PROVÉRBIOS
1 Tuirmai neʼe mak lia-dadolin* sira husi David+ nia oan-mane Salomão,+ liurai Izraél nian:+
2 Neʼe hakerek atu ema bele aprende* kona-ba matenek+ no simu dixiplina,*
Atu komprende liafuan sira neʼebé kleʼan,
3 Atu simu dixiplina+ neʼebé halo ema komprende didiʼak,
No ajuda ema atu halo hahalok loos,+ hatene tetu didiʼak*+ no iha laran neʼebé loos;*
4 Atu halo ema neʼebé la iha esperiénsia sai matenek;+
Atu fó koñesimentu no kbiit atu hanoin ba joven sira.+
5 Ema neʼebé matenek rona no hakarak atu simu hanorin tan;+
Ema neʼebé komprende didiʼak mak buka matadalan neʼebé matenek+
6 Atu bele komprende lia-dadolin no ai-knanoik,
Atu komprende ema matenek nia liafuan no ai-sasiʼik sira.+
7 Hamtaʼuk Jeová mak hakat primeiru atu bele hetan koñesimentu.+
Só ema beik deʼit mak la hafolin matenek no dixiplina.+
10 Haʼu-nia oan, se ema sala-naʼin sira koko atu dada ó, keta halo tuir sira.+
11 Se sira dehan: “Mai hamutuk ho ami.
Mai ita hein atu ataka hodi fakar ema nia raan.
Maski la iha razaun mós, mai ita hein subasubar hodi ataka ema neʼebé la halo sala.
12 Ita sei tolan sira moris deʼit hanesan rate* mós tolan ema,
Tolan sira tomak deʼit, hanesan sira neʼebé tun ba rai-kuak.
13 Mai ita hadau sira-nia rikusoin hotu neʼebé folin-boot;
Ita sei halo nakonu ita-nia uma ho sira-nia sasán.
14 Ó tenke apoia ami,
No buat neʼebé ita naʼok, ita hotu sei fahe hanesan ba malu.”*
15 Haʼu-nia oan, keta laʼo tuir sira.
Ó-nia ain labele sama sira-nia dalan,+
16 Tanba sira* halai bá atu halo buat neʼebé aat;
Sira ansi atu fakar raan.+
17 Tuir loloos, saugati deʼit atu tau rede se manu haree hela.
18 Tan neʼe mak ema sira-neʼe hein subasubar atu ataka hodi fakar ema nia raan;
Sira subar an atu ataka hodi halakon ema seluk nia moris.*
19 Ema neʼebé buka atu manán buat ruma ho laran-makerek, sira-nia dalan mak hanesan neʼe,
No buat neʼebé sira hetan sei halakon sira-nia moris.+
20 Matenek neʼebé loos+ hakilar makaʼas iha dalan.+
Nia kontinua hakilar iha sidade nia fatin públiku.+
21 Matenek bolu makaʼas iha dalan sikun* neʼebé rame.
Iha sidade nia portaun nia dehan:+
22 “Toʼo bainhira mak imi neʼebé la iha esperiénsia sei kontinua hadomi imi-nia hahalok beik?*
Toʼo bainhira mak imi gozadór sira sei kontinua gosta atu hatún ema?
Toʼo bainhira mak imi neʼebé beik sei kontinua odi koñesimentu?+
23 Simu haʼu-nia konsellu bá.*+
24 Tanba haʼu bolu, maibé imi lakohi hatán,
Haʼu lolo liman, maibé la iha ema ida mak hateke mai haʼu,+
25 Imi nafatin la simu haʼu-nia konsellu hotu,
Haʼu korrije imi, maibé imi la simu,
26 Haʼu mós sei hamnasa fali kuandu susar kona imi;
Haʼu sei goza imi kuandu buat neʼebé halo imi taʼuk toʼo mai,+
27 Kuandu buat neʼebé halo imi taʼuk mai hanesan udan boot,
No imi-nia susar toʼo mai hanesan anin-fuik,
Kuandu terus no problema kona imi.
28 Iha tempu neʼebá, sira sei bolu haʼu beibeik, maibé haʼu sei la hatán;
Sira sei buka haʼu namanas, maibé sira sei la hetan haʼu,+
29 Tanba sira odi koñesimentu+
No lakohi hamtaʼuk Jeová.+
30 Sira lakohi simu haʼu-nia konsellu hotu;
No sira la respeitu bainhira haʼu korrije sira.
31 Tan neʼe, sira sei lori todan kona-ba sira-nia hahalok,+
No sira sei sai bosu ho rezultadu husi sira-nia planu* rasik.
32 Ema neʼebé la iha esperiénsia sei mate tanba sira-nia hahalok kontra,
No ema beik sei lakon tanba sira-nia hahalok baruk.
2 Haʼu-nia oan,* se ó simu haʼu-nia liafuan
No hafolin* haʼu-nia mandamentu sira,+
2 Hodi see tilun didiʼak ba matenek+
No fó ó-nia laran hodi hetan kbiit atu tetu didiʼak;+
3 Liután neʼe, se ó husu kbiit atu komprende+
No hasai ó-nia lian makaʼas hodi husu kbiit atu tetu didiʼak;+
4 Se ó kontinua buka buat sira-neʼe hanesan buka osan-mutin,+
No kontinua buka hanesan buka rikusoin neʼebé subar hela;+
5 Entaun, ó sei komprende kona-ba oinsá atu hamtaʼuk Jeová,+
No ó sei hetan koñesimentu kona-ba Maromak.+
6 Tanba Jeová rasik mak fó matenek;+
Liafuan sira husi ninia ibun mak lori koñesimentu no kbiit atu tetu didiʼak.
7 Nia rai hela matenek ba ema neʼebé laran-loos;
Nia sai hanesan eskudu ba ema sira neʼebé laʼo ho laran-metin.*+
8 Nia haree didiʼak ba dalan justisa nian,
No nia sei proteje dalan ba ninia ema sira neʼebé laran-metin.+
9 Ho ida-neʼe, ó sei komprende buat neʼebé loos, justisa no la todan ba sorin,
No ó sei komprende kona-ba buat diʼak hotu.+
10 Kuandu matenek tama iha ó-nia laran+
No koñesimentu sai buat neʼebé ó gosta,+
11 Kbiit atu hanoin sei tau matan ba ó,+
No kbiit atu tetu didiʼak sei proteje ó,
12 Atu salva ó husi dalan neʼebé aat,
Husi ema neʼebé koʼalia buat neʼebé la loos,+
13 Husi sira neʼebé husik hela dalan loos
Hodi laʼo iha dalan neʼebé nakukun,+
14 Husi sira neʼebé haksolok tanba halo hahalok aat,
Sira neʼebé sente kontente ho buat neʼebé aat tebes no la loos,
15 Husi sira neʼebé laʼo iha dalan neʼebé kleʼuk ona
No sira-nia dalan hotu nakonu ho bosok deʼit.
16 Matenek neʼe sei salva ó husi feto neʼebé halo hahalok aat,*
Husi feto neʼebé la iha morál* nia liafuan midar sira,+
17 Feto neʼebé husik hela ninia laʼen* neʼebé nia hola iha tempu joven+
No haluha tiha ninia aliansa ho ninia Maromak;
18 Tanba laʼo ba ninia uma mak hanesan laʼo ba mate,
No dalan ba ninia uma mak lori ba rate.+
19 Ema hotu neʼebé halo relasaun ho* feto neʼe sei la fila fali,
No sira sei la hetan fali dalan ba moris.+
20 Entaun laʼo tuir ema diʼak nia dalan bá
No laʼo nafatin iha ema laran-loos nia dalan,+
21 Tanba ema laran-loos deʼit mak sei hela iha rai,
No ema neʼebé moris ho hahalok loos* mak sei hela nafatin iha neʼebá.+
22 Kona-ba ema aat, sira sei lakon husi rai,+
No ema neʼebé laran-makerek sei hasai tiha husi neʼebá.+
3 Haʼu-nia oan,* keta haluha haʼu-nia hanorin,*
No halo tuir bá haʼu-nia mandamentu sira ho ó-nia laran tomak,
2 Atu nuneʼe, ó-nia moris bele sai naruk
No ó sei moris ho dame.+
3 Keta husik hela domin boot* no laran-metin.*+
7 Keta sai matenek iha ó-nia matan rasik.+
Hamtaʼuk Jeová no hasees an husi hahalok aat.
8 Ida-neʼe sei kura ó-nia isin*
No fó kmaan ba ó-nia ruin sira.
9 Hahiʼi Jeová ho ó-nia sasán neʼebé folin-boot,+
Ho ai-fuan primeiru* husi ó-nia toʼos;+
10 Hodi nuneʼe, ó-nia armazén sei sai nakonu loos,+
No ó-nia tua-fatin sei nakonu ho tua-uvas foun toʼo resin.
11 Haʼu-nia oan, keta fila kotuk ba Jeová nia dixiplina,*+
No keta odi se nia korrije ó,+
12 Tanba Jeová korrije sira neʼebé nia hadomi,+
Hanesan aman ida korrije ninia oan-mane neʼebé nia hadomi.+
13 Ksolok ba ema neʼebé hetan ona matenek+
No ema neʼebé hatene atu tetu didiʼak;
14 Tanba hetan matenek mak diʼak liu fali hetan osan-mutin,
No hetan ida-neʼe nuʼudar kolen mak diʼak liu fali hetan osan-mean.+
15 Matenek folin-boot liu fali korál;*
Neʼe diʼak liu fali buat hotu neʼebé ó gosta.
16 Moris naruk mak iha ninia* liman-loos;
Rikusoin no glória mak iha ninia liman-karuk.
17 Ninia dalan sira mak lori ksolok,
No ninia dalan hotu mak lori dame.+
18 Se ema kaer metin ba matenek, neʼe sei sai nuʼudar ai-hun moris nian ba sira,
No ema neʼebé kontinua kaer metin ba matenek sei sai kontente.+
19 Jeová harii metin mundu ho ninia matenek.+
Nia harii metin lalehan ho ninia matenek.*+
20 Ho ninia koñesimentu mak nia halo bee suli sai husi fatin kleʼan
No mahobeen turuk tun husi kalohan iha lalehan.+
21 Haʼu-nia oan, hanoin-hetan nafatin buat sira-neʼe.*
Proteje matenek no kbiit atu hanoin;
22 Tanba sira sei lori moris ba ó
No sei sai nuʼudar korrente murak iha ó-nia kakorok;
23 Nuneʼe ó sei laʼo iha ó-nia dalan ho seguru,
No ó-nia ain sei nunka sidi.+
25 Ó sei la taʼuk susar hotu neʼebé mosu derrepente deʼit+
No la taʼuk anin-fuik neʼebé sei huu hasoru ema aat.+
28 Se agora ó iha buat ruma atu fó ba ó-nia maluk,
Keta hatete ba nia: “Bá, no mai fali aban, no haʼu sei fó ba ó.”
29 Keta halo planu aat ba ó-nia maluk+
Neʼebé tau fiar ba ó.
31 Keta laran-moras ba ema neʼebé gosta halo violénsia+
No keta halo tuir ninia dalan sira,
32 Tanba Jeová hakribi ema neʼebé laran-makerek,+
Maibé nia sai belun neʼebé besik ho ema laran-loos.+
33 Jeová fó-malisan ba ema aat sira-nia uma,+
Maibé nia haraik bensaun ba ema laran-loos sira-nia uma.+
35 Ema neʼebé matenek sei simu glória,
Maibé ema beik hafolin liu hahalok neʼebé lori moe.+
4 Haʼu-nia oan* sira, rona ba imi-nia aman nia dixiplina;*+
Tau atensaun didiʼak atu nuneʼe imi bele hetan kbiit atu komprende,
2 Tanba haʼu sei hanorin buat diʼak ba imi;
4 Haʼu-nia aman hanorin haʼu no dehan: “Kaer metin ba haʼu-nia liafuan sira ho ó-nia laran tomak.+
Halo tuir haʼu-nia mandamentu bá no kontinua moris.+
5 Hetan matenek bá, hetan kbiit atu komprende.+
Keta haluha no keta laʼo sees husi buat neʼebé haʼu dehan.
6 Keta fila kotuk ba matenek, no nia sei proteje ó.
Hadomi nia, no nia sei tau matan ba ó.
7 Hetan matenek bá, tanba matenek mak buat neʼebé importante liu,+
No hamutuk ho buat hotu neʼebé ó hetan, hetan kbiit atu komprende bá.+
8 Hafolin tebes matenek bá, no nia sei hiʼit aas ó.+
Nia sei hahiʼi ó tanba ó kaer metin ba nia.+
9 Nia sei tau koroa ai-funan iha ó-nia ulun;
Nia sei hafurak ó ho koroa furak ida.”
10 Haʼu-nia oan, rona bá, no simu haʼu-nia liafuan,
No ó sei moris ba tinan barak.+
11 Haʼu sei hanorin ó atu laʼo iha dalan matenek nian;+
Haʼu sei dirije ó atu laʼo iha dalan hahalok loos nian.+
12 Kuandu ó laʼo, la iha buat ida mak sei hanetik ó-nia hakat sira;
No se ó halai, ó sei la sidi.
13 Kaer metin ba dixiplina; keta husik nia.+
Proteje nia, tanba nia mak ó-nia moris.+
14 Keta tama ba ema aat sira-nia dalan,
No keta laʼo iha ema laran-aat sira-nia dalan.+
15 Hadook an husi dalan neʼe, no keta laʼo tuir dalan neʼe;+
Sees husi dalan neʼe, no laʼo dook husi dalan neʼe.+
16 Tanba sira labele toba se sira seidauk halo buat neʼebé aat.
No sira mós toba la dukur se sira seidauk halo aat ba ema ida.
17 Sira han paun hahalok aat nian,
No sira hemu tua-uvas violénsia nian.
18 Maibé ema laran-loos sira-nia dalan mak hanesan naroman dadeer nian
Neʼebé sai naroman liután toʼo loron fahe ba rua.+
19 Ema aat sira-nia dalan mak hanesan nakukun;
Sira la hatene saida mak halo sira sidi.
20 Haʼu-nia oan, tau atensaun ba buat neʼebé haʼu dehan;
See tilun didiʼak ba haʼu-nia liafuan sira.
21 Kontinua hateke ba buat sira-neʼe;
Rai didiʼak iha ó-nia fuan-laran,+
22 Tanba buat sira-neʼe mak lori moris ba ema neʼebé hetan sira+
No lori saúde diʼak ba sira-nia isin tomak.
23 Proteje bá ó-nia laran, neʼe mak buat importante liu hotu neʼebé ó tenke proteje,+
Tanba ó-nia moris depende ba ó-nia laran.*
24 Hasees an husi liafuan bobar oioin,+
No hadook an husi lia-bosok oioin.
25 Ó-nia matan tenke hateke deʼit ba oin,
Sin, ó tenke hateke loos deʼit ba oin.+
27 Keta laʼo sees ba liman-loos ka liman-karuk.+
Hadook ó-nia ain husi buat neʼebé aat.
5 Haʼu-nia oan-mane, tau atensaun ba haʼu-nia matenek.
See tilun didiʼak ba haʼu-nia hanorin kona-ba matenek,*+
2 Atu nuneʼe ó bele proteje ó-nia kbiit atu hanoin
No ó bele koʼalia nafatin tuir koñesimentu.+
3 Tanba feto neʼebé halo hahalok aat* koʼalia liafuan neʼebé midar hanesan bani-been,+
No namdoras liu fali mina.+
5 Ninia ain laʼo tun ba mate.
Ninia hakat sira lori kedas ba rate.*
6 Nia nunka hanoin kona-ba dalan moris nian.
Nia lakon dalan, no nia la hatene atu laʼo bá neʼebé.
7 Agora, haʼu-nia oan-mane sira, rona mai haʼu
No keta fila kotuk ba buat neʼebé haʼu dehan.
8 Hadook an tiha husi feto neʼe;
Keta hakbesik ninia uma nia odamatan,+
9 Atu nuneʼe ó la lakon ó-nia naran diʼak*+
No la hetan susar iha tinan sira neʼebé sei mai;+
10 Atu nuneʼe ema oin-foun labele aproveita ó-nia rikusoin*+
No buat neʼebé ó hetan tanba ó-nia hakaʼas an labele muda fali ba ema estranjeiru nia uma.
11 Se lae, ó sei halerik bainhira ó besik ona atu mate,
Bainhira ó-nia kbiit no ó-nia isin sai fraku ona+
12 No ó sei dehan: “Tanbasá mak uluk haʼu odi dixiplina?*
Tanbasá mak haʼu la simu bainhira hetan korrije?
13 Haʼu la rona ba haʼu-nia mestre sira-nia liafuan
No la tau atensaun ba haʼu-nia mestre sira.
16 Keta husik ó-nia bee rasik suli sai ba liʼur,
No keta husik ó-nia bee rasik suli iha sidade nia fatin públiku.+
17 Bee sira-neʼe mak ba ó deʼit,
Laʼós ba ema oin-foun.+
18 Haʼu hein katak ó-nia bee-matan rasik sei simu bensaun
No ó sei haksolok ho ó-nia feen husi ó-nia tempu joven,+
19 Nia hanesan bibi-rusa inan neʼebé maus, bibi-timur* oan neʼebé furak.+
Husik ninia susun fó ksolok* ba ó iha tempu hotu.
Kontinua laran-monu ba nia tan ninia domin.+
20 Entaun, haʼu-nia oan-mane, tanbasá mak ó tenke laran-monu ba feto neʼebé halo hahalok aat,*
21 Tanba Jeová nia matan hateke ba ema nia dalan sira;
Nia haree didiʼak sira-nia hakat hotu.+
22 Ema aat nia sala rasik mak sai lasu ba sira,
No sira-nia sala rasik sei sai hanesan tali neʼebé kesi metin sira.+
23 Sira sei mate tanba lakohi simu dixiplina
No sira sei laʼo sala dalan tanba sira beik loos.
6 Haʼu-nia oan,* se ó promete ona atu selu fali ó-nia maluk nia debe,+
Se ó kaer liman ona ho ema oin-foun hodi halo akordu,+
2 Se ó monu ona ba lasu tanba ó-nia promesa,
No tama ona iha lasu tanba liafuan sira husi ó-nia ibun,+
3 Haʼu-nia oan, halo livre ó-nia an bá,
Ó monu ona ba ó-nia maluk nia liman, tan neʼe halo ida-neʼe bá:
Bá lalais, haraik an ba ó-nia maluk no kontinua husu ho laran ba nia.+
4 Keta toba,
No keta taka ó-nia matan toʼo ó halo tiha ida-neʼe.
5 Halo livre ó-nia an hanesan bibi-rusa gazela sai livre husi kasadór nia liman,
No hanesan manu sai livre husi kasadór nia liman.
6 Ema baruk-teen, bá haree toʼok nehek sira;+
Haree sira-nia dalan no sai matenek bá.
7 Maski sira la iha komandante, kapitaun, ka ukun-naʼin,
8 Maibé sira prepara sira-nia ai-han iha tempu neʼebé buat hotu sai buras,*+
Sira halibur sira-nia ai-han iha tempu koʼa nian.
9 Ema baruk-teen, toʼo bainhira mak ó sei toba deʼit iha neʼebá?
Bainhira mak ó sei hadeer?
10 Toba uitoan tan, dukur uitoan tan,
Hikar liman hodi deskansa uitoan,+
11 No kiak sei toʼo ba ó derrepente deʼit hanesan naʼok-teen ida,
No kiak sei toʼo ba ó hanesan mane neʼebé kaer kroʼat.+
12 Ema aat neʼebé la iha folin laʼo bá-mai hodi bobar lia;+
13 Nia piska matan,+ halo sinál oioin ho ninia ain no liman-fuan.
15 Tan neʼe, susar sei toʼo ba nia derrepente deʼit;
Nia sei rahun lalais deʼit no labele hadiʼa fali.+
17 Matan neʼebé loko an,+ nanál neʼebé bosok,+ liman neʼebé fakar ema laran-moos nia raan,+
18 Laran neʼebé planu buat aat,+ ain neʼebé halai lalais atu halo hahalok aat,
19 Ema neʼebé fó sasin falsu hodi bosok deʼit kona-ba buat hotu,+
No ema neʼebé hamosu istori malu iha maun-alin sira-nia leet.+
20 Haʼu-nia oan, halo tuir ó-nia aman nia mandamentu,
21 Sempre kesi sira-nia liafuan haleʼu iha ó-nia laran;
No tara iha ó-nia kakorok.
22 Kuandu ó laʼo bá-mai, sira-nia liafuan sei dirije ó;
Kuandu ó toba, sira sei hamriik atu proteje ó;
No kuandu ó hadeer, sira sei koʼalia ba ó.*
24 Sira sei proteje ó husi feto neʼebé aat,+
Husi feto neʼebé la iha morál,* neʼebé matenek atu dada mane.+
25 Keta kaan ninia bonita iha ó-nia laran+
No keta monu ba nia tanba ninia matan nabilan,
26 Tanba feto-aat* sei halo mane ida sai kiak,*+
Maibé mane seluk nia feen sei halo ó lakon ó-nia moris.
27 Se ema ida tau ahi ba ninia hirus-matan, ahi sei han ninia roupa, loos ka lae?+
28 No se ema ida laʼo iha ahi-klaak nia leten, ninia ain sei kanek, loos ka lae?
29 Nuneʼe mós ho ema neʼebé halo relasaun ho ninia maluk nia feen;
Ema neʼebé kona feto neʼe sei hetan duni kastigu.+
30 Ema la hakribi naʼok-teen
Se nia naʼok atu halo bosu ninia an tanba hamlaha.
31 Maski nuneʼe, kuandu ema kaer toman, nia sei selu dala hitu liu fali buat neʼebé nia naʼok;
Nia sei entrega buat folin-boot hotu husi ninia uma.+
32 Mane neʼebé halo sala seksuál ho feto neʼebé laʼós ninia kaben* mak ema beik;*
Mane neʼebé halo ida-neʼe sei estraga nia an rasik.+
34 Tanba laran-moras mak sei halo laʼen ida sai hirus loos;
Nia sei la hatudu laran-sadiʼa bainhira nia selu fali.+
35 Nia sei la simu maski ó selu osan;
Nia lakohi halo dame maski ó fó prezente neʼebé folin-boot.
2 Halo tuir haʼu-nia mandamentu sira atu ó bele moris;+
Proteje haʼu-nia hanorin* hanesan proteje ó-nia matan-fuan.
3 Kesi buat sira-neʼe iha ó-nia liman-fuan;
Hakerek buat sira-neʼe iha ó-nia fuan-laran.+
4 Hatete ba matenek: “Ó mak haʼu-nia feton”,
No bolu kbiit atu komprende nuʼudar “haʼu-nia família”,
5 Atu buat sira-neʼe bele proteje ó husi feto neʼebé halo hahalok aat,*+
Husi feto neʼebé la iha morál* no husi ninia liafuan midar sira.+
6 Husi janela iha haʼu-nia uma,
Sin, liuhusi haʼu-nia janela mak haʼu hateke tun,
7 No nuʼudar haʼu hateke ba ema sira neʼebé la iha esperiénsia,
Haʼu haree iha joven sira-nia leet iha mane joven ida neʼebé beik.*+
8 Nia laʼo besik feto neʼe nia dalan sikun,
Nia laʼo iha dalan atu bá feto neʼe nia uma
9 Iha rai-nakaras, iha nakukun,+
Besik kalan ona no rai nakukun.
11 Feto neʼe ibun-boot no ulun-toos.+
Nia nunka hela hakmatek iha uma.
12 Lakleur nia hamriik iha liʼur, tuirmai nia iha sidade nia fatin públiku,
Nia hamriik iha dalan sikun hotu.+
13 Nia kaer metin no reʼi mane neʼe;
Ho fiar an, nia dehan ba mane neʼe:
14 “Ohin haʼu hasaʼe sakrifísiu dame nian.+
No haʼu kumpre ona haʼu-nia juramentu.
15 Tan neʼe mak haʼu sai mai atu hasoru ó,
Haʼu buka ó no hetan duni ó!
16 Haʼu nahe ona hena diʼak iha haʼu-nia kama leten,
Hena-liñu kór oioin husi rai-Ejitu.+
17 Haʼu kari ona buat morin oioin hanesan mirra,* ai-aloés no ai-kanela iha haʼu-nia kama.+
18 Mai, mai ita goza domin toʼo dadeer;
Mai ita fó ksolok ba malu ho domin neʼe,
19 Tanba haʼu-nia laʼen sai hela;
Nia bá tiha fatin dook.
20 Nia lori osan bornál ida,
No nia sei la fila fali toʼo loron neʼebé fulan-nakonu.”
21 Feto neʼe lohi nia ho ninia matenek atu dada mane.+
Feto neʼe halo nia monu ho liafuan midar.
22 Lakleur deʼit nia laʼo tuir kedas feto neʼe, hanesan karau-aman neʼebé lori bá atu oho,
Hanesan ema beik neʼebé atu hetan kastigu hodi xave metin ninia ain,*+
23 Ikusmai rama ida sona borus ninia aten;
Hanesan manu ida halai lalais atu tama ba lasu, nia la hatene katak nia sei lakon ninia moris.*+
24 Agora, haʼu-nia oan-mane sira, rona mai haʼu;
Tau atensaun ba liafuan sira neʼebé haʼu koʼalia.
25 Keta laran-monu hodi laʼo tuir feto neʼe nia dalan sira.
Keta laʼo sala hodi tama ba ninia dalan,+
26 Tanba feto neʼe halo ona ema barak mate,+
No nia oho ona ema barak tebes.+
27 Ninia uma lori ema ba rate;*
Ninia uma lori ema tama ba kuartu mate nian neʼebé nakukun.
8 Matenek kontinua bolu,
Matenek* mós kontinua hasai lian.+
2 Nia hamriik iha fatin aas sira+ neʼebé iha dalan ninin,
Nia hamriik iha kruzamentu.
3 Nia hamriik besik portaun atu tama ba sidade,
Iha sidade nia odamatan,
Nia kontinua koʼalia ho lian makaʼas,+ hodi dehan:
4 “Haʼu hatete ba imi, oh povu sira;
Haʼu koʼalia ho lian boot ba ema hotu.
6 Rona didiʼak bá, tanba buat neʼebé haʼu koʼalia mak importante,
Haʼu-nia ibun koʼalia buat neʼebé loos.
7 Ho lian mamar mak haʼu-nia ibun fó sai lia-loos,
No haʼu-nia ibun odi buat neʼebé aat.
8 Liafuan hotu husi haʼu-nia ibun mak loos.
La iha ida mak bosok ka la loos.
9 Liafuan hotu neʼe mak klaru ba ema neʼebé matenek*
No loos ba ema neʼebé hetan ona koñesimentu.
10 Simu haʼu-nia dixiplina* bá duké simu osan-mutin,
No simu koñesimentu bá duké simu osan-mean neʼebé diʼak liu,+
11 Tanba matenek mak diʼak liu fali korál;*
No matenek labele kompara ho buat folin-boot sira seluk.
12 Haʼu-nia naran mak matenek, no haʼu hela hamutuk ho kbiit atu tetu didiʼak;
Haʼu hetan ona koñesimentu no kbiit atu hanoin.+
13 Hamtaʼuk Jeová, neʼe katak odi buat neʼebé aat.+
Haʼu odi hahalok loko an, foti an,+ dalan neʼebé aat, no lia-bobar.+
15 Liuhusi haʼu mak liurai sira bele kontinua ukun,
No ulun-naʼin sira bele halo ukun-fuan neʼebé loos.+
16 Liuhusi haʼu mak ulun-naʼin sira bele kontinua ukun,
No ema-boot sira bele tesi-lia ho justisa.
17 Haʼu hadomi sira neʼebé hadomi haʼu,
No sira neʼebé buka haʼu sei hetan haʼu.+
18 Haʼu iha rikusoin no glória,
Rikusoin* neʼebé la iha rohan no hahalok loos.
19 Buat neʼebé ó simu husi haʼu mak diʼak liu fali osan-mean, sin, osan-mean neʼebé halo moos ona,
No buat neʼebé haʼu fó mak diʼak liu fali osan-mutin neʼebé diʼak.+
20 Haʼu laʼo iha dalan hahalok loos nian,
No laʼo iha dalan klaran justisa nian;
21 Haʼu fó liman-rohan barak tebes ba sira neʼebé hadomi haʼu,
No haʼu halo nakonu sira-nia armazén.
22 Jeová kria haʼu nuʼudar kriasaun primeiru husi ninia serbisu,+
Haʼu mak ida neʼebé nia kria ulukliu iha tempu uluk.+
24 Haʼu moris mai* bainhira seidauk iha bee kleʼan,+
Bainhira seidauk iha bee-matan sira neʼebé nakonu ho bee.
25 Haʼu moris mai antes nia tau foho boot sira,
No antes tau foho-oan sira iha sira-nia fatin,
26 Bainhira nia seidauk halo rai no ninia rai-luan sira
Ka rai kafuʼak primeiru iha mundu neʼe.
27 Haʼu iha neʼebá bainhira nia prepara lalehan;+
Bainhira nia tau marka hodi haketak lalehan husi bee kleʼan,*+
28 Bainhira nia tau* kalohan iha leten,
Bainhira nia halo bee kleʼan sira sai nakonu,
29 Bainhira nia tau ukun-fuan ba tasi,
Laloran sira labele hakat liu buat neʼebé nia hatete ona,+
Bainhira nia tau* rai nia hun,
30 Iha tempu neʼebá, haʼu iha ninia sorin nuʼudar badaen neʼebé matenek.+
Haʼu mak ida neʼebé nia gosta tebes+ husi loron ba loron;
Haʼu haksolok iha ninia oin durante tempu hotu;+
31 Haʼu haksolok bainhira haʼu hateke ba rai,
No buat neʼebé haʼu gosta liu mak ema.
32 Agora, haʼu-nia oan* sira, rona mai haʼu;
Sin, ksolok ba sira neʼebé halo tuir haʼu-nia dalan sira.
33 Rona ba dixiplina+ atu imi bele sai matenek,
No labele fila kotuk ba ida-neʼe.
34 Ksolok ba ema neʼebé mai sedu* iha haʼu-nia odamatan loron ba loron
No hein iha haʼu-nia odamatan oin
Hodi rona mai haʼu;
35 Tanba ema neʼebé hetan ona haʼu sei hetan moris,+
No Jeová sei simu nia.
36 Maibé ema neʼebé lakohi buka haʼu lori susar ba nia an rasik,
No sira neʼebé odi haʼu, sira hadomi mate.”+
3 Nia haruka ona ninia atan-feto sira
Atu bá iha fatin aas sidade nian no bolu ho lian makaʼas, hodi dehan:+
4 “Ema naran deʼit neʼebé la iha esperiénsia, mai iha neʼe.”
Nia koʼalia ba ema neʼebé beik,* hodi dehan:
5 “Mai, han haʼu-nia paun
No hemu tua-uvas neʼebé haʼu kahur ona.
6 Husik tiha ba kotuk ó-nia hahalok neʼebé la iha esperiénsia* atu ó bele moris;+
Laʼo ba oin ho kbiit atu komprende.”+
7 Ema neʼebé korrije ema gozadór sei hamoe ninia an rasik,+
No ema naran deʼit neʼebé fó konsellu ba ema aat sei hakanek nia an.
8 Keta fó konsellu ba ema gozadór, tanba nia sei odi ó.+
Fó konsellu ba ema matenek, no nia sei hadomi ó.+
9 Fó matadalan ba ema matenek, no nia sei sai matenek liután.+
Hanorin ema neʼebé iha hahalok loos, no nia sei aumenta tan buat neʼebé nia aprende.
10 Hamtaʼuk Jeová mak hakat primeiru atu bele hetan matenek,+
No koñesimentu kona-ba Maromak neʼebé Santu Liu Hotu+ mak sei fó kbiit atu komprende.
11 Tanba liuhusi matenek mak ó-nia loron sira sei sai barak,+
No ó-nia moris sei aumenta tan tinan barak.
12 Se ó sai matenek, ó-nia matenek sei lori diʼak ba ó,
Maibé se ó mak gozadór, ó rasik mak sei lori todan neʼe.
13 Feto neʼebé beik mak ibun-boot.+
Nia la iha matenek no la hatene buat ida.
14 Nia tuur iha kadeira besik odamatan iha ninia uma oin
Iha fatin aas sidade nian,+
15 No bolu sira neʼebé laʼo liu,
Nia bolu sira neʼebé laʼo loos tuir sira-nia dalan, hodi dehan:
16 “Ema naran deʼit neʼebé la iha esperiénsia, mai iha neʼe.”
Nia koʼalia ba ema neʼebé beik,*+ hodi dehan:
18 Maibé sira la hatene katak feto neʼe nia uma mak uma ba ema mate,
No katak feto neʼe nia bainaka sira mak iha rate* laran neʼebé kleʼan.+
10 Salomão nia lia-dadolin* sira.+
2 Rikusoin neʼebé hetan ho hahalok aat sei la lori buat diʼak ida,
Maibé hahalok loos mak sei salva ema husi mate.+
3 Jeová sei la halo ema laran-loos sai hamlaha,+
Maibé nia sei la fó buat neʼebé ema laran-aat hakarak.
5 Oan neʼebé halibur rezultadu durante tempu koʼa nian mak hatudu katak nia iha matenek,*
Maibé oan neʼebé toba-dukur durante tempu koʼa nian hamoe nia an rasik.+
6 Bensaun sei tun ba ema laran-loos nia ulun,+
Maibé ema laran-aat nia ibun subar sira-nia hakarak atu halo violénsia.
8 Ema neʼebé matenek prontu atu simu hanorin,*+
Maibé ema neʼebé koʼalia liafuan beik sei lakon tiha.+
9 Ema neʼebé laʼo ho laran-metin* sei laʼo ho seguru,+
Maibé ikusmai ema sei hatene sira neʼebé halo kleʼuk sira-nia dalan rasik.+
10 Ema neʼebé piska matan ho laran-makerek sei hamosu laran-susar,+
No ema neʼebé koʼalia liafuan beik sei lakon tiha.+
11 Ema laran-loos nia ibun mak lori moris,+
Maibé ema laran-aat nia ibun subar sira-nia hakarak atu halo violénsia.+
12 Odi mak hamosu istori malu,
Maibé domin fó perdua ba sala hotu.+
13 Ema neʼebé hatene tetu didiʼak sei koʼalia liafuan matenek husi nia ibun,+
15 Ema riku nia rikusoin mak hanesan sidade neʼebé iha moru aas.
Ema kiak nia susar mak ninia moris kiak.+
16 Ema laran-loos nia hahalok lori sira ba moris;
Maibé ema aat nia hahalok lori sira ba sala.+
17 Ema neʼebé kaer metin ba dixiplina* mak sai nuʼudar dalan moris nian ba ema seluk,*
Maibé ema neʼebé lakohi simu korrije sei lori ema seluk laʼo sala dalan.
18 Ema neʼebé rai odi iha ninia laran sei koʼalia bosok,+
No ema beik habelar lia-bosok* hodi konta aat ema seluk.
19 Kuandu ema hasai liafuan barak, nia labele hasees an husi sala,+
Maibé ema neʼebé matenek kontrola ninia ibun.+
20 Ema neʼebé iha hahalok loos, ninia nanál mak hanesan osan-mutin neʼebé diʼak liu,+
Maibé ema aat nia laran, neʼe folin kiʼik deʼit.
21 Ema laran-loos nia liafuan hatudu dalan* ba ema barak,+
Maibé ema beik mate tanba la hatene tetu didiʼak.+
23 Halo hahalok neʼebé la iha moe mak hanesan buat halimar nian ba ema beik,
Maibé ema neʼebé hatene atu tetu didiʼak mak ema matenek.+
24 Buat neʼebé halo taʼuk ema laran-aat sei kona duni nia;
Maibé ema laran-loos sei simu buat neʼebé nia hakarak.+
25 Hanesan anin-fuik halakon buat hotu, nuneʼe mós ema laran-aat sei lakon mohu,+
Maibé ema laran-loos mak hanesan uma nia fundasaun neʼebé metin ba nafatin.+
26 Hanesan tua-siin kona ema nia nehan no ahi-suar kona ema nia matan,
Nuneʼe mós ho ema baruk-teen iha ninia naʼi* nia oin.
29 Jeová nia hahalok* sira fó protesaun ba ema neʼebé moris ho hahalok loos,+
Maibé ida-neʼe sei halakon ema aat.+
31 Ema laran-loos nia ibun fó sai matenek,*
Maibé ibun neʼebé koʼalia bosok sei nonook ba nafatin.
32 Ema laran-loos hatene koʼalia buat neʼebé diʼak,
Maibé ema laran-aat nia ibun koʼalia deʼit buat neʼebé aat.
2 Bainhira iha hahalok foti an,* tuirmai sei iha mós moe,+
Maibé matenek sei hamutuk ho ema neʼebé haraik an.+
3 Ema laran-loos nia laran-metin* mak buat neʼebé dirije nia,+
Maibé ema traidór nia laran-makerek sei halakon nia.+
5 Hahalok loos husi ema neʼebé laran-metin* sei halo ninia dalan sai loos,
Maibé ema aat sei monu tanba ninia hahalok aat sira.+
6 Ema laran-moos nia hahalok loos sei salva nia,+
Maibé ema traidór nia hakarak aat mak hanesan lasu neʼebé sei halo nia monu.+
7 Bainhira ema aat mate, ninia esperansa sei lakon mohu;
No buat neʼebé nia hein atu hetan husi ninia kbiit mós sei lakon.+
8 Ema laran-loos hetan salvasaun husi susar,
Maibé susar neʼe sei kona fali ema laran-aat.+
9 Ema neʼebé fila kotuk ba Maromak* sei lori ninia maluk ba mate liuhusi ninia liafuan,
Maibé liuhusi koñesimentu mak ema laran-loos hetan salvasaun.+
10 Ema laran-loos nia hahalok diʼak sei halo sidade ida kontente,
No ema sei haklalak ho haksolok bainhira ema laran-aat sira lakon mohu.+
11 Sidade ida sai metin tanba bensaun ba ema laran-moos,+
Maibé ema laran-aat nia ibun bele sobu rahun sidade ida.+
12 Ema neʼebé beik* hatudu katak nia hakribi ninia maluk,
Maibé ema neʼebé hatene tetu didiʼak sei nonook nafatin.+
13 Ema neʼebé koʼalia aat hodi hafoʼer ema seluk nia naran, nia laʼo bá-mai hodi fó sai ema nia segredu,+
Maibé ema neʼebé laran-metin rai didiʼak segredu.*
14 Kuandu la iha matadalan neʼebé matenek, ema sei hetan susar,
Maibé se iha konsellu-naʼin barak, ida-neʼe sei lori susesu.*+
15 Ema neʼebé promete atu selu fali ema oin-foun nia debe sei hetan problema boot,+
Maibé ema neʼebé lakohi* kaer liman hodi halo akordu sei hasees an husi problema.
17 Mane neʼebé laran-diʼak* lori buat diʼak ba ninia an rasik,+
Maibé ema neʼebé laran-aat lori problema* ba ninia an rasik.+
18 Ema aat manán kolen neʼebé la iha folin,+
Maibé ema neʼebé hatudu hahalok loos simu kolen neʼebé loos.+
19 Ema neʼebé kaer metin ba hahalok loos ikusmai sei hetan moris,+
Maibé ema neʼebé hakarak deʼit atu halo buat neʼebé aat ikusmai sei mate.
21 Fiar metin bá katak ema aat sei hetan duni kastigu,+
Maibé ema laran-loos nia oan sei la hetan kastigu.
22 Hanesan brinkus osan-mean iha fahi nia inus,
Nuneʼe mós ho feto bonita neʼebé la uza kbiit atu tetu didiʼak.
23 Ema laran-loos nia hakarak sei lori nia atu hetan buat diʼak,+
Maibé ema laran-aat nia hakarak sei lori nia ba Maromak nia hirus.
24 Ema neʼebé fó ho laran-luak* sempre hetan barak liután;+
Maibé ema seluk fali hanetik buat neʼebé nia tenke fó no nia sai kiak.+
25 Ema* laran-luak sei moris diʼak,*+
No ema neʼebé fó kmaan* ba ema seluk, nia rasik mós sei simu kmaan.+
26 Ema sei fó-malisan ba sira neʼebé lakohi faʼan trigu,*
Maibé sira sei gaba ema neʼebé faʼan ida-neʼe.
27 Ema neʼebé badinas atu halo buat neʼebé diʼak, nia sei simu laran-diʼak,+
Maibé ema neʼebé buka atu halo buat aat, neʼe sei kona fali nia.+
28 Ema neʼebé tau fiar ba ninia rikusoin sei monu,+
Maibé ema laran-loos sei buras hanesan ai-tahan sira.+
29 Ema neʼebé lori problema* ba ninia umakain sei simu anin nuʼudar liman-rohan,+
No ema beik sei sai atan ba ema neʼebé matenek.
30 Rezultadu husi ema laran-loos nia hahalok mak hanesan ai-hun moris nian,+
No sira neʼebé iha matenek, ajuda ema* atu halo buat diʼak.+
31 Ema laran-loos iha rai sei hetan duni kolen,
Nuneʼe mós ema laran-aat no sala-naʼin sei simu duni buat neʼebé sira merese atu simu!+
12 Ema neʼebé hadomi dixiplina,* hadomi mós koñesimentu,+
Maibé ema neʼebé la iha neon odi konsellu.+
2 Jeová simu ema neʼebé diʼak,
Maibé nia la simu ema neʼebé halo planu aat sira.+
3 Ema nia hahalok aat labele halo nia moris ho seguru,+
Maibé ema laran-loos mak hanesan ai-abut neʼebé metin nafatin.
4 Feen neʼebé diʼak mak hanesan koroa ba ninia laʼen,+
Maibé feen neʼebé halo moe mak hanesan moras neʼebé halo dodok ninia laʼen nia ruin sira.+
5 Ema laran-loos nia hanoin sira mak loos,
Maibé ema laran-aat fó matadalan neʼebé bosok deʼit.
6 Ema laran-aat nia liafuan mak hanesan inimigu neʼebé hein atu ataka no oho,*+
Maibé ema laran-loos nia ibun mak sei salva ema.+
7 Bainhira ema laran-aat lakon tiha, sira sei la iha tan,
Maibé ema laran-loos nia uma sei metin nafatin.+
8 Ema ida sei hetan hahiʼi tanba nia hanoin didiʼak antes nia koʼalia,+
Maibé ema sei hakribi sira neʼebé laran-aat.+
10 Ema laran-loos tau matan didiʼak ba ninia animál-hakiak sira,+
Maibé ema aat nia laran-sadiʼa mak nakonu ho aat deʼit.
11 Ema neʼebé halo toʼos sei sai bosu ho ai-han,+
Maibé ema neʼebé beik* buka deʼit buat neʼebé la iha folin.
12 Ema laran-aat sai laran-moras kona-ba buat neʼebé ema aat seluk hadau,
Maibé ema laran-loos mak hanesan ai neʼebé iha abut metin no fó fuan.
13 Ema laran-aat nia liafuan sala mak hanesan lasu neʼebé halo nia monu,+
Maibé ema laran-loos halai sees husi susar.
14 Buat neʼebé ema ida koʼalia* bele lori buat diʼak ba nia,+
No serbisu neʼebé ema ida halo ho nia liman sei sai kolen ba nia.
17 Ema neʼebé fó sasin ho laran-metin sei koʼalia lia-loos,*
Maibé ema neʼebé fó sasin falsu sei koʼalia bosok.
18 Liafuan neʼebé koʼalia sai hodi la hanoin uluk mak hanesan sona ho surik,
Maibé ema matenek nia nanál mak bele kura.+
19 Ibun neʼebé koʼalia lia-loos sei hela ba nafatin,+
Maibé nanál neʼebé bosok sei hela ba tempu badak deʼit.+
20 Ema neʼebé halo planu aat, lia-bosok deʼit mak iha sira-nia laran,
22 Jeová hakribi ibun neʼebé koʼalia bosok,+
Maibé ema neʼebé hatudu laran-metin halo nia kontente.
23 Ema neʼebé matenek taka buat neʼebé nia hatene,
Maibé ema beik nia laran fakar sai liafuan beik sira.+
25 Hanoin resin mak halo ema sente laran-todan,*+
Maibé liafuan neʼebé diʼak mak halo ema sente laran-haksolok.+
26 Ema laran-loos buka didiʼak duʼut matak ba ninia animál,
Maibé ema laran-aat nia hahalok halo sira laʼo sala dalan.
27 Ema baruk-teen lakohi duni tuir animál neʼebé nia kasa,+
Maibé ema nia hahalok badinas mak ninia rikusoin neʼebé folin-boot.
28 Ema laran-loos nia dalan mak lori ba moris;+
No ninia dalan neʼe sei la lori ba mate.
2 Buat neʼebé ema ida koʼalia* sei lori diʼak ba nia,+
Maibé ema laran-makerek nia hakarak* mak atu halo violénsia.
3 Ema neʼebé kontrola ninia ibun* proteje ninia moris,+
Maibé ema neʼebé la kontrola nia ibun sei hetan susar.+
4 Ema baruk-teen iha hakarak oioin, maski nuneʼe nia la iha buat ida,+
5 Ema laran-loos odi lia-bosok,+
Maibé ema laran-aat nia hahalok lori moe boot no halo ema la respeitu nia.
6 Hahalok neʼebé loos proteje ema laran-loos,+
Maibé hahalok neʼebé aat halakon ema laran-aat.
7 Iha ema neʼebé finje hanesan ema riku, maibé nia la iha buat ida;+
Iha mós ema neʼebé finje hanesan ema kiak, maibé nia iha rikusoin barak.
11 Rikusoin neʼebé hetan lalais deʼit* sei sai menus,+
Maibé rikusoin neʼebé ema halibur uitoan-uitoan* sei sai barak liután.
12 Ema sei laran-kanek se nia hein kleur atu ninia esperansa sai loos,+
Maibé hakarak neʼebé sai loos ona mak ai-hun moris nian.+
13 Ema neʼebé hakribi hanorin* sei hetan problema,+
Maibé ema neʼebé hafolin mandamentu sei simu kolen.+
15 Ema sei hafolin sira neʼebé iha matenek,*
Maibé ema laran-makerek nia moris nakonu ho susar.
16 Ema neʼebé matenek hatudu hahalok tuir ninia koñesimentu,+
Maibé ema beik hatudu sai ninia hahalok beik.+
17 Ema laran-aat neʼebé hatoʼo mensajen sei hamosu problema,+
Maibé ema laran-metin neʼebé hatoʼo mensajen sei lori benefísiu.+
18 Ema neʼebé lakohi simu dixiplina sei sai kiak no hetan moe boot,
Maibé ema neʼebé simu korrije sei hetan glória.+
19 Hakarak neʼebé kumpre ona mak buat midar ba ema,+
Maibé ema beik lakohi atu husik hela ninia hahalok aat.+
20 Ema neʼebé laʼo hamutuk ho ema matenek sei sai matenek,+
Maibé ema neʼebé ransu ho ema beik sei hetan problema boot.+
21 Susar sei duni tuir ema neʼebé halo sala,+
Maibé ema neʼebé iha hahalok loos sei simu kolen barak tebes.+
22 Ema diʼak sei husik hela liman-rohan ba ninia bei-oan sira,
Maibé ema sala-naʼin nia rikusoin sei rai hela ba ema laran-loos.+
23 Ema kiak nia toʼos neʼebé fila tiha ona sei fó ai-han barak,
Maibé neʼe* bele lakon mohu bainhira la iha justisa.
24 Ema neʼebé la uza rota* odi ninia oan,+
Maibé ema neʼebé hadomi ninia oan lalais* atu fó dixiplina.+
14 Feto neʼebé matenek loos hametin ninia umakain,+
Maibé feto neʼebé beik sobu rahun ninia umakain ho nia liman rasik.
2 Ema neʼebé laʼo ho laran-loos, nia hamtaʼuk Jeová,
Maibé ema neʼebé laʼo ho laran-makerek,* nia hakribi Maromak.
3 Liafuan loko an husi ema beik nia ibun mak hanesan rota ida,
Maibé ema matenek nia ibun sei proteje nia.
4 Animál nia han-fatin sei moos nafatin se la iha animál ida,
Maibé ho karau-aman nia forsa mak ema bele koʼa rezultadu barak.
5 Sasin neʼebé laran-metin sei la koʼalia bosok,
Maibé ema neʼebé fó sasin falsu bosok deʼit kona-ba buat hotu.+
6 Ema gozadór sira buka matenek no la hetan,
Maibé fasil deʼit ba ema neʼebé iha kbiit atu komprende hodi hetan koñesimentu.+
7 Hadook an husi ema beik,
Tanba ó sei nunka hetan koñesimentu iha ninia ibun.+
8 Liuhusi matenek mak ema neʼebé iha kbiit atu hanoin bele komprende dalan neʼebé nia laʼo bá,
Maibé ema beik lohi nia an* liuhusi ninia hanoin neʼebé beik.+
10 Ema hatene ninia triste* neʼebé iha nia laran rasik,
No ema seluk labele komprende ksolok neʼebé iha ema ida nia laran.
11 Ema laran-aat nia uma sei rahun,+
Maibé ema laran-loos nia tenda sei sai boot liután.
13 Maski ema ida hamnasa, maibé karik nia laran-triste hela,
No ikusmai ksolok bele sai fali triste.
14 Ema neʼebé la hatudu laran-metin ba Maromak sei koʼa rezultadu husi ninia dalan sira,+
Maibé ema diʼak sei simu kolen husi ninia hahalok sira.+
15 Ema neʼebé la iha esperiénsia tau fiar ba liafuan hotu,
Maibé ema neʼebé matenek hanoin didiʼak kona-ba ninia hakat ida-idak.+
16 Ema matenek kuidadu an didiʼak no hasees an husi hahalok aat,
Maibé ema beik la kuidadu* no fiar an demais.
17 Ema neʼebé hirus lalais sei halo hahalok beik,+
Maibé ema odi sira neʼebé uza sira-nia kbiit atu hanoin.*
18 Ema neʼebé la iha esperiénsia sei halo hahalok beik,
Maibé koñesimentu mak hanesan koroa iha ema matenek nia ulun.+
19 Ema aat sei hakruʼuk iha ema diʼak nia oin,
No ema laran-aat sei hakruʼuk iha ema laran-loos nia portaun.
21 Ema neʼebé hakribi ninia maluk halo ona sala,
Maibé ksolok ba ema neʼebé hatudu laran-diʼak ba ema kiʼik sira.+
22 Ema neʼebé halo planu aat sei lakon dalan,
Maibé ema sei hatudu domin boot* no laran-metin ba sira neʼebé hakarak halo diʼak.+
23 Serbisu makaʼas hotu sei lori buat diʼak,
Maibé ema neʼebé koʼalia deʼit sei sai kiak.+
24 Ema matenek nia koroa mak sira-nia rikusoin,
Maibé buat neʼebé ema beik halo aumenta tan ninia hahalok beik.+
25 Ema neʼebé fó sasin loos salva ema nia moris,
Maibé ema neʼebé fó sasin falsu bosok deʼit kona-ba buat hotu.
26 Ema neʼebé hamtaʼuk Jeová fiar metin ba nia iha buat hotu,+
No sira-nia oan sira sei hetan fatin protesaun nian.+
27 Hamtaʼuk Jeová mak hun ba moris,*
No ajuda ema atu hasees an husi lasu mate nian.
28 Povu neʼebé barak mak lori glória ba liurai,+
Maibé ukun-naʼin ida sei lakon se nia la iha povu.
29 Ema neʼebé la hirus lalais hatene duni atu tetu didiʼak,+
Maibé ema neʼebé la iha pasiénsia hatudu katak nia beik loos.+
30 Laran neʼebé kalma fó moris* ba isin,
Maibé laran-moras mak hanesan moras neʼebé halo dodok ruin sira.+
31 Ema neʼebé hamatak ema kiʼik la hatudu respeitu ba ninia Kriadór,+
Maibé ema neʼebé hatudu laran-diʼak ba ema kiak fó glória ba ninia Kriadór.+
32 Ema laran-aat sei monu tanba ninia hahalok aat rasik,
Maibé ema laran-loos sei hetan protesaun tanba ninia laran-metin.*+
33 Ema neʼebé iha kbiit atu komprende rai didiʼak matenek iha ninia laran,+
Maibé ema beik sempre koʼalia sai buat neʼebé nia hanoin katak matenek.
34 Hahalok loos mak foti aas nasaun ida,+
Maibé sala sei hamoe povu ida.
35 Liurai hafolin ninia atan neʼebé hatudu matenek,*+
Maibé nia sai hirus tebes ba atan neʼebé halo moe deʼit.+
2 Ema matenek nia nanál koʼalia buat diʼak neʼebé nia hatene,+
Maibé ema beik nia ibun fakar sai buat beik.
6 Iha ema laran-loos nia uma iha rikusoin barak,
Maibé rikusoin neʼebé ema laran-aat hetan mak lori problema ba nia an.+
10 Ema neʼebé husik tiha dalan diʼak haree dixiplina hanesan buat aat,*+
No ema neʼebé odi konsellu sei mate.+
11 Jeová bele haree momoos sira neʼebé iha rate* laran, sira neʼebé iha fatin halakon nian,*+
Entaun nia mós bele haree duni ema nia fuan-laran!+
12 Ema gozadór la gosta sira neʼebé korrije nia.+
Nia lakohi buka matadalan husi ema neʼebé matenek.+
13 Laran neʼebé haksolok halo ema nia oin kontente,
Maibé laran-kanek halo ema sai triste.+
14 Ema neʼebé iha kbiit atu komprende buka koñesimentu,+
15 Ema neʼebé iha susar laran, ninia loron hotu mak aat,+
Maibé ema neʼebé laran-kontente, nia moris ho ksolok loron ba loron.*+
16 Diʼak liu iha sasán uitoan deʼit maibé hamtaʼuk Jeová+
17 Diʼak liu han modo-tahan bikan ida hamutuk ho domin+
19 Ema baruk-teen nia dalan mak nakonu ho ai-tarak,+
Maibé ema laran-loos nia dalan mak hanesan dalan boot neʼebé tetuk.+
22 Planu sira sei la sai loos kuandu ema la koʼalia ba malu,*
Maibé buat hotu sei laʼo ho diʼak kuandu ema barak fó konsellu.*+
23 Ema ida haksolok tanba fó resposta neʼebé loos,+
No liafuan neʼebé koʼalia iha tempu neʼebé loos mak furak tebetebes!+
27 Ema neʼebé buka atu manán rikusoin ho laran-makerek sei lori problema* ba nia umakain rasik,+
Maibé ema neʼebé lakohi simu* prezente ruma hodi bobar lia-loos mak sei kontinua moris.+
29 Jeová dook loos husi ema laran-aat sira,
Maibé nia rona ema laran-loos sira-nia orasaun.+
31 Ema neʼebé rona ba konsellu neʼebé sei lori ba moris
Mak hela iha ema matenek sira-nia leet.+
32 Ema neʼebé lakohi simu dixiplina hakribi ninia moris,+
Maibé ema neʼebé rona ba konsellu hetan kbiit atu komprende.+
4 Jeová halo ona buat hotu hodi kumpre ninia hakarak,
No nia sei halakon duni ema aat sira iha sira-nia loron susar nian.+
5 Jeová hakribi ema hotu neʼebé foti an iha laran.+
Fiar metin bá katak nia sei fó kastigu duni ba sira.
6 Ema nia sala sei hamoos tiha liuhusi domin boot* no laran-metin,+
No ema sei hasees an husi hahalok aat tanba hamtaʼuk Jeová.+
7 Bainhira Jeová kontente ho ema ida nia dalan,
Nia sei halo ema neʼe nia inimigu sira mós iha dame ho nia.+
8 Diʼak liu iha rikusoin uitoan deʼit hamutuk ho hahalok loos+
Duké manán rikusoin barak hamutuk ho laran-makerek.+
9 Ema ida karik planu ho didiʼak kona-ba buat neʼebé nia sei halo,
Maibé Jeová mak dirije ema neʼe nia hakat sira.+
11 Dasin neʼebé loos mak husi Jeová;
No nia mak halo dasin-fuan hotu neʼebé iha bornál laran.+
12 Liurai sira hakribi tebes hahalok aat,+
Tanba liuhusi hahalok loos mak liurai nia kadunan sei hamriik metin.+
13 Liurai sira kontente ho ema neʼebé koʼalia buat neʼebé loos.
Sira hadomi ema neʼebé koʼalia ho laran-moos.+
14 Liurai nia hirus mak hanesan ema neʼebé lori mensajen mate nian,+
15 Se liurai hatudu oin kontente ba ema ida, ema neʼe sei moris;
No liurai nia laran-diʼak neʼe mak hanesan kalohan neʼebé lori udan iha tempu neʼebé loos.*+
16 Hetan matenek mak diʼak liu fali hetan osan-mean!+
Hetan kbiit atu komprende mak diʼak liu fali hetan osan-mutin.+
17 Ema laran-loos hasees an husi hahalok neʼebé aat.
Ema neʼebé kuidadu kona-ba ninia dalan sira sei salva ninia moris.+
19 Diʼak liu hatudu haraik an iha ema laran-maus nia leet+
Duké fahe rikusoin* ba malu hamutuk ho ema neʼebé loko an.
20 Ema neʼebé komprende didiʼak situasaun ruma sei hetan susesu,*
No ksolok ba ema neʼebé tau fiar ba Jeová.
21 Ema matenek sei sai naran-boot tanba nia iha kbiit atu komprende,+
22 Matenek* mak moris nia hun* ba sira neʼebé hetan ida-neʼe,
Maibé ema beik hetan korrije liuhusi ninia hahalok beik rasik.
23 Ema matenek nia laran book nia atu koʼalia liafuan neʼebé matenek*+
No ninia liafuan sira halo ema fiar.
25 Ema ida hanoin katak ninia dalan mak loos,
Maibé dalan neʼe nia rohan mak mate.+
26 Tanba hakarak han mak serbisu-naʼin halo serbisu makaʼas
No tanba hamlaha mak obriga nia atu kontinua serbisu.+
27 Ema neʼebé folin-laek keʼe sai buat neʼebé aat;+
Ninia liafuan sira mak hanesan ahi neʼebé lakan makaʼas.+
28 Ema neʼebé bukaliadór* hamosu istori malu,+
No sira neʼebé koʼalia aat hodi hafoʼer ema seluk nia naran mak haketak belun diʼak sira.+
29 Ema neʼebé gosta violénsia sei dada ninia maluk sira
No lori sira atu laʼo iha dalan neʼebé sala.
30 Nia piska matan bainhira nia halo planu aat.
Nia dulas ibun bainhira nia halaʼo ninia hakarak aat.
32 Ema neʼebé la hirus lalais+ mak diʼak liu fali mane ida neʼebé iha forsa boot,
No ema neʼebé kontrola nia hirus mak diʼak liu fali ema neʼebé manán sidade ida.+
33 Ema soe fatuk kiʼik balu iha ninia hitin atu dada sorteiu,*+
Maibé desizaun hotu neʼebé nia foti hodi dada sorteiu mak mai husi Jeová.+
17 Diʼak liu han paun maran rohan ida ho dame*+
Duké han iha uma neʼebé halo festa boot* hamutuk ho istori malu.+
2 Atan neʼebé hatudu matenek* sei ukun fali ninia naʼi nia oan-mane neʼebé halo moe deʼit;
Nia sei simu liman-rohan hanesan ho ninia naʼi nia oan-mane sira.
3 Ema uza sanan atu bele hamoos osan-mutin no uza fornu atu bele hamoos osan-mean,+
Maibé Jeová mak buka-hatene didiʼak ema nia laran.+
4 Ema laran-aat sei rona didiʼak ba liafuan neʼebé hakanek ema,
No ema bosok-teen sei rona ba nanál neʼebé koʼalia aat ema.+
5 Ema neʼebé hatún ema kiak la hatudu respeitu ba ninia Kriadór,+
No ema neʼebé kontente tanba ema seluk kona susar sei hetan duni kastigu.+
6 Bei-oan sira mak hanesan koroa ida ba ema neʼebé tinan boot ona,
7 Ema hakfodak kuandu ema beik koʼalia buat neʼebé loos.*+
Sá tan kuandu ukun-naʼin* ida hasai liafuan bosok!+
8 Prezente ida mak hanesan fatuk-murak ida ba ninia naʼin;*+
Neʼe sei lori susesu ba nia iha buat hotu neʼebé nia halo.+
9 Ema neʼebé fó perdua ba sala, nia buka domin,+
Maibé ema neʼebé koʼalia beibeik kona-ba problema ida sei haketak belun diʼak sira.+
10 Ema neʼebé matenek hetan buat diʼak maski korrije ba dala ida deʼit,+
Maibé ema beik la aprende buat ida maski baku ba dala atus ida.+
12 Diʼak liu hasoru ursu-inan ida neʼebé lakon ninia oan
Duké hasoru ema beik ho ninia hahalok beik.+
13 Se ema ruma selu hahalok diʼak ho hahalok aat,
Entaun buat neʼebé aat sei la sai husi ninia uma.+
14 Hahú istori malu mak hanesan loke odamatan neʼebé tahan netik bee-lihun boot ida;*
Tan neʼe, diʼak liu husik tiha fatin neʼe antes mosu istori malu.+
15 Jeová hakribi buat rua neʼe:
Nia hakribi sira neʼebé dehan katak ema laran-aat la iha sala no mós ema neʼebé duun ema laran-loos.+
16 Loloos ema beik iha kbiit atu hetan matenek
Maibé neʼe saugati deʼit tanba nia lakohi hetan ida-neʼe.+
17 Belun neʼebé loos hatudu domin iha tempu hotu+
No nia sai hanesan maun ka alin ida iha tempu susar.+
18 Ema neʼebé beik* kaer liman hodi promete
Atu selu fali ema seluk nia debe iha ninia maluk nia oin.+
19 Ema neʼebé gosta istori malu, sira gosta hahalok sala.+
Ema hotu neʼebé halo portaun aas, sira lori problema ba sira-nia an.+
21 Oan neʼebé beik sei halo ninia aman sente triste;
No oan neʼebé la iha neon sei halo ninia aman la sente kontente.+
23 Ema aat sei simu prezente subasubar atu bobar lia-loos
Hodi nuneʼe nia halo kleʼuk dalan justisa nian.+
24 Ema neʼebé hatene tetu didiʼak sei buka deʼit atu sai matenek,
26 La diʼak atu fó kastigu* ba ema laran-loos,
No baku ulun-naʼin ida mak kontra buat neʼebé loos.
28 Ema beik neʼebé nonook deʼit, ema sei hanoin katak nia matenek,
No ema neʼebé taka nia ibun, ema sei hanoin katak nia hatene tetu didiʼak.
18 Ema neʼebé gosta atu mesamesak sei halo tuir deʼit ninia hakarak rasik;
Nia la hafolin* matenek hotu.
2 Ema beik la gosta atu komprende buat ida;
Nia hakarak deʼit atu fó sai ninia hanoin rasik.+
3 Kuandu ema laran-aat mai, sei iha mós hahalok foti an,
No kuandu ema halo hahalok neʼebé la iha moe, neʼe sei lori moe boot.+
4 Liafuan sira husi ema nia ibun mak hanesan bee neʼebé kleʼan.+
Matenek nia hun mak hanesan mota neʼebé suli.
5 La diʼak atu hatudu hahalok todan ba sorin hodi apoia ema laran-aat+
No mós la diʼak atu hanetik ema laran-loos neʼebé buka justisa.+
7 Ema beik nia ibun mak lori nia atu lakon,+
No ninia nanál mak hanesan lasu ba ninia moris.
8 Liafuan husi ema neʼebé koʼalia aat hodi hafoʼer ema seluk nia naran mak hanesan ai-han gostu*+
Neʼebé ema tolan lalais deʼit no tun ba ninia kabun laran.+
9 Ema neʼebé baruk atu halo serbisu
Mak hanesan ema naʼok-teen nia maluk.+
10 Jeová nia naran mak hanesan uma aas* neʼebé seguru.+
Ema laran-loos halai bá neʼebá no hetan protesaun.+
11 Ema riku nia rikusoin mak hanesan ninia sidade neʼebé iha moru aas;
No iha ninia hanoin rasik rikusoin sira-neʼe hanesan moru neʼebé proteje nia.+
13 Kuandu ema ida hatán kedas antes nia rona buat hotu,*
Neʼe mak hahalok beik no sei hamoe nia an rasik.+
15 Ema neʼebé iha kbiit atu komprende halibur koñesimentu iha ninia laran,+
No ema matenek buka atu hetan koñesimentu ho ninia tilun.
16 Ema ida nia prezente loke dalan ba nia;+
Neʼe lori nia bá hasoru ema-boot sira.
17 Ema neʼebé konta uluk ninia kazu haree hanesan nia mak loos,+
Toʼo ema neʼebé duun nia mai no husu pergunta ba nia hodi hetan lia-loos.*+
18 Dada sorteiu* bele rezolve istori malu+
No bele hakotu lia entre* ema sira neʼebé kontra malu makaʼas.
19 Fasil liu atu manán sidade ida neʼebé iha moru aas duké manán belun neʼebé sai laran-kanek ona,+
No haksesuk malu bele haketak ema hanesan portaun neʼebé xave metin ho besi-lolon iha sidade neʼebé seguru.+
20 Buat neʼebé ema ida koʼalia* mak hanesan ai-han neʼebé halo ninia kabun bosu;+
Nia sei simu rezultadu husi buat neʼebé nia hatete.
21 Nanál iha kbiit atu lori mate ka moris;+
Ema neʼebé gosta uza ninia nanál sei simu rezultadu husi ninia liafuan.+
22 Ema neʼebé hetan feen neʼebé diʼak, nia hetan ona buat diʼak,+
No nia simu Jeová nia laran-diʼak.+
23 Ema neʼebé kiak husu ajuda ho laran,
Maibé ema riku hatán ho siʼak.
24 Iha kolega balu neʼebé hakarak atu halo aat ba malu,+
Maibé iha mós belun neʼebé laran-metin liu fali maun-alin.+
3 Ema nia hahalok beik rasik mak halo kleʼuk ninia dalan sira,
No ninia laran sai hirus tebes hasoru Jeová.
4 Ema neʼebé riku iha belun barak,
Maibé kona-ba ema kiak, ninia belun mós sei husik hela nia.+
5 Ema neʼebé fó sasin falsu sei hetan duni kastigu,+
No ema neʼebé bosok deʼit kona-ba buat hotu sei labele halai sees husi kastigu.+
6 Ema barak hakarak atu ema-boot* simu sira,
No ema hotu sai belun ho ema neʼebé fó prezente.
7 Ema kiak nia maun-alin hotu odi nia;+
Sá tan ninia kolega sira, sira lakohi duni atu hakbesik ba nia!+
Nia duni tuir sira atu husu ajuda, maibé sira ida mós la hatán.
8 Ema neʼebé hetan matenek iha laran hadomi ninia moris.+
Ema neʼebé hafolin matenek* sei hetan susesu.*+
9 Ema neʼebé fó sasin falsu sei hetan duni kastigu,
No ema neʼebé bosok deʼit kona-ba buat hotu sei lakon mohu.+
10 Ema beik la merese atu moris hanesan ema riku;
Nuneʼe mós atan ida la merese atu ukun ulun-naʼin sira!+
11 Ema nia matenek* sei ajuda duni nia atu la sai hirus lalais,+
No buat furak neʼebé nia halo mak nia la hanoin fali* kona-ba ema nia sala.+
12 Liurai nia hirus mak hanesan leaun-aman neʼebé hasai lian,+
Maibé ninia laran-diʼak mak hanesan mahobeen neʼebé turuk ba ai-horis sira.
13 Oan* neʼebé beik lori susar ba ninia aman,+
No feen neʼebé gosta istori malu* mak hanesan kakuluk neʼebé kuak no bee turuk beibeik.+
14 Liman-rohan husi aman mak uma no rikusoin,
Maibé feen neʼebé matenek mak husi Jeová.+
16 Ema neʼebé kaer metin ba mandamentu sei la lakon ninia moris;+
No ema neʼebé la hanoin didiʼak kona-ba ninia dalan sira sei mate.+
18 Fó dixiplina ba* ó-nia oan kuandu sei iha oportunidade,*+
Se lae ó mak sei simu responsabilidade kona-ba ninia mate.*+
19 Ema neʼebé sai hirus lalais sei simu ninia rezultadu;
Se ó koko atu ajuda nia, ó tenke halo ida-neʼe beibeik.+
22 Ema nia hahalok furak mak ninia domin neʼebé laran-metin;+
No diʼak liu sai kiak duké sai bosok-teen.
23 Hamtaʼuk Jeová sei lori ema ba moris;+
Ema neʼebé iha hamtaʼuk neʼe sei deskansa ho hakmatek, no buat aat sei la kona nia.+
24 Ema baruk-teen tau deʼit ninia liman iha manko festa nian,
No nia sente baruk atu foti ninia liman hodi hatama hahán ba ninia ibun.+
25 Baku ema neʼebé gozadór,+ atu nuneʼe ema neʼebé la iha esperiénsia bele sai matenek,+
No korrije ema neʼebé matenek,* atu nuneʼe nia bele aumenta ninia koñesimentu.+
26 Oan neʼebé halo aat ba ninia aman no duni sai ninia inan
Mak oan neʼebé lori moe boot no halo ema hakribi.+
27 Haʼu-nia oan, se ó la rona tan ba dixiplina,
Ó sei laʼo sees husi dalan koñesimentu nian.
20 Tua-uvas mak hanesan gozadór ida,+ no tua halo ema la kontrola an;+
Ema neʼebé laʼo sees husi dalan loos tanba tua, ema neʼe la iha matenek.+
2 Ema taʼuk ba liurai hanesan taʼuk leaun-aman neʼebé hasai lian;+
Ema neʼebé halo liurai sai hirus tau nia moris rasik iha perigu laran.+
3 Ema hafolin tebes sira neʼebé kontrola an hodi la istori malu,+
Maibé ema beik lalais atu envolve an hodi istori malu.+
4 Ema baruk-teen la fila rai iha tempu malirin,
Tan neʼe nia sei husu ai-han durante tempu koʼa nian tanba nia la iha buat ida.*+
5 Ema nia hanoin* iha ninia laran mak hanesan bee-posu neʼebé kleʼan,
Maibé ema neʼebé matenek* mak bele kuru sai ida-neʼe.
6 Ema barak koʼalia kona-ba sira-nia domin neʼebé laran-metin,
Maibé sé mak bele hetan ema ida neʼebé hatudu hahalok laran-metin?
7 Ema laran-loos laʼo ho ninia hahalok laran-metin.*+
Ksolok ba ninia oan no bei-oan sira.+
8 Bainhira liurai ida tuur iha ninia kadunan atu tesi-lia,+
Nia haree didiʼak hodi hasai tiha buat aat hotu.+
10 Jeová hakribi buat rua neʼe:
Nia hakribi dasin-fuan neʼebé la loos no fatin sukat nian neʼebé falsu.*+
12 Tilun hodi rona no matan hodi haree,
Buat rua neʼe Jeová mak halo.+
13 Keta gosta toba deʼit, se lae ó sei sai kiak.+
Loke ó-nia matan, no ó sei sai bosu ho paun.+
14 Ema neʼebé sosa sasán dehan: “Neʼe la diʼak, neʼe la diʼak!”
Tuirmai nia bá no gaba an kona-ba ninia negósiu.+
15 Osan-mean no mós korál* barak mak folin-boot,
Maibé ibun neʼebé iha koñesimentu mak folin-boot liu.+
16 Imi tenke foti ema ida nia roupa se nia promete atu selu fali ema oin-foun nia debe;+
Imi tenke foti sasán ruma husi nia nuʼudar garantia* se nia halo neʼe tanba deʼit feto ida neʼebé la iha morál.*+
17 Paun neʼebé ema ida hetan hodi bosok mak gostu ba nia,
Maibé depois neʼe, ninia ibun sei sai nakonu ho fatuk kiʼik sira.+
18 Planu sira sei hetan susesu* bainhira ema koʼalia uluk ba malu,*+
No halo ó-nia funu bá hodi tuir matadalan neʼebé matenek.+
19 Ema neʼebé koʼalia aat hodi hafoʼer ema seluk nia naran, nia laʼo bá-mai hodi fó sai ema nia segredu;+
Keta ransu ho ema neʼebé gosta atu konta ema nia vida.*
20 Ema neʼebé fó-malisan ba ninia inan ka aman,
Ninia ahi-oan sei hamate tiha bainhira nakukun toʼo mai.+
21 Maski ema kaan-teen foufoun hetan rikusoin,
Maibé ikusmai rikusoin neʼe sei la lori bensaun ba nia.+
22 Keta hatete: “Haʼu sei selu aat fali!”+
Tau esperansa ba Jeová,+ no nia sei salva ó.+
23 Jeová hakribi dasin-fuan neʼebé la loos,*
No dasin bosok nian mak buat neʼebé la diʼak.
25 Ema ida sei tama ba lasu se nia jura ho ansi hodi dehan: “Neʼe mak santu!”+
No tuirmai mak nia foin hanoin didiʼak buat neʼebé nia jura ona.+
26 Liurai neʼebé matenek haketak tiha ema aat sira+
No nia haketak sira hanesan ema haketak trigu-musan husi ninia kulit hodi uza roda sama trigu nian.+
27 Ema nia iis mak hanesan Jeová nia ahi-oan,
Neʼebé fó naroman ba ema neʼe nia laran.
28 Domin boot* no laran-metin mak proteje liurai ida;+
Liuhusi domin neʼebé laran-metin mak ninia kadunan bele hamriik nafatin.+
29 Buat furak husi joven sira mak sira-nia forsa,+
No buat furak husi ema neʼebé idade ona mak sira-nia fuuk mutin.+
21 Liurai ida nia laran mak hanesan bee iha Jeová nia liman.+
Nia halo ida-neʼe suli ba fatin neʼebé Nia hakarak.+
3 Halo hahalok loos no hatudu justisa
Mak halo Jeová kontente liu duké hasaʼe sakrifísiu.+
4 Matan neʼebé loko an no laran neʼebé foti an
Mak ahi-oan neʼebé leno ema aat nia dalan no buat sira-neʼe mak sala.+
6 Rikusoin sira neʼebé ema hetan hodi bosok
Mak hanesan bee-suar neʼebé lakon lalais deʼit, no ida-neʼe mak lasu neʼebé lori ema ba mate.*+
7 Violénsia neʼebé ema aat halo mak sei halakon sira-nia an rasik,+
Tanba sira lakohi halo hahalok loos.
8 Ema neʼebé halo sala, ninia dalan sira mak kleʼuk,
Maibé ema laran-moos, ninia dalan sira mak loos.+
9 Diʼak liu hela iha uma-kakuluk ninin
Duké hela iha uma laran hamutuk ho feen neʼebé gosta istori malu.*+
11 Bainhira ema gozadór hetan kastigu, ema neʼebé la iha esperiénsia sei sai matenek liután,
No bainhira ema matenek komprende didiʼak ona, nia hatene saida mak nia tenke halo.*+
12 Maromak neʼebé halo buat loos haree ema laran-aat nia uma;
Nia sei halo ema laran-aat hetan susar.+
13 Ema neʼebé taka nia tilun ba ema kiʼik nia halerik,
Bainhira nia rasik bolu, nia mós sei la hetan resposta.+
14 Prezente neʼebé fó subasubar bele hamenus hirus,+
No prezente neʼebé fó subasubar bele hatún hirus neʼebé makaʼas.
15 Ema laran-loos sente kontente hodi halo hahalok loos,+
Maibé ba ema neʼebé halo aat, hahalok loos mak hanesan buat neʼebé aat tebes.
16 Ema neʼebé laʼo sees husi dalan matenek nian
Sei deskansa iha ema mate sira-nia leet.+
17 Ema neʼebé hadomi deʼit ksolok sei sai kiak;+
Ema neʼebé hadomi tua-uvas no mina sei la sai riku.
18 Ema aat nia moris sei sai folin atu sosa fali ema laran-loos nia moris,
Ema laran-makerek sei lakon hodi bele fó fatin ba ema laran-loos.+
20 Rikusoin neʼebé folin-boot no mina mak iha ema matenek nia uma,+
21 Ema neʼebé buka hahalok loos no domin neʼebé laran-metin
Sei hetan moris, hahalok loos no glória.+
22 Ema matenek bele saʼe moru iha* ema forte nia sidade
No sobu tiha sidade neʼe nia kbiit neʼebé sira tau fiar.+
23 Ema neʼebé kontrola ninia ibun no nanál
Sei hadook an husi problema.+
24 Ema neʼebé foti an* halo hahalok arbiru,
Ema sei bolu nia nuʼudar ema foti an, loko an no gaba an.+
25 Buat neʼebé ema baruk-teen kaan sei lori nia ba mate,
Tanba nia lakohi halo serbisu ho ninia liman rasik.+
26 Loron tomak nia hanoin an deʼit hodi kaan buat barak tan,
Maibé ema laran-loos sei fó ho laran-luak no la hanetik buat ida.+
27 Maromak hakribi ema aat nia sakrifísiu.+
Nia sente odi liután se ema neʼe hasaʼe sakrifísiu ho hanoin neʼebé aat!*
30 Matenek, kbiit atu tetu didiʼak, no mós konsellu, sei la iha folin se buat sira-neʼe kontra Jeová.+
22 Diʼak liu atu iha naran diʼak* duké iha rikusoin barak;+
Diʼak liu simu respeitu* duké simu osan-mutin no osan-mean.
2 Ema riku no kiak hanesan deʼit;
Jeová mak kria sira naʼin-rua.+
3 Ema neʼebé matenek haree perigu no subar nia an,
Maibé ema neʼebé la iha esperiénsia la hasees an no hetan susar.*
4 Hahalok haraik an no hamtaʼuk Jeová
Mak lori rikusoin, glória no moris ba ema.+
5 Ema aat nia dalan iha ai-tarak no lasu barak,
Maibé ema neʼebé hafolin ninia moris hadook an husi buat sira-neʼe hotu.+
6 Hanorin labarik* atu laʼo iha dalan neʼebé diʼak ba nia;+
Bainhira nia sai boot, nia sei la sees husi dalan neʼe.+
8 Ema neʼebé kuda hahalok aat sei koʼa problema boot,+
9 Ema neʼebé laran-luak sei hetan bensaun,
Tanba nia fahe ninia ai-han ba ema kiak.+
10 Duni sai tiha ema neʼebé bukaliadór,
Atu nuneʼe la iha tan diskute malu;
No la iha tan istori malu* no mós koʼalia aat ema.
12 Jeová proteje koñesimentu,
Maibé nia halo ema laran-makerek nia liafuan sai folin-laek.+
13 Ema baruk-teen dehan: “Iha liʼur iha leaun!
Leaun sei oho haʼu iha sidade nia fatin públiku!”+
14 Feto neʼebé halo hahalok aat,* ninia ibun mak hanesan rai-kuak neʼebé kleʼan.+
No ema neʼebé Jeová la simu mak sei monu ba laran.
15 Hahalok beik mak metin iha labarik* nia laran,+
Maibé rota dixiplina* nian mak sei hasai tiha ida-neʼe husi nia.+
16 Ema neʼebé lohi hodi hamatak ema kiak atu aumenta ninia rikusoin+
No ema neʼebé fó prezente ba ema riku
Ikusmai sira sei sai kiak.
17 See tilun no rona ba ema matenek nia liafuan,+
Atu nuneʼe ó bele simu haʼu-nia koñesimentu ho ó-nia laran tomak,+
18 Rai didiʼak buat sira-neʼe iha ó-nia laran, no ó sei sente kontente,+
Atu nuneʼe ó sempre prontu atu koʼalia kona-ba buat sira-neʼe.+
19 Ohin haʼu fó koñesimentu ba ó,
Atu ó bele fiar metin ba Jeová.
20 Haʼu hakerek barak ona ba ó,
Hodi fó konsellu no fó koñesimentu,
21 Atu bele hanorin ó liafuan neʼebé loos no ó bele tau fiar,
Atu nuneʼe ó bele fila fali ba ida neʼebé haruka ó no hatoʼo mensajen neʼebé loos.
22 Keta naʼok husi ema kiak tan deʼit nia kiak,+
No keta hanehan ema kiʼik iha sidade nia portaun,+
23 Tanba Jeová rasik mak sei defende sira atu sira bele hetan justisa,+
No nia sei oho ema* neʼebé lohi hodi hamatak ema kiak no ema kiʼik sira.
24 Keta habelun ho ema neʼebé hirusdór
Ka ransu ho ema neʼebé sempre sai hirus lalais,
25 Atu nuneʼe ó la aprende sira-nia hahalok sira
No ó la tau lasu ba ó-nia an rasik.+
27 Se ó la iha buat ruma atu selu fali debe neʼe,
Ema sei foti duni ó-nia toba-fatin husi ó!
28 Keta muda marka ba baliza husi ema nia rai
Neʼebé ó-nia beiʼala sira tau tiha ona iha tempu antigu.+
29 Ó haree ona ema neʼebé matenek kona-ba ninia serbisu ka lae?
Nia sei la hamriik iha ema baibain nia oin,
Maibé nia sei hamriik iha liurai sira-nia oin.+
23 Kuandu ó tuur atu han hamutuk ho liurai ida,
Hanoin didiʼak kona-ba saida mak iha ó-nia oin;
2 Se ó mak ema* neʼebé kaan hahán,
Kontrola ó-nia an bá.*
3 Keta kaan ninia hahán neʼebé gostu,
Hodi nuneʼe, hahán neʼe labele lasu ó.
4 Keta halo kole ó-nia an atu hetan rikusoin.+
Labele halo tan ida-neʼe, maibé hatudu matenek bá.*
5 Bainhira ó hateke ba rikusoin, neʼe la iha ona,+
Tanba rikusoin neʼe sei iha liras hanesan manu-makikit no semo ba lalehan.+
6 Keta han ema karak-teen nia hahán;
Keta kaan ninia hahán neʼebé gostu,
7 Tanba nia mak hanesan ema neʼebé sura fali buat neʼebé nia fó,
Nia sei dehan ba ó: “Han no hemu bá”, maibé nia koʼalia nuneʼe la ho laran.*
8 Ó sei muta sai fali buat neʼebé ó han ona
No ó-nia liafuan gaba nian sei sai saugati deʼit.
10 Keta muda marka ba baliza husi ema nia rai neʼebé tau tiha ona iha tempu antigu+
No keta hadau oan-kiak* sira-nia toʼos.
12 Fó ó-nia laran tomak ba dixiplina*
No see tilun ba liafuan husi ema neʼebé iha koñesimentu.
13 Keta dada an atu fó dixiplina ba labarik ida.*+
Se ó baku nia ho rota, nia sei la mate.
17 Keta laran-moras ba ema sala-naʼin sira,+
Maibé hamtaʼuk Jeová iha tempu hotu,+
18 Tanba ho ida-neʼe mak ó-nia futuru sei sai diʼak+
No ó sei la lakon ó-nia esperansa.
19 Rona bá, haʼu-nia oan, no sai matenek bá,
No kontrola ó-nia laran atu ó bele laʼo iha dalan neʼebé loos.
20 Keta sai hanesan* ema neʼebé hemu tua* demais,+
Ema neʼebé han naʼan demais,+
21 Tanba ema neʼebé lanu-teen no kaan-teen sei sai kiak,+
No ema neʼebé hakarak toba deʼit sei hatais hena bosan.
22 Rona ba ó-nia aman neʼebé halo ó moris,
No keta hakribi ó-nia inan tan deʼit nia ferik ona.+
23 Sosa* lia-loos no keta faʼan fali,+
Halo nuneʼe mós ho matenek, dixiplina no kbiit atu komprende.+
24 Ema neʼebé sai aman ba oan neʼebé laran-loos sei kontente duni;
No ema neʼebé sai aman ba oan neʼebé matenek sei haksolok tanba nia.
25 Ó-nia aman no inan sei kontente,
No feto neʼebé fó moris ba ó sei haksolok tebes.
26 Haʼu-nia oan, rona didiʼak ba haʼu ho ó-nia laran tomak,
No haksolok bá hodi laʼo iha haʼu-nia dalan sira.+
27 Tanba feto-aat* mak hanesan rai-kuak neʼebé kleʼan,
No feto neʼebé la iha morál* mak hanesan bee-posu neʼebé kloot.+
28 Nia hein subasubar hanesan naʼok-teen;+
Nia aumenta tan mane sira neʼebé la hatudu laran-metin.
29 Sé mak hetan susar? Sé mak laran la hakmatek?
Sé mak istori malu? Sé mak muramura?
Sé mak hetan kanek la ho razaun? Sé mak matan laran mean?
31 Keta haree ba tua-uvas nia kór-mean,
Neʼebé sai nabilan iha kopu laran no diʼak atu hemu,
32 Tanba ikusmai ida-neʼe sei tata ó hanesan samea,
No sei hasai venenu hanesan samea venenu.
33 Ó-nia matan sei haree buat neʼebé laʼós baibain,
No ó-nia laran sei koʼalia buat aat.+
34 No ó sei sai hanesan ema neʼebé toba iha tasi klaran,
Hanesan ema neʼebé toba iha ró nia riin leten.
35 Ó sei dehan: “Sira basa haʼu, maibé haʼu la sente.*
Sira baku haʼu, maibé haʼu la hatene.
Bainhira loos mak haʼu sei hadeer fali?+
Haʼu hakarak hemu tan.”*
24 Keta laran-moras ba ema aat,
No keta kaan atu ransu ho sira,+
2 Tanba sira-nia laran medita kona-ba violénsia,
No sira-nia ibun koʼalia deʼit kona-ba halo problema.
5 Ema matenek iha kbiit boot,+
No ho koñesimentu mak ema bele aumenta tan ninia kbiit.
7 Ema beik labele hetan matenek neʼebé loos;+
Nia la iha liafuan ida atu fó sai iha sidade nia portaun.
8 Ema neʼebé halo planu aat,
Ema seluk sei dehan katak nia matenek tebes kona-ba ideia aat sira.+
10 Se ó sai laran-triste iha tempu susar,
Ó-nia forsa sei menus.
11 Salva ema sira neʼebé lori ona atu bá oho,
No kaer netik sira neʼebé laʼo daudaun ba mate.+
12 Se ó dehan: “Ami la hatene kona-ba neʼe”,
Maibé Maromak neʼebé buka-hatene didiʼak ema nia laran* sei hatene ida-neʼe, loos ka lae?+
Sin, Ida neʼebé haree didiʼak ó sei hatene
No nia sei selu fali ba ema ida-idak tuir sira-nia hahalok.+
13 Haʼu-nia oan,* han bani-been bá, tanba ida-neʼe diʼak ba ó;
Bani-been neʼebé la kahur buat ida mak midar iha ibun laran.
14 Nuneʼe mós, hatene bá katak matenek mak diʼak ba ó.*+
Se ó hetan matenek, ó-nia futuru sei sai diʼak
No ó sei la lakon ó-nia esperansa.+
15 Keta hanoin aat hodi subar an besik ema laran-loos nia uma atu ataka;
Keta harahun ninia fatin atu deskansa.
16 Maski karik ema laran-loos bele monu ba dala hitu, nia sei hamriik fali,+
Maibé ema laran-aat sei sidi ba nafatin tanba hasoru susar.+
17 Keta haksolok bainhira ó-nia inimigu monu,
No keta sente kontente iha ó-nia laran bainhira nia sidi;+
18 Se lae, Jeová sei haree no sente la kontente ho ida-neʼe,
No Nia sei la hirus tan ba ó-nia inimigu.+
19 Labele sai* laran-nakali tanba ema aat sira;
Labele laran-moras ba ema aat sira,
20 Tanba ema aat sei la iha futuru;+
Ema aat nia ahi-oan sei mate tiha.+
21 Haʼu-nia oan, hamtaʼuk Jeová no liurai.+
Sé mak bele hatene kastigu neʼebé sira naʼin-rua* sei fó ba ema sira-neʼe?+
23 Liafuan tuirmai neʼe mós husi ema matenek:
Bainhira tesi-lia, la diʼak atu todan ba sorin.+
24 Ema neʼebé hatete ba ema laran-aat: “Ó-nia hahalok mak loos”,+
Povu sira sei fó-malisan ba nia no nasaun sira sei koʼalia aat nia.
25 Maibé sira neʼebé korrije ema laran-aat neʼe sei hetan susesu;+
No bensaun neʼebé sira hetan mak buat diʼak.+
26 Ema sei reʼi* sira neʼebé hatán ho laran-moos.*+
27 Prepara ó-nia serbisu iha liʼur, no halo buat hotu prontu iha ó-nia toʼos;
Tuirmai mak harii ó-nia umakain.*
28 Keta fó sasin hodi kontra ó-nia maluk se ó la iha razaun.+
Keta uza ó-nia ibun atu lohi ema seluk.+
29 Keta hatete: “Haʼu sei halo ba nia hanesan nia halo ona ba haʼu;
No haʼu sei selu fali buat neʼebé nia halo ona ba haʼu.”+
31 Haʼu haree katak ninia toʼos nakonu ho duʼut aat;
Toʼos neʼe mós iha ai-tarak barak,
No ninia moru fatuk nian monu tiha.+
32 Haʼu haree didiʼak no tau ida-neʼe iha haʼu-nia laran;
Haʼu haree ida-neʼe no aprende buat tuirmai neʼe:*
33 Toba uitoan tan, dukur uitoan tan,
Hikar liman hodi deskansa uitoan,
34 No kiak sei toʼo ba ó derrepente deʼit hanesan naʼok-teen ida,
No kiak sei toʼo ba ó hanesan mane neʼebé kaer kroʼat.+
25 Tuirmai neʼe mak Salomão nia lia-dadolin* sira+ seluk neʼebé Liurai Ezequias+ husi rai-Judá ninia ema sira halibur:*
2 Maromak simu glória tanba subar segredu sira,+
No liurai sira simu glória bainhira buka-hatene didiʼak informasaun neʼebé loloos.
3 Hanesan lalehan neʼebé aas no rai neʼebé kleʼan,
Nuneʼe mós susar atu buka-hatene liurai sira-nia laran.
4 Kuandu ema hasai tiha buat foʼer husi osan-mutin,
Osan-mutin neʼe sei sai moos tebes.+
5 Kuandu hasai tiha ema aat husi liurai nia oin,
Ninia kadunan sei metin nafatin tanba justisa.+
6 Keta halo ó-nia an hanesan ema neʼebé importante iha liurai nia oin,+
No keta tuur iha ema naran-boot sira-nia leet,+
7 Tanba diʼak liu liurai mak dehan ba ó: “Mai tuur iha neʼe”,
Duké nia hamoe ó iha ema-boot nia oin.+
8 Keta ansi atu lori kazu ruma ba juís,
Tanba ó sei halo saida se ó-nia maluk hatudu sai ó-nia sala?*+
9 Koʼalia ho ó-nia maluk kona-ba ó-nia kazu neʼe,+
Maibé keta konta sai ema nia segredu,*+
10 Atu nuneʼe ema neʼebé rona labele hamoe ó,
No ó mós labele habelar lia-anin* tanba ó labele dada fali ida-neʼe.
11 Liafuan neʼebé koʼalia iha tempu neʼebé loos
Mak hanesan masán osan-mean iha bikan osan-mutin nia laran.+
12 Bainhira ema see tilun ba konsellu-naʼin neʼebé matenek,
Neʼe hanesan buat murak husi osan-mean neʼebé moos no brinkus osan-mean neʼebé hafurak ema nia tilun.+
13 Ema neʼebé laran-metin ba ema neʼebé haruka nia atu fó sai lia-menon
Mak hanesan jelu-rahun nia malirin iha loron koʼa nian,
14 Ema neʼebé gaba an kona-ba prezente neʼebé nia nunka fó*
Mak hanesan anin no kalohan neʼebé la lori udan.+
15 Ho pasiénsia mak ema bele manán ukun-naʼin nia laran,
16 Se ó hetan bani-been, han natoon deʼit,
Tanba se ó han barak liu, ó bele muta sai fali ida-neʼe.+
17 Keta bá beibeik ó-nia maluk nia uma,
Atu nuneʼe nia la sai baruk ho ó no odi ó.
18 Ema neʼebé fó sasin falsu hasoru ninia maluk
Mak hanesan surik, rama-oan neʼebé kroʼat no marreta funu nian.+
19 Kuandu sadere ba ema neʼebé labele tau fiar* iha tempu susar,
Neʼe hanesan nata hahán ho nehan neʼebé tohar ka laʼo ho ain neʼebé la metin.
20 Ema neʼebé kanta knananuk ba sira neʼebé laran-triste+
Mak hanesan ema neʼebé kolu ninia roupa iha tempu malirin
No hanesan fui tua-siin ba masin.*
21 Se ó-nia inimigu* hamlaha, fó paun ba nia atu han;
Se nia hamrook, fó bee ba nia atu hemu,+
22 Tanba hodi halo nuneʼe, ó sei tau ahi-klaak iha ninia ulun leten,*+
No Jeová sei fó kolen ba ó.
23 Anin husi parte norte lori udan boot,
No nanál neʼebé konta ema nia vida halo ema oin-suar.+
24 Diʼak liu hela iha uma-kakuluk ninin
Duké hela iha uma laran hamutuk ho feen neʼebé gosta istori malu.*+
26 Ema laran-loos neʼebé rende an* ba ema laran-aat
Mak hanesan bee-matan neʼebé merak no bee-posu neʼebé aat ona.
27 La diʼak atu han bani-been barak liu,+
Nuneʼe mós la diʼak atu ema buka glória ba ninia an rasik.+
28 Ema neʼebé labele kontrola ninia hirus
Mak hanesan sidade neʼebé ninia moru naksobu ona.+
26 Hanesan jelu-rahun iha tempu manas no udan iha tempu koʼa nian,
Nuneʼe mós ema neʼebé beik-teen la merese simu glória.+
2 Hanesan manu ida iha razaun atu halai sees no manu-andoriña iha razaun atu semo,
Nuneʼe mós ema la hetan malisan se la iha razaun loos.*
3 Ema uza xikote atu baku kuda no uza kuda-freun ba kuda-burru,+
No ema uza rota atu baku ema beik nia kotuk.+
4 Keta hatán ba ema beik tuir ninia liafuan beik,
Atu nuneʼe ó rasik labele sai beik hanesan nia.
5 Hatán ba ema beik tuir ninia liafuan beik,
Atu nuneʼe nia labele hanoin katak nia mak ema matenek.+
6 Ema neʼebé tau fiar ba ema beik atu halo serbisu ruma
Mak hanesan ema neʼebé hakanek ninia an no halo tohar ninia ain.
7 Lia-dadolin neʼebé iha ema beik sira-nia ibun
Mak hanesan ema ain-kudeʼik nia ain neʼebé laʼo la metin.+
9 Lia-dadolin neʼebé iha ema beik sira-nia ibun
Mak hanesan ai-tarak neʼebé ema lanu-teen kaer hela iha ninia liman.
10 Patraun neʼebé fó serbisu ba ema beik ka ba ema neʼebé laʼo liu deʼit
Mak hanesan ema neʼebé hana arbiru no hakanek ema oioin.*
11 Ema beik neʼebé halo nafatin ninia hahalok beik
Mak hanesan asu neʼebé fila no han fali ninia muta.+
12 Ó haree ona ema neʼebé hanoin katak nia mak matenek liu ka lae?+
Fasil liu atu ajuda ema beik duké ajuda ema hanesan neʼe.
13 Ema baruk-teen dehan: “Iha leaun ida iha dalan,
Iha leaun iha sidade nia fatin públiku!”+
14 Odamatan loke-taka beibeik iha ninia dobralisa,
No ema baruk-teen duir an bá-mai iha ninia toba-fatin.+
15 Ema baruk-teen tau deʼit ninia liman iha manko festa nian,
No nia sente baruk atu foti ninia liman atu hatama hahán ba ninia ibun.+
16 Ema baruk-teen hanoin katak nia mak matenek liu
Duké ema naʼin-hitu neʼebé hatán ho matenek.
17 Ema neʼebé laʼo liu deʼit no sai hirus kona-ba* ema seluk nia problema
Mak hanesan ema neʼebé kaer metin asu nia tilun.+
18 Hanesan ema bulak hana rama-oan neʼebé lakan ho ahi, no hana rama-oan neʼebé halo mate ema
19 Nuneʼe mós ho ema neʼebé lohi tiha ninia maluk no dehan: “Haʼu halimar deʼit!”+
20 Ahi sei mate kuandu la iha ai,
Nuneʼe mós istori malu sei la iha tan kuandu la iha ema neʼebé koʼalia aat hodi hafoʼer ema seluk nia naran.+
21 Hanesan tau ahi-anar ba ahi-klaak no tau ai ba ahi,
Nuneʼe mós ema neʼebé bukaliadór hamosu istori malu.+
22 Liafuan husi ema neʼebé koʼalia aat hodi hafoʼer ema seluk nia naran mak hanesan ai-han gostu*
Neʼebé ema tolan lalais deʼit no tun ba ninia kabun laran.+
23 Ema laran-aat nia liafuan midar
Mak hanesan sanan-rai rohan ida neʼebé taka ho osan-mutin.+
24 Ema neʼebé odi ema seluk subar ninia odi neʼe ho ninia liafuan,
Maibé nia haburas laran-makerek iha ninia laran.
25 Maski nia koʼalia liafuan midar, keta fiar nia,
Tanba iha buat hitu iha ninia laran neʼebé aat tebes.*
26 Maski ema bele taka ninia odi ho lia-bosok,
Maibé ninia hahalok aat sei hatudu sai iha kongregasaun nia oin.
27 Ema neʼebé keʼe rai-kuak sei monu ba rai-kuak neʼe nia laran,
No ema neʼebé duir sai fatuk, fatuk neʼe sei fila fali ba nia.+
28 Ema ho nanál neʼebé bosok, odi sira neʼebé nia hanehan,
No ibun neʼebé gaba ema ho laran-makerek bele halo aat ema.+
27 Keta gaba an kona-ba loron aban,
Tanba ó la hatene saida mak sei mosu iha loron aban.+
2 Husik ema seluk* mak gaba ó, laʼós ó rasik mak gaba ó-nia an;
Diʼak liu ema seluk* mak halo nuneʼe, laʼós ho ó-nia ibun rasik.+
3 Fatuk no rai-henek mak todan tebes,
Maibé ema beik nia hahalok mak todan liu fali buat rua neʼe.+
4 Laran-nakali bele halo aat ba ema seluk, no hirus bele estraga hanesan bee-saʼe,
Maibé sé mak bele tahan hasoru sentimentu laran-moras?+
5 Koʼalia nakloke atu korrije mak diʼak liu fali domin neʼebé subar deʼit.+
6 Belun neʼebé laran-metin fó konsellu maski neʼe bele hakanek ninia maluk nia laran,+
Maibé inimigu fó reʼi barak.*
7 Ema* neʼebé bosu ona, bani-been mós nia lakohi han,*
Maibé ba ema* neʼebé hamlaha, buat moruk hotu mak midar.
8 Ema neʼebé husik ninia uma no laʼo sala dalan
Mak hanesan manu neʼebé semo dook husi ninia knuuk no lakon tiha.
9 Mina no insensu halo ema laran-haksolok,
Nuneʼe mós belun neʼebé fó konsellu ho laran-moos sei halo laran-haksolok.+
10 Keta husik hela ó-nia belun ka ó-nia aman nia belun,
No iha ó-nia tempu susar, keta tama ba ó-nia maun-alin rasik nia uma;
Viziñu neʼebé besik mak diʼak liu fali maun-alin neʼebé hela dook.+
11 Haʼu-nia oan,* sai matenek bá, no halo haʼu-nia laran haksolok,+
Atu nuneʼe haʼu bele hatán ba ida neʼebé koʼalia aat* haʼu.+
12 Ema neʼebé matenek haree perigu no subar nia an,+
Maibé ema neʼebé la iha esperiénsia la hasees an no hetan susar.*
13 Imi tenke foti ema ida nia roupa se nia promete atu selu fali ema oin-foun nia debe;
Imi tenke foti sasán ruma husi nia nuʼudar garantia* se nia halo neʼe tanba deʼit feto ida neʼebé la iha morál.*+
14 Kuandu ema ida kumprimenta no fó bensaun ba ninia maluk ho lian makaʼas iha dadeer-saan nakukun,
Ninia maluk sei haree ida-neʼe hanesan malisan ida.
15 Feen neʼebé gosta istori malu* mak hanesan kakuluk neʼebé kuak no bee turuk beibeik bainhira udan.+
16 Ema neʼebé bele hapara feen hanesan neʼe bele mós hapara anin
No bele kaer metin mina iha ninia liman-loos.
18 Ema neʼebé tau matan didiʼak ba ninia ai-figeira sei han nia fuan,+
No ema neʼebé tau matan didiʼak ba ninia naʼi sei simu glória.+
19 Hanesan bee haleno ema nia oin,
Nuneʼe mós ema ida nia laran bele haleno ema seluk nia laran.
21 Ema uza sanan atu bele hamoos osan-mutin no uza fornu atu bele hamoos osan-mean,+
Nuneʼe mós liafuan gaba neʼebé hatoʼo ba ema ida bele koko nia.
22 Maski ó fai ema beik ho alu
Hanesan ó fai trigu iha lesu ida,
Maibé nia sei nunka husik ninia hahalok beik.
23 Ó tenke hatene didiʼak ó-nia bibi-lubun nia kondisaun.
Tau matan didiʼak* ba ó-nia bibi-malae sira,+
24 Tanba rikusoin la hela ba nafatin,+
No koroa la dura ba jerasaun hotu.
25 Duʼut matak namlaek tiha, no duʼut foun mosu fali,
No ai-horis husi foho leten halibur ona.
26 Ó bele uza bibi-malae aman nia fulun atu halo roupa,
No ó bele uza bibi-timur aman atu sosa rai.
27 No bibi-timur nia susubeen sei natoon atu sai ai-han ba ó,
Ba ó-nia umakain no ó-nia atan-feto sira.
2 Kuandu ema iha rai ida kontra lei,* ninia ulun-naʼin sira sei troka beibeik,+
Maibé ulun-naʼin ida* sei ukun ba tempu naruk+ se hetan ajuda husi ema neʼebé matenek* no iha koñesimentu.
3 Ema kiak neʼebé lohi hodi hamatak ema kiʼik sira+
Mak hanesan udan boot neʼebé lori lakon ai-han hotu.
4 Ema neʼebé kontra lei gaba ema aat sira,
Maibé ema neʼebé halo tuir lei sei sai hirus ba sira.+
5 Ema aat sira labele komprende buat neʼebé loos,*
Maibé ema sira neʼebé buka Jeová bele komprende buat hotu.+
7 Oan* neʼebé iha kbiit atu komprende halo tuir lei sira,
Maibé ema neʼebé sai belun ho ema kaan-teen* hamoe ninia aman.+
8 Ema neʼebé aumenta ninia rikusoin hodi fó-empresta atu hetan osan-funan+ no manán osan ho laran-makerek,
Nia halibur rikusoin neʼe ba ema neʼebé hatudu laran-diʼak ba ema kiak.+
10 Ema neʼebé tau lasu ba ema laran-loos atu halo hahalok aat sei monu ba ninia lasu rasik,+
Maibé ema neʼebé moris ho hahalok loos sei simu buat diʼak nuʼudar liman-rohan.+
11 Ema riku hanoin katak ninia an mak matenek,+
Maibé ema kiak neʼebé matenek* bele haree nia mak ema hanesan saida.+
12 Kuandu ema laran-loos manán, neʼe mak buat furak loos,
Maibé povu sei halai subar kuandu ema aat hetan podér.+
13 Ema neʼebé subar ninia sala sira sei la hetan susesu,+
Maibé ema neʼebé fó sai no husik tiha ninia sala sei hetan laran-sadiʼa.+
14 Ksolok ba ema neʼebé matan-moris nafatin,*
Maibé ema neʼebé hatoos ninia laran sei monu ba susar.+
15 Ukun-naʼin aat neʼebé hanehan nia povu kiʼik sira
Mak hanesan leaun neʼebé hasai lian no ursu neʼebé siʼak.+
16 Ukun-naʼin neʼebé la hatene tetu didiʼak sei uza sala ninia podér,+
Maibé ema neʼebé lakohi manán buat ruma ho laran-makerek sei hanaruk ninia moris.+
17 Ohodór neʼebé fakar ema* nia raan sei kontinua halai toʼo nia tama ba rate.*+
Ema ida mós labele apoia nia.
18 Ema neʼebé moris ho hahalok loos sei hetan salvasaun,+
Maibé ema neʼebé halo hahalok aat sei monu derrepente deʼit.+
19 Ema neʼebé halo toʼos sei hetan ai-han barak,
Maibé ema neʼebé halo deʼit buat neʼebé la iha folin sei sai kiak loos.+
20 Ema neʼebé laran-metin sei simu bensaun barak,+
Maibé ema neʼebé ansi atu sai riku sei halo sala.+
21 La diʼak atu hatudu hahalok todan ba sorin,+
Maibé ema ida bele halo hahalok sala tan deʼit hakarak paun rohan ida.
23 Ikusmai ema ida sei hatudu agradese liu+ ba sira neʼebé korrije nia+
Duké ba sira neʼebé gaba nia ho liafuan midar deʼit.
24 Ema neʼebé naʼok husi ninia inan-aman no dehan: “Neʼe la sala”,+
Mak belun ho ema neʼebé halo aat.+
26 Ema neʼebé tau fiar ba ninia laran rasik mak beik,+
Maibé ema neʼebé laʼo ho matenek sei hetan salvasaun.+
27 Ema neʼebé fó ajuda ba ema kiak sei la falta buat ida,+
Maibé ema neʼebé taka matan deʼit ba ema kiak sei hetan malisan barak.
28 Ema sei halai subar kuandu ema aat sira hetan ona kbiit,
Maibé kuandu ema aat sira lakon mohu tiha, ema loos sei sai barak.+
29 Ema neʼebé nafatin ulun-toos* maski hetan ona korrije dala barak,+
Nia sei rahun derrepente deʼit no labele hadiʼa fali.+
2 Kuandu ema laran-loos sai barak, povu sei haksolok,
Maibé kuandu ema laran-aat mak ukun, povu sei halerik.+
3 Ema neʼebé hadomi matenek sei halo ninia aman kontente,+
Maibé ema neʼebé ransu beibeik ho feto-aat* sira sei halakon deʼit ninia rikusoin.+
4 Ho justisa mak liurai ida lori dame ba ninia rai,+
Maibé ema neʼebé simu prezente subasubar hodi bobar lia-loos sei harahun ninia rai.
5 Ema neʼebé gaba ninia maluk ho liafuan midar
Tau rede ba ninia maluk nia ain.+
6 Ema aat nia hahalok sala mak sai lasu ida ba sira,+
Maibé ema laran-loos haklalak ho haksolok no sente kontente.+
7 Ema laran-loos hanoin kona-ba ema kiak+ nia direitu tuir lei,
Maibé ema aat la hanoin kona-ba buat sira-neʼe.+
9 Kuandu ema matenek istori malu ho ema beik,
Sei hamosu hakilar makaʼas no hatún malu, maibé la iha rezultadu diʼak ida.+
11 Ema neʼebé beik fakar sai ninia sentimentu* hotu,+
Maibé ema neʼebé matenek kontrola ninia sentimentu no kalma nafatin.+
12 Kuandu ukun-naʼin ida rona ba lia-bosok,
Ninia atan hotu sei sai ema aat.+
13 Ema kiak no sira neʼebé haterus ema mak hanesan deʼit:
Jeová mak fó naroman ba sira-nia matan.*
16 Kuandu ema aat aumenta, hahalok sala mós aumenta,
Maibé ema laran-loos sei haree bainhira sira monu.+
17 Fó dixiplina ba* ó-nia oan* no nia sei halo ó-nia moris hakmatek;
No nia sei fó ksolok boot ba ó.+
18 Kuandu la iha vizaun,* povu sei sai runguranga,+
Maibé ksolok ba sira neʼebé halo tuir ukun-fuan.+
19 Atan ida lakohi simu korrije ho liafuan deʼit,
Tanba maski nia komprende, nia la halo tuir.+
20 Ó haree ona ema neʼebé ansi atu koʼalia ka lae?+
Ema beik iha esperansa boot liu fali nia.+
21 Se ema ida estima liu ninia atan husi tempu joven kedas,
Ikusmai atan neʼe sei la hatene fó agradese.
23 Ema ida nia hahalok loko an sei hatún nia,+
24 Ema neʼebé sai belun ho naʼok-teen sira odi ninia an rasik.
Nia rona ema bolu atu fó sasin,* maibé nia la fó sai buat ida.+
26 Ema barak buka atu hamriik iha ukun-naʼin nia oin,*
Maibé husi Jeová deʼit mak ema bele hetan justisa.+
30 Tuirmai neʼe mak liafuan importante husi Jake nia oan-mane Agur. Nia koʼalia liafuan sira-neʼe ba Itiel no Ukal.
2 Haʼu beik liu fali ema seluk,+
No haʼu ladún komprende buat neʼebé ema hotu tenke komprende.
3 Haʼu seidauk aprende kona-ba matenek,
No haʼu la iha koñesimentu husi Maromak neʼebé Santu Liu Hotu.
4 Sé mak saʼe ona ba lalehan no tun fali mai?+
Sé mak kaer ona anin iha nia liman rua nia laran?
Sé mak falun ona bee ho ninia roupa?+
Sé mak harii* ona rai hotu iha mundu tomak?+
Ninia naran mak saida no ninia oan-mane nia naran mak saida? Ó hatene ka lae?
5 Maromak nia liafuan hotu mak moos.*+
Nia sai nuʼudar eskudu ba sira neʼebé buka protesaun husi nia.+
6 Labele aumenta tan ninia liafuan sira,+
Se lae nia sei korrije ó,
No nia sei hatudu katak ó mak ema bosok-teen.
7 Oh Maromak, haʼu husu buat rua ba Ita-Boot.
Labele hanetik buat sira-neʼe husi haʼu durante haʼu-nia moris tomak.
8 Hadook tiha buat neʼebé la loos no liafuan bosok husi haʼu.+
Labele husik haʼu sai kiak ka sai riku.
Husik haʼu han deʼit ai-han neʼebé haʼu presiza,+
9 Atu nuneʼe haʼu la sai bosu loos toʼo nega Ita no dehan: “Sé mak Jeová?”+
No labele husik haʼu sai kiak liu toʼo haʼu naʼok no hafoʼer* haʼu-nia Maromak nia naran.
10 Labele koʼalia aat kona-ba atan ida ba ninia naʼi, hodi hafoʼer atan neʼe nia naran,
Se lae, nia sei fó-malisan ba ó no ó sei hatán ba ó-nia sala.*+
11 Iha jerasaun neʼebé fó-malisan ba sira-nia aman
No la hatudu respeitu ba sira-nia inan.+
12 Iha jerasaun neʼebé hanoin katak sira mak moos+
Maibé seidauk hamoos an husi sira-nia foʼer rasik.*
13 Iha jerasaun neʼebé matan loko an loos
No hateke ho foti an tebes!+
14 Iha jerasaun neʼebé nehan hanesan surik
No hasan-ruin hanesan tudik atu oho animál;
Sira tolan ema kiʼik sira iha rai
No tolan ema kiak iha povu nia leet.+
15 Ular-metan* iha oan-feto naʼin-rua neʼebé hakilar dehan: “Fó mai! Fó mai!”
Iha buat tolu neʼebé nunka sai bosu,
Buat haat neʼebé nunka dehan: “Toʼo ona!”
16 Neʼe mak Rate*+ no oan-fatin husi feto neʼebé la iha oan,
Rai neʼebé maran-dekor,
No ahi neʼebé nunka dehan: “Toʼo ona!”
17 Ema neʼebé koʼalia aat ninia aman no lakohi halo tuir ninia inan,+
Manu-metan iha foho-leet* sei hasai ninia matan,
No manu-makikit neʼebé nurak sei han tiha nia matan.+
18 Iha buat tolu neʼebé halo haʼu hakfodak duni,*
No buat haat neʼebé haʼu la komprende.
19 Haʼu la komprende dalan neʼebé manu-makikit semo iha lalehan,
Dalan neʼebé samea dolar iha fatuk leten,
Dalan neʼebé ró halai iha tasi luan,
No dalan neʼebé mane ida halo feto-klosan ida laran-monu.
20 Tuirmai neʼe mak hahalok husi feen neʼebé halo sala seksuál ho mane seluk:*
Nia han no hamoos tiha nia ibun;
No nia dehan: “Haʼu la halo buat neʼebé sala.”+
21 Iha buat tolu neʼebé bele doko rai
No iha buat haat neʼebé rai labele tahan:
22 Neʼe mak kuandu atan ida ukun nuʼudar liurai,+
No kuandu ema neʼebé beik han barak demais,
23 Kuandu hola feto neʼebé ema odi,*
No kuandu atan-feto ida hadau fali ninia patraun-feto nia pozisaun.+
24 Iha animál haat iha rai neʼebé kiʼik tebes,
Maibé sira moris mai iha matenek ona:+
25 Nehek mak kriatura neʼebé la forte,
Maibé sira prepara sira-nia ai-han iha tempu neʼebé buat hotu sai buras.*+
26 Koellu-hiraks+ mak kriatura neʼebé la iha kbiit,
Maibé sira halo sira-nia uma iha fatuk boot nia kuak sira.+
29 Iha buat tolu neʼebé ninia hakat sira haree furak tebes,
No iha buat haat neʼebé book an kapás:
30 Leaun nia forsa boot liu fali animál sira seluk,
No nia nunka hakiduk husi ema naran deʼit;+
31 Asu kasa nian; bibi-timur aman;
No liurai neʼebé laʼo ho ninia tropa sira.
32 Se ó halo ona buat beik hodi foti an+
Ka se ó planu atu halo ida-neʼe,
Taka ó-nia liman ba ó-nia ibun.+
33 Susubeen neʼebé kedok bele sai manteiga
No buti inus bele sai raan,
Nuneʼe mós sai hirus makaʼas sei hamosu istori malu.+
31 Tuirmai neʼe mak Liurai Lemuel nia liafuan. Liafuan importante neʼebé ninia inan mak hanorin ba nia:+
2 Oh haʼu-nia oan,* saida mak haʼu tenke hatete ba ó?
Oh haʼu-nia oan neʼebé sai husi haʼu-nia knotak, saida mak haʼu sei hatete?
Oh oan husi haʼu-nia juramentu,+ saida mak haʼu sei hatete?
3 Keta husik feto sira halakon ó-nia forsa,+
No keta laʼo iha dalan neʼebé lori liurai sira atu lakon mohu.+
4 Liurai sira labele hemu tua, oh Lemuel,
Liurai sira labele hemu tua-uvas
No ukun-naʼin sira labele dehan: “Haʼu-nia tua iha neʼebé?”+
5 Sira labele hemu, atu nuneʼe la haluha lei neʼebé fó sai tiha ona
No la haluha kona-ba ema kiʼik nia direitu.
7 Husik sira hemu no haluha tiha sira-nia kiak,
No la hanoin-hetan tan sira-nia susar.
8 Ó tenke koʼalia hodi defende sira neʼebé labele defende an;
No ó tenke defende direitu husi ema hotu neʼebé atu mate ona.+
א [Alef]
10 Sé mak bele hetan feen neʼebé diʼak?*+
Nia folin-boot liu fali korál.*
ב [Bet]
11 Ninia laʼen tau fiar ba nia ho laran tomak,
No ninia laʼen la falta buat ida.
ג [Gimel]
12 Durante ninia moris tomak
Nia fó buat diʼak ba nia laʼen, laʼós buat neʼebé aat.
ד [Dalet]
13 Nia hetan bibi-malae fulun no hena-liñu,
Nia kontente atu halo serbisu ho ninia liman.+
ה [Hei]
14 Nia hanesan negósiu-naʼin nia ró sira,+
Nia lori ai-han husi fatin dook.
ו [Vau]
15 Nia mós hadeer sedu maski rai sei nakukun hela,
Nia prepara ai-han ba ninia umakain
No fahe hahán ba ninia atan-feto sira.+
ז [Zain]
16 Nia hanoin didiʼak kona-ba toʼos ida no sosa ida-neʼe;
Nia serbisu makaʼas hodi kuda uvas iha ninia toʼos.*
ח [Hetes]
ט [Tet]
18 Nia haree katak nia manán osan husi ninia negósiu;
Ninia ahi-oan nunka mate iha kalan.
י [Iod]
כ [Kaf]
20 Nia lolo liman atu ajuda ema kiʼik sira,
Nia loke ninia liman ba ema kiak sira.+
ל [Lamed]
21 Nia la hanoin demais kona-ba ninia umakain bainhira jelu-rahun tun,
Tanba ninia umakain tomak iha ona hena mahar* hodi hamanas an.
מ [Mem]
22 Nia suku rasik ninia hena kama nian.
Ninia roupa halo husi hena-liñu no husi kabas kór-violeta husi bibi-malae fulun.
נ [Nun]
23 Ema barak koñese ninia laʼen iha sidade nia portaun,+
Iha neʼebá mak ninia laʼen tuur hamutuk ho katuas sira husi rai neʼe.
ס [Samek]
24 Nia halo roupa* husi hena-liñu hodi faʼan
No nia faʼan sintu ba negósiu-naʼin sira.
ע [Ain]
25 Nia hatais forsa no kmanek hanesan ninia roupa,
No nia hateke ba futuru ho fiar an.*
פ [Pei]
צ [Sade]
27 Nia tau matan didiʼak ba serbisu hotu iha ninia uma-laran,
No nia la han ai-han baruk-teen nian.+
ק [Kof]
28 Ninia oan sira hamriik no dehan sai katak nia kontente;
Ninia laʼen hamriik no gaba nia.
ר [Reix]
29 Iha feto barak neʼebé matenek,*
Maibé ó diʼak liu fali sira hotu.
ש [Xin]
30 Furak bele sai falsu, no bonita bele ba tempu badak deʼit,*+
Maibé feto neʼebé hamtaʼuk Jeová mak sei simu hahiʼi.+
ת [Tau]
31 Fó kolen ba nia tanba buat neʼebé nia halo ona,+
No ninia serbisu sei lori hahiʼi ba nia iha sidade nia portaun.+
Ka “provérbios”.
Orj., “hatene”.
Ka “hanorin; treinu”.
Ka “hatene buat neʼebé tuir justisa”.
Ka “la todan ba sorin”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “lei”.
Haree “Siol” iha Glosáriu.
Ka “fahe husi pasta ida deʼit”.
Orj., “sira-nia ain”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Orj., “ulun”.
Ka “hahalok neʼebé la iha esperiénsia”.
Ka “Fila fali bainhira haʼu fó konsellu”.
Orj., “haʼu-nia espíritu”. Karik neʼe refere ba matenek husi Maromak nia espíritu.
Ka “konsellu”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “rai didiʼak”.
Ka “integridade”.
Orj., “feto neʼebé ó la koñese”. Karik neʼe mak ema neʼebé la halo tuir morál husi Maromak.
Orj., “feto estranjeiru”. Karik neʼe mak ema neʼebé fila kotuk ba morál husi Maromak.
Orj., “belun besik”.
Orj., “Ema hotu neʼebé bá”.
Ka “ema neʼebé hatudu nafatin integridade”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “lei”.
Ka “lia-loos”.
Ka “komprende didiʼak”.
Ka “kbiit atu komprende”.
Orj., “husar”.
Ka “Ho buat diʼak liu”.
Ka “hanorin; treinu”.
Haree Glosáriu.
Neʼe koʼalia kona-ba matenek.
Ka “kbiit atu tetu didiʼak”.
Karik neʼe refere ba Maromak nia hahalok sira neʼebé temi ona iha versíkulu sira antes neʼe.
Ka “neʼebé ó tenke ajuda”.
Ka “Se ó-nia liman”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “hanorin; treinu”.
Ka “lei”.
Ka “Tanba moris mai husi ó-nia laran”.
Ka karik “Hanoin didiʼak”.
Ka “haʼu-nia kbiit atu tetu didiʼak”.
Orj., “feto neʼebé ó la koñese”. Haree nota iha Prv 2:16.
Haree “Siol” iha Glosáriu.
Ka “dignidade”.
Ka “kbiit”.
Ka “hanorin; treinu”.
Haree Glosáriu.
Ka “bee fresku”.
Ka “bibi-íbex”.
Ka “ninia susun halo ó lanu”.
Orj., “feto neʼebé ó la koñese”. Haree nota iha Prv 2:16.
Orj., “feto estranjeiru”. Haree nota iha Prv 2:16.
Orj., “oan-mane”.
Ka “tempu veraun”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Ka “lei”.
Ka “hanorin ó”.
Ka “hodi hanorin; treinu”.
Orj., “feto estranjeiru”. Haree nota iha Prv 2:16.
Ka “prostituta”.
Orj., “halo ema neʼe hela deʼit paun fuan ida”.
Ka “halo adultériu”. Haree “Adultériu” iha Glosáriu.
Orj., “ema neʼebé la iha laran”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “rai didiʼak”.
Ka “lei”.
Orj., “feto neʼebé ó la koñese”. Haree nota iha Prv 2:16.
Orj., “feto estranjeiru”. Haree nota iha Prv 2:16.
Orj., “neʼebé la iha laran”.
Ka “Hatais roupa prostituta nian”.
Haree Glosáriu.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Haree “Siol” iha Glosáriu.
Ka “Kbiit atu tetu didiʼak”.
Orj., “buka laran neʼebé komprende”.
Ka “hatene tetu didiʼak”.
Ka “hanorin; treinu”.
Haree Glosáriu.
Ka “Prinsípiu”.
Ka “Husi tempu neʼebé labele sura”.
Ka “moris mai ho moras tuur-ahi nian”.
Orj., “tau marka kabuar iha bee leten”.
Ka “hametin”.
Ka “tau lei ba”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “hadeer nafatin”.
Lian Ebraiku kompara matenek hanesan feto ida.
Ka “Nia oho ona animál”.
Orj., “ema neʼebé la iha laran”.
Ka “Husik tiha ba kotuk sira neʼebé la iha esperiénsia”.
Orj., “ema neʼebé la iha laran”.
Haree “Siol” iha Glosáriu.
Ka “provérbios”.
Orj., “Oan-mane”.
Ka “komprende didiʼak”.
Ka “reputasaun”.
Orj., “sai dodok”.
Orj., “mandamentu”.
Ka “integridade”.
Orj., “ema neʼebé la iha laran”.
Ka “rai didiʼak”.
Ka “hanorin; treinu”.
Ka karik “mak laʼo iha dalan ba moris”.
Ka “habelar lia-anin”.
Ka “fó-han”.
Ka “laran-triste; terus”.
Ka “patraun”.
Orj., “dalan”.
Ka “fó sai matenek hanesan ai-fuan”.
Ka “neʼebé bosok”.
Haree nota iha Núm 14:44.
Ka “integridade”.
Ka “ema neʼebé moris ho hahalok loos”.
Ka “Ema neʼebé sai apóstata”. Haree “Apostazia” iha Glosáriu.
Orj., “Ema neʼebé la iha laran”.
Ka “taka metin liafuan ruma”.
Ka “salvasaun”.
Orj., “odi atu”.
Ka “bonita”.
Ka “hatudu domin neʼebé laran-metin”.
Ka “moe”.
Orj., “neʼebé kari”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Orj., “sei sai bokur”.
Orj., “rega bee barak”.
Neʼe mós refere ba sevada.
Ka “moe”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Ka “hanorin; treinu”.
Ka “hein atu fakar raan”.
Orj., “paun”.
Orj., “ema neʼebé la iha laran”.
Orj., “Buat neʼebé sai husi ema nia ibun”.
Ka “hatudu iha loron neʼe duni”.
Orj., “taka”.
Ka “koʼalia buat neʼebé tuir justisa”.
Orj., “sira neʼebé fó konsellu kona-ba”.
Ka “sente laran-triste”.
Orj., “Oan-mane”.
Ka “hanorin; treinu”.
Ka “korrije”.
Orj., “Buat neʼebé sai husi ema nia ibun”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Ka “kontrola buat neʼebé nia koʼalia”.
Orj., “sei sai bokur”.
Orj., “nunka rona liafuan siʼak”.
Orj., “kontente”.
Haree nota iha Núm 14:44.
Ka “neʼebé husu sujestaun ba malu”.
Karik rikusoin neʼebé hetan liuhusi bosok.
Orj., “halibur ho liman”.
Ka “liafuan”.
Ka “lei”.
Ka “komprende didiʼak”.
Ka “nia”.
Ka “la fó dixiplina; kastigu”.
Ka “badinas”.
Ka “laʼo tuir dalan neʼebé kleʼuk”.
Ka karik “lohi ema seluk”.
Ka “hatudu laran-diʼak ba malu”.
Ka “laran-moruk”.
Ka “ema beik laran-nakali”.
Ka “sira neʼebé hanoin didiʼak”.
Ka “mak bee-matan moris nian”.
Ka “fó saúde diʼak”.
Ka “integridade”.
Ka “hatudu kbiit atu komprende didiʼak”.
Ka “Hatán ho laran-maus”.
Ka “liafuan neʼebé hakanek ema nia laran”.
Ka “Nanál neʼebé fó kura”.
Ka “hanorin; treinu”.
Ka “korrije”.
Ka “buat neʼebé makaʼas liu”.
Haree “Siol” iha Glosáriu.
Ka “iha Abadon”. Haree “Abadon” iha Glosáriu.
Ka “han deʼit”.
Ka “nia sente kontente hanesan festa loron ba loron”.
Ka “konfuzaun”.
Orj., “naʼan husi karau neʼebé bokur”.
Orj., “Oan-mane”.
Orj., “ema neʼebé la iha laran”.
Ka “ema neʼebé hatene tetu didiʼak”.
Ka “la buka konsellu”.
Ka “kuandu iha konsellu-naʼin barak”.
Ka “Ema neʼebé komprende didiʼak”.
Haree “Siol” iha Glosáriu.
Ka “lori moe”.
Ka “fó”.
Ka “hanoin kleʼan kona-ba oinsá atu hatán; medita antes koʼalia”.
Ka “Ema neʼebé hateke mai ho oin-midar”.
Orj., “halo ruin bokur”.
Ka “resposta neʼebé loos”.
Orj., “moos”.
Haree “Ruah” iha Glosáriu.
Orj., “Duir”.
Ka “hasees an husi”.
Neʼe refere ba udan neʼebé tun maizumenus fulan-Abríl atu halo trigu no sevada iha fulin. Haree Ap. B15.
Ka “rikusoin neʼebé hadau ona”.
Orj., “diʼak”.
Orj., “ibun-midar”.
Ka “Kbiit atu komprende didiʼak”.
Ka “mak bee-matan moris nian”.
Ka “koʼalia ho kbiit atu komprende didiʼak”.
Orj., “no kura ruin sira”.
Ka “Ema neʼebé halo planu aat”.
Ka “glória”.
Haree “Dada sorteiu” iha Glosáriu.
Ka “hakmatek”.
Orj., “sakrifísiu barak”.
Ka “neʼebé komprende didiʼak”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “inan-aman”.
Ka “diʼak”.
Ka “ema-boot”.
Ka “fatuk neʼebé lori diʼak ba ninia naʼin”.
Ka “ema siʼak-teen ida neʼebé lori lia-menon”.
Orj., “hanesan husik bee suli sai”.
Orj., “Ema neʼebé la iha laran”.
Orj., “la hetan buat diʼak”.
Ka “mak diʼak atu kura”.
Ka “halo ruin sai maran”.
Orj., “matan”.
Orj., “sente moruk”.
Ka “husu multa”.
Ka “hatene tetu didiʼak”.
Ka “Nia hakribi”.
Ka “hanesan buat neʼebé ema atu tolan ho kaan-teen”.
Ka “torre”. Haree Glosáriu.
Ka “rona faktu”.
Ka “aten-brani”.
Ka “nia lakon esperansa”.
Ka “mai no buka-hatene didiʼak kona-ba nia”.
Haree “Dada sorteiu” iha Glosáriu.
Orj., “bele haketak”.
Orj., “Buat neʼebé sai husi ema nia ibun”.
Ka “ho integridade”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Ka “ema neʼebé laran-luak”.
Ka “kbiit atu tetu didiʼak”.
Orj., “diʼak”.
Ka “kbiit atu komprende didiʼak”.
Ka “nia husik liu deʼit”.
Orj., “Oan-mane”.
Ka “ibuibun”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Ka “fó kolen ba”.
Ka “Hanorin; Treinu”.
Ka “esperansa”.
Ka “ó mak hakarak nia mate”.
Ka “konsellu”.
Ka “ema neʼebé iha kbiit atu komprende”.
Ka karik “Nia buka iha tempu koʼa nian maibé la hetan buat ida”.
Ka “planu”. Orj., “konsellu”.
Ka “hatene tetu didiʼak”.
Ka “ninia integridade”.
Ka “dasin-fuan oin rua no fatin sukat nian oin rua”.
Ka “labarik-mane”.
Haree Glosáriu.
Ka “peñór”. Haree Glosáriu.
Ka “feto estranjeiru ida”.
Ka “sei sai metin”.
Ka “husu konsellu”.
Ka “atu dada ema ho ninia liafuan”.
Ka “dasin-fuan oin rua”.
Ka “dalan neʼebé nia atu laʼo bá?”
Ka “hamoos”.
Ka “hanoin”.
Ka “hetan buat diʼak”.
Ka karik “bee-suar neʼebé lakon lalais deʼit ba sira neʼebé buka mate”.
Ka “feen neʼebé ibuibun”.
Ka “nia hetan koñesimentu”.
Ka “ibuibun”.
Orj., “tolan”.
Ka “bele manán”.
Haree nota iha Núm 14:44.
Ka “hamutuk ho hahalok neʼebé la iha moe!”
Orj., “koʼalia nafatin”.
Ka “ema laran-loos hametin ninia dalan”.
Ka “reputasaun diʼak”.
Orj., “laran-diʼak”.
Ka “kastigu”.
Ka “labarik-mane; joven ida”.
Orj., “ninia ai-tonka hirus nian”.
Ka “kazu iha tribunál”.
Orj., “Feto neʼebé ó la koñese”. Haree nota iha Prv 2:16.
Ka “labarik-mane; joven ida”.
Ka “hanorin; treinu”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Ka “Keta ransu hamutuk ho”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Orj., “Tau tudik iha ó-nia kakorok”.
Ka karik “Keta sadere tan ba ó-nia matenek rasik”.
Orj., “maibé ninia laran la hamutuk ho ó”.
Ka “labarik neʼebé la iha aman”.
Orj., “Ida neʼebé sosa fali”.
Ka “hanorin; treinu”.
Ka “labarik-mane; joven ida”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Haree “Siol” iha Glosáriu.
Orj., “oan-mane”.
Orj., “rins”.
Ka “Keta ransu hamutuk ho”.
Orj., “tua-uvas”.
Ka “Hetan”.
Ka “prostituta”.
Orj., “feto estranjeiru”. Haree nota iha Prv 2:16.
Orj., “tua-uvas”.
Ka “sira neʼebé halibur hamutuk atu koko”.
Ka “haʼu la sente moras”.
Ka “Haʼu sei buka tan tua”.
Ka “uma”.
Ka “ho kbiit atu tetu didiʼak”.
Ka “hetan susesu; hetan salvasaun”.
Ka “Planu neʼebé beik”.
Ka “hanoin”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “buat midar ba ó”.
Ka “hatudu”.
Ka “sira neʼebé luta atu halo mudansa”.
Neʼe katak Jeová no liurai.
Orj., “reʼi ibun”.
Ka karik “Hatán ho loloos mak hanesan fó reʼi ida”.
Orj., “uma”.
Orj., “ema neʼebé la iha laran”.
Orj., “no simu dixiplina neʼe:”
Ka “provérbios”.
Ka “halo kópia no halibur”.
Ka “ó-nia maluk hamoe ó”.
Ka “konta sai segredu neʼebé ema fó-hatene ba ó”.
Ka “lia-anin neʼebé la diʼak”.
Ka “ninia naʼi nia moris”. Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Ka “prezente bosok nian”.
Orj., “nanál neʼebé mamar”.
Ka karik “ema neʼebé laran-makerek”.
Ka “soda; álkali”.
Orj., “ema neʼebé odi ó”.
Neʼe katak halo mamar nia laran.
Ka “feen neʼebé ibuibun”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Orj., “nakdedar”.
Ka karik “Malisan neʼebé ema la merese simu sei la sai realidade”.
Haree Glosáriu.
Ka “hakanek ema hotu”.
Ka karik “no mete”.
Ka “hanesan buat neʼebé ema atu tolan ho kaan-teen”.
Ka “Tanba ninia laran tomak mak aat tebes”.
Orj., “ema oin-foun”.
Orj., “ema estranjeiru”.
Ka karik “inimigu fó reʼi ho laran-makerek”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Orj., “nia sama bani-been neʼebé foin foti husi knuuk”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Orj., “oan-mane”.
Ka “kontra; insulta”.
Ka “kastigu”.
Ka “peñór”. Haree Glosáriu.
Ka “feto estranjeiru ida”.
Ka “Feen neʼebé ibuibun”.
Neʼe bele refere ba belun sira neʼebé ajuda malu atu halo mudansa neʼebé diʼak.
Haree “Siol” iha Glosáriu.
Ka “Abadon”. Haree Glosáriu.
Ka “Fó ó-nia laran; Tau atensaun”.
Ka “leaun-oan”.
Ka “halo sala”.
Orj., “Maibé nia”.
Ka “hatene tetu didiʼak”.
Ka “justisa”.
Ka “integridade”.
Orj., “Oan-mane”.
Ka “belun ho ema neʼebé han ho kaan-teen”.
Ka “hatene tetu didiʼak”.
Ka “ema neʼebé sempre hamtaʼuk Maromak”.
Haree “Nefes” iha Glosáriu.
Ka “rai-kuak”.
Ka “laran-moras”.
Ka karik “Ema foti an”.
Orj., “sei sai bokur”.
Orj., “neʼebé halo ninia kakorok toos”.
Ka “prostituta”.
Ka karik “Maibé ema laran-loos buka atu proteje ninia moris rasik”.
Haree “Ruah” iha Glosáriu.
Neʼe katak nia mak fó moris ba sira.
Ka “Dixiplina; Kastigu”.
Ka “Hanorin; Treinu”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “profeta nia vizaun; revelasaun”.
Haree “Ruah” iha Glosáriu.
Ka “ema nia juramentu neʼebé inklui malisan”.
Ka “Nakdedar”.
Ka “hanesan tau lasu ida”.
Ka karik “buka atu ukun-naʼin simu sira”.
Ka “halo aas”.
Liafuan Ebraiku neʼe refere ba prosesu halo nabeen besi hodi bele sai moos.
Ka “hatete aat”.
Husi versíkulu neʼe Agur koʼalia fali ba Itiel no Ukal.
Orj., “sira-nia tee rasik”.
Ka “sangesuga”. Neʼe mak ular kiʼik oin ida neʼebé moris iha bee no xupa raan bainhira belit ba ema ka animál.
Haree “Siol” iha Glosáriu.
Ka “uádi”. Haree Glosáriu.
Ka “neʼebé diʼak liu”.
Ka “feto neʼebé halo adultériu”. Haree “Adultériu” iha Glosáriu.
Ka “ema la hadomi”.
Ka “tempu veraun”.
Ka “fahe ba grupu-grupu”.
Orj., “oan-mane”.
Ka “kazu”.
Ka “matenek”.
Haree Glosáriu.
Ka “Ho osan neʼebé nia manán, nia kuda uvas iha ninia toʼos”.
Orj., “Nia kesi ninia knotak ho kbiit”.
Ka “roka”.
Ka “kida”.
Orj., “dalas rua”.
Ka “faru laran”.
Ka “nia hamnasa kona-ba futuru”.
Ka “Ninia nanál hanorin ho domin”.
Ka “diʼak”.
Ka “saugati deʼit”.