Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión
6-12 AGOSTO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LUCAS 17, 18
“Raxnáa núma̱aʼ”
(Lucas 17:11-14) Ga̱jma̱a̱ índo̱ xtáa ra̱jkha̱ náa Jerusalén nanújngoo náa tapo̱o̱ Samaria ga̱jma̱a̱ Galilea. 12 Índo̱ ikhaa xtaa rato̱ʼo̱o̱ náa mbá xuajen nixkamin mbá guwiinʼ xa̱bekha bi̱ guaʼdáá lepra, mú tsinguánʼ niguájun. 13 Ga̱jma̱a̱ nixúxi aʼwún nithi: “¡Jesús, bi̱ narasngáa, agawíinʼ a̱jkia̱a̱nʼ xtáyuxu!”. 14 Índo̱ ikhaa ndiʼñún, niʼthún: “Aʼguala ga̱jma̱a̱ gusngajmamijnála náa ndxájkun”. Ikhú, índo̱ ikhiin kuwa ragún, niguma kaʼwiin.
nwtsty notas rí muʼnigajmaa náa Lu 17:12, 14
guwiinʼ xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá lepra: Naʼkhunʼ rí nákha wajyúúʼ, bi̱ guaʼdáá lepra kuwa mbó jnduʼ mú xúʼko̱ ma̱ndoo mumbáyumíjná (2Re 7:3-5). Náa Xtángoo ndrígóo Dios naʼthí rí bi̱ guáʼdáá lepra makuwá mitsínguánʼ ga̱jma̱a̱ á mu nduyáá na̱ʼkha̱ mbáa muthi gakhi̱i̱: ‹¡Xa̱bu̱ tsagaa, xa̱bu̱ tsagaa!› (Le 13:45, 46). Xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá lepra bugi̱ ninimbún Xtángoo, ikha jngó mitsínguánʼ niguájun ga̱jma̱a̱ taguwáʼ kanuu náa Jesús.
gusngajmamijnála náa ndxájkun: Índo̱ nixtáa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ, Jesús ndiʼyamajkuu Xtángoo ga̱jma̱a̱ ñajunʼ rí guaʼdáá ndxajkun bi̱ naguwáʼ náa Aarón, ikha jngó niʼthún xa̱bu̱ bugi̱ rí magún guyáá mbáa ndxajkun (Mt 8:4; Mr 1:44). Xó má naʼthí náa Xtángoo ndrígóo Moisés, á mu mbáa bi̱ gíʼdoo lepra niʼni̱i̱ a̱jkiu̱u̱n, ndayóoʼ rí maʼga̱ náa inuu mbáa ndxajkun mu mbaʼyoo á mu niʼni̱i̱ a̱jkiu̱u̱n. Ma̱ngaa gíʼmaa maʼga̱ náa templo mu maxnáxi̱ tsigijñaʼ rí kaʼyoo (Le 14:2-32).
(Lucas 17:15, 16) Mbáa rí ikhiin, índo̱ ndiʼyoo rí niguma taná, ikhú nitanga̱a̱ ga̱jma̱a̱ niʼni mba̱a̱ Dios ga̱jma̱a̱ mbá aʼwá gakhi̱i̱. 16 Ga̱jma̱a̱ nismbátigo̱o̱ náa rajkhuu [Jesús], ga̱jma̱a̱ nixnáa núma̱aʼ; xa̱bu̱ buʼko̱ nindxu̱u̱ samaritano.
(Lucas 17:17, 18) Ikhú Jesús niʼthí: “Mbá guwiinʼ niguma thanún, lá ragájkhun ráʼ. Mú, náa kuwa bi̱ imbá mijna guwiinʼ rá. 18 Nda̱wa̱a̱ i̱mba̱ tsáa nitanga̱a̱ mu maʼni mba̱a̱ Dios, i̱ndó xa̱bu̱ bugi̱ bi̱ na̱ʼkha̱ náa i̱mba̱ xuajen”.
w08-S 1/8 ináa 14 kutriga̱ 8, 9
Xámbumaaʼ maraxna núma̱aʼ
Xú káʼnii nikumu̱u̱ Jesús rá. Lá nixtáa gíná ga̱jma̱a̱ numuu rí eʼwíínʼ bi̱ guáʼdáá lepra na̱nguá nitangi̱ín mu muxna̱a̱ numaaʼ ráʼ. Náa relato naʼthí rí Jesús niʼthí: “Mbá guwiinʼ niguma thanún, lá ragájkhun ráʼ. Mú, náa kuwa bi̱ imbá mijna guwiinʼ rá. Nda̱wa̱a̱ i̱mba̱ tsáa nitanga̱a̱ mu maʼni mba̱a̱ Dios, i̱ndó xa̱bu̱ bugi̱ bi̱ na̱ʼkha̱ náa i̱mba̱ xuajen” (Lucas 17:17, 18).
Gajkhun má rí xa̱bu̱ buʼko̱ na̱nguá ni̱ndxu̱ún ra̱míjínʼ, numuu rí nisngajmá náa kuwa mbaʼin xa̱bu̱ rí guáʼdáá fe náa Jesús ga̱jma̱a̱ ninimbu̱u̱n rí niʼtáñajunʼ ma̱ngaa nigún gúñún ndxajkun náa Jerusalén. Mbáa nidxún wéñuʼ rí Jesús niʼni ga̱jma̱a̱ numún. Mú na̱nguá nisngájma, rúʼko̱ niʼni rí maxtáa gíná Jesús. Ndiéjunʼ ejmañúlú ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ rá. Ndiéjunʼ eʼni índo̱ mbáa naʼni rí májánʼ gájmaa numulúʼ rá. Lá nuxnáá núma̱aʼ mbáa nacha̱ xáʼ. Ma̱ndoo maraxna mbá i̱yi̱i̱ʼ náa naʼthí rí naraxnáa númaa o i̱ʼwáʼ rí xóo ma̱ndoo matani.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Lucas 17:7-10) “Tsáa rí ikháanʼla bi̱ gíʼdaa mbáa ñumbáá bi̱ naxkubi, o bi̱ nañewu̱u̱n mugu̱, naʼthúu̱n índo̱ natanga̱a̱ rí ni̱jkha̱ gáñajunʼ: ‹Ayi̱ nacha̱ ga̱jma̱a̱ araʼwún náa mesa mu matatsiʼtsu› ráʼ. 8 Lá maxaʼtu̱u̱n: ‹Atani májánʼ rí miʼkhu ga̱jma̱a̱ ariejún má gi̱i̱ mu matrajkuáa rí miʼkhu asndu índo̱ gámbóʼ rakuiʼtsu ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á ikháánʼ ma̱ndoo matatsiʼtsu ga̱jma̱a̱ migi̱i̱n› ráʼ. 9 Lá ragájkhun rí ikhaa xáxnáa núma̱aʼ ñumbáá numuu rí niʼnimbánuu rí niʼthún maʼni xáʼ. 10 Xúʼko̱ má mangáanʼla, índo̱ gambála runi ñajunʼ rí nikánaláʼ, muthala: ‹Nindxuxu ñumbáá bi̱ nda̱a̱ rí ejmaa nditháan. Rí ninixu rúʼko̱ má ndiʼyoo munixu nákha ginii›”.
nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 17:10
nda̱a̱ rí ejmánʼ nditháan: Nandoo gáʼthúu̱n rí “nda̱a̱ numuxu”. Ga̱jma̱a̱ ajngáa rígi̱, Jesús na̱nguá nindoo gaʼthí rí ñumbáá —o discípulos ndrígóo— mbaʼyóoʼ mundxaʼwamíjna̱ rí nda̱a̱ numún. Xó má nandoo nduʼyáá, Jesús niʼni maʼkhunʼ rí ñumbáá gíʼmaa mani̱ndxu̱ún xa̱bu̱ wabiinʼ ga̱jma̱a̱ rakáʼñún maguma mbaʼwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ numuu ñajunʼ rí nuni. Xó ma nuthi tikhun bi̱ najmañún, rí Jesús nindoo gaʼthí nindxu̱u̱: “Nindxuxu ñumbáá bi̱ rakáʼyoo magumaa rí májánʼ”.
(Lucas 18:8) Nathala: Ikhaa maʼni rí marigá nacha̱ rí jmbu. Ga̱jma̱a̱ índo̱ gáʼkha̱a̱ A̱ʼdióo xa̱biya̱, lá gajkhun maxkamaa fe náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ xáʼ.”
nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 18:8
fe: O “fe rí xúgi̱ kaʼnii”. Náa griego ajngáa rí na̱jkha̱ inuu “fe” nandoo gaʼthí rí Jesús na̱nguá xtáa raʼthí ga̱jma̱a̱ numuu fe rí kuaʼdáá, nindoo gaʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbá fe kiejunʼ: Xóo rí nigiʼdoo a̱ʼgu̱ xuáʼa̱ (Lu 18:1-8). Bi̱ guáʼdáá fe rígi̱ nakumu̱ún rí mutajkáan gíʼdoo tsiakii ga̱jma̱a̱ rí Dios maʼni rí jmbu ga̱jma̱a̱ numún xa̱bi̱i̱ bi̱ niraʼwíin. Xó má nakujmaa, Jesús niniñuʼ graxe̱ mu xa̱bi̱i̱ mbuyáá xú káʼnii nindxu̱u̱ fe ndrígu̱ún. Parábola ga̱jma̱a̱ numuu fe rígi̱ ga̱jma̱a̱ oración mayambáá wéñuʼ numuu rí Jesús inu niguámbóo niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu gaʼkhu rí muraʼníí xa̱bi̱i̱ (Lu 17:22-37).
Migixnuu Biblia
(Lucas 18:24-43) Jesús niyexu̱u̱ ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “¡Phú mingíjyúuʼ maʼñún bi̱ guáʼdáá mbújkha̱a̱ matu̱ʼu̱u̱n náa Reino ndrígóo Dios! 25 Itháan xáʼni miʼskhoo, rí mbáa camello manújngoo náa iñúnʼ mbá itsu̱ gúxa ki xóo mbáa rico mato̱ʼo̱o̱ náa Reino ndrígóo Dios”. 26 Bi̱ nidxawíín rígi̱ nithi: “Tsáa gáʼngo̱o̱ gakriyaaʼ rá.” 27 Ikhaa niʼthí: “Rí nakujmaa dí xáʼngu̱u̱n guʼni xa̱bu̱, mú Dios maʼngo̱o̱ maʼni”. 28 Ikhú Pedro niʼthí: “¡Atayáá! Ikháanʼxu niniʼñáʼ rí kuaʼdááxu ga̱jma̱a̱ ni̱jkuáxu tsu̱da̱a̱ʼ”. 29 Ikhaa niʼthún: “Gajkhun rí nathalaʼ: Nda̱wa̱a̱ nimbáa bi̱ niniñuʼ goʼwóo, a̱ʼgiu̱u̱, a̱ngui̱i̱n, aniu̱u̱n, o i̱ji̱i̱n, ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios, 30 bi̱ xakanán wéñuʼ mbiʼi rí kuwáanʼ xúgi̱, mú mbiʼi rí na̱ʼkha̱ nda̱wa̱á makánáá rí maxtáa asndu kámuu”. 31 Ikhú niguwíin kaníí bi̱ gu̱wa̱ʼ e̱jmi̱i̱n ga̱jma̱a̱ niʼthún: “¡Gu̱ya̱a̱! Natsimulúʼ náa Jerusalén, ga̱jma̱a̱ mambanúu xúgíʼ rí nithi gaʼyee rí nigumaraʼmáʼ dí magíʼnuu A̱ʼdióo xa̱biya̱. 32 Mbá xkri̱da, muxnaxi̱i̱ náa [xa̱bu̱] xuajen ga̱jma̱a̱ mutsíjmaan ga̱jma̱a̱ muthán weñíinʼ ma̱ngaa mu̱phu̱ ndujtáʼ; 33 ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á rí muxná ikhú muxiyáa, mú índo̱ gaʼni ajtsú mbiʼi matuxi̱i̱”. 34 Mú ikhiin tákru̱ʼu̱u̱n ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí niʼthí; ajngáa rígi̱ niguanúu ngu̱ʼwa̱ náa ikhiin, ga̱jma̱a̱ tséyáa náa numuu nijuiʼthá marigá rígi̱. 35 Índo̱ Jesús inu maʼga̱nú náa xuajen Jericó, mbáa xa̱bu̱ bi̱ tsíkruigo̱o̱ gíʼ náa rawuunʼ kamba̱a̱ randaʼa mbújkha̱a̱. 36 Ikhaa nidxawun rí kuwa ranújngún mbaʼin xa̱bu̱, ikhú niraxi ndiéjunʼ xtáa rarígá. 37 Nitháán: “¡Jesús bi̱ Nazareno xtáa ranújngoo!”. 38 Ikhú niʼthí: “¡Jesús, A̱ʼdióo David, agawíinʼ a̱jkia̱a̱nʼ xta̱yo̱ʼ!”. 39 Ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ nagún ginuu nitháán rí maʼni wíí, mu ikhaa itháán xígu eʼthí: “A̱ʼdióo David, agawíinʼ a̱jkia̱a̱nʼ xta̱yo̱ʼ”. 40 Ikhú Jesús niguiji ga̱jma̱a̱ niʼtáñajunʼ rí maguwáʼ ku̱ya̱a̱ xa̱bu̱ buʼko̱ náa ikhaa. Nda̱wa̱á rí niguwáʼ ku̱ya̱a̱, ikhú [Jesús] niraxu̱u̱: 41 “Ndiéjunʼ eyaʼ mani ga̱jmá numaʼ rá.” Ikhaa niʼthí: “Tátá, atambáʼtaa iduʼ”. 42 Ikhú Jesús niʼthúu̱n: “Gámbaʼta̱a̱ idaʼ; fe ndrígáʼ niʼni rí maguma thanaʼ”. 43 Ga̱jma̱a̱ núkhu nimbaʼta̱a̱ iduu, ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ tsu̱du̱u̱, raʼni mba̱a̱ Dios. Ma̱ngaa xúgínʼ xa̱bu̱ xuajen, índo̱ ndiyáá rígi̱, nixná gamajkhu Dios.
13-19 AGOSTO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LUCAS 19, 20
“Ndiéjunʼ ejmañuluʼ ga̱jma̱a̱ numuu parábola ndrígóo gu̱wa̱ʼ minas rá.”
(Lucas 19:12, 13) Ikha jngó niʼthí: “Mbáa xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo numuu asndu na̱ʼkha̱ nigumaa, nigájnuu ni̱jkha̱ mbá xuajen mitsinguánʼ náa magruigú ñajunʼ ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á mata̱nga̱a̱. 13 Ikhú nindxaʼwún mbá guwiinʼ ñumbáá ndrígóo, nixnúún gu̱wa̱ʼ minas ga̱jma̱a̱ niʼthún: ‹Guni maguiʼtóo asndu índo̱ ikhúúnʼ gáʼkháaʼ›.
jy-S ináa 232 kutriga̱ 2-4
Parábola ndrígóo gu̱wa̱ʼ minas
Naʼthúún: “Mbáa xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo numuu asndu na̱ʼkha̱ nigumaa, nigájnuu ni̱jkha̱ mbá xuajen mitsinguánʼ náa magruigú ñajunʼ ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á mata̱nga̱a̱” (Lucas 19:12). Rí maʼga̱ mbaʼyóoʼ mbayuuʼ mbiʼi. Naʼkhunʼ kaʼwu rí Jesús nindxu̱u̱ “xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo numuu” bi̱ na̱jkha̱ náa “xuajen mitsinguánʼ”, xóo muʼthá, náa mekhuíí. Ikhí Anu̱u̱ magíiʼ xóo Rey.
Náa xkri̱da, “xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo numuu” naʼthúu̱n mbá guwiinʼ ñumbáá nákha xóo tséjkha̱ ga̱jma̱a̱ mámbáa naxnúu mbá mina ndrígóo plata. Ikhú naʼthúún: “Guni maguiʼtóo asndu índo̱ ikhúúnʼ gáʼkháaʼ” (Lucas 19:13). Mbá mina ndrígóo plata numuu wéñuʼ, nambánii ga̱jma̱a̱ rí na̱da̱ʼ náa itháán rí ajtsú igu̱nʼ mbáa bi̱ naʼdu.
Discípulos ndrígóo ndiyáá rí ikhiin ni̱ndxu̱ún xóo mbá guwiinʼ ñumbáá buʼko̱, numuu rí Jesús niʼni mbríguiin xóo ñumbáá bi̱ nuraxi̱i̱ rí najuiʼdu (Mateo 9:35-38). Gajkhun má, na̱nguá nijuiʼthún rí muraxi̱i̱ mbá tsígáʼ kiejunʼ. Rí phú nindoo, rí muthún eʼwíínʼ xa̱bu̱ mú xúʼko̱ makuwá náa Reino ndrígóo Dios. Ikha jngó discípulos najmún mbiʼi, tsiakii ga̱jma̱a̱ mbújku̱ún mu muni rígi̱.
(Lucas 19:16-19) Ikhú ni̱ʼkha̱ timbáa ga̱jma̱a̱ niʼthí: ‹Tátá, niguiʼtóo imbá gu̱wa̱ʼ minas ndrígáʼ›. 17 Ikha jngó niʼthúu̱n: ‹¡Rakha tháán májánʼ nitani̱, ñumbáá májáanʼ ni̱ndxa̱ʼ! Numuu rí nitasngájma rí ni̱ndxa̱ʼ jmbi náa ñajunʼ rí itháan chíʼgíʼ, ikha jngó aratáñajunʼ náa mbá gu̱wa̱ʼ xuajen›. 18 Nda̱wa̱á ni̱ʼkha̱ bi̱ maʼni ragajmi̱i̱n ga̱jma̱a̱ niʼthí: ‹Tátá, mina ndrígáʼ niguiʼtóo imbá witsu›. 19 Bugi̱ ma̱ngaa niʼthúu̱n: ‹Aratáñajunʼ mangáán náa mbá witsu xuajen›.
jy-S ináa 232 kutriga̱ 7
Parábola ndrígóo gu̱wa̱ʼ minas
Á mu discípulos nduyáá rí ni̱ndxu̱ún xóo ñumbáá bi̱ najmún rí guáʼdáá mu mbuñíinʼ discípulos, ikhiin nduyáá rí Jesús nadxuu ga̱jma̱a̱ ikhaa maʼnitsajkuramíinʼ ga̱jma̱a̱ numuu ñajunʼ rí nuni. Gajkhun má rí raʼkháa xúgínʼ majmi̱i̱n muni ikháá má. Mú Jesús, bi̱ ‹mani̱ndxu̱u̱ rey›, maʼni tsájkuramíinʼ ga̱jma̱a̱ numuu tsiakii rí nuni rí mbuñíinʼ discípulos (Mateo 28:19, 20).
(Lucas 19:20-24) Ikhú ni̱ʼkha̱a̱ imba̱a̱, ga̱jma̱a̱ niʼthí: ‹Tátá, gi̱i̱ rígá mina ndrígáʼ, rí nirkaʼwu náa mbá xtíin. 21 Atayáá, ikhúúnʼ nimíñuʼ kayaʼ, numuu rí ni̱ndxa̱ʼ mbáa xa̱bu̱ bi̱ gakhi̱i̱ a̱jkiu̱u̱n; narawíi náa na̱nguá nindríyáʼ ga̱jma̱a̱ natraxi̱i̱ náa tátadu›. 22 Ikhaa niʼthúu̱n: ‹Rí nigájnuu náa rawanʼ natha̱nʼ rí nindxa̱a̱ʼ, mbáa ñumbáá ra̱májáanʼ. Lá gajkhun natayáá rí ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ mbáa xa̱bu̱ bi̱ gakhi̱i̱ a̱jkiu̱u̱n, bi̱ naguwíi náa tagruiʼyáʼ ga̱jma̱a̱ nagu̱u̱ náa tádu ráʼ. 23 Mú, náa numuu rí tataxuʼdáʼ náa banco mbújkhoʼ rá. Mú xúʼko̱ índo̱ gáʼkháaʼ ma̱ndoo magu̱u̱ inuu›. 24 “Ikha jngó, niʼthún bi̱ kuwa ikhí: ‹Gurígu kaʼyííʼla mina ga̱jma̱a̱ guxnáa bi̱ gíʼdoo gu̱wa̱ʼ minas›.
jy-S ináa 233 kutriga̱ 1
Parábola ndrígóo gu̱wa̱ʼ minas
Ñumbáá bugi̱ nindáti̱go̱o̱ mina ndrígóo numuu rí táʼniminaʼ mu mbayááʼ itháan rí kaʼyoo bi̱ naʼtáñajuunʼ. Apóstoles naguaʼti̱i̱n rí Jesús mani̱ndxu̱u̱ Rey náa Reino ndrígóo Dios. Ikha jngó, índo̱ nidxawíín ga̱jma̱a̱ numuu bi̱ iwáá ñumbáá bugi̱, nindoo nikru̱ʼu̱u̱n rí á mu tsíñajunʼ gakhi̱i̱ maxákuwa náa Reino ndrígóo Dios.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Lucas 19:43) Numuu rí ma̱ʼkha̱ mbiʼi náa ikháánʼ rí xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáán sia̱nʼ muruguama̱ʼa̱a̱n ga̱jma̱a̱ ixi̱ kúdú ma̱ngaa muni gínáán asndu náá.
nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 19:43
muruguama̱ʼa̱a̱n ga̱jma̱a̱ ixi̱ kúdú: O “nagúguaraʼa”. Káaʼ mbá nuthu rígi̱ rí najmaa ajngáa griega kjárax náa Escrituras Griegas Cristianas. Rí nandoo gáʼthúu̱n “poste” o “ixi̱ kudú rí najmáanʼ mu maguguamaʼáan mbá mbaaʼ”. Ma̱ngaa ma̱ndoo maʼthúu̱n rí nuni soldados ga̱jma̱a̱ ixi̱ rí najmún mu nuni curraa. Ajngáa ndrígóo Jesús nimbánuu nákha tsiguʼ 70, índo̱ soldados romanos bi̱ naʼtáñajúnʼ Tito, niruguama̱ʼa̱a̱n Jerusalén. Xúʼko̱ Tito ajtsú rí niʼngo̱o̱ niʼni: Rí xáʼgá ganitsu, rí judíos xagañún ga̱jma̱a̱ rí muniu̱u̱ tsiakii mu makaguabíinʼ. Mu muruguama̱ʼa̱a̱n Jerusalén, soldados romanos nijmún ixi̱ dí rígá ikhí.
(Lucas 20:38) Ikháá na̱nguá nindxu̱u̱ Dios ndrígu̱ún bi̱ nikháñún, nindxu̱u̱ Dios ndrígu̱ún bi̱ nduya, numuu rí ikhaa ndaʼyoo rí nduya”.
nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 20:38
numuu rí xúgínʼ ikhiin nduya náa inuu ikhaa: O “numuu rí náa iduu ikhaa, xúgínʼ kuwa nduya”. Náa Biblia naʼthí rí Dios ndaʼyoo xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá eʼni rí nandoo nindxu̱u̱ asndu xóo nikháñun má (Ef 2:1; 1Ti 5:6). Mú bi̱ nikháñún jmbu náa Dios, ndaʼyoo rí asndu xóo kuwa nduya, numuu rí ikhaa maʼnigabíín (Ro 4:16, 17).
Migixnuu Biblia
(Lucas 19:11-27) Índo̱ ikhiin kuwa rudxawíín ajngáa rígi̱, ikhú niʼthí mbá xkri̱da, numuu rí xtáa mijngii náa Jerusalen ga̱jma̱a̱ ikhiin nindxa̱ʼwa̱míjna̱ rí nacha̱ má gákujmaa Reino ndrígóo Dios. 12 Ikha jngó niʼthí: “Mbáa xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo numuu asndu na̱ʼkha̱ nigumaa, nigájnuu ni̱jkha̱ mbá xuajen mitsinguánʼ náa magruigú ñajunʼ ga̱jma̱a̱ mata̱nga̱a̱. 13 Ikhú nindxaʼwún mbá guwiinʼ ñumbáá ndrígóo, nixnúún gu̱wa̱ʼ minas ga̱jma̱a̱ niʼthún: ‹Guni maguiʼtóo asndu índo̱ ikhúúnʼ gáʼkháaʼ›. 14 Numuu rí xa̱bu̱ xuajñu tsíñún gúyáá, ikha jngó nixuʼmiin tikhun xa̱bu̱ mu muthi: ‹Tsíyuxu rí xa̱bu̱ bugi̱ maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ rey náa ikháanʼxu›. 15 “Índo̱ ni̱ʼkha̱a̱, nda̱wa̱á rí nigruigú ñajunʼ, ikhú nindxaʼwún maguwáʼ ñumbáá bi̱ nixnúún mbújkha̱a̱ plata, mu mbaʼyoo nguáthá niguiʼtóo inuu mbújkha̱a̱. 16 Ikhú ni̱ʼkha̱ timbáa ga̱jma̱a̱ niʼthí: ‹Tátá, niguiʼtóo imbá gu̱wa̱ʼ minas ndrígáʼ›. 17 Ikha jngó niʼthúu̱n: ‹¡Rakha tháán májánʼ nitani̱, ñumbáá májáanʼ ni̱ndxa̱ʼ! Numuu rí nitasngájma rí ni̱ndxa̱ʼ jmbi náa ñajunʼ rí itháan chíʼgíʼ, ikha jngó aratáñajunʼ náa mbá gu̱wa̱ʼ xuajen›. 18 Ndawaa ni̱ʼkha̱ bi̱ maʼni ragajmi̱i̱n ga̱jma̱a̱ niʼthí: ‹Tátá, mina ndrígáʼ niguiʼtóo imbá witsu›. 19 Bugi̱ ma̱ngaa niʼthúu̱n: ‹Aratáñajunʼ mangáán náa mbá witsu xuajen›. 20 Ikhú ni̱ʼkha̱a̱ imba̱a̱, ga̱jma̱a̱ niʼthí: ‹Tátá, gi̱i̱ rígá mina ndrígáʼ, rí nirkaʼwu náa mbá xtíin. 21 Atayáá, ikhúúnʼ nimíñuʼ kayaʼ, numuu rí ni̱ndxa̱ʼ mbáa xa̱bu̱ bi̱ gakhi̱i̱ a̱jkiu̱u̱n; narawíi náa na̱nguá nindríyáʼ ga̱jma̱a̱ natraxi̱i̱ náa tátadu›. 22 Ikhaa niʼthúu̱n: ‹Rí nigájnuu náa rawanʼ natha̱nʼ rí nindxa̱a̱ʼ, mbáa ñumbáá ra̱májáanʼ. Lá gajkhun natayáá rí ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ mbáa xa̱bu̱ bi̱ gakhi̱i̱ a̱jkiu̱u̱n, bi̱ naguwíi náa tagruiʼyáʼ ga̱jma̱a̱ nagu̱u̱ náa tádu ráʼ. 23 Mú, náa numuu rí tataxuʼdáʼ náa banco mbújkhoʼ rá. Mú xúʼko̱ índo̱ gáʼkháaʼ ma̱ndoo magu̱u̱ inuu›. 24 “Ikha jngó, niʼthún bi̱ kuwa ikhí: ‹Gurígu kaʼyíla mina ga̱jma̱a̱ guxnáa bi̱ gíʼdoo gu̱wa̱ʼ minas›. 25 Mú, ikhiin nitháán: ‹¡Tátá, ikhaa gíʼdoo má gu̱wa̱ʼ minas!› 26 ‹Natala: Xúgínʼ bi̱ guáʼdáá makhánun itháan; mu bi̱ nánguá gíʼdoo, asndu rí iwáá gíʼdoo magajtaa kaʼyííʼ. 27 Ma̱ngaa, bi̱ guaʼdún sia̱nʼ bi̱ tsíñún rí mani̱ndxu̱ʼ rey náa ikhiin, aguwaʼ kudíin gi̱i̱ ga̱jma̱a̱ guradíin náa inuʼ›”.
20-26 AGOSTO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LUCAS 21, 22
“Najngiyuu má rí makáwáanʼ”
(Lucas 21:25) “Ma̱ngaa marigá tsinaʼ náa a̱jkha̱ʼ, náa gu̱nʼ ga̱jma̱a̱ náa a̱ʼgua̱a̱n, ga̱jma̱a̱ náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ xa̱bu̱ mamiñún numuu rí xúyáá náa magajnán numuu rí lamáa mawáán ga̱jma̱a̱ maʼbaxu̱u̱.
kr-S ináa 226 kutriga̱ 9
Reino ndrígóo Dios maʼni gámbi̱i̱n xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígóo
9 Marigá tsinaʼ náa mekhu. Jesús niʼtáriyaʼ: ‹A̱jkha̱ʼ maʼni krína, ga̱jma̱a̱ gu̱nʼ nixaxná agiuʼ, ma̱ngaa a̱ʼgua̱a̱n mafríguun náa mekhuíí›. Rí mbiʼi xúgi̱, mbaʼin xa̱bu̱ nduñún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa guʼwá ndxájkun xóo aguʼ náa vida ndrígu̱ún. Mú inu muniñaaʼ ruñún xúʼko̱ kaʼnii. Mú, lá ma̱ngaa Jesús niʼthí rí marigá tsinaʼ náa mekhu ráʼ. Mbáa xúʼko̱ (Is. 13:9-11; Joel 2:1, 30, 31). Ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ guni xa̱bu̱ rá. Maxmiéjunʼ “numuu rí xúyáá náa magajnáan” (Luc. 21:25; Sof. 1:17). Xa̱bu̱ bi̱ tsíñún guyáá Reino ndrígóo Dios —asndu reyes mangiin ñumbáá— makamindún “ga̱jma̱a̱ numuu gamíi índo̱ guyáá rí na̱ʼkha̱”. Mbuyááʼ náa mumbayumíjná, mú xúxkamaa nimbá náa ma̱ndoo mumbayumíjná índo̱ Rey ndrígúlú gakiʼnáa (Luc. 21:26; 23:30; Rev. 6:15-17).
(Lucas 21:26) Xa̱bu̱ makamindún ga̱jma̱a̱ numuu gamíi índo̱ guyáá rí na̱ʼkha̱ magíʼnuu numbaaʼ, numuu rí tsiakii dí rígá mekhuíí maʼba̱a̱n.
(Lucas 21:27, 28) Ga̱jma̱a̱ ikhú mbuyáá A̱ʼdióo xa̱biya̱ na̱ʼkha̱ náa du̱u̱n ga̱jma̱a̱ tsiakii ma̱ngaa gloria. 28 Índo̱ gági̱ʼdu̱u̱ marigá rígi̱, gudala̱ tsiakii ga̱jma̱a̱ guxuxí edxalá numuu rí makáwáanʼ gíʼ mijngii”.
Gugími̱jna̱ maʼndala “ku̱ñu̱u̱n má xúʼko̱ a̱ngia̱la”
17 “Ma̱ndoo muʼthá ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú” (atraxnuu Hebreos 13:6) . Á mu nakumulú kuʼyáá Jeobá ma̱ndoo muguaʼdáá mbá a̱jkiu̱lú káxi̱ ga̱jma̱a̱ xámiñulu muraʼníí xkujndu ma̱ngaa mundxaʼwamíjna̱ májánʼ. Rígi̱ gambáyulú muxnún tsiakii ga̱jma̱a̱ muʼni rí maʼni̱i̱ a̱jkiu̱ún a̱ngiu̱lú. Xúʼko̱ gusngajmúún rí nandulúʼ kuʼñúún (1 Tes. 5:14, 15). Á mu nakumulú kuʼyáá Jeobá, ma̱ngaa maguaʼdáá mbá a̱jkiu̱lú káxi̱ ga̱jma̱a̱ xámiñulu índo̱ garigá majphú mba̱a̱ gaʼkhu, numuu rí nduʼyáá rí ikhaa inuu má maʼni káwáanʼ (Luc. 21:25-28).
Najngiyuu má rí makáwáanʼ
13 Náa Biblia naʼthí rí índo̱ “tsu̱jtuunʼ” gúyáá rí mandáti̱gi̱i̱n, ‹mumbiyaʼ ngínún› (Mat. 24:30). Ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ gúni bi̱ kaxtaʼwíin ga̱jma̱a̱ eʼwíínʼ xa̱bi̱i̱ Dios rá. Muni rí niʼthí Jesús: “Rido aguiʼdu rariga mba xugui ruʼkue, guxuxi idxaʼla, guyaxila mbuya. Ninguiyu-ma ri miʼtsihuiñaʼla” (Luc. 21:28).
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Lucas 21:33) Mekhu ga̱jma̱a̱ ku̱ba̱ʼ manújngoo, mú ajngóoʼ xándoo manújngoo nditháan.
nwtsty notas rí muʼnigajmaa náa Lu 21:33
Mekhu ga̱jma̱a̱ ku̱ba̱ʼ manújngoo: Náa i̱ʼwáʼ texto nasngájma rí mekhu ga̱jma̱a̱ Ku̱ba̱ʼ xáʼga̱nú mámbáa (Gé 9:16; Sl 104:5; Ec 1:4). Ikha jngó mbáa Jesús niʼthí rígi̱ mu masngájma rí maski ajndu nuthi dí mekhu ga̱jma̱a̱ Ku̱ba̱ʼ mambáa, mu ajngóo mambanúu tsiakii (atayáá ma̱ngaa Mt 5:18). Mbáa ma̱ngaa Jesús nindoo gáʼthi ga̱jma̱a̱ numuu mekhu ma̱ngaa ku̱ba̱ʼ rí naʼthí náa Revelación 21:1 “mekhu ga̱jma̱a̱ ku̱ba̱ʼ rí nirígá ginii”.
ajngóoʼ xándoo manújngoo nditháan: O “ajngóoʼ xándáti̱ga̱a̱ nditháan”. Rí najmáán a̱jma̱ enii ajngáa rígi̱ náa griego, nasngájma rí xándoo marigá. Ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ naʼni rí ajngóo Jesús magiʼdoo itháán numuu ga̱jma̱a̱ mambanúu.
(Lucas 22:28-30) “I̱ndó má ikháanʼla nikuwáanʼ ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ náa tsáʼkhá rí ninújngoʼ; 29 ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ nambánuminaʼ ga̱jma̱á nindxa̱la, xóo má Anu̱ʼ nimbánuʼ ga̱jmu̱ʼ, rí maxnúʼ mbá reino, 30 mu muphiʼtsu ga̱jma̱a̱ muwán náa mesa ndrígóʼ náa Reino ndrígóʼ, ga̱jma̱a̱ mutrigáanʼla náa trono mu muxna ikhúún náa gu̱wa̱ʼ ijma̱ xuajen ma̱jkha̱ʼ ndrígóo Israel.
w14-S 15/10 ináa 16 kutriga̱ 15, 16
Maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ “mbá reino ndrígu̱ún ndxájkun”
15 Nda̱wa̱á rí nikuiʼtsu wañuu Señor, Jesús nimbánuu gajmíi̱nʼ mbá 11 apostoles bi̱ niguájun jmbu. Rígi̱ nagumbiʼyuu pacto ndrígóo Reino (atraxnuu Lucas 22:28-30) . Mixtiʼkhu nindxu̱u̱ náa i̱ʼwáʼ pactos náa rí Jeobá kaʼyoo ma̱ngaa. Mu rígi̱ nindxu̱u̱ mbá pacto rí niʼni Jesús gajmíi̱n xa̱bi̱i̱ bi̱ kaxtaʼwíin. Índo̱ niʼthí “xóo má Anu̱ʼ nimbánuʼ ga̱jmu̱ʼ”, nakujmaa rí Jesús xtáa raʼthí ga̱jma̱a̱ numuu pacto rí Jeobá niʼni gájmaa nindxu̱u̱ mu mani̱ndxu̱u̱ ‹ndxájkun asndu kámuu xó má ninindxu̱u̱ Melquisedec› (Heb. 5:5, 6).
16 Bi̱ 11 apóstoles niguájun jmbu náa xúgíʼ xkujndu rí niraʼnuu Jesús. Pacto ndrígóo Reino nisngájma rí maxtáa gajmíi̱n náa mekhuíí, mu mutrigi̱i̱n náa trono mutañajunʼ ga̱jma̱a̱ mani̱ndxu̱ún ndxájkun. Mú, raʼkháa i̱ndó bi̱ 11 apostoles maguaʼdáá ñajunʼ kiejunʼ rígi̱. Jesucristo nikujmaa náa mbá visión rí ndiʼyoo apóstol Juan ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Bi̱ gaʼngo̱o̱, magiʼi ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ náa trono ndrígóʼ, xó ma ikhúún niʼngo̱ʼ ga̱jma̱a̱ niʼgúnʼ ga̱jmu̱ʼ anu̱ʼ náa trono ndrígóo” (Rev. 3:21). Ikha jngó, náa pacto ndrígóo Reino kuwa mangiin bi̱ 144,000 cristianos bi̱ kaxtaʼwíin (Rev. 5:9, 10; 7:4). Pacto rígi̱ naniñúnʼ mutañajunʼ gajmiún náa mekhuíí. Nindxu̱u̱ xóo índo̱ mbáa novia nixtiyáaʼ mu manujúnʼ ga̱jma̱a̱ mbáa rey ga̱jma̱a̱ ikhú na̱jkha̱nú naʼtáñajunʼ gájmaa. Náa Biblia naxná mbiʼñún cristianos bi̱ kaxtaʼwíin “novia” ndrígóo Cristo ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ xóo mbá ‹dxáʼgú kaʼwii› bi̱ xtáa manujúnʼ (Rev. 19:7, 8; 21:9; 2 Cor. 11:2).
Migixnuu Biblia
(Lucas 22:35-53) Ma̱ngaa niʼthúún: “Índo̱ nikuʼmáaʼ muʼguá rí muxúyala amala, ní má náa najthi mbújkha̱a̱ ga̱jma̱a̱ ni chádala, lá ragájkhun rí nda̱a̱ rí ndiyalá ráʼ.” Ikhiin nithi: “¡Nda̱a̱ rí ndiyuxu̱!”. 36 Ikhú niʼthún: “Rí xúgi̱’, bi̱ gíʼdoo a̱muu gágu, xúʼko̱ má guni ga̱jma̱a̱ náa najthi mbújkha̱a̱; bi̱ na̱nguá gíʼdoo mbá chídí gagujuáa xtíñún mu matsi mbóʼ. 37 Numuu rí nathalá, rí kiʼniraʼmáʼ rígi̱ mambanúu náa ikhúúnʼ, xó má nijuiʼthá: ‹Rí muniuʼ xóo mbá bi̱ ra̱májánʼ›. Numuu rí kaʼyoo náa ikhúúnʼ xtáa rambánuu”. 38 Ikhú, ikhiin nithi: “Tátá, ¡atayáá!, gi̱i̱ rígá a̱jma̱ chídí”. Ikhaa niʼthí: “Ikhí rá”. 39 Índo̱ nigájnáa, ni̱jkha̱ náa kúbá Olivos xó má naguʼwun naʼni; ma̱ngaa xa̱bi̱i̱ nigún tsu̱du̱u̱. 40 Índo̱ niguáʼnu ikhí, niʼthún: “Gutájkánla, mú nimbá xáʼni rí majngarigánʼla”. 41 Ga̱jma̱a̱ ikhaa nitsíngumináʼ náa ikhiin xóo tsinguáʼ rí matada̱ʼ mbá itsí, ikhú nismbátigo̱o̱ ga̱jma̱a̱ niʼtájkáan, 42 niʼthí: “Anu̱ʼ, á mu nandaʼ, atani rí xagíʼnuʼ rí xtáa magíʼnuʼ. Mú garigá rí nandaʼ ikháánʼ raʼkháa rí nandoʼ ikhúúnʼ”. 43 Ikhú nikujmaa mbáa ángel náa mekhuíí ga̱jma̱a̱ nixnúu tsiakii. 44 Índo̱ ikhaa itháán xtáa raxmiéjunʼ, ikhú natajkáan ga̱jma̱a̱ xúgíʼ tsiakii ndrígóo; rí asndu iyaʼ gigoo ninindxu̱u̱ xóo eʼdi rí najngutígú mbayííʼ. 45 Índo̱ wámbóo nitajkháan nituxi̱i̱ ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ náa kuwa xa̱bi̱i̱, ikhú ndiʼñún rí kuwa runuʼ numuu rí gíná kuwa; 46 ga̱jma̱a̱ niʼthún: “Náa numuu rí kuwáanʼ runuʼ rá. Guraxu̱nʼlá ga̱jma̱a̱ gutajkáanla, mú nimbá xáʼni rí majngarigánʼla”. 47 Índo̱ ikhaa kaʼnii xóo xtáa raʼthí, ¡atayáá!, mbaʼin xa̱bu̱ kuwa raguwáʼ, ga̱jma̱a̱ bi̱ mbiʼyuu Judas, bi̱ nindxu̱u̱ mbáa bi̱ mbá gu̱wa̱ʼ e̱jmi̱i̱n, na̱ʼkha̱ náa inún ikhiin; ga̱jma̱a̱ ni̱ʼkha̱ kanuu náa Jesús mu mikhu chituuʼ. 48 Mú Jesús niʼthúu̱n: “Judas, lá rí miʼtsu chituuʼ matagujua A̱ʼdióo xa̱biya̱ ráʼ.” 49 Índo̱ rí bi̱ kuwa gajmíi̱n ikhaa ndiyáá rí narígá, nitháán: “Tátá, lá muxnún ga̱jma̱a̱ chídí xáʼ.” 50 Mú mbáa rí ikhiin ni’ni kambiyuuʼ ñumbáá ndrígóo bi̱ kayá edxu̱u̱ náa dxájkuun ga̱jma̱a̱ nirígú cháʼun mújuunʼ. 51 Ikhú Jesús niriʼña̱a̱: “Guniʼñúnʼla”. Ikhú nigugua cháʼun ga̱jma̱a̱ niguma mandáa. 52 Ikhú Jesús niʼthún bi̱ naguwáʼ murtuwiin bi̱ ni̱ndxu̱ún ndxajkun, bi̱ kuya̱ edxu̱u̱, bi̱ nuñewa̱a̱n templo ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ ede̱: “Náa numuu rí naguwáʼ asndu xóo murtuwiin mbá kuʼwáʼ rí asndu kudalá chídí ga̱jma̱a̱ ixi̱ rá. 53 Mú ikhúúnʼ nixtáá ga̱jma̱á nindxa̱la xúgíʼ mbiʼi náa templo ga̱jma̱a̱ na̱nguá nirtuwúnla. Mú ni̱jkha̱nú má hora ndrígála ga̱jma̱a̱ rí kríná maʼtáñajunʼ”.
27 AGOSTO ASNDU 2 SEPTIEMBRE
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LUCAS 23, 24
“Guʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱lú”
(Lucas 23:34) Ikhú Jesús niʼthí: “Anu̱ʼ, atani mba̱a̱ a̱jkia̱a̱nʼ xtañún, numuu rí tséyáá rí eni”. Ma̱ngaa niriyaʼ suerte mu mbuyáá tsáa gaya xtíñuu.
cl-S ináa 297 kutriga̱ 16
“Muniʼnuʼ ngajua ndrígóo Cristo”
16 Rígá imbo̱ʼ náa Jesús nisngájma sniguʼ ndrígóo Anu̱u̱: Rí ‹nixtáa xawii mu maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n› (Salmo 86:5). Nisngájma asndu índo̱ ikhaa frájka náa ixi̱. Índo̱ ikhaa na̱jkha̱ rakháñuu, rajkúu fraʼa clavo ga̱jma̱a̱ ñawun, mú ndiéjunʼ niʼthí xá. Lá nindo̱ʼo̱o̱ Jeobá rí maxnún castigo bi̱ nini gínáa xáʼ. Na̱nguá táʼni rúʼko̱, rí niʼthí iwáá kayuʼ nindxu̱u̱: “Anu̱ʼ, atani mba̱a̱ a̱jkia̱a̱nʼ xtañún, numuu rí tséyáá rí eni” (Lucas 23:34).
(Lucas 23:43) Ikhú ikhaa niʼthí: “Xúgi̱ natha̱nʼ gajkhun: Maraxtaa ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ náa ku̱ba̱ʼ mitsaanʼ”.
g-S 2/08 ináa 11 kutriga̱ 5, 6
Lá naʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n Dios kaʼyoo aʼkhá mbiiʼ rá.
Jeobá raʼkháa i̱ndó ndaʼyoo aʼkhá, ma̱ngaa ndaʼyoo xóo eku̱mu̱u̱ bi̱ niʼni aʼkhá (Isaías 1:16-19). Atatsaʼwáminaʼ ga̱jma̱a̱ numún a̱jmi̱i̱n xa̱bu̱ bi̱ ra̱míjínʼ bi̱ nifrájkiin náa nijniun Jesús. Gajkhun má rí ikhiin nixudami̱jná aʼkhá mbiiʼ, mu mbáa niʼthí: “Ikháanʼxu kaʼyuxu má rí mumíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí ninixu; mú ikhaa ndaa dí ra̱májánʼ niʼni”. Rí niʼthí xa̱bu̱ ra̱májánʼ bugi̱ nasngájma rí naniniʼ mbá chíʼgíʼ Jesús, ku̱ma̱ rúʼko̱ nimbáyúu mu mariʼkhuu ku̱ma̱ ndrígóo. Xúʼko̱ esngájma rí niʼthí nda̱wa̱á: “Garmáʼáan a̱jkia̱nʼ xta̱yo̱ʼ índo̱ gáta̱ʼa̱ʼ náa reino ndrígáʼ”. Xú káʼnii niriʼña̱a̱ Jesús rá. “Xúgi̱ natha̱nʼ gajkhun: Maraxtaa ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ náa ku̱ba̱ʼ mitsaanʼ.” (Lucas 23:41-43.)
Atatsaʼwáminaʼ rígi̱: Náa iwáá ajngáa ndrígóo Jesús xóo xa̱bu̱ numbaaʼ rí niʼthí nisngájma rí niʼni mba̱a̱ a̱jkhu̱u̱n kaʼyoo xa̱bu̱ bi̱ niʼthí rí kaʼyoo makhañúu. ¡Rígi̱ naʼni rí maʼnii a̱jkiu̱lú! Ikha jngó ma̱ndoo makuwáanʼ gajkhun rí Jesucristo ga̱jma̱a̱ Anu̱u̱, Jeobá, magaʼwíínʼ a̱jkiu̱ún kuyáá mbáa bi̱ gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n, tséʼniuu má asndu xú kaʼnii má aʼkhá rí nikudaminaʼ nákha ginii (Romanos 4:7).
(Lucas 24:34) Nithúún: “¡Gajkhun rí nigabi̱i̱ Tátá, ga̱jma̱a̱ nisngájmaminaʼ náa Simón!”.
cl-S ináa 297, 298 kutriga̱ 17, 18
“Muniʼnuʼ ngajua ndrígóo Cristo”
17 Mbá xkri̱da rí itháán nisngájma Jesús ninindxu̱u̱ índo̱ niʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo Pedro, bi̱ nandoo kaʼyoo wéñuʼ. Nákhi 14 ñajunʼ Nisán, iwáá mbruʼun rí nixtáa xóo Mesías, Pedro niʼthúu̱n: “Tata, xtaa xawii mu maʼgá náa guʼwá e̱jua̱nʼ ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ asndu má makhañúʼ”. Mu nguáthá hora nda̱wa̱á niʼthí ajtsú nutu rí tsíniniiʼ nditháan. Náa Biblia naʼthúlúʼ ndiéjunʼ nirígá índo̱ discípulo bugi̱ niʼthí rí maʼni ajtsú aʼphu̱ rí tsíniniiʼ: ‹Ikhú ikhaa nitángaa ndiʼyoo Pedro›. Apóstol nigáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ aʼkhá rí nikudaminaʼ, ikhú ‹nigájnuu rexa̱a̱ ga̱jma̱a̱ nimbiyaʼ wéñuʼ›. Mbiʼi má rúʼko̱, índo̱ Cristo nikháñun, mbáa Pedro naraximinaʼ: “Lá niʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoʼ xáʼ.” (Lucas 22:33, 61, 62).
18 Pedro na̱nguá ndiyóoʼ magiʼthu̱u̱n wéñuʼ mu maxtiʼña̱a̱ graxe̱ ndrígóo. Jesús nigabi̱i̱ miʼcha̱ 16 ñajunʼ gu̱nʼ Nisán, ga̱jma̱a̱ nakujmaa rí mbiʼi má rúʼko̱ ni̱jkha̱ gáʼyoo (Lucas 24:34; 1 Corintios 15:4-8). Náa numuu rí nixmiéjunʼ kaʼyoo wéñuʼ bi̱ niʼthí rí tsíniniiʼ xá. Mbáa nindoo maʼni mbaʼyoo apóstol rí niʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo ga̱jma̱a̱ rí kaʼníí nandoo kaʼyoo. Mú niʼni itháán ki xóo rí maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Lucas 23:31) Á mu nuni rígi̱ índo̱ ixi̱ xóo kaʼníí mañu̱u̱ʼ, ndiéjunʼ gárígá índo̱ gújndooʼ rá.”
nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 23:31
índo̱ ixi̱ kaʼníí mañu̱u̱ʼ, [...] índo̱ rígi̱ nijndoʼ: Xó má naʼkhunʼ, Jesús xtaa raʼthí ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ judíos. Ikhiin ni̱ndxu̱ún xóo mbá ixi̱ rí kaʼníí mañu̱u̱ʼ numuu rí Jesús gajmii tikhun judíos bi̱ nakumu̱ún kuyáá ikhaa xóo kuwa ikhí. Mú Jesús inu má muxiyáa ma̱ngaa judíos bi̱ guájun jmbu maxtaʼwíin ga̱jma̱a̱ xi̱ʼ kaʼwu mu makuwá náa Israel dí rígá rijma̱a̱ (Ro 2:28, 29; Gál 6:16). Índo̱ garigá rúʼko̱, xuajen Israel nixambáxuu gajmiún Dios, maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ xóo mbá ixi̱ nijndoʼ (Mt 21:43).
(Lucas 23:33) Índo̱ niguánu náa mbaaʼ rí mbiʼyuu Cráneo, ikhí nirájkhaa náa ixi̱ ikhaa gajmíi̱n a̱jmi̱i̱n xa̱bu̱ bi̱ nuni dí ra̱májánʼ, mbáa nirájkaa náa nijniun mújúnʼ ga̱jma̱a̱ imba̱a̱ náa nijniun xti̱yu̱ʼ.
nwtsty multimedia
Mbá itsu̱ rajkúu xa̱bu̱ fraʼa mbá clavo
Nindxu̱u̱ mbá xtiʼkhu ndrígóo itsu̱ rí fraʼa mbá clavo ndrígóo hierro dí mbáʼ 11,5 centímetro (4,5 pulgadas) (atayáá mwb17.12 ináa 5). Rígi̱ nikujmaa nakha tsiguʼ 1968 náa norte ndrígóo Jerusalén ga̱jma̱a̱ nambánii rí nirígá náa Roma. Ma̱ngaa rígi̱ nasngájma rí nijmún clavo mu mudrajkiin xa̱bu̱ náa mbá poste ndrígóo ixi̱. Mbáa nindxu̱u̱ xóo rí nijmún soldados romanos mu murajkaa Jesús náa ixi̱. Nikujmaa náa iñuuʼ itsí náa najthi itsu̱ mbáa xa̱bu̱ nda̱wa̱á rí xuyuʼ nachúu. Rígi̱ nasngájma rí mbáa xa̱bu̱ bi̱ nurájkhaa ma̱ndoo mudii.
Migixnuu Biblia
(Lucas 23:1-16) Ikhú xa̱bu̱ bi̱ phú mbaʼin, niguáxu ga̱jma̱a̱ nigún ku̱ya̱a̱ náa Pilato. 2 Ikhú nigíʼdi̱i̱ nixrui̱ga̱a̱, ga̱jma̱a̱ nithi: “Nixkámaxu xa̱bu̱ bugi̱ rí xtáa raʼni jngawi̱i̱n xa̱bu̱ xuajen, ma̱ngaa rí xúxna mbújkha̱a̱ náa César ga̱jma̱a̱ naʼthí rí ikhaa nindxu̱u̱ Cristo ga̱jma̱a̱ mbáa rey”. 3 Ikhú Pilato niraxu̱u̱: “Lá gajkhun rí ikháánʼ nindxa̱a̱ʼ Rey ndrígu̱ún Judíos ráʼ.” Ikhaa niriʼña̱a̱: “Ikháánʼ má naratá”. 4 Ikhú Pilato niʼthún ndxajkun bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ phú mbaʼin: “Na̱nguá exkamaa nimbá dí ra̱májánʼ náa xa̱bu̱ bugi̱”. 5 Mú nigíʼdi̱i̱ nitsudaa ga̱jma̱a̱ nitháán: “Ikhaa xtáa raʼni jngawi̱i̱n xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ kiʼsngáa ndrígóo náa xúgíʼ mbayuuʼ Judea, nigíʼdu̱u̱ náa Galilea asndu gi̱i̱”. 6 Índo̱ Pilato nidxawun rígi̱, ikhú niraxu̱u̱ á mu ikhaa nindxu̱u̱ galileo, 7 ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á rí ndiʼyoo dí Herodes naʼtáñajunʼ náa xuajen rúʼko̱, ikhú nikuʼma maʼga̱ náa Herodes, bi̱ ma̱ngaa xtáa náa Jerusalén mbiʼi rúʼko̱. 8 Índo̱ Herodes ndiʼyoo Jesús ikhú nidxuu wéñuʼ, numuu rí niʼníí ma rí nandoo mbaʼyoo. Numuu rí mbaʼa nidxawun rí niʼni ikhaa ga̱jma̱a̱ nikumu̱u̱ rí mbaʼyoo mbá señal náa ikhaa. 9 Ikhú mbaʼa rí niraxu̱u̱, mú ikhaa táʼthi nimbá. 10 Mú ndxajkun bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ escribas nuxrui̱ga̱a̱ má xúʼko̱. 11 Ikhú Herodes gajmíi̱n soldados ndrígóo túyamajkuíí, ga̱jma̱a̱ nitsijmáán, ma̱ngaa nixnúu mbá xtíin rí májánʼ ga̱jma̱a̱ nikuʼma̱a̱ náa Pilato. 12 Ma̱ngaa mbiʼi rúʼko̱ Herodes ga̱jma̱a̱ Pilato nimbáxiin; numuu rí nákha ginii tsíñún guyamijná. 13 Nda̱wa̱á Pilato nigimbíin ndxájkun bi̱ kuya̱ edxu̱u̱, bi̱ nutañajunʼ ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ xuajen, 14 ga̱jma̱a̱ niʼthún: “Ikháanʼla niguwáʼ ku̱ya̱a̱ xa̱bu̱ bugi̱ xóo mbáa bi̱ naʼni jngawi̱i̱n xa̱bu̱ xuajen, mú, ¡guyala!, náa inala ikháanʼ niraxu̱u̱ mu táxkamaa rí gíʼdoo aʼkhúun. 15 Xúʼko̱ má Herodes ma̱ngaa, numuu rí nikuʼma̱a̱ ma̱ʼkha̱a̱ náa ikháánʼ, ¡guyala! ikhaa táʼni nimbá rí kaʼyoo makháñun. 16 Ikha jngó, mani mamínuʼ chíʼgíʼ ga̱jma̱a̱ maniʼñúunʼ maʼga̱a̱”.