Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos
2-8 MARZO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | GÉNESIS 22, 23
“Dios niʼthúu̱n mbá rí ma’ni Abrahán”
(Génesis 22:1, 2) Nda̱wa̱á dí nijngoo xúgíʼ rígi̱, Dios gajkuwin nigíʼ tsáʼkhá náa Abrahán. Niʼthúu̱n: “¡Abrahán!”. Ga̱jma̱a̱ ikhaa niriʼña: “¡Gi̱jyooʼ xtáá!”. 2 Ikhú Dios niʼthí: “Atani péñu, ayuʼ ga̱jma̱ʼ Isaac, a̱ʼdiáaʼ mbáwíi bi̱ nandaaʼ xtayáá wéñuʼ, ga̱jma̱a̱ ayuʼ náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Moria. Ga̱jma̱a̱ ikhí garaxnaxíi xóo tsigijñaʼ náa inuu kúbá rí ikhúúnʼ gáthanʼ mi̱dxu̱ʼ”.
w12 1/1 23 kutriga̱ 4-6
Náa numuu rí Dios nindo̱ʼo̱o̱ Abrahán rí maxnáxíi a̱ʼdióo xóo tsigijñaʼ rá.
Jeobá niʼthúu̱n Abrahán: “Atani péñu, ayuʼ ga̱jma̱ʼ Isaac, a̱ʼdiáaʼ mbáwíi bi̱ nandaaʼ xtayáá wéñuʼ, ga̱jma̱a̱ [...] ikhí garaxnaxíi xóo tsigijñaʼ” (Génesis 22:2). Nduʼyáá rí Jeobá ndiʼyoo rí Abrahán ra̱ʼkhá tháán eyoo kaʼyoo Isaac, nixná mbiʼyuu “a̱ʼdiáaʼ mbáwíi bi̱ nandaaʼ xtayáá wéñuʼ”. Xúʼko̱ ma ma̱ngaa eyoo kaʼyoo Jesús. Ra̱ʼkhá tháán eyoo kaʼyoo dí asndu a̱jma̱ nuthu niʼthúu̱n asndu mekhuíí “A̱ʼdióʼ bi̱ nandoʼ ka̱yo̱o̱” (Marcos 1:11; 9:7).
Guʼyáá xú káʼnii niʼthí Jeobá. Xóo niʼthí mbáa bi̱ naʼnigajmaa Biblia, ajngáa “mbá péñu” nasngájma rí “TÁTÁ ndiʼyoo dí ra̱ʼkhá tháán mba̱a̱ tsiakii ndiyóoʼ náa rí xtáa randa̱ʼa̱”. Mbáa Abrahán ndiyóoʼ maxtáa gíná wéñuʼ. Xúʼko̱ má Jeobá ndiyóoʼ maxtáa gíná índo̱ ndiʼyoo rí mamínúuʼ ga̱jma̱a̱ makañúun A̱ʼdióo bi̱ nandoo kaʼyoo, mbá tsingíná rí xúgi̱ naʼni mundxaʼwámíjna̱. Mú itháán gakhi̱i̱ rí Dios nimínúuʼ.
Mbáa ikháanʼ xánigulú dí Jeobá nindo̱ʼo̱o̱ Abrahán, mú garmáʼáan a̱jkiu̱lú rí Abrahán nixtáa xawii maxnáxi tsigijñaʼ. Xígi̱ niʼni rí mbáa xa̱bu̱ nikhi̱i̱ bi̱ gíʼdiin e̱ji̱i̱n xamínúuʼ. Maski ajndu Jeobá niʼni kríyaaʼ Isaac mu xakáñuu, mú ikhaa táʼni xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ numuu A̱ʼdióo, “rí asndu nixnáxi̱i̱ ga̱jma̱a̱ numulú xúgiáanʼ” (Romanos 8:32). Náa numuu rí ikhaa nixtáa xawii dí mamínúuʼ xá. “Mu ikháanʼlu makuwáanʼ” (1 Juan 4:9). Índo̱ nduʼyáá dí ra̱ʼkhá tháán eyoo kaʼyulú, la tsexkajxáaʼlú dí musngajmáá rí nandulú kuʼyáá xáʼ.
(Génesis 22:9-12) Nda̱wa̱á, ikhiin niguáʼnu náa mbaa’ rí Dios gajkuwiin niʼthúu̱n Abrahán. Ikhú ikhí nirnguxi itsí ga̱jma̱a̱ nisngutámáʼ ixi̱ ikhí. Nda̱wa̱á niroʼóo rajkúu ga̱jma̱a̱ ñawúunʼ Isaac ga̱jma̱a̱ nitámáanʼ náa tsu̱du̱u̱ ixi̱ dí ngútámáʼ náa tsu̱du̱u̱ itsí. 10 Nda̱wa̱á, Abrahán nikruiyaʼ ñawúunʼ nigujtuun chílú mu maxíyáa a̱ʼdióo. 11 Mú, asndu náa mekhu mbáa ángel ndrígóo Jeobá niʼthúu̱n: “¡Abrahán! ¡Abrahán!”. Ga̱jma̱a̱ ikhaa niriʼña: “¡Gi̱jyooʼ xtáá!”. 12 Ikhú niʼthí: “Xátani gawíínʼ dxámá, xátani̱i̱ nimbá. Rí xúgi̱ nda̱yo̱o̱ gajkhun dí nindxa̱a̱ʼ mbáa xa̱biya̱ bi̱ namiñun kaʼyoo Dios, numuu dí na̱nguá nitani̱ gaʼduunʼ maraxniu̱ʼ a̱ʼdiáaʼ, bi̱ nindxu̱u̱ mbáwíi”.
(Génesis 22:15-18) Ángel ndrígóo Jeobá niʼthúu̱n Abrahán dí maʼni a̱jma̱ nuthu asndu mekhuíí 16 ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Natha̱nʼ gajkhun, ikhúúnʼ minuuʼ, eʼthí Jeobá, numuu dí nitani̱ rígi̱, dí na̱nguá nitani̱ gaʼduunʼ mataxnaxíi a̱ʼdiáaʼ náa ikhúúnʼ, bi̱ nindxu̱u̱ mbáwíi, 17 phú gajkhun mani tsajkurámááʼ ga̱jma̱a̱ mani dí e̱ji̱n bi̱ gáguwáʼ náa ikháán maʼni mbaʼin wéñuʼ, xóo a̱ʼgua̱a̱n bi̱ kuwa náa mekhu ga̱jma̱a̱ xóo jui̱ʼi̱ dí rígá náa rawuunʼ lamáa. Ma̱ngaa, e̱ji̱n bi̱ gáguwáʼ náa ikháán mundrígú xuajen ndrígu̱ún bi̱ guáʼdiin sia̱nʼ. 18 Ga̱jma̱a̱ numún ejñaʼ gaguma tsajkurámáʼ xúgíʼ xuajin mba̱ʼu̱ dí rígá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ numuu rí nitadxawíín rí nitha̱nʼ”.
w12 15/10 23 kutriga̱ 6
Atanimbaaʼ xtayáá Dios mu ma̱ta̱ya̱a̱ xóo gambánuu rí naʼthí maʼni
6 Mu ma̱ndoo mambáyulúʼ rí nakudaminaʼ maʼni, Jeobá nixná ajngóo rí naʼthí xígi̱: “Xó má ikhúúnʼ xtáá ndaya, eʼthí Tátá Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ” (Ezeq. 17:16). Náa kiʼniraʼmá itháan rí mbá cuarenta rí niʼthí maʼni Jeobá, rí itháan najmaʼnuuʼ ikhaa nindxu̱u̱ rí niʼthúu̱n Abrahán. Asndu nákha wajyúuʼ mbaʼa rí nikudaminaʼ náa ikhaa, niʼthúu̱n rí náa a̱ʼdióo Isaac gáguwáʼ ejín xíñiiʼ (Gén. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12). Jeobá nindo̱ʼo̱o̱ maʼni mbá rí mingíjyúuʼ wéñuʼ, niʼthúu̱n rí maxnáxi̱i̱ a̱ʼdióo bi̱ nandoo kaʼyoo xóo tsigijñaʼ. Abrahán nacha̱ niʼnimbo̱o̱, índo̱ inu maxíyáa a̱ʼdióo, ikhú mbáa ángel niʼthúu̱n rí xaxíyáa. Ikhú nixná ajngóo: “Natha̱nʼ gajkhun, ikhúúnʼ minuuʼ, eʼthí Jeobá, numuu dí nitani̱ rígi̱, dí na̱nguá nitani̱ gaʼduunʼ mataxnaxíi a̱ʼdiáaʼ náa ikhúúnʼ, bi̱ nindxu̱u̱ mbáwíi, phú gajkhun mani tsajkurámááʼ ga̱jma̱a̱ mani dí e̱ji̱n bi̱ gáguwáʼ náa ikháán maʼni mbaʼin wéñuʼ, xóo a̱ʼgua̱a̱n bi̱ kuwa náa mekhu ga̱jma̱a̱ xóo jui̱ʼi̱ dí rígá náa rawuunʼ lamáa. Ma̱ngaa, e̱ji̱n bi̱ gáguwáʼ náa ikháán mundrígú xuajen ndrígu̱ún bi̱ guáʼdiin sia̱nʼ. Ga̱jma̱a̱ numún ejñaʼ gaguma tsajkurámáʼ xúgíʼ xuajin mba̱ʼu̱ dí rígá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ numuu rí nitadxawíín rí nitha̱nʼ” (Gén. 22:1-3, 9-12, 15-18).
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Génesis 22:5) Ikhú Abrahán niʼthún xa̱bi̱i̱: “Aguanála gi̱i̱ gajmiála burru, mú ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ dxámá nanduxu muʼguá ñuʼún, mbuyamajkuííxu Dios. Ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á matangáanʼxu”.
Jeobá nixná mbiʼyuu “bi̱ nambáxuʼ ga̱jmu̱ʼ”
13 Nákha xóó tsitsimuu náa kúbá ga̱jma̱a̱ Isaac, Abrahán niʼthún bi̱ numbayíí: “Aguanála gi̱i̱ gajmiála burru, mú ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ dxámá nanduxu muʼguá ñuʼún, mbuyamajkuííxu Dios, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á matangáanʼxu náa ikháanʼla” (Gén. 22:5). Náa numuu rí Abrahán niʼthún xa̱bi̱i̱ rí Isaac ma̱ngaa mata̱nga̱a̱ rá. Lá niʼninduwiinʼ xáʼ. Na̱nguá. Náa Biblia naʼthí rí ikhaa naku̱mu̱u̱ kaʼyoo Jeobá rí ikhaa makuxi̱i̱ Isaac (atraxnuu Hebreos 11:19). Ikhaa ndiʼyoo rí Dios niʼni dí ikhaa ga̱jma̱a̱ Sara muguaʼdaa mbáa ada̱ maski ajndu ikhiin ninindxu̱ún xa̱bu̱ guanii (Heb. 11:11, 12, 18). Ikha jngó, ndiʼyoo rí Dios xúgíʼ ma̱ndoo maʼni. Gajkhun má, táʼyoo ndiéjunʼ garigá mbiʼi rúʼko̱. Mú nigiʼdoo fe dí á mu rí Isaac gakhañu, Jeobá maʼnigabi̱i̱ mu maʼnimbánuu dí niʼthí maʼni. Ikha jngó náa Biblia naʼthí rí Abrahán nindxu̱u̱ ‹anu̱ún xúgínʼ bi̱ guáʼdáá fe›.
(Génesis 22:12) Ikhú niʼthí: “Xátani gawíínʼ dxámá, xátani̱i̱ nimbá. Rí xúgi̱ nda̱yo̱o̱ gajkhun dí nindxa̱a̱ʼ mbáa xa̱biya̱ bi̱ namiñun kaʼyoo Dios, numuu dí na̱nguá nitani̱ gaʼduunʼ maraxniu̱ʼ a̱ʼdiáaʼ, bi̱ nindxu̱u̱ mbáwíi”.
Graxe̱ rí nuni bi̱ nuraxnuu
Rí maʼni a̱jkhu̱ numuu rí Jeobá tsíyoo gáʼyoo xúgíʼ rí mugíʼnii nda̱wa̱á. Gajkhun, á mu ikhaa nandoo mbaʼyoo, ma̱ndoo mbaʼyoo rí marigá (Isaías 46:10). Mú náa Biblia naʼthí rí Jeobá tsíyoo gáʼyoo xúgíʼ rí marigá nda̱wa̱á (Gén. 18:20, 21; 22:12). Náa numuu rá. Numuu rí ikhaa phú májánʼ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ bi̱ naʼni rí jmbu, ga̱jma̱a̱ ndaʼyamajkuu rí nuraʼwíí muʼni (Deut. 32:4; 2 Cor. 3:17).
Migixnuu Biblia
(Genesis 22:1-18) Nda̱wa̱á dí nijngoo xúgíʼ rígi̱, Dios gajkuwin nigíʼ tsáʼkhá náa Abrahán. Niʼthúu̱n: “¡Abrahán!”. Ga̱jma̱a̱ ikhaa niriʼña: “¡Gi̱jyooʼ xtáá!”. 2 Ikhú Dios niʼthí: “Atani péñu, ayuʼ ga̱jma̱ʼ a̱ʼdiáaʼ Isaac, a̱ʼdiáaʼ mbáwíi bi̱ nandaaʼ xtayáá wéñuʼ, ga̱jma̱a̱ ayuʼ náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Moria. Ga̱jma̱a̱ ikhí garaxnaxíi xóo tsigijñaʼ náa inuu kúbá rí ikhúúnʼ gáthanʼ mi̱dxu̱ʼ”. 3 Ikha jngó Abrahán nituxi̱i̱ miʼcha̱ wéñuʼ, niʼnirataa burriu̱u̱ nindxaʼwún a̱jmi̱i̱n ñumbáá ndrígóo mu maʼga gajmíi̱n ikhaa ga̱jma̱a̱ Isaac bi̱ nindxu̱u̱ a̱ʼdióo. Ma̱ngaa nixpiʼthá ixi̱ dí majmaa náa maxnáxi̱ tsigijñaʼ. Nda̱wa̱á ni̱jkha̱ náa niʼthún Dios maʼga. 4 Índo̱ maʼni ajtsú mbiʼi, Abrahán nikuxi iduu ga̱jma̱a̱ ndiʼyoo mitsinguánʼ ku̱ba̱ʼ náa maʼgánú. 5 Ikhú Abrahán niʼthún xa̱bi̱i̱: “Aguanála gi̱i̱ gajmiála burru, mú ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ dxámá nanduxu muʼguá ñuʼún, mbuyamajkuííxu Dios. Ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á matangáanʼxu”. 6 Ikha jngó Abrahán nigujtun ixi̱ dí majmaa náa maxnáxi̱ tsigijñaʼ, nixnúu magu̱ Isaac bi̱ nindxu̱u̱ a̱ʼdióo. Ga̱jma̱a̱ ikhaa kayá ni̱jkha̱ aguʼ ga̱jma̱a̱ chílú, ikhú najmiin nigún mbóó. 7 Nda̱wa̱á Isaac niʼthúu̱n Abrahán: “¡Anu̱ʼ!”. Ikhaa niriʼña̱a̱: “¡Ndí rígá, a̱ʼdióʼ!”. Isaac niraxi: “Kuaʼdálú aguʼ ga̱jma̱a̱ ixi̱, mú, náá xtáa mugu̱ mu muxnaxíi̱ xóo tsigijñaʼ rá.” 8 Ga̱jma̱a̱ Abrahán niriʼña: “Mínaʼ má Dios gáxnáa mbáa mugu̱ mu muxnaxíi̱ xóo tsigijñaʼ a̱ʼdióoʼ”. Ga̱jma̱a̱ nigún ragún má xúʼko̱ mbóó najmiin. 9 Nda̱wa̱á, ikhiin niguáʼnu náa mbaaʼ dí Dios gajkuwiin niʼthúu̱n Abrahán. Ikhú ikhí nirnguxi itsí ga̱jma̱a̱ nisngutámáʼ ixi̱ ikhí. Nda̱wa̱á niroʼóo rajkúu ga̱jma̱a̱ ñawúunʼ Isaac ga̱jma̱a̱ nitámáaʼ náa tsu̱du̱u̱ ixi̱ dí ngútámáʼ náa tsu̱du̱u̱ itsí. 10 Nda̱wa̱á, Abrahán nikruiyaʼ ñawúunʼ nigujtuun chílú mu maxíyáa a̱ʼdióo. 11 Mú, asndu náa mekhu mbáa ángel ndrígóo Jeobá niʼthúu̱n: “¡Abrahán! ¡Abrahán!”. Ga̱jma̱a̱ ikhaa niriʼña: “¡Gi̱jyooʼ xtáá!”. 12 Ikhú niʼthí: “Xátani gawíínʼ dxámá, xátani̱i̱ nimbá. Rí xúgi̱ nda̱yo̱o̱ gajkhun dí nindxa̱a̱ʼ mbáa xa̱biya̱ bi̱ namiñun kaʼyoo Dios, numuu dí na̱nguá nitani̱ gaʼduunʼ maraxniu̱ʼ a̱ʼdiáaʼ, bi̱ nindxu̱u̱ mbáwíi”. 13 Ikhú Abrahán nikuxi iduu ga̱jma̱a̱ ndiʼyoo mbáa mugu̱ bi̱ kaxtambroʼoo chi̱jyu̱u̱ʼ náa mbá xtáʼdu̱u̱ iná. Ikha jngó ni̱jkha̱ gáyáa, nigujtuwiin mugu̱ ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á nixnáxi̱i̱ xóo tsigijñaʼ, ikhú nánguá nixnáxi̱i̱ a̱ʼdióo. 14 Ga̱jma̱a̱ Abrahán nixná mbiʼyuu Jeobá-Yiré náa mbaaʼ rúʼko̱. Ikha jngó dí asndu xúgi̱ najuiʼthá “Náa kúbá dí Jeobá naxná dí ndayóoʼ”. 15 Ángel ndrígóo Jeobá niʼthúu̱n Abrahán dí maʼni a̱jma̱ nuthu asndu mekhuíí 16 ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Natha̱nʼ gajkhun, ikhúúnʼ minuuʼ, eʼthí Jeobá, numuu dí nitani̱ rígi̱, dí na̱nguá nitani̱ gaʼduunʼ mataxnaxíi a̱ʼdiáaʼ náa ikhúúnʼ, bi̱ nindxu̱u̱ mbáwíi, 17 phú gajkhun mani tsajkurámááʼ ga̱jma̱a̱ mani dí e̱ji̱n bi̱ gáguwáʼ náa ikháán maʼni mbaʼin wéñuʼ, xóo a̱ʼgua̱a̱n bi̱ kúwá náa mekhu ga̱jma̱a̱ xóo jui̱ʼi̱ dí rígá náa rawuunʼ lamáa. Ma̱ngaa, e̱ji̱n bi̱ gáguwáʼ náa ikháán mundrígú xuajen ndrígu̱ún bi̱ guáʼdiin sia̱nʼ. 18 Ga̱jma̱a̱ numún ejñaʼ gaguma tsajkurámáʼ xúgíʼ xuajin mba̱ʼu̱ dí rígá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ numuu rí nitadxawíín rí nitha̱nʼ”.
9-15 MARZO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | GÉNESIS 24
“Mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ mbayáa Isaac”
(Génesis 24:2-4) Mbá mbiʼi, Abrahán niʼthúu̱n mbáa xa̱bi̱i̱ bi̱ mba̱yu̱u̱ʼ má xtáa náa goʼwóo, ga̱jma̱a̱ ikhaa nañewu̱u̱n xúgíʼ dí gíʼdoo Abrahán, niʼthúu̱n: “Mbá péñu, atajma ñawáanʼ náa xti̱yu̱ʼ. 3 Nandoʼ dí marathu̱nʼ dí gajkhun ga̱jma̱a̱ mbiʼyuu Jeobá, Dios bi̱ niʼni mekhu ga̱jma̱a̱ ku̱ba̱ʼ, dí xátaʼyáaʼ mbáa bi̱ maʼni a̱ʼgiu̱u̱ a̱ʼdióʼ náa e̱jñún bi̱ cananeos, náa xtáá xúgi̱. 4 Dí gíʼma matani, mi̱dxu̱ʼ náa xuajñunʼ ga̱jma̱a̱ mataʼyáaʼ mbáa bi̱ maʼni a̱ʼgiu̱u̱ a̱ʼdióʼ Isaac náa bi̱ ka̱ñu̱u̱n”.
wp16.3 14 kutriga̱ 3
“Nandoʼ maʼgá”
Abrahán ni’thúu̱n Eliezer rí xayáaʼ mbáa aʼgú cananea mbayáa Isaac, náa numuu rá. Numuu rí cananeos na̱nguá eyamajkuíí Jeobá. Numuu rí Abrahán ndaʼyoo rí índo̱ gáʼga̱nú mbiʼi Jeobá ma’ni rí mumíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ rí xkawiʼ kuwa runi; ikha jngó tsíyoo rí Isaac maxtáa náa xuajen rúʼko̱. Ma̱ngaa ndaʼyoo rí a̱ʼdióo magiʼdoo mbá ñajunʼ rí gíʼdoo wéñuʼ numuu náa rí Dios nikudaminaʼ ma’ni (Génesis 15:16; 17:19; 24:2-4).
(Génesis 24:11-15) Índo̱ ni̱jkha̱nú, niʼni dí mbu̱ya̱a̱ xu̱únʼ camellos náa mijngii puzu dí rígá náa rexo̱o̱ xuajen. Na̱jkha̱ raʼni kríná ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ mbá hora dí gu̱ʼu̱ nagún gúdá iyaʼ. 12 Ikhú niʼtájkháan: “Jeobá, Dios ndrígóo Abrahán bi̱ nindxu̱u̱ tátá ndrígóʼ, atani dí magajnúu májánʼ xúgíʼ dí gáni mbiʼi rígi̱, mbá péñu. Atasngájmáá ngajua dí jmbu Abrahán bi̱ nindxu̱u̱ tátá ndrígóʼ. 13 Gi̱jyooʼ xtáá náa gíʼ iduu iyaʼ, ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ, e̱jñún xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa xuajen naguwáʼ gúrawíi iyaʼ. 14 Na̱nda̱ʼa̱a̱ʼ dí dxáʼgú bi̱ gáthu̱u̱n ‹mbá péñuʼ, atrígú rayaʼ ndrígáaʼ dí kajnu̱ʼ iyaʼ mu ma̱ndoo ma̱ga̱nʼ› ga̱jma̱a̱ dí ikhaa gáriʼña̱a̱ ‹ma̱ndoo migi̱i̱n ikháán, ga̱jma̱a̱ ma̱ʼkha̱ ka̱gu̱ʼ iyaʼ muwa̱a̱n camellos ndrígáʼ› bi̱ gáʼni rígi̱ gánindxu̱u̱ bi̱ ikháán nitraʼwíí mu mbayáa xa̱bia̱a̱ʼ Isaac. Xúʼko̱ gáyóo dí natasngájmáá ngajua dí jmbu tátá ndrígóʼ”. 15 Nákha̱ xóó tsémbo̱o̱ raʼtájkháan, nigájnuu náa xuajen mbáa dxáʼgú mbiʼyuu Rebeca ga̱jma̱a̱ mbá rayaʼ náa xpajpoo. Nindxu̱u̱ a̱ʼdióo Betuel, a̱ʼdióo Milcá, a̱ʼgiu̱u̱ Nacor, ndxájuu Abrahán.
wp16.3 14 kutriga̱ 4
“Nandoʼ maʼgá”
Eliezer niʼthún bi̱ ni̱jkha̱ gáʼñún rí niʼtakáñuu Jeobá índo̱ ni̱jkha̱nú náa puzu. Nindo̱ʼo̱o̱ rí mbayáa’ dxáʼgú bi̱ mbayáa Isaac. Xú káʼnii gáʼyoo xóo nijuixtiʼña̱a̱ xá. Ninda̱ʼa̱ rí dxáʼgú bi̱ Dios garaʼwíi ma̱ʼkha̱ náa puzu ga̱jma̱a̱ índo̱ gándo̱ʼo̱o̱ mbá chíʼgíiʼ iyaʼ ikhaa maxnúu asndu rí muwa̱a̱n camellos (Génesis 24:12-14). Tsáa ni’ni rúʼko̱ rá. Rebeca. Gundxaʼwamíjna̱ xóo gáku̱mu̱u̱ Rebeca á mu niʼdxaun rí Eliezer niʼthún bi̱ kúwá náa goʼwóo.
(Génesis 24:58) Ikhú nindxa̱ʼwa̱a̱ Rebeca ga̱jma̱a̱ niraxi̱i̱: “Lá nandaaʼ mi̱dxu̱ʼ ga̱jma̱a̱ xa̱biya̱ bugi̱ ráʼ.” Ikhaa niriʼña: “Aan, nandoʼ maʼgá”.
(Génesis 24:67) Nda̱wa̱á, Isaac ni̱jkha̱ kayáa náa guʼwá xtíin ndrígóo Sara bi̱ nindxu̱u̱ ru̱dúu̱. Xúʼko̱ niʼni dí Rebeca ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ a̱ʼgiu̱u̱, Isaac nindoo kaʼyoo ga̱jma̱a̱ niʼni̱i̱ a̱jkiu̱u̱n nda̱wa̱á dí nikháñu ru̱dúu̱.
wp16.3 14 kutriga̱ 6, 7
“Nandoʼ maʼgá”
Ikhaa rúʼko̱ má niraʼxuu Eliezer Abrahán nákha wapháá: ‹Ndiéjunʼ gáni a mú dxáʼgú tsíyoo gáʼkhá ga̱jma̱a̱ ni̱ndxu̱ʼ rá.› Abrahán niriʼñuu: ‹Nánguá má kaʼyaaʼ ikháán xúʼko̱ rá.› (Génesis 24:39, 41.) Xúʼko̱ má náa goʼwóo Betuel, rí niʼthí dxáʼgú bugi̱ nisngájma rí niniguʼ índo̱ nijuiʼtháán. Xú káʼnii eʼyáá rá. Numuu rí Eliezer ra̱ʼkhá tháán nidxuu rí májánʼ nigájnuu ñajunʼ rí nijuixnáá maʼni, rí i̱mba̱ néjtsuu ninda̱ʼa̱ rí mata̱nga̱a̱ náa Canaán ga̱jma̱a̱ Rebeca. Mú bi̱ kúwá náa goʼwóo Rebeca nindúún rí maguanúu xóó mbá gu̱wa̱ʼ mbiʼi. Ikhú nithi: ‹Gundxaʼwáá dxáʼgú mu mbuʼyáá káʼnii gáʼthi› (Génesis 24:57, Dios habla hoy).
Ninindxu̱u̱ mbóo mbiʼi rí nigiʼdoo wéñuʼ numuu náa vida ndrígóo Rebeca. Ndiéjunʼ gariʼñáa ikhaa xá. Lá maʼtákáñuu anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ndxájuu rí xuxuʼmaa maʼga náa mbá xuajen rí tséʼninuuʼ xáʼ. O mbaʼyoo rí nindxu̱u̱ mbóo ñajunʼ dí Jeobá eʼthí marigá ráʼ. Rí niriʼña̱a̱ nisngájma rí nindxa̱ʼwáminaʼ náa mbá rí na̱nguá nigi̱ʼthu̱u̱n ga̱jma̱a̱ rí maxtiʼkhuu xóo maxtáa, ikhaa niʼthí: “Nandoʼ maʼgá” (Génesis 24:58).
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Génesis 24:19, 20) Índo̱ niguámbóo nixnúu maga̱a̱n iyaʼ, ikhaa niʼthí: “Ma̱ngaa maríya iyaʼ dí gaʼyoo muwa̱a̱n camellos ndrígáaʼ”. 20 Mbá nacha̱ niguxiʼñáanʼ iyaʼ dí kajni̱ʼ náa rayaʼ náa najnu̱ʼ iyaʼ dí naʼwa̱a̱n xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ mbaʼa nuthu ni̱jkha̱ ragáyúu má xúʼko̱ garíyaʼ iyaʼ náa puzu. Xúʼko̱ ni̱jkha̱ gaguwíi iyaʼ mu muwa̱a̱n xúgínʼ camellos ndrígóo.
wp16.3 12 kutriga̱ 6, 7
“Nandoʼ maʼgá”
Mbá miʼtsú índo̱ niguámbóo niʼni majnííʼ iyaʼ náa rayooʼ, ni̱ʼkha̱ gáʼyoo mbáa xa̱bu̱ nikhi̱i̱ ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: ‹Mbá péñu Araxnúʼ mbá chíʼgíiʼ iyaaʼ rí ga̱jnu̱ʼ náa rayaaʼ›. ¡Raʼkháa káʼnii wéñuʼ rí asndu ga̱jma̱a̱ gamajkhu ninda̱ʼa̱! Numuu rí ndiʼyoo dí xa̱biya̱ buʼko̱ na̱ʼkha̱ mitsínguánʼ, ikha jngó nirígú rayooʼ, mú táxnúu chíʼgíʼ, nixnúu niʼga̱a̱n iyaʼ wéʼtsí asndu náa niwi̱ji̱i̱ rakandawuuʼ. Rebeca ndiʼyoo rí xa̱biya̱ buʼko̱ ni̱ʼkha̱ gajmíi̱n mbá gu̱wi̱i̱nʼ camellos ga̱jma̱a̱ náa ga̱jnu̱ʼ iyaʼ rí naʼwa̱a̱n xujkhúʼ niguámbá. Ndiʼyoo rí xa̱biya̱ buʼko̱ ndaʼyoo má xúʼko̱, ikha jngó nigíʼ ninindxu̱u̱ májáanʼ a̱ʼgu̱. Ikhaa niʼthúu̱n: ‹Ma̱ngaa maríyaʼ iyaʼ rí muwa̱a̱n camellos ndrígia̱a̱ʼ› (Génesis 24:17-19).
Atayáá dí raʼkháa i̱ndó nindoo maríyaʼ mbá chíʼgíiʼ iyaʼ mu muwa̱a̱n camellos, rí phú niʼni nixnúún iyaʼ muwa̱a̱n asndu náa niwi̱ji̱i̱ rakándawúnʼ. Mbáa camello bi̱ nakándawuuʼ wéñuʼ maʼngo̱o̱ maga̱a̱n mbá 95 litros iyaʼ. Ikha jngó, Rebeca ndijyúuʼ mbayuuʼ hora niʼni rúʼko̱, mú camellos na̱nguá má ekándawúnʼ wéñuʼ, ikhaa tséʼyoo á mu xúʼko̱ nákha niʼthí maxnún iyaʼ muwa̱a̱n. Mú ikhaa nixtáa xawii maʼni asndu xkáʼnii má mu masngájma rí májánʼ a̱jkiu̱u̱n náa xa̱biya̱ buʼko̱, bi̱ tséʼni nuwiinʼ. Mu xa̱bu̱ nikhi̱i̱ bugi̱ i̱ndó ndaʼyoo xú kaʼnii Rebeca xtáa ragungoo iyaʼ mu maʼni majníí náa mu̱wa̱a̱n xujkhúʼ (Génesis 24:20, 21).
wp16.3 13, nota.
“Nandoʼ maʼgá”
Na̱jkha̱ rakrína má. Náa relato raʼkháa naʼni makruʼulú dí Rebeca ndijyúuʼ mbaʼa horas náa puzu ni á mu bi̱ kúwá náa goʼwóo nunuʼ má índo̱ niguámbóo. Ma̱ngaa na̱nguá eʼthí á mu mbáa ni̱ʼkha̱ gáyáaʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí ndijyúuʼ wéñuʼ.
(Génesis 24:65) Ikhú niraxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Abrahán: “Tsáa nindxu̱u̱ xa̱biya̱ buʼko̱ bi̱ na̱ʼkha̱ náa xkua̱ bi̱ na̱ʼkha̱ gatsijnulú rá.” Ikhú ikhaa niriʼña: “Ikhaa nindxu̱u̱ tátá ndrígóʼ”. Ikha jngó ikhaa nigujtuun xtíin nimbróʼoo edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ rawuunʼ.
wp16.3 15 kutriga̱ 2
“Nandoʼ maʼgá”
Ndiʼkhú ni̱jkha̱nú mbiʼi rí nijuiʼthá nákha nigi̱ʼdu̱u̱ artículo rígi̱. Bi̱ kúwá ragún, nagún maguánu náa Négueb ga̱jma̱a̱ nigiʼdu̱u̱ nikrína, Rebeca ndiʼyoo mbáa xa̱biya̱ jngruigoo náa kúbá rí asndu xóo xtáa randxaʼwáminaʼ. Mbáa nigajtaa náa camello rí asndu tági̱ʼthu̱u̱n masnbáti̱go̱o̱ eʼthí náa relato. Niraxu̱u̱ xa̱bu̱ nikhi̱i̱ buʼko̱: “Tsáa nindxu̱u̱ xa̱biya̱ buʼko̱ bi̱ na̱ʼkha̱ náa xkua̱ bi̱ na̱ʼkha̱ gatsijnulú rá”. Índo nidxawun rí nindxu̱u̱ Isaac nirugoo edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ mbá xtíin (Génesis 24:62-65). Náa numuu rí niʼni xúʼko̱ xá. Niʼni mu masngájma gamajkhu náa xa̱biya̱ bi̱ maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ ajmbio̱o̱. Rí mbiʼi xúgi̱ rígi̱ nánguá ejmaʼnuu. Mú tséʼniuu á mu ni̱ndxu̱lú xa̱bekha o gu̱ʼu̱ ma̱ndoo majmañulúʼ xú kaʼnii Rebeca ninindxu̱u̱ mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ nisngájma gamajkhu.
Migixnuu Biblia
(Génesis 24:1-21) Rí xúgi̱, Abrahán nikhi̱i̱ má wéñuʼ. Ga̱jma̱a̱ Jeobá niʼni tsajkurámaaʼ náa xúgíʼ. 2 Mbá mbiʼi, Abrahán niʼthúu̱n mbáa xa̱bi̱i̱ bi̱ mbayuuʼ má xtáa náa goʼwóo, ga̱jma̱a̱ ikhaa nañewu̱u̱n xúgíʼ dí gíʼdoo Abrahán, niʼthúu̱n: “Mbá péñu, atajma ñawáanʼ náa xti̱yu̱ʼ. 3 Nandoʼ dí marathu̱nʼ dí gajkhun ga̱jma̱a̱ mbiʼyuu Jeobá, Dios bi̱ niʼni mekhu ga̱jma̱a̱ ku̱ba̱ʼ, dí xátaʼyáaʼ mbáa bi̱ maʼni a̱ʼgiu̱u̱ a̱ʼdióʼ náa e̱jñún bi̱ cananeos, náa xtáá xúgi̱. 4 Dí gíʼma matani, mi̱dxu̱ʼ náa xuajñunʼ ga̱jma̱a̱ mataʼyáaʼ mbáa bi̱ maʼni a̱ʼgiu̱u̱ a̱ʼdióʼ Isaac náa bi̱ ka̱ñu̱u̱n”. 5 Mú xa̱bi̱i̱ niʼthúu̱n: “Ndiéjunʼ gáni á mu a̱ʼgu̱ tsíyoo ga̱ʼkha̱ ga̱jma̱a̱ ni̱ndxu̱ʼ náa ku̱ba̱ʼ rígi̱ rá. Lá nandaaʼ maʼgáaʼ ka̱ya̱a̱ a̱ʼdiáaʼ náa xuajen dí nigájnaaʼ ráʼ.” 6 Abrahán niriʼñuu: “Nditháan xáʼyoo mi̱dxu̱ʼ jchá a̱ʼdióʼ ikhí. 7 Jeobá, Dios bi̱ niʼni mekhu, niʼni dí magajnúʼ náa goʼwóo anu̱ʼ ga̱jma̱a̱ náa ku̱ba̱ʼ ndrígu̱ún bi̱ ka̱ñu̱u̱n. Ma̱ngaa niʼtámíjná ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ ga̱jma̱a̱ niʼthunʼ: ‹Ku̱ba̱ʼ rígi̱ maxnu̱u̱ e̱ji̱n bi̱ gáguwáʼ náa ikháán›. Ikhaa makungua̱a̱nʼ ángel ndrígóo maʼga ginii ki xóo ikháán, ga̱jma̱a̱ ikháán mataxkamaa bi̱ maʼni a̱ʼgiu̱u̱ a̱ʼdióʼ náa xuajen rúʼko̱. 8 Mú, á mu a̱ʼgu̱ tsíyóóʼ ga̱ʼkha̱ ga̱jma̱á nindxa̱a̱ʼ, ikhú má gagudi̱i̱ ajngáa dí mataxuʼdáminaʼ. Mú ragíʼmaa mi̱dxu̱ʼ jcháa a̱ʼdióʼ náa xuajen rúʼko̱”. 9 Ikhú xa̱bi̱i̱ nitájma ñawúunʼ náa xtiyuu Abrahán ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n dí gajkhun maʼnimbánuu xúgíʼ dí ikhaa niʼthúu̱n. 10 Ikha jngó xa̱bi̱i̱ nigimbíin mbá 10 camellos ndrígóo Abrahán ga̱jma̱a̱ nigájnuu ni̱jkha̱ náa xuajen ndrígóo Nacor, náa Mesopotamia. Kagu̱ ni̱jkha̱ mbaʼa eni regalo dí nixnúu maguéʼga Abrahán. 11 Índo̱ ni̱jkha̱nú, niʼni dí mbu̱ya̱a̱ xu̱únʼ camellos náa mijngii puzu dí rígá náa rexo̱o̱ xuajen. Na̱jkha̱ raʼni kríná ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ mbá hora dí gu̱ʼu̱ nagún gúdá iyaʼ. 12 Ikhú niʼtájkháan: “Jeobá, Dios ndrígóo Abrahán bi̱ nindxu̱u̱ tátá ndrígóʼ, atani dí magajnúu májánʼ xúgíʼ dí gáni mbiʼi rígi̱, mbá péñu. Atasngájmáá ngajua dí jmbu Abrahán bi̱ nindxu̱u̱ tátá ndrígóʼ. 13 Gi̱jyooʼ xtáá náa gíʼ iduu iyaʼ, ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ, e̱jñún xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa xuajen naguwáʼ gúrawíi iyaʼ. 14 Na̱nda̱ʼa̱a̱ʼ dí dxáʼgú bi̱ gáthu̱u̱n ‹mbá péñuʼ, atrígú rayaʼ ndrígáaʼ dí kajnu̱ʼ iyaʼ mu ma̱ndoo ma̱ga̱nʼ› ga̱jma̱a̱ dí ikhaa gáriʼña̱a̱ ‹ma̱ndoo migi̱i̱n ikháán, ga̱jma̱a̱ ma̱ʼkha̱ ka̱gu̱ʼ iyaʼ muwa̱a̱n camellos ndrígáʼ› bi̱ gáʼni rígi̱ gánindxu̱u̱ bi̱ ikháán nitraʼwíí mu mbayáa xa̱bia̱a̱ʼ Isaac. Xúʼko̱ gáyóo dí natasngájmáá ngajua dí jmbu tátá ndrígóʼ”. 15 Nákha xóó tsémbo̱o̱ raʼtájkháan, nigájnuu náa xuajen mbáa dxáʼgú mbiʼyuu Rebeca ga̱jma̱a̱ mbá rayaʼ náa xpajpoo. Nindxu̱u̱ a̱ʼdióo Betuel, a̱ʼdióo Milcá, a̱ʼgiu̱u̱ Nacor, ndxájuu Abrahán. 16 Nindxu̱u̱ mbáa dxáʼgú mitsiʼyáa wéñuʼ ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ mbáa bi̱ xóó tábóoʼ ga̱jma̱a̱ nimbáa xa̱biya̱. Ikhaa nigajtaa náa kajnu̱ʼ iyaʼ, niʼni majníʼ iyaʼ náa rayaʼ ga̱jma̱a̱ nitsima̱a̱. 17 Mbá nacha̱, xa̱bi̱i̱ Abrahán nigáyúu ni̱jkha̱ gatsijnuu ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Mbá péñu, araxnúʼ chíʼgíʼ iyaʼ dí kajni̱ʼ náa rayaʼ”. 18 Ga̱jma̱a̱ ikhaa niriʼña: “Agi̱i̱n, tátá”. Ikha jngó mbá nacha̱ nirígú rayaʼ náa xpajpoo ga̱jma̱a̱ nigujtuun índo̱ ikhaa xtáa raʼga̱a̱n. 19 Índo̱ niguámbóo nixnúu maga̱a̱n iyaʼ, ikhaa niʼthí: “Ma̱ngaa maríya iyaʼ dí gaʼyoo muwa̱a̱n camellos ndrígáaʼ”. 20 Mbá nacha̱ niguxiʼñáanʼ iyaʼ dí kajni̱ʼ náa rayaʼ náa najnu̱ʼ iyaʼ dí naʼwa̱a̱n xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ mbaʼa nuthu ni̱jkha̱ ragáyúu má xúʼko̱ garíyaʼ iyaʼ náa puzu. Xúʼko̱ ni̱jkha̱ gaguwíi iyaʼ mu muwa̱a̱n xúgínʼ camellos ndrígóo. 21 Índo̱ ikhaa xtáa raguwíi iyaʼ, xa̱biya̱ i̱ndó ndaʼyoo má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ ra̱ʼkhá tháán niguanúu tsiánguá, niraximínáʼ á mu Jeobá niʼni dí magajnúu májánʼ dí ni̱jkha̱ ikhí.
16-22 MARZO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | GÉNESIS 25, 26
“Esaú nagujua̱ rí kaʼyoo magruigú xóo aʼdá giʼnii”
(Génesis 25:27, 28) Jiáma ni̱jkha̱ ranii. Nda̱wa̱á, Esaú ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ bi̱ najmañuu nagudíin xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ nanigu̱u̱ʼ maʼga̱ má xúʼko̱ xanáá, mú Jacob ninindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ bi̱ nda̱a̱ aʼkhúun bi̱ nixtáa náa guʼwá xtíin. 28 Isaac nindoo kaʼyoo itháan Esaú numuu dí na̱jkha̱ kagui̱i̱n xujkhúʼ bi̱ nagudíin mu mikhu̱u̱n, mú Rebeca nindoo kaʼyoo itháan Jacob.
it-2 8 kutriga̱ 1
Jacob
Isaac nindoo kaʼyoo wéñuʼ Esaú, numuu rí ikhaa nagudíin xujkhúʼ, gakhi̱i̱ a̱jkiu̱u̱n, na̱nguá nindxu̱u̱ xa̱bu̱ guabaaʼ ga̱jma̱a̱ na̱nguá xtáa náa goʼwóo, mú Jacob nindxu̱u̱ “mbáa xa̱bu̱ bi̱ nda̱a̱ aʼkhúun [heb. tam], bi̱ nixtáa náa guʼwá xtíin”, ikhaa nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ guabaaʼ bi̱ nañewu̱u̱n xujkhúʼ mbáa bi̱ xtáa náa goʼwóo ma̱ngaa tségájnuu maʼga i̱mba̱ níʼkhá ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ ra̱ʼkhá tháán eyoo kaʼyoo. (Gé 25:27, 28.) Ajngáa rígi̱ nindxu̱u̱ hebreo (tam) najmaa náa i̱ʼwáʼ xuajen mu mutha ga̱jma̱a̱ numuu mbáa xa̱bu̱ bi̱ nagruiguíi Dios. Mbá xkri̱da, ‹xa̱bu̱ xkawiinʼ nawiñunʼ kuñún bi̱ nda̱a̱ aʼkhún [heb. tam]›; Jeobá naʼthí rí “tsímáá gáxtáa xa̱bu̱ buʼko̱ nda̱wa̱á”. (Pr 29:10; Sl 37:37.) Job ninindxu̱u̱ mbáa xa̱biya̱ bi̱ xtáa jmbu ‹bi̱ nda̱a̱ aʼkhúun [heb. tam] ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ xa̱bu̱ jmbii› (Job 1:1, 8; 2:3).
(Génesis 25:29, 30) Mbóo mbiʼi, Jacob xtáa raʼnimújúunʼ mbá ganitsu índo̱ Esaú ni̱ʼkha̱a̱ néʼngo̱o̱ náa xanáá. 30 Ikhú Esaú niʼthúu̱n Jacob: “¡Mbá péñu, nacha̱! ¡Araxnúʼ mbá chíʼgíʼ ganitsu maña̱ʼ dí xtaʼdáá, numuu dí néʼngo̱ʼ wéñuʼ!”. Ikha numuu rúʼko̱ jngó nixná mbiʼí Edom.
(Génesis 25:31-34) Mú Jacob niʼthúu̱n: “Ginii atagojoʼ dí kaʼyáʼ ikháán xóo aʼdá giʼnii”. 32 Ikhú Esaú niriʼña: “Ndiéjunʼ lá embáyuʼ dí kaʼyoʼ rúʼko̱ xúgi̱ dí inu xtáá makhañúʼ rá.” 33 Ga̱jma̱a̱ Jacob niriʼña: “¡Arathúnʼ dí gajkhun nindxu̱u̱ ginii!”. Ikha jngó ikhaa niʼthúu̱n Jacob dí gajkhun nindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ nigojo̱o̱ dí kaʼyoo xóo aʼdá giʼnii. 34 Nda̱wa̱á, Jacob nixnúu pan ga̱jma̱a̱ lentejas dí niʼni mújúnʼ, ga̱jma̱a̱ Esaú nigíʼdu̱u̱ nikuiʼtsu ga̱jma̱a̱ niʼga̱a̱n. Nda̱wa̱á nitu̱xu̱u̱ ni̱jkha̱a̱. Xúʼko̱ niʼni dí Esaú taʼyamajkhuu dí kaʼyoo magruigú xóo aʼdá giʼnii.
Náa numuu rí muxnáa núma̱aʼ
11 Phú gíná rí tikhun xa̱bu̱ bi̱ na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia na̱nguá nisngajma gamajkhu o túxna̱a̱ núma̱aʼ. Guʼyáá ga̱jma̱a̱ numuu Esaú. Maski ajndu aniu̱u̱ nindúún kuyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ ndiyamajkuíí, ikhaa taʼyamajkuu rí mitsúʼkháan (atraxnuu Hebreos 12:16). Xú kaʼnii nisngájma rí taʼyamajkhuu xá. Nigujua̱ ga̱jma̱a̱ mbá xúbá lenteja rí kaʼyoo xóo aʼdá giʼnii náa giʼtio̱o̱ bi̱ mbiʼyuu Jacob, (Gén. 25:30-34). Nda̱wa̱á nigáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n rí niʼni ga̱jma̱a̱ naxiéʼkhá numuu rí tagrui̱gú rí kaʼyoo xóo aʼdá giʼnii. Mú nándáa rí maʼni numuu rí taʼyamajkhuu rí nigiʼdoo.
it-2 717 kutriga̱ 1
Aʼdá giʼnii
Bi̱ aʼdá giʼnii nduyamajkuíí asndu nákha chíʼgíiʼ bi̱ kuwa náa goʼwóo, nindxu̱u̱ bi̱ nda̱wa̱á nayéjkha edxu̱u̱ náa mbá guʼwíin ga̱jma̱a̱ ikhaa nagruigúu itháan mba̱a̱ rí gíʼdoo anu̱u̱. (Dt 21:17.) José nigíiʼ Rubén índo̱ nachu̱n mupitsu numuu rí ikhaa nindxu̱u̱ aʼdá giʼnii. (Gé 43:33.) Mú náa Biblia naʼthí dí raʼkháa xúgíʼ mbiʼi nduyamajkuíí mbáa aʼdá giʼnii, mú ginii nduyamajkuíí itháán bi̱ naʼnimbo̱o̱ náa eʼwíínʼ a̱ngui̱i̱n. (Gé 6:10; 1Cr 1:28; atani mbríguii ga̱jma̱a̱ Gé 11:26, 32; 12:4; atayáá HERENCIA; PRIMOGENITURA.)
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Génesis 25:31-34) Mú Jacob niʼthúu̱n: “Ginii atagojoʼ dí kaʼyáʼ ikháán xóo aʼdá giʼnii”. 32 Ikhú Esaú niriʼña: “Ndiéjunʼ lá embáyuʼ dí kaʼyoʼ rúʼko̱ xúgi̱ dí inu xtáá makhañúʼ rá.” 33 Ga̱jma̱a̱ Jacob niriʼña: “¡Arathúnʼ dí gajkhun nindxu̱u̱ ginii!”. Ikha jngó ikhaa niʼthúu̱n Jacob dí gajkhun nindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ nigojo̱o̱ dí kaʼyoo xóo aʼdá giʼnii. 34 Nda̱wa̱á, Jacob nixnúu pan ga̱jma̱a̱ lentejas dí niʼni mújúnʼ, ga̱jma̱a̱ Esaú nigíʼdu̱u̱ nikuiʼtsu ga̱jma̱a̱ niʼga̱a̱n. Nda̱wa̱á nitu̱xu̱u̱ ni̱jkha̱a̱. Xúʼko̱ niʼni dí Esaú taʼyamajkhuu dí kaʼyoo magruigú xóo aʼdá giʼnii.
(Hebreos 12:16) Rí xáxtáa nimbáa bi̱ naʼni aʼkhá, nimbáa bi̱ tséʼyamajkhuu rí mitsáʼkháan xó má ninindxu̱u̱ Esaú, rí niʼni gaʼduunʼ rí mani̱ndxu̱u̱ aʼdá giʼnii ga̱jma̱a̱ numuu mbá ganitsu.
Graxe̱ rí nuni bi̱ nuraxnuu
Gagutangáanʼ nákhi náa Hebreos 12:16, náa apóstol Pablo niʼnirámáʼ: “Rí xáxtáa nimbáa bi̱ naʼni aʼkhá, nimbáa bi̱ tséʼyamajkhuu rí mitsáʼkháan xó má ninindxu̱u̱ Esaú, rí niʼni gaʼduunʼ rí mani̱ndxu̱u̱ aʼdá giʼnii ga̱jma̱a̱ numuu mbá ganitsu”. Ndiéjunʼ nindoo maʼtáriyaʼ xá.
Apóstol na̱nguá xtáa raʼthí náa gáʼkha̱ Mesías. Ginii niʼthún cristianos rí “guni̱i̱ jmbu kamba̱a̱” náa ma̱ndoo magún, mu ikhiin mundrigú “rí májánʼ rí na̱ʼkha̱ náa Dios”, á mu tséni xúʼko̱ majpátrigúun náa aʼkhá (Heb. 12:12-16). Á mu nuxuda̱mi̱jna̱ náa aʼkhá rúʼko̱, mani̱ndxu̱ún xóo Esaú, bi̱ tángajo̱o̱ “rí mitsáʼkháan” ga̱jma̱a̱ niraʼwíí rí “xkawiiʼ” (Kingdom Interlinear).
Esaú nixtáa nákha nikuwa xa̱bu̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa xuajen, ga̱jma̱a̱ mbáa nguáná asndu nandoo muxnaxi̱ tsigijñaʼ (Gén. 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5). Mú ga̱jma̱a̱ numuu rí nundxa̱ʼwa̱míjna̱ xóo eyoo xuñúnʼ, niʼni gaʼduunʼ xúgíʼ rí gajkuáa ñawúunʼ maʼni xóo mbáa aʼdá giʼnii náa mbá xúbá náa gajkuáa lentejas. Mbáa nindoo maʼni gaʼduunʼ tsingíná rí nijuiʼtáriyáʼ rí muraʼníí bi̱ gaguwáʼ náa Abrahán (Gén. 15:13). Esaú ma̱ngaa nisngájma rí itháan niniguʼ rí xkawiiʼ, xóo muʼthá, rí táʼyamajkhuu xúgíʼ rí nindxu̱u̱ mitsáʼkháan, índo̱ ninigúnʼ gajmíi̱n a̱jmi̱i̱n gu̱ʼu̱ kaníí, rí niʼni magawúunʼ anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ (Gén. 26:34, 35). Ninindxu̱u̱ mixtiʼkuii wéñuʼ Jacob, bi̱ ndiyáaʼ manigúnʼ ga̱jma̱a̱ mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ ndaʼyamajkuu Dios bi̱ gajkhun (Gén. 28:6, 7; 29:10-12, 18).
(Génesis 26:7) Índo̱ xa̱bekha̱ bi̱ kúwá náa xuajen rúʼko̱ nuraxi ga̱jma̱a̱ numuu Rebeca, ikhaa naʼthúún: “Nindxu̱u̱ giʼtioʼ”. Nimíñuu maʼthí dí nindxu̱u̱ a̱ʼgiu̱u̱. Numuu dí ikhaa ra̱ʼkhá tháán mitsiʼyáa, Isaac nindxaʼwáminaʼ: “Xa̱bekha̱ bi̱ kúwá gi̱jyooʼ migamíi muxiñún ga̱jma̱a̱ numuu Rebeca”.
it-2 368 kutriga̱ 6
Nduwaʼ
Índo̱ náa Biblia naʼthí dí ragíʼmaa muʼni duwaʼ, mú raʼkháa rígi̱ eyoo gáʼthúu̱n rí katsudáánʼ muʼtháán imba̱a̱ xa̱bu̱ ajngáa rí gajkhun bi̱ rakáʼyoo má madxun. Jesucristo nixná xtágabu rígi̱: “Xúxnu̱u̱n xu̱wánʼ rí nindxu̱u̱ kaʼwu. Ga̱jma̱a̱ itsí rí gíʼdoo numuu kuaʼdáála xúdaʼ náa inún a̱ga, mu xújguprigáanʼla o matangi̱ín kudáanʼla ga̱jma̱a̱ murujkiáanʼ”. (Mt 7:6.) Ikha jngó, mbaʼa nuthu Jesús táriʼña̱a̱ xúgíʼ xóo phú ikhaa índo̱ nini̱i̱ graxe̱, numuu rí á mu niʼni xúʼko̱ o niʼthún, raʼkhí kayuuʼ gáʼni. (Mt 15:1-6; 21:23-27; Jn 7:3- 10.) Xó má Abrahán, Isaac, Rahab ga̱jma̱a̱ Eliseo, nini rí májánʼ índo̱ na̱nguá nithún xóo phú nindxu̱u̱ dí nirígá bi̱ na̱nguá eyamajkuíí Jeobá. (Gé 12:10-19; cap. 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Snt 2:25; 2Re 6:11-23.)
Migixnuu Biblia
(Génesis 26:1-18) Rí xúgi̱, nirígá mbiʼi dí niʼni ewiʼ náa xuajen, xóo má nirígá nákha̱ nixtáa Abrahán. Ikha jngó Isaac ni̱jkha̱ náa Guerar, náa xtáa Abimélec, rey ndrígu̱ún filisteos. 2 Ikhú Jeobá nisngájmaminaʼ ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Xárajtaa náa Egipto. Gaguanáa maraxtaa náa xuajen dí ikhúúnʼ gáthanʼ. 3 Gaguanáa maraxtaa xóo xa̱bu̱ na̱ʼkháá náa xuajen rígi̱, ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ maxtáá ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ ga̱jma̱a̱ mani tsajkurámááʼ. Xúgíʼ ku̱ba̱ʼ rígi̱ maxna̱a̱ʼ ikháán ga̱jma̱a̱ e̱ji̱n bi̱ gáguwáʼ náa ikháán. Manimbánuu ajngóoʼ dí ni̱thu̱u̱n ana̱a̱ʼ Abrahán índo̱ ni̱thu̱u̱n: 4 ‹Ga̱jma̱a̱ mani rí maʼni mbaʼin e̱jín xíñaʼ xóo a̱ʼgua̱a̱n bi̱ kúwá mekhuíí ga̱jma̱a̱ gajkhun rí maxnu̱u̱ e̱jín xíñaʼ xúgíʼ ku̱ba̱ʼ rígi̱. Ga̱jma̱a̱ numún e̱jín xíñaʼ maguma tsajkurámiinʼ xúgíʼ xuajen›. 5 Mani numuu rí Abrahán niʼdxuun ga̱jma̱a̱ niʼnimbánuu dí nitha, dí nitañájuunʼ, ikha dí ni̱xnu̱u̱ ga̱jma̱a̱ xtángoo ndrígóʼ”. 6 Ikha jngó, Isaac nixtáa má xúʼko̱ náa Guerar. 7 Índo̱ xa̱bekha̱ bi̱ kúwá náa xuajen rúʼko̱ nuraxi ga̱jma̱a̱ numuu Rebeca, ikhaa naʼthí: “Nindxu̱u̱ giʼtioʼ”. Nimíñuu maʼthí dí nindxu̱u̱ a̱ʼgiu̱u̱. Numuu dí ikhaa ra̱ʼkhá tháán mitsiʼyáa, Isaac nindxaʼwáminaʼ: “Xa̱bekha̱ bi̱ kúwá gi̱jyooʼ migamíi muxiñún ga̱jma̱a̱ numuu Rebeca”. 8 Mbayuuʼ mbiʼi nda̱wa̱á, Abimélec, rey ndrígu̱ún filisteos, xtáa rayexi náa ventana ga̱jma̱a̱ ndiʼyoo xú káʼnii eʼni Isaac dí nandoo kaʼyoo Rebeca bi̱ nindxu̱u̱ a̱ʼgiu̱u̱. 9 Abimélec mbá nacha̱ nindxa̱ʼóo ma̱ʼkha̱ Isaac ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “¡Ikhaa nindxu̱u̱ a̱ʼgia̱a̱ʼ! Náá numuu niratá ‹nindxu̱u̱ giʼtioʼ› rá.” Isaac niriʼña: “Numuu dí nimíñuʼ muxiñún ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa”. 10 Ikhú Abimélec niʼthúu̱n: “Ndiéjunʼ lá nitaniuxu rá. ¡Asndu tsáa xa̱bíi bi̱ xtáa náa xuajen migamíi mabóoʼ ga̱jma̱a̱ a̱ʼgia̱a̱ʼ, ga̱jma̱a̱ ikháán matani dí maguaʼdáá aʼkhúxu̱!”. 11 Ikhú Abimélec niʼtáñajúúnʼ xúgínʼ xa̱bu̱ xuajen. Niʼthí: “¡Asndu tsáa bi̱ gáguguaa xa̱biya̱ bugi̱ ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱ makhañúu!”. 12 Nda̱wa̱á, Isaac nigíʼdu̱u̱ niʼdu náa mbaaʼ rúʼko̱, ga̱jma̱a̱ tsiguʼ rúʼko̱ nigu̱u̱ itháan dí 100 nuthu ki xóo dí niʼdu, numuu dí Jeobá xtáa raʼni tsajkurámaaʼ. 13 Isaac nigiʼdoo wéñuʼ, ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ ragíʼdoo má xúʼko̱, nda̱wa̱á ni̱jkha̱nú nigiʼdoo me̱ndaʼkho. 14 Nigiʼdiin mbaʼin wéñuʼ mugu̱, mbaʼin wéñuʼ xede̱ ga̱jma̱a̱ mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱ bi̱ numbayíí. Mú filisteos nigi̱ʼdi̱i̱ nixígu̱u̱n kuyáá. 15 Ikha jngó filisteos niruguáá ga̱jma̱a̱ ku̱ba̱ʼ náa puzu dí nindii xa̱bi̱i̱ Abrahán nákha̱ xóó xtáa ikhaa. 16 Ikhú Abimélec niʼthúu̱n Isaac: “Ayuʼ gáraxtaa mitsínguánʼ náa ikháanʼxu, numuu dí nindxa̱a̱ʼ mbáa bi̱ itháan gíʼdoo tsiakii ki xóo ikháanʼxu”. 17 Ikha jngó Isaac nigájnuu ni̱jkha̱ i̱mba̱ ríʼkhá, ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ gaxtáa náa tapo̱o̱ kúbá ndrígóo Guerar. 18 Isaac nirmbaʼta̱a̱ puzu dí nijuiʼndii nákha xóó xtáa anu̱u̱, mú bi̱ filisteos niruguáá índo̱ nikháñuu Abrahán. Ma̱ngaa, nixná mbiʼyuu ikháá má xóo anu̱u̱ nixná mbiʼyuu.
23-29 MARZO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | GÉNESIS 27, 28
“Jacob nagruigú rí kaʼyoo”
(Génesis 27:6-10) Rebeca niʼthúu̱n Jacob: “Nángii nidxawun dí ana̱ʼ niʼthúu̱n ndxájuaʼ Esaú: 7 ‹Aya̱ jcháa mbáa xujkhú xáná ga̱jma̱a̱ matani májáánʼ mbá ganitsu rí ndasku̱ʼ miʼkhu, ga̱jma̱a̱ ikhú mani tsajkurámááʼ náa inuu Jeobá nákha̱ xóó tsekháñuʼ›. 8 Ikha jngó a̱ʼdióʼ, atadxawíín májánʼ ga̱jma̱a̱ atani dí matha̱nʼ. 9 Ayuʼ, mbá péñu, náa kúwá xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ mi̱dxa̱ʼ xtiin a̱jmi̱i̱n e̱jín tsu̱jtuunʼ bi̱ itháan míjínʼ bi̱ gátaxkamiin, mu ikhúún mani mújúnʼ mbá ganitsu ndasku̱ʼ, dí nanigu̱u̱ʼ mikhu ikhaa. 10 Nda̱wa̱á mi̱dxu̱ʼ jchá mikhu ana̱ʼ mu maʼni tsajkurámááʼ ikháán nákha xóó tsikháñuu”.
w04 15/4 11 kutriga 4, 5
Rebeca, ninindxu̱u̱ mbá a̱ʼgu̱ bi̱ nindxa̱ʼwáminaʼ dí maʼni
Náa Biblia tséʼthi a mu Isaac ndaʼyoo rí Esaú mani̱ndxu̱u̱ yumbáá náa Jacob. Mú Rebeca ndaʼyoo rí Jacob nindxu̱u̱ bi̱ kaʼyoo magumaa tsajkurámaaʼ maski ajndu nindxu̱u̱ aʼdá gi̱ʼtha̱. Índo̱ Rebeca niʼdxuun rí Isaac maʼni tsajkurámaaʼ Esaú índo̱ gaxnúu mbá xúbá ganitsu, Rebeca mbá nacha̱ nindxa̱ʼwáminaʼ rí maʼni, ikhaa ndiʼyoo rí gíʼdoo wéñuʼ numuu maʼni rí nandoo Dios xóo nákha nindxu̱u̱ dxáʼgú. Rebeca ‹nikuʼmaa› Jacob mu maʼga gáguiin a̱jmi̱i̱n e̱jín tsújtuunʼ, mu maʼni mújúunʼ mbá xúbá ganitsu rí naniguuʼ ajmbio̱o̱. Xúʼko̱ kaʼnii Jacob nigruigú rí kaʼyoo Esaú. Ikhaa nimiñuu rí anu̱u̱ mbaʼyoo rí nuninduwaaʼ ga̱jma̱a̱ rí maʼtá tsríguíi, mú Jacob tsíyoo ga̱jma̱a̱ Rebeca niʼnikañuu, niʼthúu̱n “A̱ʼdióʼ, ga̱ʼkha̱ náa ikhúún dí gáʼthá tsriguin”, ikhú niʼni mújúunʼ ganitsu, Jacob nixnúu magúwunʼ xtíñuu Esaú ga̱jma̱a̱ nikuʼmaa ni̱jkha̱ náa ajmbio̱o̱ (Génesis 27:1-17).
Tséthulu náa numuu dí Rebeca niʼni xúʼko̱. Mbaʼin nithi dí raʼkhí nindxu̱u̱ rí niʼni, mú náa Biblia tséʼthí xúʼko̱ ni má Isaac índo̱ ndiʼyoo rí Jacob niʼni tsajkurámaaʼ. Mú rí xúʼko̱ nirígá niʼni dí mundrigú itháan rí májánʼ (Génesis 27:29; 28:3, 4). Rebeca ndaʼyoo rí Jeobá niʼtáriyaʼ ga̱jma̱a̱ numún e̱ji̱i̱n, ikha jngó, niʼni rí Jacob maguma tsajkurámaaʼ numuu rí ikhaa má kaʼyoo. Rígi̱ nirígá xó má Jeobá nindoo (Romanos 9:6-13).
(Génesis 27:18, 19) Ikhú, ikhaa nito̱ʼo̱o̱ náa kaʼmáaʼ anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “¡Anu̱ʼ!”. Ga̱jma̱a̱ ikhaa niriʼña̱a̱: “¡Gi̱jyooʼ xtáá, a̱ʼdióʼ! Xkáʼnii bi̱ a̱ʼdióʼ nindxa̱a̱ʼ ikháán rá.” 19 Jacob niriʼñuu anu̱u̱: “Ni̱ndxu̱ʼ Esaú, a̱ʼdiáaʼ bi̱ giʼnii. Nini má xúgíʼ xóo nirathúnʼ. Araʼwún, mbá péñu. Atsu mbá chíʼgíiʼ dí nixkamaa xanáá ga̱jma̱a̱ atani tsajkurámuuʼ”.
w07 1/10 31 kutriga̱ 2, 3
Graxe̱ rí nuni bi̱ nuraxnuu
Maski ajndu náa Biblia tséʼthí náa numuu dí Rebeca ga̱jma̱a̱ Jacob nini xúʼko̱ kaʼnii, mú nasngájma dí rígi̱ nirígá mbá nacha̱. Nakujmaa rí ajngóo Dios tséʼthí dí raʼkhí nindxu̱u̱ rí nini, mú na̱nguá nigi̱ʼi̱ mbóo xtángoo náa naʼthí rí ma̱ndoo muʼni nduwaʼ. Náa Biblia naʼthí kaʼwu dí nirígá.
Ginii kayuuʼ náa relato naʼthí kaʼwu rí Jacob kaʼyoo má rí anu̱u̱ maʼni tsajkurámaaʼ, mú Esaú na̱nguá. Jacob nitsi rí kaʼyoo makánáá ndxájuu bi̱ giʼnii, numuu rí Esaú ‹táyamajkhuu rí kaʼyoo magruigú›, ikha jngó, nigujua̱ ga̱jma̱a̱ mbá xúbá ganitsu (Génesis 25:29-34). Ikha jngó, Jacob índo̱ ni̱jkha̱ náa anu̱u̱ mu maʼni tsajkurámaaʼ, niʼni rígi̱ numuu rí ikhaa má kaʼyoo.
(Génesis 27:27-29) Ikhú, ikhaa ni̱jkha̱ kanuu ga̱jma̱a̱ ni̱ʼkhu̱ cháwuu, ga̱jma̱a̱ anu̱u̱ nindoo ninijun xtíñuu. Ikha jngó niʼni tsajkurámaaʼ ga̱jma̱a̱ niʼthí: “Atayáá, xóo tawiin a̱ʼdióʼ nindxu̱u̱ xóo ndataun xanáá dí Jeobá niʼni tsajkurámuuʼ. 28 Dios bi̱ gajkuwiin gáxnáa xuájyaʼ dí nagajtaa náa mekhu, ga̱jma̱a̱ mbá ku̱ba̱ʼ dí májánʼ náa maxná wéñuʼ ganitsu ga̱jma̱a̱ vino. 29 Gaʼni dí xa̱bu̱ xuajen guni mbaʼwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xuajen mba̱ʼu̱ gúsmbati̱gu̱u̱n náa ikháán. Gani̱ndxa̱ʼ bi̱ marata̱ ñajúúnʼ a̱ngia̱nʼ, ga̱jma̱a̱ e̱ji̱i̱n rudáaʼ gúsmbati̱gu̱u̱n náa ikháán. Gágíʼnuu dí raʼkhí bi̱ gaʼtásriguiin ga̱jma̱a̱ gaguma tsajkurámáaʼ bi̱ gaʼni tsajkurámáánʼ”.
it-1 311 kutriga̱ 2
Naguma tsajkurámiinʼ
Xóo nikuwa xa̱bu̱ nákha wajyúúʼ, Xa̱bu̱ nikhi̱i̱ naʼni tsajkurámiinʼ e̱ji̱i̱n nákha xóo tsékháñuu. Rí maguma tsajkurámiinʼ ra̱ʼkhá tháán gíʼdoo numuu. Mbá xkri̱da, Isaac niʼni tsajkurámaaʼ Jacob numuu rí nikumu̱u̱ dí nindxu̱u̱ aʼdá giʼnii. Esaú nindúún kuyáá wéñuʼ ki xóo giʼtio̱o̱, ikha jngó, Isaac nindo̱ʼo̱o̱ Jeobá rí maguma tsajkurámaaʼ numuu rí ikhaa nánguá krui̱go̱o̱ ga̱jma̱a̱ nikhi̱i̱ má. (Gé 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Heb 11:20; 12:16, 17.) Itháan nda̱wa̱á, Isaac ndiʼyoo tsáa bi̱ phú gáʼni tsajkurámaaʼ. (Gé 28:1-4.) Jacob niʼni tsajkurámiinʼ a̱jmi̱i̱n e̱ji̱i̱n José nákha xóó tsékháñuu, nda̱wa̱á niʼni tsajkurámiinʼ e̱ji̱i̱n ikhaa. (Gé 48:9, 20; 49:1-28; Heb 11:21.) Xúʼko̱ má kayuuʼ Moisés ma̱ngaa niʼni tsajkurámiinʼ xa̱bu̱ xuajen Israel, nákha xóó tsékháñuu. (Dt 33:1.) Mú nguáná, índo̱ najuiʼthá rí maguma tsajkurámiinʼ. Bi̱ naʼni tsajkurámaaʼ natámáʼ ñawunʼ náa edxu̱u̱ bi̱ naguma tsajkurámaaʼ. Xúgíʼ dí nirígá rígi̱ nindxu̱u̱ rí nijuiʼtáriyaʼ marigá nda̱wa̱á. (Gé 48:13, 14.)
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Génesis 27:46) Nda̱wa̱á Rebeca nigíʼdu̱u̱ niʼthúunʼ Isaac: “Wa̱ʼxiinʼ Het nini dí ní xáʼndoʼ maxtáá. Á mu mbá miʼtsú Jacob ganigúnʼ ga̱jma̱a̱ mbáa wáxioo Het, o mbáa dxáʼgú xóo bi̱ kúwá náa xuajen rígi̱, nándáa dí numuu maxtáá xóó”.
(Génesis 28:1, 2) Ikha jngó Isaac nindxa̱ʼóo Jacob, niʼni tsajkurámaaʼ ga̱jma̱a̱ niʼthá ñajuunʼ: “Xátaniʼgúnʼ ga̱jma̱a̱ʼ nimbáa dxáʼgú bi̱ xtáa náa Canaán. 2 Ayuʼ náa Padán-Aram, náa goʼwóo Betuel, anu̱u̱ rudáaʼ, ikhí gátaʼyáaʼ mbi̱ya̱a̱ mbáa a̱ʼdióo Labán, bi̱ nindxu̱u̱ ndxájuu rudáaʼ.
w06 15/4 6 kutriga̱ 3, 4
Xóo gíʼmaa mutamijná xa̱bu̱ gajmii
Lá Isaac ga̱jma̱a̱ Rebeca nitamijná ga̱jma̱a̱ májánʼ ráʼ. Nda̱wa̱á rí Esaú nigui̱i̱n waʼxiinʼ Het, nirígá wéñuʼ xkujndu náa goʼwóo. Rebeca “niʼthúu̱n” Isaac: “Wa̱ʼxiinʼ Het nini dí ní xáʼndoʼ maxtáá. Á mu mbá miʼtsú Jacob ganigúnʼ ga̱jma̱a̱ mbáa wáxioo Het [...], nándáa dí numuu maxtáá xóó” (Génesis 26:34; 27:46). Nikujmaa kaʼwu rí ikhaa niʼthí rí phú naʼni maxmiéjuunʼ.
Isaac niʼthúu̱n Jacob giʼtio̱o̱ Esaú, rí xáyáa mbáa wáxioo xa̱bu̱ Canaán (Génesis 28:1, 2). Rebeca ni̱jkha̱nú nikro̱ʼo̱o̱. Xa̱bu̱ gajmii bugi̱ niʼngu̱u̱n ninimbáníí xkujndu rí mingíjyúuʼ wéñuʼ náa guʼwún, rígi̱ nindxu̱u̱ mbá xkri̱da májánʼ náa ikháanʼlu rí mbiʼi xúgi̱. Mú á mu xa̱bu̱ gajmii tsémbánún índo̱ nutamijná, ndiéjunʼ gándoo gúni xá.
(Génesis 28:12, 13) Ikhú nigundaa, ndiʼyoo mbá escalera dí nagi̱ʼdu̱u̱ náa ku̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ na̱jkha̱nú asndu náa mekhu, ga̱jma̱a̱ ángeles ndrígóo Dios natsimún ga̱jma̱a̱ naguájtaa̱ ikhí. 13 Ma̱ngaa ndiʼyoo dí Jeobá xtáa náa inuu rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ niʼthí: “Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá, Dios ndrígóo ana̱ʼ Abrahán ga̱jma̱a̱ Dios ndrígóo Isaac. Ku̱ba̱ʼ náa xtabáaʼ maxna̱a̱ʼ ikháán ga̱jma̱a̱ e̱ji̱n bi̱ gáguwáʼ náa ikháán.
w04 15/1 28 kutriga̱ 6
Rí itháan nagájnuriyoʼ náa libro ndrígóo Génesis (níʼkhóo 2)
28:12, 13. Ndiéjunʼ nindoo gáʼthúu̱n xnuʼndaa ndrígóo Jacob náa ndiʼyoo “mbá escalera” rá. “Escalera” rígi̱ (mbáa nakujmaa rí na̱jkha̱ rijma̱a̱) rúʼko̱ nisngájma rí xa̱bu̱ ma̱ndoo mutamijná gajmiún Jeobá ga̱jma̱a̱ rí ángeles guáʼdáá mbá ñajunʼ rí gíʼdoo numuu rí magúun ku̱ñu̱u̱n náa Jeobá rí nunda̱ʼa̱ xa̱bu̱ numbaaʼ bi̱ ikhaa nagruigúu (Juan 1:51).
Migixnuu Biblia
(Génesis 27:1-23) Nda̱wa̱á, índo̱ Isaac niʼni nikhi̱i̱ má ga̱jma̱a̱ nánguá kruígo̱o̱ májánʼ, nindxa̱ʼóo Esaú a̱ʼdióo bi̱ giʼnii ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “¡A̱ʼdióʼ!”. Ga̱jma̱a̱ ikhaa niʼthí: “¡Gi̱jyooʼ xtáá!”. 2 Ikhú Isaac niʼthúu̱n: “Niʼni má nikiu̱u̱n rá. Ga̱jma̱a̱ na̱nguá eyoo nguáthá mba̱yu̱u̱ʼ xóó xtáá. 3 Ikha jngó, mbá péñu, ayuʼ gídá ajua̱a̱nʼ, kudú ndrígáaʼ ga̱jma̱a̱ xkamídá ndrígáaʼ, ayuʼ gátaʼyáaʼ náa xanáá mbáa xujkhú miʼkhuu. 4 Nda̱wa̱á matani májáánʼ mbá ganitsu ndasku̱ʼ dí naniguʼ mu mi̱dxa̱ʼ jcháa miʼkhu̱. Mu nákha̱ xóó tsekháñuʼ, mani tsajkurámááʼ”. 5 Mú Rebeca xtáa raʼdxuun índo̱ Isaac xtáa raʼthúu̱n a̱ʼdióo Esaú. Ikhú Esaú ni̱jkha̱ xanáá gáyáaʼ mbáa xujkhú mu mayéʼkha̱a̱. 6 Rebeca niʼthúu̱n Jacob: “Nángii nidxawun dí ana̱ʼ niʼthúu̱n ndxájuaʼ Esaú: 7 ‹Aya̱ jcháa mbáa xujkhú xáná ga̱jma̱a̱ matani májáánʼ mbá ganitsu ndasku̱ʼ miʼkhu, ga̱jma̱a̱ ikhú mani tsajkurámááʼ náa inuu Jeobá nákha̱ xóó tsekháñuʼ›. 8 Ikha jngó a̱ʼdióoʼ, atadxawíín májánʼ ga̱jma̱a̱ atani dí matha̱nʼ. 9 Ayuʼ, mbá péñu, náa kúwá xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ mi̱dxa̱ʼ xtiin a̱jmi̱i̱n e̱jín tsu̱jtuunʼ bi̱ itháan míjínʼ bi̱ gátaxkamiin, mu ikhúúnʼ mani mújúunʼ mbá ganitsu ndasku̱ʼ, dí nanigu̱u̱ʼ mikhu ikhaa. 10 Nda̱wa̱á mi̱dxu̱ʼ jchá mikhu ana̱ʼ mu maʼni tsajkurámááʼ ikháán nákha̱ xóó tsikháñuu”. 11 Ikhú Jacob niʼthúu̱n ru̱dúu̱: “Mú ndxájuʼ Esaú gíʼdoo wéñuʼ xtátsúun, ikhúúnʼ na̱nguá. 12 Á mu anu̱ʼ gaxkajmúú rá. Makujmaa dí nandoʼ manduʼwajmáan ga̱jma̱a̱ ikhú maʼtá tsrigún ra̱ʼkhá maʼni tsajkurámúúʼ”. 13 Índo̱ niʼdxuun rúʼko̱ ru̱dúu̱, niʼthúu̱n: “A̱ʼdióoʼ, ga̱ʼkha̱ náa ikhúúnʼ dí gáʼthá tsriguin. Atani dí natha̱nʼ, ayuʼ ga̱jma̱a̱ ayi̱ xtiin e̱jín tsu̱jtuunʼ”. 14 Ikha jngó ikhaa ni̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ ni̱ʼkha̱ kagui̱i̱n. Ru̱dúu̱ niʼni mújúunʼ mbá ganitsu ndasku̱ʼ, xóo má nanigu̱u̱ʼ anu̱u̱. 15 Nda̱wa̱á, Rebeca ndiyáaʼ xtíin dí itháan májánʼ ndrígóo Esaú a̱ʼdióoʼ bi̱ giʼnii dí gíʼdoo ikhaa náa goʼwóo ga̱jma̱a̱ nixnúu magúwunʼ Jacob a̱ʼdióo bi̱ giʼtháá. 16 Ma̱ngaa, nisngújma xtún e̱jín tsu̱jtuunʼ náa ñawúunʼ ga̱jma̱a̱ náa aphuu dí nda̱a̱ xtátsúun. 17 Nda̱wa̱á nixnúu Jacob ganitsu ndasku̱ʼ ga̱jma̱a̱ pan dí niʼni mújúunʼ. 18 Ikhú, ikhaa nito̱ʼo̱o̱ náa kaʼmáaʼ anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “¡Anu̱ʼ!”. Ga̱jma̱a̱ ikhaa niriʼña̱a̱: “¡Gi̱jyooʼ xtáá, a̱ʼdióʼ! Xkáʼnii bi̱ a̱ʼdióʼ nindxa̱a̱ʼ ikháán rá.” 19 Jacob niriʼñuu anu̱u̱: “Nindxu̱u̱ Esaú, a̱ʼdiáaʼ bi̱ giʼnii. Nini má xúgíʼ xóo nirathúnʼ. Araʼwún, mbá péñu. Atsu mbá chíʼgíʼ dí nixkamaa xanáá ga̱jma̱a̱ atani tsajkurámúúʼ”. 20 Mú, Isaac niraxu̱u̱ a̱ʼdióo: “A̱ʼdióʼ, xú káʼnii nitani̱ dí nitaxkamaa nacha̱ rá.” Ga̱jma̱a̱ ikhaa niriʼña: “Numuu rí Jeobá Dios ndrígáʼ nitsijii náa inuʼ”. 21 Ikhú Isaac niʼthúu̱n Jacob: “Mbá péñu, a̱ʼdióʼ, ayi̱ mijngii ga̱jma̱a̱ atatsíñunʼ maxkajmáán mu mba̱yo̱o̱ á mu gajkhun nindxa̱a̱ʼ a̱ʼdióʼ Esaú”. 22 Ikha jngó, Jacob ni̱jkha̱ mijngii náa anu̱u̱. Ikhú Isaac nixkajmaa ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Dí xóo naratá nindxu̱u̱ xóo aʼwóo Jacob, mú ñawáanʼ nindxu̱u̱ xóo ñawúunʼ Esaú”. 23 Isaac na̱nguá niʼni nuwiinʼ numuu dí ñawúunʼ gíʼdoo xtátsúun xóo ñawúunʼ ndxájuu Esaú. Ikha jngó niʼni tsajkurámaaʼ.
30 MARZO ASNDU 5 ABRIL
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | GÉNESIS 29, 30
“Jacob nanigúnʼ”
(Génesis 29:18-20) Numuu dí Jacob nindoo kaʼyoo Raquel, niʼthúu̱n Labán: “Xtáá xawii mañajunʼ ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ mbá juwan tsiguʼ ga̱jma̱a̱ numuu Raquel a̱ʼdiáaʼ bi̱ giʼtháá”. 19 Labán niriʼñuu: “Itháan májánʼ maxnia̱a̱ ikháán ki xóo imba̱a̱ xa̱biya̱. Gaguanáa maraxtaa ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ”. 20 Ga̱jma̱a̱ Jacob niñajunʼ mbá juwan tsiguʼ ga̱jma̱a̱ numuu Raquel, mú Jacob nikumu̱u̱ rí ninújngoo káaʼ nguáthá mbiʼí numuu dí ra̱ʼkhá tháán nindoo kaʼyoo.
w03 15/10 29 kutriga̱ 6
Jacob ndiʼyamajkuu rí nixnúu Dios
Bi̱ nakudaminaʼ manigúnʼ gíʼmaa maxnúu mbújkha̱a̱ anu̱u̱ ndxáʼgú bi̱ mbayáa. Náa xtángoo ndrígóo Moisés naʼthí rí xa̱biya̱ gíʼmaa maxná 50 siclos mbújkha̱a̱ plata á mu nitsudaaʼ ndxáʼgú mu mabóoʼ ga̱jma̱a̱. Gordon Wenham nindxu̱u̱ mbáa bi̱ najmañuu wéñuʼ ga̱jma̱a̱ numuu Biblia, ikhaa nikumu̱u̱ dí “rígi̱ nindxu̱u̱ itháan mba̱a̱ mbújkha̱a̱ rí nuxna ga̱jma̱a̱ numuu mbáa novia”, mú nguáná tséyóo mixná má xúʼko̱ mba̱a̱ mbújkha̱a̱ (Deuteronomio 22:28, 29). Numuu rí Jacob nda̱a̱ mbújkha̱a̱ maxnúu Labán, ikha jngó niʼthúu̱n rí maxtáa rambáyúu mbá juwan tsiguʼ. Wenham ma̱ngaa niʼthí: “Náa xuajen Babilonia dí nirígá nákha wajyúúʼ mbáa ñumbáá nuni numáá mbá tapha o mbá siclo ndrígóo plata rí mbá gu̱nʼ [rígi̱ naxnáa xóo mbá 42 o 84 siclos ndrígóo plata rí mbá juwan tsiguʼ], Jacob niʼni numuu mba̱a̱ wéñuʼ Labán mu mbayáa Raquel”. Ikha jngó Labán nigruigú asndu a̱jma̱ ñawúunʼ (Génesis 29:19).
(Génesis 29:21-26) Nda̱wa̱á, Jacob niʼthúu̱n Labán: “Ninújngoo má tsiguʼ xóo niʼtámíjná. Araxniúuʼ a̱ʼgiu̱ʼ ga̱jma̱a̱ atatsíñánʼ dí mabo̱ʼ ga̱jmu̱ʼ ikhaa”. 22 Ikha jngó Labán nigimbíin xúgínʼ bi̱ kúwá náa mijngii xtáa ga̱jma̱a̱ niʼni mbá ndxa̱a̱. 23 Mú, índo̱ niʼni mikrína, niríyaaʼ a̱ʼdióo bi̱ mbiʼyuu Lea ni̱jkha̱ kayáa náa Jacob mu mabóoʼ ga̱jma̱a̱ ikhaa. 24 Ga̱jma̱a̱, Labán nixniúu a̱ʼdióo Lea mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ mbiʼyuu Zilpá mu maʼni ñumbáá ndrígóo. 25 Ga̱jma̱a̱ índo̱ niʼni imbo̱ʼ néjtsuu, Jacob ndiʼyoo dí bi̱ kabóoʼ ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ Lea. Ikha jngó niʼthúu̱n Labán: “Ndiéjunʼ lá nitaniuʼ rá. Lá ra̱ʼkhá ga̱jma̱a̱ numuu Raquel dí niñajunʼ ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ ráʼ. Náá numuu dí nitani̱ nduwún rá.” 26 Mú Labán niriʼñuu: “Gi̱jyooʼ na̱nguá guʼwún muxnaxi̱i̱ ginii aʼdá giʼtháá á mu xóó tsexnáxi̱i̱ aʼdá giʼnii.
w07 1/10 8 kutriga̱ 6
A̱jmi̱i̱n gu̱ʼu̱ bi̱ ndi̱ya̱a̱ mbáwíi xa̱biya̱ “nini dí marigá gowóo Israel”
Lá ma̱ngaa Lea niʼni duwaʼ ráʼ. O i̱ndó nindoo maʼnimbo̱o̱ kaʼyoo anu̱u̱ dxe̱ʼ. Náá ni̱jkha̱ Raquel mbiʼi rúʼko̱ rá. Lá ndiʼyoo dí nirígá xáʼ. Á mu xúʼko̱, xú káʼnii nikumu̱u̱ xá. Lá nikiʼnáa kaʼyoo anu̱u̱ bi̱ naʼtáñajunʼ náa goʼwóo xáʼ. Náa Biblia tsériʼña̱a̱ nimbá graxe̱ rígi̱, ikha jngó, xándoo gúʼyáá rí nindxa̱ʼwáminaʼ Raquel ga̱jma̱a̱ Lea. Índo̱ Jacob ni̱jkha̱nú ndiʼyoo xú káʼnii niguma nduwaʼ, tákiʼnáa kaʼñún ikhiin, ikhaa nikiʼnáa kaʼyoo Labán ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Ndiéjunʼ lá nitaniuʼ rá. Lá ra̱ʼkhá ga̱jma̱a̱ numuu Raquel dí niñajunʼ ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ ráʼ.” Ndiéjunʼ niʼthí Labán rá. “Gi̱jyooʼ na̱nguá guʼwún muxnaxi̱i̱ ginii aʼdá gi̱ʼta̱ á mu xóó tsexnáxi̱i̱ aʼdá giʼnii. Gambáʼ ratani̱ ndxa̱a̱ xmáná rígi̱ numuu dí ndiyáa a̱ʼgu̱ bugi̱. Nda̱wa̱á ma̱ngaa maxniaaʼ imba̱a̱ a̱ʼgu̱, mú mbaʼyóoʼ matiejunʼ ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ xóó imbá juwan tsiguʼ”. (Génesis 29:25-27.) Jacob ni̱jkha̱nú nigiʼdiin a̱jmi̱i̱n guʼwi̱i̱n rúʼko̱ niʼni maxiñúun ga̱jma̱a̱ mawiñu̱u̱ʼ kuyamijná.
it-2 343 kutriga̱ 8
Xa̱bu̱ gajmii
Gitsigúnʼ. Maski ajndu náa Israel tséni boda xóo rí nuni xa̱bu̱ kaníí, nuni ga̱jma̱a̱ gagi. Mbiʼi rúʼko̱, novia naʼni ratamina̱a̱ʼ májánʼ náa goʼwóo. Ginii nawan, nda̱wa̱á naxtájmaminaʼ aceite rí ndatawuu. (Atani mbríguii ga̱jma̱a̱ Rut 3:3 ma̱ngaa Eze 23:40.) Nguáná na̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ mbáa bi̱ nambáyúu, nagíʼ “xtíin rí nambróʼoo tso̱xto̱o̱” ga̱jma̱a̱ nagíʼ mbá xtíin miʼxá rí nagui̱i̱ xó má eni bi̱ kuwa náa xuajñuu. (Jer 2:32; Rev 19:7, 8; Sl 45:13, 14.) Á mu nandoo, naʼni rataminaʼ ga̱jma̱a̱ xábí rí mitsaanʼ (Isa 49:18; 61:10; Rev 21:2), ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á narúgóo edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ mbá xtíin mbawiʼ rí najka̱nú asndu náa rajkúu. (Isa 3:19, 23.) Rígi̱ naʼni mbuʼyáá náá numuu rí Labán niʼngo̱o̱ niʼni nduwaaʼ Jacob, rí asndu táʼyoo xú káʼnii nixniúu Lea raʼkháa Raquel. (Gé 29:23, 25.) Rebeca nirugoo edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ xtíin índo̱ ndiʼyoo Isaac. (Gé 24:65.) Rí niʼni rígi̱ nandoo gáʼthúu̱n rí novia ndiʼyamajkuu novio rí ikhaa kaʼyoo mayéʼga edxu̱u̱. (1Co 11:5, 10.)
(Génesis 29:27, 28) Gambáʼ ratani̱ ndxa̱a̱ xmáná rígi̱ numuu dí ndiyáa a̱ʼgu̱ bugi̱. Nda̱wa̱á ma̱ngaa maxniaaʼ imba̱a̱ a̱ʼgu̱, mú mbaʼyóoʼ matiejunʼ ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ xóó imbá juwan tsiguʼ”. 28 Jacob niʼthí dí xúʼko̱ má gaʼni, ga̱jma̱a̱ niʼni ndxa̱a̱ xmáná rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ numuu a̱ʼgu̱ buʼko̱. Nda̱wa̱á Labán nixniúu Raquel mu maʼni a̱ʼgiu̱u̱.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Génesis 30:3) Ikha jngó ikhaa niʼthúu̱n: “Gi̱jyooʼ xtáa Bilhá yumbáá ndrígóʼ. Atabáaʼ ga̱jma̱a̱ ikhaa mu magiʼdiin i̱ji̱n ga̱jma̱a̱ numuu ikhúúnʼ. Mú xúʼko̱ ikhúúnʼ ma̱ngaa magúʼdiin i̱ji̱n ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa”.
it-1 56
Niguʼwún kuyamijná
Raquel ga̱jma̱a̱ Lea nindúún kuñún e̱jñún gu̱ʼu̱ bi̱ numbañún xó má e̱jñún ikhiin bi̱ niguáʼdiin gajmiún Jacob, ‹bi̱ ndiyáá índo̱ nikuwá›. (Gé 30:3-8, 12, 13, 24.) E̱ji̱n bugi̱ mangiin nindrigú rí nindrigúu e̱jñún gu̱ʼu̱ bi̱ phú nigui̱i̱n Jacob. Ni̱ndxu̱ún e̱ji̱n bi̱ ikhaa nigiʼdiin, numuu rí bi̱ nuñajunʼ mbáá nuni rí nuthún bi̱ numbañún, xó má Raquel ga̱jma̱a̱ Lea kaʼñún rí muñawu̱u̱n e̱ji̱n buʼko̱.
(Génesis 30:14, 15) Mbóo mbiʼi, índo̱ xtáa ra̱jma̱a̱ trigo, Rubén ni̱jkha̱ pasia náa xanáá ga̱jma̱a̱ nixkamaa xndú dí mbiʼyuu mandrágoras. Ikha jngó ni̱jkha̱a̱ kagu̱u̱ nixnúu Lea bi̱ nindxu̱u̱ ru̱dúu̱. Ikhú Raquel niʼthúu̱n: “Araxnúʼ, mbá péñu, mandrágoras dí ni̱ʼkha̱ kagu̱u̱ a̱ʼdiáaʼ”. 15 Mú ikhaa niriʼñuu: “Lá na̱nguá gíʼma̱a̱ʼ dí naguanáʼ ga̱jma̱a̱ ajmbioʼ ráʼ. Rí xúgi̱ ma̱ngaa nandaaʼ maraʼdáá mandrágoras dí kagu̱ ni̱ʼkha̱ a̱ʼdióʼ ráʼ.” Ga̱jma̱a̱ Raquel niriʼñuu: “Májánʼ má. Anu’ ga̱jma̱a̱ ikháán mbruʼun rígi̱, mú, á mu naraxnuʼ mandrágoras ndrígóo a̱ʼdiáaʼ”.
w04 15/1 28 kutriga̱ 7
Rí itháan nagájnuriyoʼ náa libro ndrígóo Génesis (níʼkhóo 2)
30:14, 15. Ndíjkha jngó Raquel nindoo majmuu mandrágoras mu magiʼdiin e̱ji̱n rá. Nákha wajyúuʼ, mandrágora najmún mu muni thana, xóo náa naʼkujtsi itsún ga̱jma̱a̱ náa mbáa bi̱ namíñúu. Ma̱ngaa najmún mu ma̱ndoo maguaʼa mubúnʼ gajmiún mbáa o mu ma̱ndoo muguaʼdiin e̱ji̱n (El Cantar de los Cantares 7:13). Maski ajndu náa Biblia tséʼthi náá numuu dí Raquel niʼni rígi̱, mbáa ikhaa nindxa̱ʼwáminaʼ dí mandrágoras mambáyúu mu magiʼdiin e̱ji̱n. Rígi̱ nirígá nguáthá tsiguʼ ginii, nákha Jeobá xóó tséʼni dí ‹magiʼdiin e̱ji̱n› (Génesis 30:22-24).
Migixnuu Biblia
(Genesis 30:1-21) Índo̱ Raquel ndiʼyoo dí na̱nguá gíʼdiin e̱ji̱n ga̱jma̱a̱ Jacob, nigíʼdu̱u̱ nixíyúu kaʼyoo ndxájuu ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n Jacob: “Araxniúuʼ i̱ji̱n. Á mu na̱nguá raxniúʼ, makhañúʼ”. 2 Jacob nikiʼnáa kaʼyoo wéñuʼ Raquel ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Lá ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Dios ráʼ. Ikhaa niʼni dí xándoo maraʼdiin i̱ji̱n”. 3 Ikha jngó ikhaa niʼthúu̱n: “Gi̱jyooʼ xtáa Bilhá yumbáá ndrígóʼ. Atabáaʼ ga̱jma̱a̱ ikhaa mu magiʼdiin i̱ji̱n ga̱jma̱a̱ numuu ikhúúnʼ. Mú xúʼko̱ ikhúúnʼ ma̱ngaa magúʼdiin i̱ji̱n ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa”. 4 Ikha jngó nixniúu Bilhá ñumbáá ndrígóo mu maʼni a̱ʼgiu̱u̱, ga̱jma̱a̱ Jacob nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱ ikhaa. 5 Bilhá niʼni e̱ndi̱i̱ ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á nixniúu mbáa ada̱ Jacob. 6 Ikhú Raquel niʼthí: “Dios ndiʼyoo xóo xtáá ga̱jma̱a̱ niʼdxaun dí ni̱thu̱u̱n. Ikha jngó nixnúʼ mbáa ada̱”. Ikhú nixná mbiʼyuu Dan. 7 Ga̱jma̱a̱ Bilhá, yumbáá ndrígóo Raquel, niʼni e̱ndi̱i̱ mbu̱júu̱ ga̱jma̱a̱ nixniúu bi̱ maʼni a̱jmi̱i̱n e̱ji̱n Jacob. 8 Ikhú Raquel niʼthí: “Ra̱ʼkhá tháán nigi̱ʼdu̱ʼ ga̱jmu̱ʼ ndxájuʼ. ¡Ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ niʼngo̱ʼ!”. Ikha jngó nixná mbiʼyuu Neftalí. 9 Índo̱ Lea ndiʼyoo dí nánguá gíʼdiin i̱ji̱n, nixniúu Zilpá yumbáá ndrígóo mu maʼni a̱ʼgiu̱u̱ Jacob. 10 Ga̱jma̱a̱ Zilpá, yumbáá ndrígóo Lea, nixniúu mbáa ada̱ Jacob. 11 Ikha jngó Lea niʼthí: “¡Ra̱ʼkhá tháán mba̱a̱ nida̱a̱!”. Ikha jngó nixná mbiʼyuu Gad. 12 Nda̱wa̱á, Zilpá, yumbáá ndrígóo Lea, nixniúu bi̱ maʼni a̱jmi̱i̱n e̱ji̱n Jacob. 13 Ga̱jma̱a̱ Lea niʼthí: “¡Gagi wéñuʼ xtáá! Gu̱ʼu̱ phú gajkhun muthunʼ dí xtáá gagi”. Ikha jngó nixná mbiʼyuu Aser. 14 Mbóo mbiʼi, índo̱ xtáa ra̱jma̱a̱ trigo, Rubén ni̱jkha̱ pasia náa xanáá ga̱jma̱a̱ nixkamaa xndú dí mbiʼyuu mandrágoras. Ikha jngó ni̱jkha̱a̱ kagu̱u̱ nixnúu Lea bi̱ nindxu̱u̱ ru̱dúu̱. Ikhú Raquel niʼthúu̱n: “Araxnúʼ, mbá péñu, mandrágoras dí ni̱ʼkha̱ kagu̱u̱ a̱ʼdiáaʼ”. 15 Mú ikhaa niriʼñuu: “Lá na̱nguá gíʼma̱a̱ʼ dí naguanáʼ ga̱jma̱a̱ ajmbioʼ rá. Rí xúgi̱ ma̱ngaa nandaaʼ maraʼdáá mandrágoras dí kagu̱ ni̱ʼkha̱ a̱ʼdióʼ ráʼ.” Ga̱jma̱a̱ Raquel niriʼñuu: “Májánʼ má. Anuʼ ga̱jma̱a̱ ikháán mbruʼun rígi̱, mú, á mu naraxnu̱ʼ mandrágoras ndrígóo a̱ʼdiáaʼ”. 16 Índo̱ na̱jkha̱ raʼni mikrína, índo̱ Jacob na̱ʼkha̱ náa xanáá, Lea ni̱jkha̱ gatsijnuu ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Gíʼmaa mi̱dxa̱ʼ ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ, numuu dí niriʼkhuu mandrágoras ndrígóo a̱ʼdióʼ mu matabaaʼ ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ”. Ikha jngó, ikhaa nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱ Lea mbruʼun rúʼko̱. 17 Ga̱jma̱a̱ Dios niʼdxaun dí niʼtájkáan Lea. Ikhaa niʼni e̱ndi̱i̱ ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á nixniúu bi̱ maʼni witsiin i̱ji̱n Jacob. 18 Ikhú Lea niʼthí: “Dios niʼni numuʼ, numuu dí ni̱xnu̱u̱ yumbáá ndrígóʼ ajmbioʼ”. Ikha jngó nixná mbiʼyuu Isacar. 19 Nda̱wa̱á, Lea niʼni e̱ndi̱i̱ mbu̱júu̱ ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á nixniúu bi̱ maʼni majuiin i̱ji̱n Jacob. 20 Lea niʼthí: “Dios nixnúʼ ikhúún mbá tsigijñaʼ májánʼ. Rí xúgi̱ ajmbioʼ magruígún, numuu dí ni̱xnu̱u̱ mbá majuiin i̱ji̱n”. Ikha jngó nixná mbiʼyuu Zabulón. 21 Ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á nigiʼdaa mbá dxáʼgú ga̱jma̱a̱ nixná mbiʼyuu Dina.