi pagótami chabé piréami a ku owínili, jipi ayénachó ata buwea piré japi ku owínima. Ata bineli japi Jeobá we inili jiti echi pagótami japi ma suwili checho ku pirélima. Ne echi riká isima.

      CHABÉ A NIRUILI PAGÓTAMI JAPI KU PIREILI

      Pedro ko ku owíntili Dorcas, jaré ko inaka jawi

      Echi Pedro ku owíntili echi mukí Dorcas (Hechos 9:36-42).

      Echi towí mukúlachi, Elías ku owíntili, echi iyela ku napaka chukú

      Elías ko ku owíntili bilé towí, echi mukí ranala (1 Reyes 17:17-24).

      11. Japi riká aní Eclesiastés 9:5, ¿piri ikili Lázaro japalí mukuli?

      11 Echi Biblia aní japi “echi suwíami ko ke bilé iyiri machí”, japi riká Lázaro. Echi ko ke newa nili, japalí mukuli ke yiri machili (Eclesiastés 9:5). Jesús anili japi echi Lázaro japi riká ko ochiká boʼili (Juan 11:11).

      12. ¿Chúriká ta machí japi ne bichíwali ku owínili Lázaro?

      12 Wiká pagótami ineli japalí Jesús ku owíntili echi Lázaro. Japi Jesús sayérala nili echi ko ikíwili japi Jesús owíntili echi suwíami. Lázaro ko ma ku biteili, echi riká machili echi pagótami japi Jesús a omérili ku owintia (Juan 11:47). Ayénachó wiká pagótami simíali basalówisia echi Lázaro alí echi riká mayeli japi echi Jesús nima riweili echi silíami japi Onorúami wilama. Japi Jesús sayérala nili ke nakili japi echi riká isima alí katúwika raʼíchali japi chúriká miʼama Jesús alí Lázaro (Juan 11:53; 12:9-11).

      13. ¿Chúriká ta machí japi Jeobá omérima ku jawasia japi suwili?

      13 Jeobá ko niwali suwaba namuti, echi ko we omériami ju alí ku jawásima echi japi ma suwili. Jesús ko anili japi sinéami japi tota bití a ku pirélima, echi suwíami japi Onorúami newalá (Juan 5:28, TNM, nota). ¿Chúsiá echi riká anili Jesús? Jiti a nirú pagótami japi ma suwili japi a ku pirélima jiti Jeobá echi riká nakí ku jawásinala. ¿Wechi ko ke omérimiré Jeobá machiyá suwaba namuti echi japi ma suwili jitra? Ripá riwigachi a nirú wiká sipolí; echi Biblia ko aní japi Jeobá riwaká bayé ibili niraa echi sipolí (leeri Isaías 40:26).b Jeobá a machiyampa chu riwéwami ju ibili sipolí, jiti bela ke cho wikawama echi pagótami japi ma suwili, japi ku jawásimaré pe aminana.

      14, 15. ¿Chu anili Job alí piri ta biné?

      14 Job ko we aʼlá nijéwami nili; ayénachó machiyé japi echi suwíami ku owínima. Job anili: “Bilé rijoi mukusaa, ¿a checho ku bitélimiré?”. Ayénachó, Job jéanili: “Mujé tamí mi raʼíchima, alí nijé ko ku ni wilísima. Alí mujé [Jeobá] ne mi inílima inénila japi mi niwali”. Jeobá ko muchuwásima sinéami japi ma suwili (Job 14:13-15).

      15 Mujé ru, ¿chumi nili machiyá japi checho ku pirélima echi japi suwili? Ke aʼmona nili jiti machiyampa japi Jeobá isima. Isini kaachi jemi aniyéeré: “Nijé téemala, amigos ma, japi ma suwili, ¿a ku owínimiré?”. Jipi ko binepo chu aniyá echi Biblia japi kumi pirélima echi pagótami alí jépuká ku owínima.

      “TAMÍ NÁMAMA RAʼÍCHACHI ALÍ KU OʼWÍNAGA BUYAMA”

      16. ¿Chu rikáachi ku pirélima japi ku owínima?

      16 Echi pagótami japi ku owíntami nili chabé, sinéami ka napawika ku pireili téemala yúa jenaʼí Wichimóbachi. Echi riká cho nima pe aminana. Nalí be, japalí echi riká ikisaa echi japi ku owíntami nima, sinéami sinibí ku pirélima jenaʼí Wichimóbachi, ma ke sineti suwimea. Tasi japi riká jipi nima, nalí we baʼóachi pirélima jenaʼí. Ma ke wesi nakoma, ke cho nayuma, alí ke chati namuti ikimea.

      17. ¿Jépuká ku pirélima?

      17 ¿Jépuká ku pirélima? Jesús ko jéanili japi sinéami japi tota bití a ku pirélima, echi suwíami japi Onorúami newalá (Juan 5:28, TNM, nota). Echi Biblia aní japi echi pagótami japi ma suwili echoná walubé baʼwírali a ku pirélima, ayénachó japi suwili jenaʼí Wichimóbachi (Apocalipsis 20:13, TNM). Wiká pagótami checho ku pirélima. Echi Pablo jériká cho anili: “Echalí Riosi ku oʼwíntama echi jaré galabé oláami, echi auché jaré chati oláami ayénachó” (leeri Hechos 24:15). ¿Chúsiá echi riká anili Pablo?

      Ma we baʼóachi jenaʼí Wichimóbachi, ku pirélima japi ma suwili, ku yúa napawima téemala alí japi echi amígowala nili

      Ma we baʼóachi jenaʼí Wichimóbachi: ku pirélima japi ma suwili, ku yúa napawima echi téemala alí amigos si.

      18. ¿Jépuká ju echi “galabé oláami”?

      18 “Galabé oláami” echi ko nili rijoi, mukí si, japi a machili Jeobá. Echi ko chabénala pireili, japalí kecho nawayé Jesús jenaʼí Wichimóbachi, japi riká Noé, Abrahán, Sara, Moisés, Rut alí Ester. Sinéami ku owíntami nima jiti ku pirélima jenaʼí Wichimóbachi. Jiti mi che machimea japi nokali leeri Hebreos capítulo 11. ¿Jipi ru? Japalí mukusaa bilé japi Jeobá amígowala ju, ¿a checho ku bitélimiré? Ayena, jiti echi ayénachó “galabé oláami” ju.

      19. a) ¿Jépuká ju echi “chati oláami”? b) ¿Chúsiá echi ko ku jawásitami nima?

      19 Echi “chati oláami” wiká millones pagótami ju japi ke machili Jeobá. Onorúami ko a bijí newalá echi japi ma suwili. Echi ko ku muchuwásima jiti ku binema. Aboni animea achi nijéwinala Jeobá.

      20. ¿Jépuká ju echi pagótami japi ke ku jawásitami nima?

      20 ¿Achi ne sinéami pagótami ku jawásitami nima? Ke. Jesús ko jéanili japi jaré pagótami ke ku pirélima (Lucas 12:5, TNM). ¿Jépuká ju echi pagótami japi ke ku jawásitami nima? Echi ko ju japi chati nokáami ju alí japi ke nijéwinili japi Jeobá aní. Jeobá ko oyérima echi pagótami alí echi ko animea jépuká ju japi checho ku pirélima; echi ko ju japi riká juez. Ayénachó nuleli japi Jesús nuláami nima. Japalí echi nulama “Binói justicia olama [...] mapu ikí abijí piréami níima [...], mapu ikí ma suwíami níima” (Hechos 10:42). (Iné jubá chukúami nota 19).

      JARÉ KO RIPÁ SIMAMA PIRÉLISIA

      21, 22. a) ¿Chúriká ku owíntami nima japi ripá ku simama? b) ¿Jépuká bachá ku owíntami nili jiti ku bitélima ripá?

      21 Echi Biblia ayénachó aní japi jaré ripá simama pirélisia. Japi echomí simámaré tasi japi riká pagótami pirélima, nalí japi riká Jesús alí echi ángeles, espíritu nima, japi tasi ta riwiboa.

      22 Jesús bachá nili japi ku owinka simili ripá riwigachi (Juan 3:13). Bikiá rawé simírili japalí Jesús mukuli alí Jeobá ku owíntili. Jesús ko tasi ku owíntami nili jiti jenaʼí ku bitélima japi riká rijoi (Salmo 16:10; Hechos 13:34, 35). Echi Pedro nawésili japi Jesús “echalí Binói ne bichíwali mukúami níili, chopi auchecho ku bitéali Iwigá [o espíritu, TNM] niráa” (1 Pedro 3:18). Ku owinsa japi riká we jiwérami ayenli (1 Corintios 15:3-6). Echi Biblia ko aní japi ke echi bi nima japi ku owíntami nima ripá riwigachi.

      23, 24. ¿Chu ikí pagótami ripá simama Jesús yúa? ¿Jépuká ju?

      23 Kecho mukumeya, Jesús ko jéaneli echi 12 japi echi yúa iyénili: “Nijeni echoʼná simea [...] aʼláramiya” (Juan 14:2). Echi ko aniyá ruli japi ripá ku simama pirélisia jaré pagótami Jesús yúa. ¿Chu ikí pagótami ripá ku simama owinsa? Jesús ko jéanili japi pe okuaa ju (Lucas 12:32, TNM). Echi Juan ko a machili chu ikí nima jiti osali: “Nijeni ʼnéniga riwali mapu [...] echoʼná galabé [...] Siónachi anilíwachi [o ripá riwigachi]. Aʼlí Binói yuwa jali auché jaré wikabé, bilé kiento miná nawosa makói miná naó mili pagótami” (Apocalipsis 14:1).

      24 ¿Chu kabú owíntami nima echi 144.000 pagótami japi ripá riwigachi simama? Echi Biblia anili japi echi riká ikimea riweili japalí Jesús ma nuláami nisa ripá riwigachi (1 Corintios 15:23). Jesús ma nuláami ju ripá riwigachi alí ne nokí sinéami echi 144.000 ma ku owínili. Jipi ko ripá muchuwi. Jaré ko a bijí jenaʼí Wichimóbachi piré. Japalí suwisaa, echalí rawé Jeobá ko isimí jiti ripá simama. Okuáabi ju japi ripá simama, nalí be pe aminana wiká pagótami ku jawásitami nima jiti pirélima jenaʼí Wichimóbachi we baʼóachi.

      25. ¿Piri ta che binepo biléala capítulo?

      25 Pe aminánami, Jeobá ko ku jawásima echi japi ma suwili, alí ma ke wesi suwimea (leeri Isaías 25:8).c Japi ripá riwigachi simámaré, ¿chu nokimea echomí? Echi Biblia aní japi nuláami nima Jesús yúa. Che binepo biléala capítulo.

      a Echi Biblia ko aní japi ayénachó owínili kúruwi, ralámili, mukí, ochérami; jaré israelitas nili, jarecho ko jaréanacho mi piréami. Jiti mi che machimea leeri 2 Reyes 4:32-37; 13:20, 21; Lucas 7:11-17 alí Hechos 9:36-42; 20:7-12.

      b Isaías 40:26: “Ripá inaká inesi. ¿Jépuká niwali suwaba echi namuti? Echi ko taraka buyacha, japi riká ko sontarsi ka. Ayénachó riwaraka bayé ibili niraa. Echi ko we omérami ju. Jiti bela ne suwaba buyacha ko, ke bilé iyiri ripíuka”.

      c Isaías 25:8: “[Jeobá] ko isima jiti ma ke wesi suwimea alí echi Walubéala Jeobá isima japi ma ke wesi nalama. Echi riká isima omáana Wichimóbachi. Tasi wesi cha riká raʼichama echi Binoy puéblowala jitra, jiti echi riká anili Jeobá”.

      NATÁ JAPI MI BINELI

      BICHÍWALI 1: JEOBÁ KO OMÉRIMA JITI MA KE CHE SUWIMEA ECHI PAGÓTAMI

      “Ayénachó echi mukuwáami tamujé tamí ne wabé sayérami ju, chopi ne [...] suwaba waminá suwábama echi mukuwáami, mapurigata ma ketasi waminabi suwiboa” (1 Corintios 15:26).

      ¿Jépuká mi ku kanílitima mujé téemala mukusaa?

      • 2 Corintios 1:3, 4

        Japalí mukusaa japi ta we galé, ata nili japi ke wesi tamujé iʼwírimia. Ata leérisa echi Biblia ata kanílipo.

      • Isaías 25:8; 26:19

        Jeobá ko a omérima jiti ke che suwimea echi pagótami. Jeobá checho ku owíntima echi pagótami japi ma suwili.

      BICHÍWALI 2: BICHÍWISARÉ JAPI KU OWÍNIMA

      “¡Tiwé, ku asísaga!” (Marcos 5:41).

      ¿Chúriká ta machí japi echi suwíami ku owínima?

      • Juan 11:1-44

        Jesús isili ku owintia Lázaro.

      • Marcos 5:22-24, 35-42

        Jesús isili ku owintia taa tiwé.

      • Juan 11:41, 42

        Jesús isili ku owintia echi suwíkami, bachá Jeobá tánili jiti omérima.

      • Juan 12:9-11

        Wiká pagótami inea mochili Jesús ku owíntiachi echi Lázaro. Echi pagótami japi kichíami nili Jesús ikíwili japi Jesús isili ku owintia echi suwíami.

      BICHÍWALI 3: JEOBÁ KU OWÍNTIMA WIKÁ PAGÓTAMI JAPI MA SUWILI

      “Mujé tamí mi raʼíchima, alí nijé ko ku ni wilísima. Alí mujé [Jeobá] ne mi inílima inénila japi mi niwali” (Job 14:13-15).

      ¿Chu ikí ku owínima?

      • Juan 5:28, 29, TNM

        Wiká pagótami japi Jeobá nakí ku jawásinala.

      • Hechos 24:15

        Ku oʼwíntama echi jaré galabé oláami, echi jaré chati oláami ayénachó.

      • Isaías 40:26

        Jeobá a machiyampa chu riwéwami ju ibili sipolí, jiti bela aʼlá machí echi pagótami japi suwili japi ku owíntima pe aminana.

      BICHÍWALI 4: JARÉ PAGÓTAMI KU OWINSA RIPÁ SIMAMA PIRÉLISIA

      “Nijeni echoʼná simea [...] aʼláramiya” (Juan 14:2).

      ¿Chu ikí pagótami ripá ku simama owinsa?

      • 1 Pedro 3:18

        Jesús bachá nili japi ku owinka simili ripá riwigachi.

      • Lucas 12:32, TNM

        Jesús ko jéanili japi pe okuaa ju echi japi ku owinsa ripá riwigachi simama.

      • Apocalipsis 14:1

        Jeobá ko aní jépuká ju echi 144,000 japi ripá riwigachi simama.

Oselí japi tarahumara osorúa uchuwi (2008-2025)
Machíinima
Bakí
  • Ralámuli
  • Júuli
  • Japi riká mi inénili
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Japi katúwika noká chúriká néema na página
  • Japi ta machí mujé jitra
  • Configuración de privacidad
  • JW.ORG
  • Bakí
Júuli