BIBLIOTECA NÁA INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NÁA INTERNET
me̱ʼpha̱a̱
a̱
  • ʼ
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • o̱
  • u̱
  • ŋ
  • BIBLIA
  • MBAʼA I̱YI̱I̱ʼ
  • REUNIÓN
  • mwbr21 julio mbaʼa ináa 1-11
  • Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos

Nda̱a̱ video gi̱i̱ náa nitaxújmbi̱i̱

Atani̱ mba̱a̱ a̱jkia̱nʼ, tsíyoo gákujmaa video.

  • Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos
  • Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos 2021
  • Subtítulos
  • 5-11 JULIO
  • 12-18 JULIO
  • 19-25 JULIO
  • 26 JULIO ASNDU 1 AGOSTO
  • 2-8 AGOSTO
  • 9-15 AGOSTO
  • 16-22 AGOSTO
  • 23-29 AGOSTO
  • 30 AGOSTO ASNDU 5 SEPTIEMBRE
Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos 2021
mwbr21 julio mbaʼa ináa 1-11

Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos

5-11 JULIO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | DEUTERONOMIO 11, 12

“Xú káʼnii eyoo Jeobá rí mbuʼyamajkuíí rá.”

it-1 97 kutriga̱ 6

Xúgíʼ xóo nindxa̱a̱ʼ

Matani̱ ñajunʼ mbá kájxi̱ xóo nindxa̱a̱ʼ. Xó má nduʼyáá “alma” nandoo gáʼthúu̱n mbá kájxi̱i̱ xa̱bu̱. Mú náa tikhuu texto naʼthúlú rí mbuʼyáʼ, maʼndulú kuʼyáá, ga̱jma̱a̱ mu̱ʼni̱ ñajuunʼ Dios ga̱jma̱a̱ ‹xúgíʼ a̱jkiu̱lú ma̱ngaa mbá kájxiáánʼlú› (Dt 4:29; 11:13, 18). Deuteronomio 6:5 naʼthí: “Gíʼmaa maʼndaaʼ xtayáá Jeobá Dios ndrígia̱ʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkia̱nʼ, ga̱jma̱a̱ xúgíʼ xóo nindxa̱a̱ʼ, ga̱jma̱a̱ xúgíʼ tsiakii rí xtaʼdáá”. Xúʼko̱ má niʼthí Jesús rí gíʼmaa matani̱ ñajuunʼ Dios, mbá xúgíʼ xóo nindxa̱a̱ʼ, ga̱jma̱a̱ xúgíʼ tsiakii rí xtaʼdáá, ma̱ngaa ‹mbá xúgíʼ ku̱ma̱ ndrígáaʼ› (Mr 12:30; Lu 10:27). Náá numuu rí ndayóoʼ muʼthá mbá ajtsú enii rígi̱ (a̱jkia̱nʼ, tsiakii rí xtaʼdáá, ku̱ma̱ ndrígáaʼ), á mu índo̱ nuʼthálú xúgíʼ xóo ni̱ndxu̱lú nandoo gáʼthúu̱n mbá kájxi̱i̱ xa̱bu̱ rá. Guʼgíʼ mbá xkri̱da: Mbáa xa̱bu̱ ma̱ndoo magujuamínáʼ mu mani̱ndxu̱u̱ yumbáá náa imba̱a̱ xa̱bu̱, ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ gáʼtsi̱i̱ mani̱ndxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ ikhaa. Mbáa xa̱bu̱ buʼko̱ xáʼni ñajunʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱u̱n náa bi̱ ni̱ʼtsi̱i̱ ma̱ngaa rí asndu xáñajunʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ tsiakii rí gíʼdoo, ga̱jma̱a̱ xúgíʼ ku̱ma̱ ndrígóo ma̱ngaa xáʼniminaʼ maʼni rí nanigu̱u̱ʼ bi̱ ni̱ʼtsi̱i̱ (atayáá ma̱ngaa náa Ef 6:5; Col 3:22). Ikha jngóo, naʼtulúʼ mbá ajtsú enii rígi̱, mu xúʼko̱ xámbumulú índo̱ nu̱ʼni̱ ñajuunʼ Dios, ga̱jma̱a̱ dí ikhaa kaʼyulú ma̱ngaa dí mu̱ʼni̱ ñajuunʼ A̱ʼdióo, numuu rí ikhaa nixnáximinaʼ mú maʼtsiwáánʼ. Rí mu̱ʼni̱ ñajuunʼ Dios ga̱jma̱a̱ “xúgíʼ xóo ni̱ndxu̱lú” nandoo gáʼthúu̱n mbá kájxiánʼlú, xóo ku̱ma̱ ndrígúlú, ñajunʼ o rí nanigulú mu̱ʼni̱, tsiakii i̱ʼwáʼ (atayáá ma̱ngaa náa Mt 5:28-30; Lu 21:34-36; Ef 6:6-9; Flp 3:19; Col 3:23, 24).

it-1 104 kutriga̱ 5

Altar

Jeobá niʼtáñajúnʼ israelitas dí munigámbáa xúgíʼ altar, columnas ga̱jma̱a̱ postes mitsúʼkháan náa nduyamajkhún xándú (Éx 34:13; Dt 7:5, 6; 12:1-3). Ikhiin ragíʼmaa mbuyaridúún cananeos ga̱jma̱a̱ mutsikarámíinʼ e̱jñu̱ún (Dt 12:30, 31; 16:21). Israelitas ndayóoʼ maguaʼdáá káaʼ mbóó altar náa mbuyamajkuíí mbáwíí Dios bi̱ gajkhun, ga̱jma̱a̱ gíʼmaa marigá náa Jeobá gaʼthí (Dt 12:2-6, 13, 14, 27; mú mixtiʼkhu nindxu̱u̱ altar dí rígá náa Babilonia, ikhí rígá 180 altar náa nduyamajkuíí diosa Istar). Nákha ginii nijuiʼthúún dí muni̱ mbá altar ga̱jma̱a̱ itsí rí xáʼyóoʼ muñajuíínʼ, nda̱wa̱á rí gánújngún náa mañu Jordán (Dt 27:4-8), kiʼtáñajunʼ rígi̱ niʼnimbánúu Josué índo̱ niʼni altar náa kúbá Ebal (Jos 8:30-32). Nda̱wa̱á rí niwiʼtáa jmbaaʼ, tribu ndrígóo Rubén, Gad ga̱jma̱a̱ mbá tagua̱pi̱i̱n tribu ndrígóo Manasés nini̱ mbá altar náa mijngii Jordán, ikhaa rúʼko̱ niʼni dí makiʼníin i̱ʼwáʼ tribu, mú niguánú ndiyáá dí taguma mu mbuyamajkhún xándú, rí phú nindoo gáʼthúu̱n altar dí nini̱, nindxu̱u̱ mu marmáʼáan a̱jkiu̱ún dí mangiin niguájun jmbu náa Jeobá Dios bi̱ gajkhun (Jos 22:10-34).

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-1 1058 kutriga̱ 2

Kúbá Guerizim

Xó má na̱ʼkha̱ raʼthí náa ikha dí nixná Moisés, Josué niʼthún xúgíinʼ israelitas rí magimbumíjná náa kúbá Guerizim ga̱jma̱a̱ náa Ebal nda̱wa̱á dí nitu̱ʼu̱u̱n náa Hai. Ikhí xúgíinʼ xa̱bu̱ xuajen nidxawíín dí nigixnuu náa naʼthí xóo maguma tsajkurámiinʼ á mu nunimbu̱ún kuyáá Jeobá, ga̱jma̱a̱ xóo gúmíniiʼ á mu tsénimbu̱ún. Tribu ndrígóo Simeón, Leví, Judá, Isacar, José ga̱jma̱a̱ Benjamín nikúwá náa inúu kúbá Guerizim. Levitas niguanún náa xkua̱ ga̱jma̱a̱ E̱jna̱ rí nimbánuu, mú eʼwíinʼ bi̱ imbá majun tribu niguájun náa inuu kúbá Ebal (Dt 11:29, 30; 27:11-13; Jos 8:28-35). Nakujmaa dí tribu bi̱ nigún náa kúbá Guerizim ikhiin niriʼña̱a̱ dí nigixnuu ga̱jma̱a̱ numuu xóo maguma tsajkurámiinʼ, mbaʼin nuthi dí ikhí nindxu̱u̱ mbá kúbá náa rígá ganitsu ga̱jma̱a̱ rí mitsaanʼ. Mú bi̱ eʼwíinʼ tribu̱ niriʼña̱a̱ dí nigixnuu ga̱jma̱a̱ numuu xóo majuiʼtátsriguin náa kúbá Ebal, numuu rí ikhí nindxu̱u̱ mbá kúbá mijxooʼ ga̱jma̱a̱ itsí. Mú náa Biblia tséʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱. Xtángoo rígi̱ nigixnuu xi̱gú “náa inún xúgíinʼ xa̱bu̱ israelitas, xó má náa inún gu̱ʼu̱, e̱ji̱n ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ naguwáʼ i̱mba̱ ni̱ʼkhá bi̱ kúwíin gajmiún” (Jos 8:35). Xa̱bu̱ bi̱ mbaʼin wéñuʼ bugi̱ ma̱ndoo mudxawíín asndu náá má inuu kúbá guájun, numuu rí náa kúwíin nawántoʼoo ga̱jma̱a̱ nawáán májánʼ (atayáá náa KÚBÁ EBAL).

12-18 JULIO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | DEUTERONOMIO 13-15

“Náa Xtángoo nasngájma dí Jeobá naxmiéjuunʼ kaʼñún xa̱bu̱ gíníi”

it-1 689 kutriga̱ 4

Diezmo

Rígá imbo̱o̱ʼ diezmo rí nuxna israelitas mambá tsiguʼ mu majmaa náa i̱ʼwáʼ rí ndayóoʼ, dí tsékhánún mbájmbu ndxajkuun levíta, mú eʼwíinʼ bi̱ nuyambáá bi̱ ni̱ndxu̱ún levíta nundrigú mbá chíʼgíiʼ. Mú, dí phú najmún israelitas nindxu̱u̱ mu muni̱ ga̱jma̱a̱ ndxa̱a̱ náa nagímbíin mbá xúgíinʼ. Mú nguáná diezmo dí naguwáʼ kudúún nuriʼkúwíi ga̱jma̱a̱ mbújkha̱a̱ numuu rí mitsínguánʼ magún kudúún asndu náa Jerusalén, mbújkha̱a̱ rígi̱ najmún mu maguma májáanʼ Jerusalén, ga̱jma̱a̱ rí ndayóoʼ índo̱ nagimbíi̱n (reunión mikaʼwu) (Dt 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27). Diezmo dí nuxna índo̱ itháán mambáa dí maʼni ajtsú tsiguʼ na̱nguá ejmúún mu mi̱ʼtsi̱ rí ndayóoʼ índo̱ nagimbíin mbá xúgíinʼ, diezmo rígi̱ nuxnún levíta, xa̱bu̱ bi̱ naguwaáʼ, gu̱ʼú xuáʼa̱, ga̱jma̱a̱ ejín ndxuáʼa bi̱ kúwíin ikhí (Dt 14:28, 29; 26:12).

it-1 148

Tsiguʼ sabático

‹Tsiguʼ rí naguma káwíin [hasch·schemit·táh]› nagumbiʼyuu tsiguʼ sabático (Dt 15:9; 31:10). Tsiguʼ rúʼko̱ ku̱ba̱ʼ ndayáa xu̱u̱ʼ, na̱nguá extiajuíínʼ mbá kayuuʼ (Éx 23:11). Ma̱ngaa tsiguʼ rúʼko̱ xa̱bu̱ na̱nguá eni̱i̱ gidxóó á mu gíʼmiin. Naguma mba̱a̱ a̱jkiu̱ún kuñún a̱ngiu̱ún dí gíʼmiin ‹ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá›. Maski ajndu mbaʼin nakumu̱ún rí mixtiʼkhu nindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱, tikhuun nuthi dí tséjngudi̱i̱ gidxóó, rí phú naʼni, bi̱ naxnatiʼñaʼ tsérumaa bi̱ nindxu̱u̱ hebreo mu maʼni̱i̱ dxawúu, numuu rí tsiguʼ rúʼko̱ bi̱ naʼdu nda̱a̱ rí magujxi̱i̱. Mú mbáa bi̱ naxnatíʼña ma̱ndoo matsudaa maʼni̱i̱ dxawúu mbáa xa̱bu̱ bi̱ na̱ʼkháá (Dt 15:1-3). Tikhun rabinos (bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa religión Judía) nuthi dí gidxóó rí mba̱a̱ nagumajngudi̱i̱ mu xúʼko̱ ma̱ndoo mumbayíí ndxájún bi̱ gínáa, mú mixtiʼkhu nindxu̱u̱ gidxóó rí nuni̱ ga̱jma̱a̱ numuu rí naxtango̱jo̱o̱. Nákha siglo timbá, tikhun nuthi rí Hillel niríyaʼ mbá xtángoo náa naʼthí rí bi̱ naxnatíʼña, ma̱ndoo maʼga náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ ga̱jma̱a̱ maʼthí rí xájngudi̱i̱ gidxóó (The Pentateuch and Haftorahs, rí niʼni J. Hertz, Londres, 1972, ináa 811, 812).

it-1 831

Yumbáá

Xtángoo náa naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu patruun bi̱ gíʼdiin yumbáá. Nákha nikúwi̱i̱n israelitas mixtiʼkhu xóo eñún yumbáá bi̱ ni̱ndxu̱ún Hebreos ga̱jma̱a̱ yumbáá bi̱ naguwaáʼ o xa̱bu̱ bi̱ kúwíin gajmiún ikhiin. Á mu yumbáá na̱nguá nindxu̱u̱ Hebreo, ikhaa maxtáa má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ patriúun ma̱ngaa e̱ji̱i̱n xándoo magúun (Le 25:44-46), mú bi̱ ni̱ndxu̱ún hebreos ma̱ndoo maguáan índo̱ gáʼni juwan tsiguʼ rí ikhiin niñajunʼ o tsiguʼ dí nindxu̱u̱ Jubileo. Xúgíʼ tsiguʼ rí gáñajunʼ yumbáá bi̱ nindxu̱u̱ hebreo gíʼmaa rí mbayáa numuu (Éx 21:2; Le 25:10; Dt 15:12). Hebreo bi̱ gágujuamínáʼ mu mani̱ndxu̱u̱ yumbáá náa mbáa xa̱bu̱ bi̱ na̱ʼkha̱á o náa mbáa xa̱bu̱ bi̱ kúwi̱i̱n gajmiún ikhiin, xa̱bu̱ bi̱ nigujuamínáʼ ma̱ndoo maʼtsiríyámina̱a̱ʼ o ma̱ngoo mutsiríya̱a̱ʼ a̱ngui̱i̱n asndu náá má mbiʼi. Xa̱bu̱ bi̱ gáʼtsiríya̱a̱ʼ ndxájuu gíʼmaa maʼni numa̱a̱ tsiguʼ rí xóo tígo̱o̱ maxtáa xóo yumbáá, á mu xóó tígo̱o̱ rí maʼni juwan tsiguʼ o xóó tséjkanú tsiguʼ Jubileo (Le 25:47-52; Dt 15:12). Índo̱ mbáa yumbáá Hebreo najkha̱a̱, patriúun gíʼmaa maxnúu mbá regalo, mu xúʼko̱ xa̱bu̱ buʼko̱ nda̱a̱ rí gáʼyóoʼ índo̱ gáxtáa i̱mba̱ ríʼkhá xóo mbáa xa̱bu̱ bi̱ nánguá nindxu̱u̱ yumbáá (Dt 15:13-15). Á mu xa̱bu̱ nanindxu̱u̱ yumbáá índo̱ ikhaa xtáa má ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱, ikhaa gíʼmaa maʼga̱a̱ ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱. Mú mixtiʼkhu nindxu̱u̱ índo̱ patriúun naxniúu mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ na̱ʼkha̱á bi̱ na̱nguá nindxu̱u̱ hebreo (numuu rí a̱ʼgu̱ bi̱ na̱ʼkha̱á xándoo maʼga̱a̱ índo̱ naʼni juwan tsiguʼ) a̱ʼgu̱ gajmíi̱n e̱ji̱i̱n naguanúu gajmíi̱n patruun. Índo̱ narígá xúʼko̱ yumbáá bi̱ nindxu̱u̱ hebreo ma̱ndoo maraʼwíí rí maguanúu ga̱jma̱a̱ patriúun, á mu xa̱bu̱ naraʼwíí dí xúʼko̱ gáʼni, nurkuna cháʼun ga̱jma̱a̱ mbá itsu̱ mu masngájma dí ikhaa mani̱ndxu̱u̱ yumbáá xúgíʼ mbiʼi dí gáxtáa (Éx 21:2-6; Dt 15:16, 17).

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

w06 1/4 31

Graxe̱ rí nuni bi̱ nuraxnuu

Ndiéjunʼ gándoo gájmañulú náa xtángoo rí na̱ʼkha̱ náa Éxodo 23:19, náa naʼthí: “Ragíʼmaa matajíi mbáa a̱ʼdá tsújtuunʼ ga̱jma̱a̱ yaʼdúu ru̱dúu̱” rá.

Rígi̱ nindxu̱u̱ xtángoo rí nijuixnáá Moisés rí nakujmaa ajtsú nuthu náa Biblia, rígi̱ nambáyulú mbuʼyáá xú káʼnii eʼyoo Jeobá rí májánʼ, xó má rí nagáwíin a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ rí nakro̱ʼo̱o̱. Ma̱ngaa nasngájma dí nawiyuuʼ kaʼyoo kisngáa rí nduwaʼ (Éxodo 34:26; Deuteronomio 14:21).

Rí matajíi mbáa a̱ʼdá tsújtuunʼ o i̱mba̱a̱ xujkhúʼ náa yaʼdúu ru̱dúu̱, nindxu̱u̱ rí xóo manújngarámaaʼ xtángoo dí nixná Jeobá. Numuu rí bi̱ niʼni̱i̱ xujkhúʼ niʼthí rí yaʼdúu majmaa mu mba̱ja̱a̱ ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ. Mbáa erudito niʼthí “rí matajíi mbáa xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ yaʼdúu ru̱dúu̱ nindxu̱u̱ ra̱májánʼ”, nindxu̱u̱ asndu xóo “tséyamajkuíí xtángoo dí Dios nigíʼ, rí ikhaa niʼni kaʼwii xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ a̱ʼdióo”.

Mbaʼin nuthi rí matajíi mbáa xujkhúʼ náa yaʼdúu ru̱dúu̱ nindxu̱u̱ mbá costumbre rí nuni̱ xa̱bu̱ mu maxnáa ruʼwa. Á mu gajkhun nindxu̱u̱ rúʼko̱, Xtángoo rí nikhánún israelita mambáñun náa xúgíʼ dí xkawiʼ rí nuni̱ xa̱bu̱ xuajen bi̱ kúwíin mijngii ikhí. Náa Xtángoo ndrígóo Moisés naʼthí dí ragíʼmaa muni̱ xó má eni̱ xa̱bu̱ xuajen bi̱ nuni̱ rí xkawiʼ (Levítico 20:23).

Náa kiʼtáñajunʼ rígi̱ nasngájma kaʼwu rí xóo Jeobá nagáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n. Ma̱ngaa náa Xtángoo rígi̱ naʼthí mbaʼa kiʼtáñajunʼ rí xóo ragíʼmaa mu̱ʼni̱ gíníi xujkhúʼ, mu xúʼko̱ ma̱ndoo maʼgaranuu xó má kaʼyoo. Mbá xkri̱da ragíʼmaa muxnaxi̱i̱ xóo tsigijñaʼ mbáa xujkhúʼ bi̱ ndiʼkhún nigumaa á mu xóó tséʼni juwan mbiʼi rí xtáa ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱, ma̱ngaa ragíʼmaa muxi̱ya̱a̱ mbáa xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ ikháá má mbiʼi, o rí magún kuñu̱u̱n xájánʼ náa kajtiin e̱ji̱n xtílá ga̱jma̱a̱ rudún (Levítico 22:27, 28; Deuteronomio 22:6, 7).

Nakujmaa kaʼwu rí náa Xtángoo rígi̱ na̱nguá eʼthí i̱ndó rí ndayóoʼ mu̱ʼni̱ ga̱jma̱a̱ rí na̱nguá. Ma̱ngaa náa ikha dí na̱ʼkha̱ ikhí naʼsngúlú rí gíʼmaa mu̱ʼni̱ rí májánʼ, ga̱jma̱a̱ musngajmá cualidad rí gíʼdoo Jeobá (Salmo 19:7-11).

19-25 JULIO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | DEUTERONOMIO 16-18

“Ikha náa naʼthí xú káʼnii gíʼmaa mambanúu mbá xkujndu”

it-1 454 kutriga̱ 2

Tsíkruigo̱o̱

Najmún ajngáa tsíkruigo̱o̱ mu muthi dí mbáa xa̱bu̱ tséʼnimbánuu xkujndu xó má kaʼyoo. Náa Xtángoo naʼthí mbaʼa nuthu ga̱jma̱a̱ numuu mbá regalo o tsigijñaʼ rí nuxnáá mbáa xa̱bu̱ índo̱ naʼnimbánúu mbá xkujndu, numuu dí gúxnáá o dí gágruigú mbáa xa̱bu̱ maʼni dí xákruigo̱o̱ o xáʼyoo májánʼ xóo maʼnimbánúu mbá xkujndu. “Numuu rí tsigijñaʼ narugoo idún xa̱bu̱ bi̱ najmañún” (Éx 23:8). Ma̱ngaa náa Deuteronomio naʼthí ikháá má ajngáa rígi̱ “numuu rí tsigijñaʼ narugoo idún xa̱bu̱ bi̱ najmañún” (Dt 16:19). Maski ajndu nindxu̱u̱ mbáa juez bi̱ naʼni rí májánʼ ga̱jma̱a̱ najmañuu, índo̱ nagruigú regalo dí naxnúu mbáa xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo xkujndu mbáa maʼni gachíi rí asndu xáʼyoo. Náa xtángoo ndrígóo Dios naʼthí rí ma̱ndoo maʼni dí mbáa xákruigo̱o̱ ga̱jma̱a̱ numuu mbá regalo ma̱ngaa rí nandxa̱ʼwáminaʼ, ikhí naʼthí: “Xátani̱i̱ dí raʼkhí bi̱ migínáa ga̱jma̱a̱ xátani̱i̱ rí májánʼ bi̱ gíʼdoo wéñuʼ” (Le 19:15). Juez ragíʼmaa mambáyúu xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu rí gíʼdoo, mu xúʼko̱ ma̱ndoo maguanúu májánʼ gajmíi̱nʼ xa̱bu̱ xuajen (Éx 23:2, 3).

it-2 507

Número

Número 2 nakujmaa mbaʼa nuthu náa Xtángoo mu magumambánúu mbá xkujndu. Dí nuthi a̱jmi̱i̱n testigo maʼngo̱o̱ maʼnimbánuu mbá xkujndu. Mu maʼngo̱o̱ munimbaníí mbá xkujndu xa̱bu̱ ñajunʼ ndañuúnʼ a̱jmi̱i̱n testigo o ajtsíin. Ikha rígi̱ ma̱ngaa nunimbáníí bi̱ ni̱ndxu̱ún cristianos (Dt 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Co 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28). Dios niʼnimbánuu ikha rígi̱ índo̱ nikungua̱a̱nʼ A̱ʼdióo mu maʼnikáwíin xa̱bu̱ numbaaʼ. Jesús niʼthí: “Ma̱ngaa náa Xtángoo ndrígála kiʼniraʼmáʼ: ‹Rí nuthi a̱jmi̱i̱n testigo nagiʼdoo numuu›. Ikhúúnʼ na̱tha̱ ga̱jma̱a̱ numuʼ, xúʼko̱ má Anu̱ʼ bi̱ nikungu̱u̱nʼ naʼthí ga̱jma̱a̱ numuʼ” (Jn 8:17, 18).

it-2 892 kutriga̱ 4

Ndxajkuun

Ndxajkuun kajkuáa ñawúún mu muthún xa̱bu̱ xuajen Xtángoo ndrígóo Dios ga̱jma̱a̱ rí munimbaníí xkujndu dí narígá náa xuajen Israel. Náa xuajen rí kaʼñún ikhiin, numbañún jueces mu munimbaníí mbá xkujndu dí xa̱bu̱ ñajunʼ tséʼngu̱u̱n gúnimbaníí (Dt 17:8, 9). Mangiin gíʼmaa rí makuwíin náa inún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ mu mambanúu mbá xkujndu índo̱ nuxiyáa mbáa xa̱bu̱, mu xúʼko̱ magumambánii xó má gíʼmaa ga̱jma̱a̱ numuu rí nikháñúu xa̱bu̱ (Dt 21:1, 2, 5). Á mu mbáa xa̱biya̱ naxíyúu ga̱jma̱a̱ na̱jkha̱ kruíga̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱ náa ndxajkuun, numuu rí naʼthí dí a̱ʼgiu̱u̱ nikudaminaʼ nguʼwáá aʼkhá ga̱jma̱a̱ i̱mba̱a̱ xa̱bu̱. Ikhú ndxajkuun gíʼmaa maʼni xó má e̱ʼkha̱ raʼthí náa Xtángoo, náa na̱ndo̱ʼo̱o̱ ku̱ma̱ Jeobá mu maʼnimbánuu, numuu rí Jeobá ndaʼyoo á mu a̱ʼgu̱ gíʼdoo aʼkhúun o na̱nguá, mu xúʼko̱ mínaaʼ Jeobá maʼnimbánuu xkujndu (Nú 5:11-31). Xúgíʼ xkujndu dí nunimbaníí ndxajkuun o jueces bi̱ nitri̱gi̱i̱n gíʼmaa dí mbuyamajkuíí, á mu mbáa tséʼyamajkhuu o tséʼnimbo̱o̱ gíʼmaa dí makhañúu (Nú 15:30; Dt 17:10-13).

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-1 900

Nuxkriya̱a̱ʼ

Mu xa̱bu̱ magruigú castigo ga̱jma̱a̱ numuu rí niʼni, ndayóoʼ rí makuwíin a̱jmi̱i̱n testigo bi̱ ndiyáá dí nirígá ga̱jma̱a̱ ikhiin ginii gúxnáá ga̱jma̱a̱ itsí xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo aʼkhúun (Dt 19:15; Dt 17:7), rúʼko̱ gásngájma dí gajkhun nandún kuyáá xtángoo ndrígóo Dios ga̱jma̱a̱ rí marigá kaʼwu náa xuajen Israel. Ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ gámbáñun mu xúthi mbá nachaá ga̱jma̱a̱ mundxa̱ʼwa̱a̱ májánʼ edxu̱ún dí gúthi, mu xúʼko̱ xúthi rí nduwaʼ.

26 JULIO ASNDU 1 AGOSTO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | DEUTERONOMIO 19-21

“Jeobá ndaʼyoo rí gíʼdoo wéñuuʼ numuu vida ndrígu̱ún xa̱bu̱”

w17.11 14 kutriga̱ 4

Guʼyaridáá Jeobá bi̱ nagáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ bi̱ naʼni rí jmbu

4 Jeobá ndiʼyoo májánʼ rí xánindxu̱u̱ mingíjyúuʼ rí maguánú náa majun xuajin náa mumbayúmíjná. Nikuʼma marigá ajtsú xuajen náa mámbá níjniúu mañu Jordán. Xúʼko̱ bi̱ naxíyáa ndxájuu ma̱ndoo maʼga̱nú nacha̱ ga̱jma̱a̱ xáʼniuu mingíjyúuʼ (Núm. 35:11-14). Israelitas ndiyóoʼ rí muni̱ májáánʼ kamba̱a̱ rí na̱jkha̱ kagu̱u̱n náa xuajin rúʼko̱ (Deut. 19:3). Ma̱ngaa, judíos naguʼwún mudri̱ga̱ letreros mu maxná ikhoo bi̱ nixíyáa ndxájuu. Numuu dí nirígá xuajen rígi̱, xa̱bu̱ bi̱ nuradíin a̱ngiu̱ún tségún náa xuajin mirájñuʼ, náa maxkajxi̱i̱ a̱jkiu̱ún mbuyamajkún dios bi̱ ragájkhun.

w17.11 15 kutriga̱ 9

Guʼyaridáá Jeobá bi̱ nagáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ bi̱ naʼni rí jmbu

9 Mbá rí itháan nigiʼdoo numuu náa xuajin náa numbayúmíjná ninindxu̱u̱ rí mañewu̱u̱n israelitas rí xáguaʼdáá aʼkhá ga̱jma̱a̱ numuu eʼdiuu mbáa xa̱bu̱ bi̱ nda̱a̱ rí niʼni (Deut. 19:10). Jeobá nandoo kaʼyoo vida ga̱jma̱a̱ naguiyuuʼ kaʼñún “bi̱ nuradíin bi̱ nda̱a̱ rí eni̱” bi̱ nuni̱ kiejúúnʼ (Prov. 6:16, 17). Numuu rí Dios nindxu̱u̱ mbáa Dios jmbii ga̱jma̱a̱ santo, ikhaa ndiʼyoo mitsáʼkhúun wéñuʼ rí mbáa xa̱bu̱ maxíyáa ndxájuu, maski ajndu xáʼni kiejuinʼ. Gajkhun má rí bi̱ nixíyáa ndxájuu nagáwiinʼ a̱jkiu̱ún kuyáá. Mú maski ajndu xúʼko̱ gíʼmaa maʼthí xkujndu ndrígóo náa inún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱. Ga̱jma̱a̱ á mu ikhiin nduyáá rí táʼni kiejuunʼ, mbaʼyóoʼ maguanúu náa xuajin náa numbayúmíjná asndu índo̱ gákháñuu bi̱ kayá edxu̱u̱ náa ndxajkun. Rígi̱ nandoo gáʼthúu̱n rí maxtáa ikhí asndu índo̱ gákháñuu. Xúʼko̱ Jeobá nimbáñun israelitas mu makru̱ʼu̱u̱n rí vida nindxu̱u̱ mitsáʼkháan. Mu mbuyamajkuíí bi̱ Naxná vida, ndiyóoʼ munigaʼduunʼ mbá rí maʼnigawúúnʼ eʼwíinʼ xa̱bu̱.

it-2 930

Eʼdi

Xa̱bu̱ gíʼdoo numuu rí manga̱jo̱o̱ vida ndrígóo ga̱jma̱a̱ manigu̱u̱ʼ rí maxtáa, numuu rí Jeobá nixnúu. Asndu tsáá bi̱ gáxíyáa xa̱bu̱ buʼko̱ magiʼdoo aʼkhúun náa inuu Dios. Rígi̱ na̱jkua̱nú nduʼyáá índo̱ Dios niʼthúu̱n Caín bi̱ nixíyáa giʼtio̱o̱: ‹Eʼdiuu giʼtiaaʼ xtáa randxaʼwájmún asndu náa mbayíʼ› (Gé 4:10). Xúʼko̱ má erígá índo̱ mbáa xa̱bu̱ nakiʼnáa kaʼyoo ndxájuu rí asndu nandoo rí makhañúu o naʼnigámaa ga̱jma̱a̱ mbá rí minduwaʼ mu xúʼko̱ ndxájuu magíʼnuu mbá dí ra̱májánʼ, xa̱bu̱ bi̱ naʼni xúʼko̱ magiʼdoo aʼkhúun ga̱jma̱a̱ numuu eʼdiuu ndxájuu (Le 19:16; Dt 19:18-21; 1Jn 3:15).

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-2 1157 kutriga̱ 8

Xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nunimbaníí xkujndu

Xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nunimbaníí xkujndu bi̱ kúwíin náa xuajen, eʼgíi̱nʼ náa xkrugua (Dt 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Rut 4:1). Náa “xkrugua” nandoo gáʼthúu̱n náa xkua̱ dí rígá náa awúu̱n xuajen náa mijngii natu̱ʼu̱u̱n xa̱bu̱, ikhí nuraxnuu Xtángoo mu mudxawíín xa̱bu̱ xuajen, ga̱jma̱a̱ náa najuiʼthá dí niraʼwíi muni̱ xa̱bu̱ ñajunʼ (Ne 8:1-3). Náa xkrugua tséʼni miʼskhoo mataxkamiin testigo mu magajnúu mbá i̱yi̱i̱ʼ, xóo índo̱ naxtangujua̱ mbaaʼ o i̱ʼwáʼ, numuu rí náa xkrugua nindxu̱u̱ náa natu̱ʼu̱u̱n ga̱jma̱a̱ nagájnaán xa̱bu̱ xúgíʼ mbiʼi. Ma̱ngaa índo̱ nunimbaníí mbá xkujndu náa inún mbaʼin xa̱bu̱ nayambáá mu xa̱bu̱ ñajunʼ maʼnimbánuu xó má gíʼmaa, ga̱jma̱a̱ dí gáraʼwíí maʼni mani̱ndxu̱u̱ májánʼ. Gi̱i̱ nakujmaa dí xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nunimbaníí xkujndu eʼgíi̱nʼ náa mijngii xkrugua, mu xúʼko̱ ma̱ndoo munimbaníí májánʼ xkujndu (Job 29:7). Samuel nagájnuu náa Betel mu maʼga náa Guilgal ga̱jma̱a̱ Mizpá, mu ‹manimbánúu xkujndu dí rígá náa Israel›, xó má náa Ramá náa nirígá goʼwóo (1Sa 7:16, 17).

2-8 AGOSTO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | DEUTERONOMIO 22, 23

“Náa Xtángoo nasngájma dí Jeobá nañewu̱u̱n xujkhúʼ”

it-1 428 kutriga̱ 2

Eʼda

Nákha wajyúuʼ xa̱bu̱ najmiún xujkhúʼ mu murangoo eʼda. Xa̱bu̱ israelitas nijuiʼthúún índo̱ gúyáá mbáa búrriu̱u̱ xa̱bu̱ bi̱ nakiʼnáa kaʼñún nimbíjxi̱i̱ kagu̱ eʼda, ikhiin ragíʼmaa muniña̱a̱ʼ ikhí, dí phú gíʼmaa muni̱ nindxu̱u̱ rí mumbayíí xa̱bu̱ buʼko̱ mu ‹maʼnikríyaaʼ búrriu̱u̱› (Éx 23:5). Dí nagu̱ xujkhúʼ nutháán “eʼda”. Mbá xkri̱da, “xó má eʼda rí nuda a̱jmi̱i̱n mula” (2Re 5:17).

it-1 673 kutriga̱ 1

Libro ndrígóo Deuteronomio

Ma̱ngaa naʼthí dí gíʼmaa muñewu̱u̱n xujkhúʼ. Nijuiʼtáñajúnʼ dí ragíʼmaa muríyaaʼ ñu̱ʼu̱ náa xájúunʼ á mu gíʼdiin e̱ji̱i̱n, numuu dí ikhaa kua̱ʼa̱a̱n rañewu̱u̱n e̱ji̱i̱n. Ikha jngóo israelitas nuniñaaʼ maʼgáa rudún ñu̱ʼu̱ i̱ndó naguanún gajmiún e̱jín ñúʼun; mu xúʼko̱ ikhaa ma̱ndoo makuíʼthúún itháan e̱ji̱i̱n (Dt 22:6, 7). Ma̱ngaa tséniñu̱u̱’ dí xa̱bu̱ bi̱ nuñajunʼ muxnáá xtu̱bi̱ gajmiún mbáa burru ga̱jma̱a̱ mbáa toro, numuu rí muni̱ gínáa xujkhú bi̱ na̱nguá gíʼdoo mba̱a̱ tsiakii (Dt 22:10) ga̱jma̱a̱ ragíʼmaa mugidaʼ amaʼ rawúunʼ mbáa toro índo̱ kúwíin ruñajunʼ gajmiún mu murajxi̱i̱ tsígáʼ, mu xúʼko̱ xáminuuʼ índo̱ naxkidxu̱u̱ numuu rí gakhi̱i̱ eñajunʼ (Dt 25:4).

w03 15/10 32 kutriga̱ 1, 2

Xúñajunʼ gajmiála mixtiʼkuiin xujkhúʼ

XÓ MÁ nakujmaa náa xtiʼkhuu rí camello ga̱jma̱a̱ xede̱ kúwíin ruñajunʼ mbóó, mú tséñajunʼ májánʼ ga̱jma̱a̱ numíniiʼ, numuu rí yoko dí grígu náa rexu̱ún niguma mu muda̱ a̱jmi̱i̱n xujkhúʼ bi̱ guáʼdáá ikha̱á má tsiakii. Dios nisngájma rí nigáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼñúún xujkhúʼ bi̱ kúwíin náa tiro índo̱ niʼthún israelitas: “Xárajxna̱a̱ xtu̱bi̱ ga̱jma̱a̱ʼ toro ga̱jma̱a̱ mbáa burru” (Deuteronomio 22:10). Xúʼko̱ má ragíʼmaa mañajunʼ mbáa xede̱ ga̱jma̱a̱ mbáa camello.

Xúʼko̱ má xa̱bu̱ bi̱ naxnúu xtu̱bi̱ ragíʼmaa maʼni gíníi xujkhúʼ. Á mu na̱nguá gíʼdiin a̱jmi̱i̱n xede̱ bi̱ muxnáá xtu̱bi̱, ma̱ndoo majmiuu mixtiʼkuiin xujkhúʼ. Rúʼko̱ dí niraʼwíí maʼni mbáa xa̱bu̱ bi̱ naxnúu xtu̱bi̱, bi̱ nakujmaa náa xtiʼkhuu, nákha siglo diecinueve. Numuu rí xujkhúʼ mixtiʼkuiin, ikha jngóo xujkhúʼ bi̱ na̱nguá gíʼdoo wéñuuʼ tsiakii ndayóoʼ maʼniminaʼ maʼga xó má ejkha̱ imba̱a̱ xujkhúʼ, ga̱jma̱a̱ bi̱ itháan mixkujiiʼ ndayóoʼ maʼni mbá tsiakii mu maxmájtáa ndxájuu.

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-1 669

Gidxóó ga̱jma̱a̱ bi̱ gíʼmaa

Gidxóó ndayóoʼ tsiakii rí maguma̱a̱, á mu nda̱a̱ mbújkha̱a̱ ma̱ngoo miʼninuma̱a̱ ga̱jma̱a̱ mbá dí ikha̱á má gíʼdoo numuu. Dí phú naʼni magiʼmiin israelitas nákha wajyúuʼ ikhaa nindxu̱u̱ índo̱ nándáa mbújkha̱a̱. Índo̱ mbáa israelitas nagiʼmaa nindxu̱u̱ mbá majthi̱ʼ mba̱a̱, numuu rí bi̱ na̱jkha̱ gátíʼñúu nanindxu̱u̱ yumbáá ndrígóo xa̱bu̱ bi̱ naxnátíʼña mbújkha̱a̱ (Pr 22:7). Ikha jngóo Jeobá niʼtáñajúúnʼ israelitas rí gíʼmaa muxna rí guáʼdáá, ga̱jma̱a̱ índo̱ gúxnatiʼña xúruma̱a̱ inuu, mu xúʼko̱ xúni̱ gíníi a̱ngiu̱ún (Éx 22:25; Dt 15:7, 8; Sl 37:26; 112:5). Mú, ma̱ndoo muruma̱a̱ inuu náa mbáa xa̱bu̱ bi̱ na̱ʼkha̱á (Dt 23:20). Judío bi̱ nunigajmaa numuu rígi̱ nuthi, dí ma̱ndoo muruma̱a̱ inuu á mu mbáa nanda̱ʼa̱ mu magíʼ magujua, raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu rí gínáa o ndayóoʼ. Ma̱ngaa, numuu rí xa̱bu̱ bi̱ naguwaáʼ na̱nguá ejñúúnʼ náa xuajen Israel, numuu dí káaʼ naguwáʼ gágujua, ikha jngóo ma̱ndoo munda̱ʼa̱a̱ inuu, numuu rí xúʼko̱ eni̱ mangiin índo̱ nuxnatiʼña.

9-15 AGOSTO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | DEUTERONOMIO 24-26

“Xtángoo nasngájma rí Jeobá nandoo kaʼñún gu̱ʼu̱”

it-2 432 kutriga̱ 1

A̱ʼgu̱

Xtángoo rí guáʼdáá soldados bi̱ nagún gúxmijná nambáñúún gu̱ʼñu̱ún ma̱ngaa, numuu rí xa̱bu̱ bi̱ ndiʼkhún ndiyáa a̱ʼgu̱ gíʼmaa maxtáa ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱ mbá tsiguʼ, nda̱wa̱á ma̱ndoo maʼga gáñajunʼ xóo soldado. Ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ xa̱bu̱ gajmii ma̱ndoo maguaʼdaa mbáa ada̱, mu xúʼko̱ a̱ʼgu̱ bi̱ maguanúu maxtáa mbáa bi̱ maguanúu ga̱jma̱a̱, índo̱ ajmbio̱o̱ gáʼga náa nuxmijná o nakháñuu ikhí (Dt 20:7; 24:5).

it-2 792

Nduyáaʼ dí naguanáa

Nakujmaa kaʼwu dí rígi̱ nambáñúún bi̱ xa̱bu̱ gíníi, maski ajndu ikhiin nakhánún má. Rí ikhiin magún gúyáaʼ ga̱jma̱a̱ rí maku̱mu̱ún kuyáá Jeobá, tséʼni rí ma̱ʼskhún. Rígi̱ nasngájma ajngáa dí niʼthí David: ‹Xóó tséyóo nimbáa xa̱bu̱ jmbii bi̱ niniña̱a̱ʼ mbá kayuuʼ, ní má e̱ji̱i̱n nduyáʼ pan› (Sl 37:25). Ga̱jma̱a̱ numuu rí Xtángoo rígi̱ nambáñúún xa̱bu̱ gíníin, ikhiin xáxkidxu̱u̱n ga̱jma̱a̱ xáʼyóoʼ majngruigu̱u̱n runda̱ʼa̱ rí mu̱phu̱ gajmiún e̱jñu̱ún.

w11 1/3 23

Lá natayáá má ráʼ.

Nákha ginii náa xuajen Israel, á mu mbáa xa̱biya̱ nakháñúu ga̱jma̱a̱ na̱nguá nigiʼdiin e̱ji̱i̱n jiáma, ma̱ndoo dí a̱ʼgu̱ mbayáa gi̱ʼtio̱o̱ xa̱biya̱, mu xúʼko̱ ikhaa magiʼdiin e̱ji̱i̱n ga̱jma̱a̱ xándatiga̱a̱ mbiʼyuu bi̱ kúwíin náa goʼwóo xa̱biya̱ (Génesis 38:8). Nda̱wa̱á nigumaraʼmáʼ náa Xtángoo ndrígóo Moisés rí xóo nirígá rígi̱, rí najmaʼnuuʼ bi̱ ndayáa cuñadi̱i̱ (Deuteronomio 25:5, 6). Á mu bi̱ nikháñúu nánguá gíʼdiin a̱ngui̱i̱n bi̱ nduya, a̱ʼgú xuáʼa̱ ma̱ndoo mbayáa mbáa xa̱bu̱ bi̱ kaʼyoo ajmbio̱o̱, xó má nirígá ga̱jma̱a̱ numuu Boaz, dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa libro ndrígóo Rut (Rut 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6).

Náa Marcos 12:20-22, nuxkamaa dí nithi saduceos ga̱jma̱a̱ numuu dí nudiin cuñédiu̱ún, rígi̱ nasngájma rí mbiʼi dí nixtáa Jesús káʼníí eni̱ rígi̱. Náá numuu rí nuni̱ xúʼko̱ xá. Flavio Josefo, bi̱ nindxu̱u̱ judío nákha timbá siglo niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱, dí raʼkháa i̱ndó mu xáguámbári̱ga̱a̱ mbiʼyuu bi̱ ndiyáa, ma̱ngaa nañewu̱u̱n xúgíʼ rí gíʼdoo ga̱jma̱a̱ naxtie̱wa̱a̱n a̱ʼgú xuáʼa̱. Nákha tsiguʼ rúʼko̱ mbáa a̱ʼgu̱ na̱nguá kaʼyoo magruigúu mbayuuʼ ajmbio̱o̱ bi̱ nikháñúu, mú, á mu nigiʼdaa ada̱ ga̱jma̱a̱ cuñadi̱i̱, ikhaa ada̱ buʼko̱ ma̱ndoo magruigúu mbáyuuʼ bi̱ nikháñuu.

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

w19.02 21 kutriga̱ 6

Nuniñamíjnaá

6 Jeobá ndaʼyoo má xúʼko̱ xóo kúwá xa̱bu̱ gajmii. Náa xuajen Israel dí nirígá nákha wájyúuʼ, ikhiin nikhánún awan rí gu̱ʼu̱ ndayóoʼ mbiʼyanga̱jui̱i̱n. Xa̱bu̱ bi̱ naʼnimbo̱o̱ Xtángoo nandoo kaʼyoo a̱ʼgiu̱u̱, ma̱ngaa xániña̱a̱ʼ ga̱jma̱a̱ mbá dí ragíʼdoo numuu (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8). Mú, á mu narígá mbá xkujndu mingíjyúuʼ ga̱jma̱a̱ naniña̱a̱ʼ, mbaʼyóoʼ maxnúu mbá i̱yi̱i̱ʼ náa naʼthí náá numuu rí maniñaaʼ. Rígi̱ nañewu̱u̱n náa mbá nduwaʼ rí ikhaa najuiʼthá dí nikudaminaʼ aʼkhá ga̱jma̱a̱ mbáa. Ma̱ngaa nákha xóó tséxnúu i̱yi̱i̱ʼ rígi̱, xa̱biya̱ ginii mbaʼyóoʼ maʼga náa inún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa xuajen, mu xúʼko̱ ikhiin ma̱ndoo munimíjna̱ mumbañún xa̱bu̱ buʼko̱ mu xúniñamijnáá. Jeobá tsírikhoo á mu mbáa israelita naniña̱a̱ʼ a̱ʼgiu̱u̱ ga̱jma̱a̱ nimbá numuu, mú ndaʼyoo gaʼkhu rí xtáa ranújngoo bi̱ naguanúu ga̱jma̱a̱ nagawúunʼ ma̱ngaa (Mal. 2:13-16).

16-22 AGOSTO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | DEUTERONOMIO 27, 28

“Xúgíʼ rí májánʼ rígi̱ makánulu ikháanʼ”

w10 15/12 19 kutriga̱ 18

Rí nakudaminaʼ maxnúlú Xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígóo Dios bi̱ naxnúu ikha ga̱jma̱a̱ espíritu santo ndrígóo

18 Dí mudxaʼwíín Jeobá na̱nguá nindxu̱u̱ mbá gitsíin, nandoo gáʼthúu̱n dí muʼnimbulúʼ rí naʼthí náa Ajngá rawuunʼ, ga̱jma̱a̱ rí mbuʼyamajkuíí ganitsu dí naxnúlú ikhaa (Mat. 24:45). Rígi̱ ma̱ngaa nandoo gáʼthúu̱n rí muʼnimbulúʼ dí gáʼthí Ikhaa ga̱jma̱a̱ A̱ʼdióo. Numuu dí mínaaʼ má Jesús niʼthí rígi̱: “Raʼkháa xúgíinʼ bi̱ nuthu̱nʼ: ‹Tátá, Tátá›, matu̱ʼu̱u̱n náa reino dí rígá mekhuíí, i̱ndó bi̱ naʼni rí nandoo Anu̱ʼ bi̱ xtáa mekhuíí” (Mat. 7:21). Rí muʼdxawíín Jeobá ma̱ngaa nandoo gáʼthúu̱n rí ikháanʼ muʼnimbulú xúgíʼ dí naʼthí xuajñuu, rí ikhaa nigíʼ, dí nindxu̱u̱ congregación cristiana náa nigruigi̱i̱n ‹xa̱bekha› bi̱ nuyegún edxu̱u̱ (Efe. 4:8).

w01 15/9 10 kutriga̱ 2

Lá maʼngo̱o̱ maguma tsajkurámáánʼ ikháanʼlu ráʼ.

2 Verbo rí nijuiʼtájuíi náa ajngáa hebreo, ‹atadxawíín má xúʼko̱› dí na̱ʼkha̱ náa Deuteronomio 28:2, nandoo gáʼthúu̱n rí ndayóoʼ maguma má xúʼko̱. Xuajñuu Jeobá raʼkháa nguáná eyóoʼ maʼdxuun, ikhaa ndayóoʼ maʼdxuun má xúʼko̱ xúgíʼ mbiʼi, i̱ndó xúʼko̱ ma̱ndoo maguma tsajkurámaaʼ gáʼni Jeobá. Verbo rí najmaa náa hebreo “maxkamáán” nandoo gáʼthúu̱n “mataxkamaa” o “mi̱dxu̱ʼnú”.

w10 15/9 7 kutriga̱ 4

Gu̱ʼni̱ tsiakimíjna̱ mu maʼni tsajkurámáánʼ Jeobá

4 Xú káʼnii xa̱bu̱ gíʼmaa mani̱ndxu̱ún israelita índo̱ gúnimbu̱u̱n kuyáá Jeobá rá. Náa Xtángoo ndrígóo naʼthí rí gíʼmaa muni̱ ñajuunʼ ga̱jma̱a̱ ‹gagi›, á mu na̱nguá eni̱ xúʼko̱, kúwá runi̱ mbá rí tsénigu̱u̱ʼ Jeobá (atraxnuu Deuteronomio 28:45-47). Numuu rí Jeobá kaʼyoo itháan rí mbuʼyamajkuíí, ki xóo rí magumambáníí xtángoo ndrígóo ga̱jma̱a̱ tsiakii, rí phú gajkhun nguáná xujkhúʼ o asndu xa̱bu̱ wéñiiʼ munimbu̱ún rí kiʼtáñajúúnʼ (Mar. 1:27; Sant. 3:3). Mbáa bi̱ naʼnimbo̱o̱ kaʼyoo Jeobá naʼni ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱u̱n numuu rí nandoo kaʼyoo, ma̱ngaa naku̱mu̱u̱ kaʼyoo rí ikhaa tségruiga kiʼtáñajunʼ dí nindxu̱u̱ mingíjyúuʼ wéñuuʼ ga̱jma̱a̱ ndaʼyoo rí ikhaa naʼni “tsajkurámiinʼ bi̱ nduyáaʼ má xúʼko̱” (Heb. 11:6; 1 Juan 5:3).

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-1 1160

Mujúu̱n o itsí ndawaa

Náa xtángoo ndrígóo Jeobá naʼthí dí raʼkhí nindxu̱u̱ rí matiejxíngaa itsí ndawaa o mujúu̱n (Dt 19:14; atayáá ma̱ngaa Pr 22:28). Á mu mbáa na̱jkha̱ kayóo ‹itsí ndawaa ndrígóo ndxájuu› nindxu̱u̱ skágunʼ o najuiʼthá tsríguíi (Dt 27:17). Numuu rí bi̱ mbayuuʼ i̱ndó dí najmaa ikhí xtáa ga̱jma̱a̱, dí mataʼgíi̱ʼ i̱mba̱ ni̱ʼkhá itsí ndawaa, nindxu̱u̱ xóo tsíyaaʼ maxtáa xa̱bu̱ buʼko̱ mu maʼdu rí mi̱khu̱. Índo̱ mbáa naʼni xígi̱ kaʼnii, nindxu̱u̱ xóo rí naʼni kówóoʼ ndxájuu, xúʼko̱ eyáá asndu nákha wajyúuʼ (Job 24:2). Nikúwá mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ túndxa̱ʼwa̱a̱ májánʼ edxu̱ún bi̱ niniu̱u̱n xúʼko̱ a̱ngiu̱ún. Nákha mbiʼi rí nixtáa Oseas, e̱jñu̱ún reyes bi̱ nikúwá náa Judá ninimbríguii gajmiún xa̱bu̱ bi̱ nuyexingaa itsí ndawaa o mujúu̱n (Os 5:10).

23-29 AGOSTO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | DEUTERONOMIO 29, 30

“Na̱nguá má nindxu̱u̱ miʼskhaa dí mu̱ʼni̱ ñajuunʼ Jeobá”

w09 1/11 31 kutriga̱ 2

Jeobá nandoo dí ikháánʼlú muraʼwíí rí mu̱ʼni̱

Mbáa ni̱jkuánú nindxa̱ʼwa̱míjna̱ rí gakhi̱i̱ wéñúunʼ rí muʼnimbulú kuʼyáá Jeobá, numuu rí naʼniulú miʼskhoo mikru̱ʼu̱lú rí ikhaa gíʼthúu̱n mu̱ʼni̱. Mú guʼyáá ajngáa rígi̱: ‹Xtángoo rí natha̱a̱nʼ matanimbánii ra̱mingíjyúuʼ nindxu̱u̱, ni má na̱nguá rígá mitsínguánʼ náa ikháán› (Deuteronomio 30: 11). Náa versículo rígi̱ ndiʼyáá dí Jeobá na̱nguá e̱nda̱ʼa̱ mu̱ʼni̱ mbá rí xáʼngulú gúʼni̱ ga̱jma̱a̱ ma̱ndoo muʼni rí manigu̱u̱ʼ. Ma̱ngaa xúgiáanʼ ma̱ndoo mbuʼyáá ndiéjunʼ nindxu̱u̱ rí asndu xáʼyoo matsimulú asndu “mekhuíí”, ni má muʼgua “náa i̱mba̱ ridoo lamáa”, xó má eʼthí náa Deuteronomio 30:12, 13. Náa Biblia naʼthúlú ndiéjunʼ gíʼmaa mu̱ʼni̱ (Miqueas 6:8).

w09 1/11 31 kutriga̱ 1

Jeobá nandoo dí ikháánʼlú muraʼwíí rí mu̱ʼni̱

“DÍ NAMÍÑÚʼ makiéʼkhunʼ náa Jeobá naʼni rí maku̱mu̱ʼ dí xáʼngo̱ʼ gáni̱”, rígi̱ rí niʼthí mbáa ndxájulú, bi̱ nikumu̱u̱ rí niʼni asndu nákha chíʼgíiʼ gamii maʼni rí makiéʼkhuun náa Jeobá. Mú, lá gíʼdoo numuu mandxaʼwáminaʼ xúʼko̱ xáʼ. Á mu nigíʼníílú mbá dí ra̱májánʼ, lá rúʼko̱ nandoo gáʼthúu̱n dí ikháanʼlu ndayóoʼ mu̱ʼni̱ dí ra̱májánʼ ráʼ. Na̱nguá. Dios nixnúlú dí ikháanʼlu muraʼwíí ndiéjunʼ gúʼni̱ náa vida ndrígúlú. Ikhaa nandoo dí ikháanʼlu muraʼwíí mu̱ʼni̱ dí májánʼ, náa Ajngá rawuunʼ naʼthí xú káʼnii gándoo gúʼni̱. Guʼyáá dí niʼnirámáʼ Moisés náa Deuteronomio capítulo 30.

w09 1/11 31 kutriga̱ 4

Jeobá nandoo dí ikháánʼlú muraʼwíí rí mu̱ʼni̱

Lá naxmiéjunʼ Jeobá dí nuraʼwíí mu̱ʼni̱ ráʼ. Xúʼko̱. Moisés niʼthí rígi̱: “Gíʼmaa mataʼyáʼ vida mu ma̱ndoo maraxtaa” (Deuteronomio 30:19). Mú, xú káʼnii gándoo gúʼni̱ rúʼko̱ rá. Ikhaa má Moisés niriʼña̱a̱ rígi̱ náa (versículo 20): “Rí maʼndaaʼ xtayáá Jeobá Dios ndrígáaʼ, matadxun aʼwóo ga̱jma̱a̱ mi̱dxu̱ʼ kanuu náa ikhaa”. Rí maʼndulú kuʼyáá Jeobá maxkajxáánʼ muʼnimbulú dí gáʼthí ga̱jma̱a̱ rí manindxu̱lú xa̱bu̱ jmbii náa ikhaa, asndu ndiéjunʼ má rí gúraʼníí. Xúʼko̱ eraʼwíí dí xóo makuwáanʼlu, mú raʼkháa asndu ndiéjunʼ vida dí eraʼwíílú, nindxu̱u̱ mbá rí itháán májánʼ. Á mu nani̱ndxu̱lú xa̱bu̱ jmbii náa Dios, makánulu rí makuwáánʼ asndu kámuu mbiʼi náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ gi̱i̱ (2 Pedro 3:11-13; 1 Juan 5:3).

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-2 527

Naʼdxawuun

Jeobá nijmiuu mbáa xa̱bi̱i̱ mu maʼtáriyaʼ dí israelitas bi̱ tsénimbu̱u̱n ga̱jma̱a̱ tsédxawíín, ‹kógo cháʼún› (Jer 6:10; Hch 7:51) xóo muʼthá, kógo ga̱jma̱a̱ mbá rí tséniñúnʼ mudxawíín. Jeobá narmbáʼtoo cháʼún xa̱bu̱ bi̱ nduyáaʼ ga̱jma̱a̱ nunimbu̱u̱n rí naʼthí, mú naniñuuʼ rí maxtogóo cháʼún bi̱ tsénimbu̱ún (Dt 29:4; Ro 11:8). Apóstol Pablo niʼtáriyaʼ dí makuwíin tikhun bi̱ muthi rí ni̱ndxu̱ún cristianos, mú nda̱wa̱á naguanu nani̱ndxu̱ún apóstata. Xáʼndún gúdxawíín Ajngóo Dios rí nindxu̱u̱ gajkhun, dí phú gúni manigu̱u̱nʼ mudxawíín dí ikhiin gúyáá rí nindxu̱u̱ mitsaanʼ, rígi̱ nandoo gáʼthúu̱n dí ikhiin mudxawíín dí gúthi bi̱ nusngáa nduwaʼ (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1). Nguáná mbáa xa̱bu̱ ma̱ndoo mamiñúu índo̱ gáʼdxuun mbá ajngáa dí ra̱májánʼ o gamíi (1Sa 3:11; 2Re 21:12; Jer 19:3).

30 AGOSTO ASNDU 5 SEPTIEMBRE

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | DEUTERONOMIO 31, 32

“Dios naʼsngúlú mbá rí gíʼdoo numuu náa ajmúú dí na̱ʼkha̱ náa Deuteronomio”

w20.06 10 kutriga̱ 8, 9

“Atani rí maʼni mbóó a̱jkiu̱nʼ mu mamiñúʼ ka̱yo̱o̱ mbiʼyaaʼ”

8 Índo̱ inuu matu̱ʼu̱u̱n náa Ku̱ba̱ʼ rí niʼthí maxnún, Jeobá niʼsngóo Moisés letra ndrígóo mbá ajmúú ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n rí gíʼmaa maʼsngúún xa̱bu̱ xuajen (Deut. 31:19). Índo̱ nundxa̱ʼwa̱míjna̱ náa tikhu ajngáa dí na̱ʼkha̱ raʼthí, nduʼyáá kaʼwu rí Jeobá tsíyoo rí murkaʼwu mbiʼyuu ga̱jma̱a̱ rí mbuʼyáá mitsúʼkháan wéñuʼ rí asndu xándoo muʼthá (atraxnuu Deuteronomio 32:2, 3). Nandoo rí xúgíinʼ xa̱bu̱ numbaaʼ muniʼniiʼ. Ra̱ʼkhá tháán mitsaanʼ rí Moisés niʼsngúún israelitas numuu Jeobá ga̱jma̱a̱ rí phú mba̱a̱ mbiʼyuu. Rí nijmañún niʼni rí maʼni̱i̱ a̱jkiu̱ún ma̱ngaa nixnúún tsiakii, xóo xuájyooʼ ruʼwa náa inuu iná. Xú káʼnii gándoo gúʼyáá rí índo̱ nuʼsngáa mbuyáá xúʼko̱ kaʼnii eʼwíinʼ rá.

9 Índo̱ gúʼtáraʼa náa mámbá guʼwá o náa kúwá mbaʼin xa̱bu̱, gajmulú Biblia mu muʼsngúún xa̱bu̱ mbiʼyuu Dios. Ma̱ndoo muxnún mbaʼa enii dí naʼni maʼga gamajkhu náa Jeobá, xóo i̱yi̱i̱ʼ rí gíʼdoo wéñuʼ numuu, rí musngajmúún video rí mitsaanʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ muʼthúún rí matu̱ʼu̱u̱n náa ináa ndrígóo Internet. Tséʼniuu má á mu kuwáanʼ náa nuñajunʼ, náa escuela o na̱jkua kamba̱a̱, guʼyáaʼ xóo mu̱ʼni̱ mu muʼthá ga̱jma̱a̱ numuu Dios ma̱ngaa rí xú káʼnii xa̱bu̱ nindxu̱u̱. Guʼthúún ndiéjunʼ rí Dios nandoo maʼni ga̱jma̱á ni̱ndxu̱lú ga̱jma̱a̱ náa ku̱ba̱ʼ rí kuwáánʼlú. Índo̱ gúdxawíín xa̱bu̱ rígi̱, mbáa ikhú gúyáá timbá aʼphu̱ rí Jeobá nandoo kaʼyulú wéñuʼ. Mámbá índo̱ nuʼsngáa rí gajkhun ga̱jma̱a̱ numuu Anu̱lú, nuñambáá mu maguma kaʼwii mbiʼyuu ma̱ngaa nusngajmá dí ragájkhun nindxu̱u̱ rí nusngáa dí raʼkhí ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa. I̱ndó ga̱jma̱a̱ numuu rí na̱jkua kuʼyúlú ajngáa rí na̱ʼkha̱ náa Biblia naʼni rí maʼni̱i̱ a̱jkiu̱ún xa̱bu̱ (Is. 65:13, 14).

w09 1/5 14 kutriga̱ 4

Lá nandaaʼ majmañaaʼ xkri̱da dí na̱ʼkha̱ náa Biblia ráʼ.

Náa Biblia, Jeobá naguma mbríguii ga̱jma̱a̱ mbá rí tséʼya; mbá xkri̱da, ikhaa nindxu̱u̱ xóo ‹Itsí náa Israel›, mbá ‹xpátsí› ga̱jma̱a̱ mbá ‹guʼwá rí xándoo mambáa› (2 Samuel 23:3; Salmo 18:2; Deuteronomio 32:4). Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n xúgíʼ xkri̱da rúʼko̱ rá. Xó má itsí rí mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ gújkhúʼ, xúʼko̱ nindxu̱u̱ Jeobá, náa ma̱ndoo mumbáyúmíjnálú.

w01 1/10 9 kutriga̱ 7

Guʼyaridáá Jeobá índo̱ gúʼsngún e̱ji̱n

7 Gundxaʼwamíjna̱ xú káʼnii Jeobá nindoo kaʼñún israelitas. Moisés nijmuu xkri̱da rígi̱ mu maʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá, dí xú káʼnii nindoo kaʼyoo xuajen nuxi̱ʼ rígi̱: “Xóo eʼni mbáa bi̱yú bi̱ naʼba̱a̱n xpíjpiúu náa tuíʼiin e̱ji̱i̱n, numuu rí nandoo dí e̱ji̱i̱n magún rijma̱a̱, nda̱wa̱á nakuaja̱n xpíjpiúu ga̱jma̱a̱ nagujxi̱i̱n e̱ji̱i̱n, ikhú na̱jkha̱ kagui̱i̱n náa xpíjpiúu, i̱ndó Jeobá xtáa rambáyúu ‹Jacob›” (Deuteronomio 32:9, 11, 12). Mu maʼsngúún e̱ji̱i̱n bi̱yú xóo magún jma̱a̱ xpíjpiúún, ikhaa ginii naʼba̱a̱n xpíjpiúu ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ enii e̱ji̱i̱n mangiin mu makuwá xawii mu magún. Mú índo̱ mbáa a̱ʼdá bi̱yú nagájnuu náa xújúunʼ ikhú ru̱dúu̱ najngrui̱go̱o̱ mbájndi náa na̱jkha̱ ikhaa. Índo̱ ndaʼyoo rí a̱ʼdióo nandoo gáxpríguii, mbá nacha̱ na̱jkha̱ ikhí ga̱jma̱a̱ a̱ʼdá bi̱yú nagrigu náa xpíjpiúu, ikhú najkha̱a̱ kayáa. Xúʼko̱ má kayuuʼ niʼni Jeobá ga̱jma̱a̱ xuajen Israel dí ninindxu̱u̱ nuxi̱ʼ, nixnúún xtángoo ndrígóo Moisés ga̱jma̱a̱ niñewu̱u̱n mu xúʼko̱ makuwá májánʼ ma̱ngaa nixtáa xawii mu mambáñún índo̱ niguáʼdáá xkujndu (Salmo 78:5-7).

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

w04 15/9 27 kutriga̱ 11

Rí itháan nagájnuriyooʼ náa libro ndrígóo Deuteronomio

31:12. Jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ gíʼmaa rí mutrigi̱i̱n gajmiún xabuanii náa reunión, ga̱jma̱a̱ munitsiakimíjna̱ dí mudxawíín ma̱ngaa dí makru̱ʼu̱u̱n dí gájmañún ikhí.

    I̱yi̱i̱ʼ náa ajngáa me̱ʼpha̱a̱ (2007-2025)
    Atrugua̱a̱
    Atambáʼtaa
    • me̱ʼpha̱a̱
    • Náa mataxuʼmá
    • Xóo nandaʼ ma̱ta̱ya̱a̱
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Xtángoo náa naʼthí rí xú káʼnii majmaaʼ
    • Xtángoo náa naʼthí rí nañewu̱u̱n dato ndrígáʼ
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Atambáʼtaa
    Náa mataxuʼmá