-
Iha esperansa ba mundu neʼe ka lae?Matan-moris bá!—2017 | No. 6
-
-
INFORMASAUN IHA OIN | IHA ESPERANSA BA MUNDU NEʼE KA LAE?
Iha esperansa ba mundu neʼe ka lae?
IHA fulan Janeiru, tinan 2017, grupu sientista sira fó sai anúnsiu ida neʼebé triste tebes katak lakleur tan sei mosu dezastre boot neʼebé sei halakon mundu tomak. Sientista sira-neʼe mós uza relójiu simbóliku ida no sira muda relójiu nia daun tuir mundu nia situasaun. Relójiu simbóliku neʼe hatudu katak agora hela deʼit minutu rua ho balu antes mundu nia rohan, neʼe katak besik liu se kompara ho tinan hira liubá.
Iha tinan 2018, sientista sira sei haree fila fali mundu nia situasaun hodi hatene mundu nia rohan besik liután ka lae. Entaun, Ita rasik hanoin oinsá, mundu nia situasaun sei sai aat liután ka lae? Iha esperansa ba mundu neʼe ka lae? Karik Ita hanoin pergunta neʼe susar tebes atu hatán. Tuir loloos, laʼós ema hotu fiar katak mundu neʼe sei lakon. No matenek-naʼin sira mós iha hanoin oioin kona-ba neʼe.
Maski nuneʼe, ema millaun ba millaun fiar katak mundu neʼe sei la lakon no ema nia moris sei sai diʼak liu. Sira hatete katak, sira iha evidénsia neʼebé bele prova ida-neʼe. Entaun, evidénsia saida mak sira iha? No iha duni esperansa ba mundu neʼe ka lae?
-
-
Ema barak nia hanoinMatan-moris bá!—2017 | No. 6
-
-
INFORMASAUN IHA OIN | IHA ESPERANSA BA MUNDU NEʼE KA LAE?
Ema barak nia hanoin
ITA sente laran-taridu no taʼuk ka lae kuandu rona notísias aat barak? Tuir loloos, ema barak mós sente hanesan neʼe. Iha tinan 2014, Barack Obama, prezidente ba rai-Estadus Unidus hatete katak tanba jornál, televizaun no rádiu fó sai notísias barak neʼebé aat, tan neʼe ema barak hanoin katak mundu sai runguranga no ema la bele hadiʼa situasaun neʼe.
Depois nia hatete liafuan sira-neʼe, nia mós koʼalia kona-ba dalan oioin atu hadiʼa problema barak iha mundu neʼe. Barack Obama hanoin katak ninia planu sira mak hanesan “notísias diʼak” no nia mós fiar katak mundu nia situasaun sei sai diʼak fali. Nia hatete katak se ema hakaʼas an, sira bele hadiʼa mundu nia problema, no mundu neʼe sei la lakon.
Ema barak mós hanoin hanesan neʼe. Porezemplu, ema balu neʼebé tau fiar ba siénsia, fiar katak teknolojia foun bele hadiʼa mundu neʼe. Matenek-naʼin ida kona-ba teknolojia, ho fiar an hatete katak iha tinan 2030, ita-nia teknolojia sei sai diʼak liu ba dala 1.000. No iha tinan 2045, teknolojia sei sai diʼak liu ba dala rihun ba rihun. Nia hatutan tan: “Maski ohin loron ita hasoru problema barak liu fali uluk, maibé tanba ita iha teknolojia neʼebé diʼak, neʼe ajuda ita atu bele rezolve problema sira-neʼe ho lalais liu.”
Se nuneʼe, mundu nia situasaun aat duni ka lae? Mundu neʼe sei lakon duni ka lae? Maski sientista no polítiku-naʼin sira fó sai esperansa oioin, maibé ema barak nafatin hanoin barak kona-ba futuru. Tanbasá?
ARMAS NEʼEBÉ IHA FORSA BOOT. Maski Nasoins Unidas no organizasaun barak hakaʼas an atu hanetik nasaun sira atu la halo armas nukleár, maibé sira la konsege halo ida-neʼe. Ukun-naʼin sira neʼebé ulun-toos lakohi simu lei foun kona-ba armas. Nasaun sira neʼebé uluk iha ona bomba nukleár hafoun fali sira-nia bomba no mós halo tan bomba foun neʼebé iha forsa boot liu. Laʼós neʼe deʼit, nasaun sira neʼebé uluk la iha armas neʼebé forsa boot, agora sira iha armas neʼebé bele oho ema barak tebes.
Ohin loron nasaun barak prontu atu halo funu nukleár, no neʼe halo mundu sai fatin neʼebé la seguru, maski iha tempu “dame”. Livru ida (Bulletin of the Atomic Scientists) fó sai katak buat ida tan neʼebé bele ameasa ita-nia dame mak karik iha futuru ema sei inventa armas funu nian, neʼebé bele serbisu mesak, no ema la presiza kontrola.
ITA-NIA SAÚDE. Maski siénsia laʼo ba oin, maibé siénsia nafatin iha limite kona-ba oinsá atu kura ema nia moras. Problema sira hanesan tensaun, isin-bokur, poluisaun, no droga aumenta ba daudauk no neʼe hamosu moras oioin. Ema barak mate tanba moras oioin hanesan kankru, moras-fuan, no raan-midar. Moras seluk mós aumenta ba beibeik, hanesan moras mentál. No iha tinan hirak-neʼe nia laran, ita mós haree moras oioin neʼebé perigu loos, hanesan moras Ebola no moras Zika. Neʼe hatudu katak moras aumenta ba beibeik no ema la bele kura, no haree hanesan moras hotu sei nunka lakon.
EMA ESTRAGA AMBIENTE. Fábrika sira estraga no halo foʼer mundu. Tinan-tinan ema millaun ba millaun mate tanba poluisaun.
Ema iha komunidade no governu kontinua soe foʼer arbiru deʼit ba tasi, hanesan sasán médiku ka agrikultura nian, plástiku, no buat seluk tan. Livru ida (Encyclopedia of Marine Science) esplika: “Venenu husi foʼer neʼebé ema soe ba tasi kontamina ikan no ai-horis sira iha tasi, no neʼe mós kona ema neʼebé han ikan sira-neʼe.”
Laʼós neʼe deʼit, ohin loron, susar atu hetan bee moos. Hakerek-naʼin ida husi Bretaña, naran Robin McKie hatete: “Lakleur tan, problema kona-ba bee moos sei kona mundu tomak.” Polítiku-naʼin sira hatete katak ema mak hamosu susar neʼe no ikusmai neʼe sei sai problema neʼebé sériu.
DEZASTRE NATURAIS. Anin-fuik, rai-lakan, udan makaʼas no rai-nakdoko hamosu dezastre oioin hanesan bee-saʼe no rai halai. Ohin loron ema barak liu mate ka hetan susar tanba dezastre naturais. Estudu ida husi NASA (National Aeronautics and Space Administration) iha rai-Estadus Unidus fó sai katak karik sei mosu tan anin-fuik neʼebé boot tebes, temperatura manas liu, no klima neʼebé la tuir tempu. Se nuneʼe, natureza bele halakon mundu neʼe ka lae?
Karik Ita mós hanoin hela kona-ba buat seluk tan neʼebé bele halakon mundu neʼe. Maibé hodi hanoin kona-ba buat aat oioin neʼebé akontese iha mundu neʼe, sei la ajuda Ita atu hetan resposta kona-ba futuru. Ema balu sente katak rona ba polítiku-naʼin no sientista sira mós sei la ajuda ita. Tuir loloos, ema barak hetan ona resposta ba sira-nia pergunta kona-ba mundu nia situasaun no futuru. Iha neʼebé mak ita bele hetan resposta sira-neʼe?
-
-
Saida mak Bíblia hanorin?Matan-moris bá!—2017 | No. 6
-
-
Buat neʼebé sientista sira fó sai kona-ba mundu nia rohan sei la akontese, tanba Maromak promete futuru neʼebé kapás
INFORMASAUN IHA OIN | IHA ESPERANSA BA MUNDU NEʼE KA LAE?
Saida mak Bíblia hanorin?
TINAN atus ba atus liubá, Bíblia fó sai nanis ona katak mundu nia situasaun sei sai aat. Bíblia mós koʼalia kona-ba futuru neʼebé kapás ba ita ema. Ita bele tau fiar ba Bíblia nia liafuan tanba buat neʼebé Bíblia hatete nanis sempre sai loos.
Hanoin toʼok kona-ba Bíblia nia profesia sira tuirmai neʼe:
“Nasaun sei hamriik hasoru nasaun seluk no ukun ida sei hamriik hasoru ukun seluk, no rai sei hamlaha no sei iha rai-nakdoko iha fatin oioin.”—Mateus 24:7.
“Iha loron ikus sira sei mosu problema barak neʼebé susar atu tahan. Tanba ema sei hadomi deʼit sira-nia an, hadomi osan, gaba an, loko an, koʼalia aat, la halo tuir inan-aman, la fó-agradese, la laran-metin, la hadomi malu, ulun-toos, konta ema nia vida, la kontrola an, siʼak, la hadomi buat neʼebé diʼak, traidór, lakohi simu konsellu, sai foti-an, hadomi deʼit ksolok duké hadomi Maromak.”—2 Timóteo 3:1-4.
Profesia sira-neʼe, esplika kona-ba mundu nia sitasaun neʼebé aat. No ohin loron, ita haree mundu neʼe runguranga duni no ema la bele hadiʼa ida-neʼe. Bíblia hatete katak ema la iha matenek no kbiit atu hadiʼa mundu nia situasaun. Haree toʼok eskritura sira tuirmai neʼe:
“Ema ida hanoin katak ninia dalan mak loos, maibé dalan neʼe nia rohan mak mate.”—Provérbios (Amsal) 14:12.
“Ema domina ema seluk, no neʼe lori deʼit susar.”—Eclesiastes (Pengkhotbah) 8:9.
“Ema . . . la iha kbiit atu hili ninia hakat rasik.”—Jeremias (Yeremia) 10:23.
Se ema kontinua halo hahalok aat, karik neʼe sei hamosu dezastre neʼebé boot tebes iha mundu tomak. Maibé tuir loloos, neʼe sei nunka akontese! Tanbasá? Haree toʼok saida mak Bíblia hatete:
Maromak “harii metin ona mundu . . . neʼe sei la muda husi ninia fatin ba nafatin”.—Salmo (Mazmur) 104:5.
“Jerasaun ida lakon, no jerasaun ida mosu, maibé mundu iha ba nafatin.”—Eclesiastes (Pengkhotbah) 1:4.
“Ema laran-loos sira sei simu rai nuʼudar sira-nian, no sira sei moris ba nafatin iha rai.”—Salmo (Mazmur) 37:29.
“Sei iha ai-han barak iha rai; foho-tutun sira sei nakonu ho ai-han.”—Salmo (Mazmur) 72:16.
Bíblia fó resposta neʼebé klaru ba ita. Ema hotu sei la mate tanba poluisaun, falta hahán no bee, ka moras peste. Mundu mós sei la lakon tanba funu nukleár. Tanbasá? Tanba Maromak sei hadiʼa mundu nia situasaun. Maski ohin loron, Maromak husik ema ida-idak atu uza sira-nia liberdade, maibé ikusmai sira mós sei hetan rezultadu husi sira-nia hahalok. (Galásia 6:7) Tuir loloos, mundu neʼe la hanesan ho karreta neʼebé halai sai husi ninia dalan no ikusmai hetan dezastre boot. Tanbasá? Tanba Maromak sei la husik ema estraga mundu neʼe toʼo la bele hadiʼa tan.—Salmo (Mazmur) 83:18; Ebreu 4:13.
Laʼós neʼe deʼit, Maromak mós sei haraik dame barak. (Salmo [Mazmur] 37:11) Neʼe mak esperansa balu neʼebé Testemuña ba Jeová millaun ba millaun aprende ona husi Bíblia.
Testemuña ba Jeová sira mai husi nasaun, rasa, no língua oioin. Sira adora Maromak neʼebé loos mesak deʼit, neʼebé naran Jeová. Sira la hanoin demais kona-ba mundu nia futuru tanba Bíblia hatete: “Neʼe mak liafuan husi Jeová, Kriadór ba lalehan, Maromak neʼebé loos, Ida neʼebé kria rai, no Kriadór neʼebé halo neʼe sai metin, nia la kria rai ho saugati deʼit, maibé nia kria neʼe atu ema bele hela bá, nia dehan: ‘Haʼu mak Jeová, no la iha ida seluk.’”—Isaías (Yesaya) 45:18.
Informasaun neʼe fó sai Bíblia nia hanorin kona-ba mundu no ema nia futuru. Atu hetan informasaun liután, haree lisaun 5 husi broxura Liafuan Diʼak Husi Maromak. Livru neʼe husi Testemuña ba Jeová no Ita bele hetan iha sítiu www.jw.org/tdt
Ita mós bele haree vídeo Tanbasá mak Maromak kria mundu? iha sítiu www.jw.org/tdt. (Klik LIVRU & VÍDEO > VÍDEO SIRA)
-