IJIIR I Watchtower a KOSON ITYAKERADA SHA INTANET YÔ
Iyoukura
IJIIR KOSON ITYAKERADA SHA INTANET
Tiv
K
  • Ker
  • BIBILO
  • ITYAKERADA
  • MBAMKOMBO
  • bt ityou. 3 pp. 20-27
  • Ve “Iv a Icighan Jijingi”

Vidio môm ngi hen ijiir ne ga

Ya se anyi, zayol ngu sha vidio ne.

  • Ve “Iv a Icighan Jijingi”
  • “Eren Shiada” sha Kwagh u Tartor u Aôndo “Vighe Vighe”
  • Atineakaa a Kiriki
  • Ngeren u A Lu Kwaghmôm vea U U Bugh la Yô
  • “Ve Cii Ve Kohol Ijiir i Môm” (Aerenakaa 2:1-4)
  • “Hanmô Ve yô Nan Ungwa Ve Lu Lamen ken Zwa u Nan” (Aer. 2:5-13)
  • “Peteru Kighir Mough Sha” (Aer. 2:14-37)
  • “I Er Hanma Wen Batisema” (Aerenakaa 2:38-47)
  • Ior Mba Ken “Hanma Zwa Cii” Ungwa Loho U Dedoo
    Iyoukura U Yôôn Tartor u Yehova—2005
  • Mba Eren Batisema Ken Iti I Ana Man Ken Iti I Nyi?
    Iyoukura U Yôôn Tartor u Yehova—2010
  • “Hegen Ne Gema Ne Hingir Nongoior u Aôndo”
    Iyoukura U Yôôn Tartor u Yehova—2014
  • Mbahenen mba Yesu Ngohol Icighan Jijingi
    Hen Akaainjaa ken Bibilo
Seer Nengen
“Eren Shiada” sha Kwagh u Tartor u Aôndo “Vighe Vighe”
bt ityou. 3 pp. 20-27

ITYOUGH 3

Ve “Iv a Icighan Jijingi”

Akaa a yange er shighe u i iv ve a icighan jijingi sha iyange i Pentekosti la

Ityough kin Har sha Aerenakaa 2:1-47

1. Pase er yange i lu sha iyange i Iniongo i Pentekosti yô.

YANGE ikpelaior hingir yar yar sha ugodobi mba ken Yerusalem.a Mnyim lu duen sha atse a nanden nagh ken tempel kôndon yemen sha war war er Mbalevi lu wan atsam a iwuese la (I nger atsam shon ken Upasalmi 113 zan zan 118). Man ikyav tese ér mbagenev lu tôôn atsam ne, mbagenev lu lumun. Ior kpishi mba ve va ken Yerusalem la iv sha ugodobi poo. Yange ve due sha ajiir a icaa er ken Elam man Mesopotamia man Kapadoshia man Ponti man Igipiti man Roma nahan, ve va ken Yerusalem.b Yange ve va iniongo i nyi? Ve va iniongo i Pentekosti i i yilan i kpaa ér “iyange i iyiagh ki tsutswagh” la. (Num. 28:26) Yange i er iniongo ne hanma inyom shighe u i sunda barli i bee, nahan i gema i hii u sundan alakema yô. Iyange ne lu iyange iemberegh.

Maape u tesen ajiir a ior mba yange ve ungwa loho u dedoo sha iyange i Pentekosti 33 la ve due la. 1. Uharegh: Libia, Igipiti, Etiopia, Bitinia, Ponti, Kapadoshia, Yudia, Mesopotamia, Babilon, Elam, Media, man Parta. 2. Ugeri: Roma, Alekesanderia, Memfishi, Antioki (u ken Shiria), Yerusalem man Babilon. 3. Ajiir a ken mnger: Zegemnger u Mediterenia, Zegemnger u il, Zegemnger u Nyian, Zegemnger u Caspia, man Zegemnger u Pershia.

YERUSALEM LU ITINE I KWAGHAÔNDO U MBAYUDA

Akaa kpishi a yange er i nger ken mtom ma hiihii ma ken Aerenakaa la cii, yange er lu ken Yerusalem. Gar ne yange lu sha igyungu igen ken agungu a lu sha iwo, hen haregh u lu hen atôatô u Yudia la. Mough hen ijiir ne yem hen Zegemnger u Mediterenia la, kuma er ukilomita 55 nahan. Ken inyom i 1070 C.S.Y la, Tor Davidi nôngo ityav hemba gar u taver, u lu sha Uwo u Shion ne, nahan gema un hingir gartamen u Iserael u sha ayange a tsuaa la.

Uwo ugen u yange u dondo a Uwo u Shion la yô, lu Uwo u Moria. Sha kwagh u adini u Mbayuda a tese yô, ka hen Uwo ne Aberaham yange nôngo u sôngon Isaka nan nagh er anyom 1,900 nahan ken ijime, cii ve akaa a i nger ken Aerenakaa la va er ye. Uwo u Moria maa va hingir vegher u gar ne, sha shighe u Solomon maa tempel u Yehova u hiihii sha u la. Tempel la maa hingir itine i kwaghaôndo u Mbayuda man ijiir i ve eren akaa agen her ayange ayange yô.

Yange lu hen tempel u Yehova ne Mbayuda mba civir Aôndo sha tar cii ve va kohol sha u nan nagh shi civir Aôndo shi eren uiniongo mba ve eren sha ashighe ashighe la ye. Yange ve eren nahan sha u kuran tindi u Aôndo wa ér: “Ken inyom i môm, nomsombaiorov ou cii ve̱ va sha ishigh ki TER, Aôndo wou, kwa tar, hen ijiir i Una tsuwa la.” (Dut. 16:16) Shi Zegeatejir u Sanhederin la kpa lu ken Yerusalem, atejir ne lu koti u hemban cii u Mbayuda. Atejir ne yange a lu a utyombaiorov kpa ker, mba ve nengen ér akaa nga zan vough vough ken gomoti yô.

2. Ka akaa a kpilighyol a nyi yange er sha iyange i Pentekosti u inyom i 33 laa?

2 Nahan sha iyange igen pepe er ahwa ataankaranyiin nahan ken fam u inyom i 33 la, kwagh er u kpilighyol u a ôr kwagh a mi anyom kpishi yô. Yange ica i gbe ga yô ihyulan due sha aôndo er ahumbe a taver ka a toon nahan, shin “ihuran due sha, lu er ijeverahumbe nahan.” (Aer. 2:2; Icighan Bibilo) Yange ihyulan i taveraa la iv ken iyou i mbahenen mba Yesu 120 kohol ker la. Maa kwagh u kpilighyol ugen er. Ve nenge a akaa a lun er iniomborusu nahan, sen va tema hanma orhenen sha ityou.c Maa mbahenen mbara “iv a cighan jijingi” nahan ve hii u lamen ijô kposo kposo! Mbahenen mbara mba dugh ken iyou la yô, kwagh la kpiligh ior mba ve va ken Yerusalem mba ve lu sha ugodobi la iyol, sha ci u mbahenen lu lamen ken ijô i mbavannya mbara! Yange “hanmô ve yô nan ungwa ve lu lamen ken zwa u nan.”—Aer. 2:1-6.

3. (a) Er nan ve a fatyô u kaa ér Pentekosti u inyom i 33 la, lu kwagh u vesen u za hemen ken mcivir u mimi? (b) Peteru yange er tom a kii i môm ken “akii a Tartor” la ken kwaghôron u na sha iyange i Pentekosti u inyom i 33 la nena?

3 Kwagh u kpilighyol u er ne tese kwagh u vesen u za hemen ken mcivir u mimi yô. Lu mmar u ikyurior i Iserael u ken jijingi, ka tiônnongo u Mbakristu u mba i shigh ve mkurem je la. (Gal. 6:16) Nahan kpa, akaa a vesen agen kpa er. Shighe u Peteru lu lamen a ikpelaior sha iyange shon la, a er tom a kii i hiihii ken akii atar aa “akii a Tartor” la. Lu u hanma kii yô, ia bugh ian injaa sha ci u ma nongoior sha er u zua a averen a injaa yô. (Mat. 16:18, 19) Kii i hiihii ne yange i bugh gbenda sha ci u Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr ityô i Mbayuda la ve ungwa loho u dedoo shi i tsegha ve sha icighan jijingi u Aôndo.d Lu u ve kpa vea hingir Iserael u ken jijingi, sha nahan yô, vea lu a ishimaverenkeghen i za hemen ken Tartor u Mesiya, vea lu ator man upristi. (Mpa. 5:9, 10) Lu u shighe a karen yô, Mbasamaria kua ior mba ken Atôatyev kpaa vea zua a ian la. Nyian ne ka nyi Mbakristu vea fatyô u henen ken akaa a injaa a yange er sha iyange i Pentekosti u inyom i 33 laa?

“Ve Cii Ve Kohol Ijiir i Môm” (Aerenakaa 2:1-4)

4. Nyian ne tiônnongo u Kristu ngu zan hemen a tom u tiônnongo u sha ayange a mbaapostoli u i ver ken inyom i 33 la hii u eren la nena?

4 Tiônnongo u Kristu yange hii a mbahenen mba kuman er 120 nahan mba yange “ve cii ve kohol ijiir i môm” sha ruumyou u sha shi i tsegha ve sha jijingi la. (Aer. 2:1) Sha iyange shon la i er ior udubu imôngo batisema ve hingir Mbakristu. Kwagh ne lu mhii u nongo u u ze hemen u samber sha tar zan zan nyian ne! Mbakristu mban ka nomso man kasev mba cian Aôndo mba ve lu tiônnongo u Kristu nyian la. Ka ve ve lu “pasen loho u dedoo u Tartor” la sha er u ‘tser tar, u lu shiada hen akuraior cii’ ve mkurtar una mase van ye.—Mat. 24:14.

5. Ka iveren i nyi Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la man mba sha ayange ne ve zough a mi sha u kohol vea tiônnongo u Kristu?

5 Lu u tiônnongo u Kristu la una wase mba i shigh ve mkurem la shi una taver ve ken jijingi. Shighe a karen yô, shi una wase mba ve lu “iyôngo igen” la shi ve kpa una taver ve cii ken jijingi. (Yoh. 10:16) Paulu yange nger washika hen Mbakristu mba ken Roma, pase er iwasen i mba ken tiônnongo ve ne ayol a ve la i gbe un kwagh yô. A kaa ér: “Gadia sarem tsung u ma m zough ishigh a ven, ma m wase ne sha akaa a ken jijingi, sha er jighjigh u nan wen una taver yô; shin de m kaa mer, sha er se taver ayol a ase asema sha jighjigh u nan u hanmô wase yô, u wen kpaa, u wam kpaa.”—Rom. 1:11, 12.

ROMA LU GARTAMEN U TARTOR

Shighe u akaa a i nger ken takeda u Aerenakaa la yange er la, Roma lu gar u vesen man u hemban lun a tahav cii. Roma lu gartamen u tar u hemban lun a tahav sha tar cii hen shighe la. Lu hemen hii hen Ingila za ar hen Imbusutariyan i Afrika man hii hen Ityeku i Atlantic Ocean za ar hen Persian Gulf.

Ior mba yange ve lu ken Roma la, lu ior mba yange ve due sha ajiir kposo kposo shi aeren a ityôô a ve kpa kaha shi ve lamen ijô kposo kpsoso shi ve na jighjigh a mbaaôndo kposo kposo yô. Igbenda yange lu ken tartor ne kpishi, nahan ior mba sha ajiir agen kpishi ve mough ve va ken Roma. Shi utso kpishi yange ve mough ve va nyôr hen ihyongo i Ostia, i i lu ikyua a Roma la. Yange ve tôô akaa a taver ishe kpishi man akaayan ve va na ior ken Roma.

Sha shighe u mbaapostoli la ior mba hemban miliôn môm nahan lu ken gar u Roma. Alaghga tsô, tiôn u iyengeior ne lu ikpan, mbagen lu aferaior a bo, mbagen lu mbayev mba yange i tee ve ken Roma, mbagen lu mbayev mba mbamaren vev ta ve kera, mbagen di yô, lu mba i kôr ve ikpan ken utya yô. Ior mba i va a ve ken Roma la, mbagen lu Mbayuda mba ken Yerusalem, mba yange Torshoja Pompey hemen shoja i Mbaroma ve za hemba ve ityav ken inyom i 63 la.

Ior mba yange ve lu ken Roma kpishi lu atsanaior a yange a lu ken ayou a taven sha a ior ve kohol ve lu ker kpishi la. Ior mban yange ve veren ashe sha gomoti ér a naan ve kwaghyan. Utor mba ken tartor ne, yange ve maa ayou a doonashe sha er ior ve nenge yô. Ayou ne yange a kua mbaagirigi mba eren anumbe man a ior nôngon wav vea annyamev wuan ayol a ve man a anyinya gban ayem her yô. Ior mba yange ve za sha ajiir ne cii ve nenge anumbe gbilin.

6, 7. Tiônnongo u Kristu nyian ngu eren tom u Yesu wa se ér se pase ior mba ken akuraior cii kwagh la nena?

6 Nyian ne kpa, tiônnongo u Kristu ngu eren tom u tiônnongo u sha ayange a mbaapostoli la kpa eren la. Yesu yange na mbahenen nav tom u u taver kpa shi lu tom u ua na ve msaanyol yô. A kaa a ve ér: “Za nen za gema nen ior mba ken akuraior cii ve hingir mbahenen, eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man icighan jijingi shi tesen nen ve u kuran atindi a m we ne la cii.”—Mat. 28:19, 20.

7 Nyian ne, Yehova ngu eren tom a tiônnongo u Mbashiada mba Yehova u eren tom ne. Er ior ve lamen ijô kposo kposo yô, ka i lu ican u pasen ve kwagh. Nahan kpa, Mbashiada mba Yehova gber ityakeda i pasen Bibilo ken ijô i hemban 1,000 nahan. Aluer u ngu zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe shi eren tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la yô, i saan we iyol. U ngu ken ior kpuaa nyian sha tar mba ve lu a ian i civirigh i eren shiada sha kwagh u iti i Yehova vighe vighe yô!

8. Ka iwasen i nyi se zuan a mi ken tiônnongo u Kristu?

8 Yehova Aôndo na se tsombor u anmgbianev sha tar cii u wasen se u wan ishima saan saan ken ashighe a ican ne. Paulu yange nger Mbakristu mba ve lu Mbaheberu la washika ér: “Se waan nen hanma wase ikyo sha er ishima ia taver se u tesen dooshima shi eren akaa a dedoo yô; se bunden nen mbamkombo asev er i lu ikye i mbagenev u eren nahan la ga, kpa se taver nen hanma wase ishima. Se hemba eren nen nahan cii, er ne nenge iyange la i lu mgbôghom yô.” (Heb. 10:24, 25) Tiônnongo u Kristu la ka iyua i Yehova a ne u sha er u zua a ian i taver mbagenev asema shi we kpa u zua a ishimataver yô. Nahan luun kôôsôô vea anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo. Mayange de bundu mbamkombo mba Mbakristu ga!

“Hanmô Ve yô Nan Ungwa Ve Lu Lamen ken Zwa u Nan” (Aer. 2:5-13)

Mbahenen mba Yesu mba pasen Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr ityô i Mbayuda la kwagh sha godobi u ior banen sha mi ga yô.

“Se ungwa mba ôron akaa a kpilighyol a Aôndo a er yô, ken ijô yase.”—Aerenakaa 2:11

9, 10. Er nan ve ior mbagenev ve lu nôngon kwagh kpoghuloo ér vea pase ior mba ken ijô igen kwagha?

9 Hen ase er yange a saan Mbayuda kua mbara mba ve nyôr a nyôr ityô i Mbayuda la iyol sha iyange i Pentekosti u inyom i 33 la yô. Ikyav tese ér ior kpishi mba ve lu hen iniongo ne la lu mba lamen zwa Grika shin zwa Heberu. Nahan kpa, “hanmô ve yô, nan ungwa [mbahenen] mbara lu lamen ken zwa u nan.” (Aer. 2:6) Mba yange ve ungwa loho u dedoo ken zwa ve la, yange saan ve iyol je ka u henen a hen ga. Kpa Mbakristu mba sha ayange ne yô, i na ve iyua i lamen ken ijô kposo kposo sha ivande ga. Kpa nyian ne ior kpishi mba pasen loho u Tartor la hen akuraior cii. Nena yô? Mbagenev hen zwa u he sha er vea mough a za pasen kwagh ken tiônnongo u i eren mkombo ken zwa ugen ikyua a ve shin vea za pase kwagh ken tar u icaa yô. Ashighe kpishi iniôngon ve i pasen kwagh la ka i doo ior mba ve pasen ve kwagh la kpen kpen.

10 Nenge ase kwagh u Christine vea Mbashiada mbagenev utaankaruhar mba yange ve hii u henen zwa u Gujarati la. Yange va zua a gumkwase u lamen zwa Gujarati u ve eren tom imôngo yô, maa a sugh gumkwase ne ken zwa na. Kwagh ne yange doo kwase ne kpishi nahan soo u fan er i hii ve Christine lu nôngon ér una hen zwa u taver kpishi er zwa Gujarati nahen yô. Kwagh ne na yô, Christine zua a ian i pasen kwase ne kwagh. Gumkwase ne yange kaa a Christine ér: “Sha mimi yô, u ngu a kwagh u hange hange u u soo u ôron mo yô.”

11. Se wa agoyol u pasen ior mba ve lamen ijô igen la loho u Tartor nena?

11 Jighilii yô, ka se cii se fatyô u henen zwa ugen ga. Nahan kpa se fatyô u wan iyol pasen nongoior u u lamen zwa ugen la kwagh. Nena yô? Gbenda môm yô, se fatyô u eren tom a JW Language® app u henen er i sughun ior sha gbenda u taver ga, ken ijô i ior ve hembe lamen hen ijiir you la yô. Shi u fatyô u henen asemberatii kpuaa ken zwa la a aa mgbegha ior u henen kwagh u Bibilo yô. Tese ve ve za sha jw.org shi u fatyô u tesen ve uvidio kposo kposo man ityakeda i i lu ken zwa ve la. Aluer se mba eren tom a ikyav yasev mbi pasen kwagh la u pasen ior kwagh yô, se kpa a saan se iyol er anmgbianev asev mba sha ayange a mbaapostoli la kpa saan ve iyol zum u ior mba ken ityar igen ungwa loho u dedoo “hanmô ve ken zwa u nan” ve kpiligh ve iyol nahan.

MBAYUDA MBA KEN MESOPOTAMIA MAN IGIPITI

Takeda u Yiase i Ior i Yuda i sha Shighe u Yesu Kristu (175 B.C.-A.D. 135) la kaa ér: “Yange ior mba ken icombor i ikwe pue [i Iserael] la, man mba ken tartor u Yuda lu ken Mesopotamia man ken Media man ken Babilon; ve lu ior mba ngise Mbaashiria man Mbababilon yem a ve uikyangen yô.” Sha kwagh u Esera 2:64 a kaa yô, lu Mbaiserael iorov 42,360 nahan tseegh yange ve due ken uikyangen ken Babilon, ve hide ken Yerusalem ye, lu ken inyom i 537 C.S.Y la. Flavius Josephus kaa ér sha ayange a mbaapostoli la, Mbayuda mba ve lu “hen haregh u Babilon” la kuma iorov udubu imôngo. Mbayuda mba yange ve lu ken Babilon la, yange ve nger atindi a ve, ve kohol a cii ve yilan ér Babylonian Talmud, kwagh ne er anyom kar hegen kuma er 1600 shin er 1800 nahan.

Ityakeda kpishi tese ér Mbayuda yange ve lu ken Babilon, er anyom 1500 ken ijime nahan. Sha shighe la, loho va hen Yeremia sha ci u Mbayuda mba ve lu sha ajiir kposo kposo ken Igipiti la, kua mba ve lu ken Memphis la kpaa. (Yer. 44:1) Ikyav tese ér Mbayuda kpishi yange ve mough twev ken Igipiti er ken inyom i 323-30 C.S.Y. la nahan. Josephus kaa ér ka Mbayuda yange ve hii teman twev hen gar u Alexandria la ye. Shighe kar yô, i gema vegher u gar ne jimin cii i na ve. Orngeren kwagh u Mbayuda Philo, kaa ér, er sha shighe u Mbaapostoli la nahan Mbayuda mba kuman er miliôn nahan yange ve lu ken Igipiti, hii hen “vegher u Libya zan zan ar hen ndor u Igipiti man Etiopia” la.

“Peteru Kighir Mough Sha” (Aer. 2:14-37)

12. (a) Ka nyi profeti Yoel yange ôr sha kwagh u ivande i er sha iyange i Pentekosti inyom 33 laa? (b) Er nan ve mbahenen mba Yesu yange ve lu veren ashe keghen ér kwaghôron u profeti u Yoel la, una fatyô u kuren sha mi?

12 “Peteru kighir mough sha” lam a ikpelaior i i due ken ityar kposo kposo shi i lu lamen ijô kposo kposo la. (Aer. 2:14) A pase ior cii mba lu lamen a ve la ér ivande i i ne mbahenen ve lu lamen ken ijô kposo kposo ne, ka Aôndo a er i u kuren kwaghôron u Yoel tsengaôron la ye. A kaa ér: “Me haa jijingi wam sha hanma injaor cii.” (Yoel 2:28) Cii ve Yesu a kôndo a yem sha yô, a kaa a mbahenen nav ér: “Me sôn Ter, nahan una na ne orwasen,” u Yesu yange kaa ér ka “icighan jijingi” la.—Yoh. 14:16, 17.

13, 14. Peteru yange nôngo ér una ôr kwagh i kôr ior mba lu lamen a ve la ken ishima nena, man se dondo ikyav na la nena?

13 Mkaanem ma Peteru kure kwaghôron na a ikpelaior la lu ma ôron ve kwagh ken ishi jighilii. A kaa ér: “Ya u Iserael cii a fa ér mimi je, Aôndo gema Yesu u yange ne mande un sha kon ne a hingir Ter man Kristu.” (Aer. 2:36) Nahan kpa jighilii yô, ior mba Peteru lu lamen a ve la kpishi lu hen shighe u i mande Yesu sha kon la ga. Nahan kpa, er ve kpa ve lu ior mba ken ikyuior i i wua Yesu la yô, ve kpa ve lu a ibo. Nahan kpa, umbur wer Peteru lam a ior mba ve lu Mbayuda a na imôngo ne, sha icivir shi yange ôr kwagh kôr ve ken ishima kpaa. Awashima u Peteru yô, lu u una wase ior mba lu lamen a ve mban ve gema ishima, lu sha u nan ve ibo di tsô ga. Nahan kwaghôron u Peteru la yange na ishima vihi ikpelaior i lu lamen a ve laa? Mayange ga cii. Kpa “ishima ta ve kwe.” Ve pine ér: “Ka nyi i gbe u se ere?” Ikyav tese ér gbenda u Peteru lam a ior mban sha icivir la, kôr ior kpishi ken ishima nahan kwagh la mgbegha ve u geman ishima.—Aer. 2:37.

14 Se kpa se fatyô u dondon ikyav i Peteru la, sha u ôron kwagh sha gbenda u ua kôr ior ken ishima yô. Shighe u se lu pasen mbagenev kwagh yô, ka hanma mhen u shami ga u ve lu a mi cii i gbe u se kôôm ga. Hemba doon u se lumun a mbamnenge vev mba se kpa, se lumun a mi la. Aluer se er nahan yô, se hemba zuan a ian i pasen ior mba se lu lamen a ve la kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma kaa yô. Ashighe kpishi ka a pase mimi u Bibilo la sha gbenda u doon tsung nahan yô, kwagh la a hemba wasen mba asema a mimi u ungwan loho u dedoo.

KWAGHAÔNDO KEN GAR U PONTI

Mbayuda mba ken gar u Ponti, ken imbusutarimese i Ashia u Kiriki la, lu ken ior mba yange ve ungwa kwaghôron u Peteru sha iyange i Pentekosti u inyom i 33 la. (Aerenakaa 2:9) Ikyav tese ér ve mbagen yange ve ungwa loho u dedoo la nahan ve hide ve yem a mi sha ajiir a ve. Se fa nahan sha ci u ior mba Peteru hii ngeren washika hen a ve la wa mbananjighjigh mba ve “sambe ve yem” sha ajiir kposo kposo er Ponti nahan la kpa ker.g (1 Pet. 1:1) Ken washika u Peteru la, ikyav tese ér Mbakristu mbara lu ‘zungwen sha atsan atô kposo kposo’ a ve tagher a mi sha ci u jighjigh ve yô. (1 Pet. 1:6) A shi nan kpa, yange i lu hendan a ve shi i lu tôvon ve a ican kpaa.

Shi kwagh ugen u a tese ér yange i tôv Mbakristu a ican yô, lu uwashika mba Tor u Mbaroma u i yilan un ér Trajan, kua Pliny u Kiriki, u lu gomna u Bitinia man Ponti ve ngeren ayol a ve la. Pliny yange nger washika hen Ponti er ken inyom i 112 S.Y la nahan, ôr ken washika shon ér Kwaghôron u Kristu “ngu er angev” mbu mbu lu tsaren hanma or, nomso man kasev, mbaganden man mbayev kua mbainyarev man atsanaior cii nahan. Pliny yange ôr wener, ior mba i kaa ér mba Mbakristu la cii un na ve ian i palegh iyol, vendan kwagh la, kpa mba ve vende u nyiman jighjigh ve la cii yô, yange a wua ve. Hanma Orkristu u nan toho Kristu shin nan er msen hen mbaaôndo mbagen shin hen eev mbu Trajan cii yange i pase nan. Pliny yange kaa wener akaa ne cii, ka akaa a “mba ve lu mba Mbakristu jim jim la yô, a kighir ve nan kpa, vea lumun u eren ga yô.”

g Ishember i i gem ér “sambe” la, i zua a mi ken ishember igen i ken zwa Grika i yange i er tom a mi u ôron kwagh u Mbayuda yô. Kwagh ne tese ér ior mba hiihii mba yange ve hingir Mbakristu yô, lu Mbayuda.

“I Er Hanma Wen Batisema” (Aerenakaa 2:38-47)

15. (a) Peteru yange ôr ér nyi man ior er nena? (b) Er nan ve ior udubu imôngo mba ve ungwa loho u dedoo sha iyange i Pentekosti la, ve kuma u a er ve batisema sha iyange shono?

15 Sha iyange i sagher iyol inyom i Pentekosti i 33 la, Peteru kaa a ior mba ve lu Mbayuda kua mba ve nyôr a nyôr Mbayuda la ér: “Gema nen asema i er hanma wen batisema.” (Aer 2:38) Kwagh ne na yô, i er ior mba kuman er 3,000 nahan batisema, man ikyav tese ér lu shin atungu a mnger a a lu ken Yerusalem, shin ikyua a Yerusalem yô.e Yange ior mban gba nuren tsô maa eren batisema? Kwagh u Bibilo i ôr ne tese ér gba u mbahenen Bibilo shin mbayev mba mbamaren vev ve lu Mbakristu la, vea gba moughon tsô maa eren batisema? Mayange ga cii. Umbur wer Mbayuda kua ior mba ve nyôr a nyôr ityô i Mbayuda mba ve er batisema sha iyange i Pentekosti mbara lu mba ve vanden henen Mkaanem ma Aôndo yô, shi yange ve lu ior mba ken ikyuior i i tsegha i sha ci u Yehova yô. Heela tseegh ga shi ve vande tesen gbashima ve sha igbenda igen, ikyav i tesen yô, ve mbagen yange ve mough sha ajiir a icaa ve, ve va iniongo i i eren hanma inyom ne ye. Yange mba lumun a tom u Yesu er sha u kuren awashima u Aôndo la yô, ve kegh iyol i zan hemen u civir Aôndo, kpa hen shighe ne ve lu mbadondon Kristu mba i er ve batisema yô.

KA UNÔ YANGE VE LU IOR MBA NYÔRON MBAYUDA?

“Mbayuda man mba ve nyer a nyôr ve la cii” yange ve ungwa loho u dedoo u Peteru pase sha iyange i Pentekosti u inyom i 33 la.—Aer. 2:10.

Orgen ken ior mbainjaav mba yange i tsua ve sha u ve er “tom u hange hange” u karen anmgbianev kwaghyan la, lu Nikolau. I kaa ér un lu “or u ken Antiôki, u nyôr a nyôr Mbayuda” yô. (Aer. 6:3-5) Ior mba yange ve nyôr a nyôr Mbayuda mban lu ior mba ken atôatyev agen mba ve lu Mbayuda kpôô kpôô ga, kpa ve nyôr kwaghaôndo u Mbayuda yô. Yange i nenge ve ér mba Mbayuda sha hanma gbenda cii, sha ci u ve lumun u civir Aôndo shi ve kuran Tindi u Iserael la, shi ve venda mbaaôndo mbagen cii. Yange ve tsôngo (a lu nomsoor yô) maa ve hingir or u ken ikyurior i Iserael.

Yange Mbayuda mba duen ken uikyangen ken Babilon ken inyom i 537 C.S.Y la kera yô, mbagen hide lu sha ajiir agen ica a Iserael, nahan kpa, ve za hemen u eren kwaghaôndo u Mbayuda her. Kwagh ne na yô, ior mba ngise ve lu Ikyua a Ityoughkitaregh kua sha ajiir agen la cii fa kwagh u Kwaghaôndo u Mbayuda la. Mbangeren kwagh mba sha ayange la er Horace man Seneca nahan kaa ér, ior kpishi mba sha ajiir kposo kposo mba yange ve lu ikyua a Mbayuda yô, nyôr kwaghaôndo u Mbayuda shi lumun a atesen a ve shi nyôr ityô i Mbayuda kpaa, nahan ve hingir Mbayuda.

16. Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la, yange ve tese ieren i tangen iyol ga nena?

16 Ikyav tese ér iveren i Yehova lu sha Mbakristu mban. Bibilo kaa ér: “Mba ve hingir mbananjighjigh la cii ve zua ve lu imôngo, shi ve kohol akaa a ve lu a mi cii sha ci u wasen hanmô ve, ve lu teen akaa a ve, karen hanma or ken a ve cii inyaregh sha mbamgbe mba nan vough vough.”f (Aer 2:44, 45) Doo u Mbakristu mba mimi cii vea dondo ikyav i dooshima man ieren i tangen iyol ga i mba Mbakristu mban.

17. Ka akaa a nyi nahan, ka i gba u or nana er cii ve nana kuma u a er na batisema?

17 Bibilo tese ér akaa agen nga hange hange a or nana er cii ve nana tsegha iyol i nan sha ci u Yehova shi a er nan batisema yô. Gba u nana fa Mkaanem ma Aôndo. (Yoh. 17:3) Gba u nana na jighjigh shi nana gema ishima sha akaabo a yange nan eren la shi nana zungwe sha mimi. (Aer. 3:19) Maa nana gema ijime a aeren a nan a tse la, nana hii u eren ityom shin kwagh u Aôndo a soo ér nana eren yô. (Rom. 12:2; Ef. 4:23, 24) Or ka nana eren akaa ne cii yô, nan er msen hen Aôndo nan tsegha iyol i nan, maa i er nan batisema.—Mat. 16:24; 1 Pet. 3:21.

18. Ka ian icivirigh i nyi mbadondon Kristu mba ve er batisema la ve lu a mini?

18 U ngu orhenen u Yesu Kristu u nan tsegh iyol i nan sha ci u Aôndo shi i er nan batisema yôô? Aluer ka nahan yô, i saan we iyol kpishi sha ian i icivirigh i we kpa u zough a mi ne. We kpa, Yehova una fatyô u eren tom a we sha gbenda u vesen u eren shiada vighe vighe shi eren ishima na, vough er mbahenen mba ngise mba yange i iv ve a icighan jijingi la kpa lu nahan!

a Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “Yerusalem Lu Itine i Kwaghaôndo u Mbayuda” la.

b Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “Roma Gartamen u Tartor” la; “Mbayuda mba ken Mesopotamia man Igipiti” man u “Kwaghaôndo u Kristu u ken Ponti” la.

c “Iniombor” ne yange lu usu kpôô kpôô ga, kpa i lu “er ka iniomborusu” nahan. Kwagh la tese ér shighe u icighan jijingi sen sha hanma orhenen la, ve nenge a kwagh u lun er ka iniomborusu nahan, tema hanma ve sha ityou.

d Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “Ka Unô Yange Ve Lu Atôatyev” la.

e Nahan kpa, u ngu wer ka iyengeior i hemban ngeen i yange i er batisema ken iyange i môm ne ga. Ikyav i tesen yô, sha iyange i Agusutu 7 1993 la, yange ior er batisema 7,402 shin atungu ateratar hen mkohol u ityar-ityar u Mbashiada mba Yehova u i er ken gar u Kiev ken tar Ukraine la. Yange i tôô shighe kuma ahwa ahar man miniti puekarutaan nahan u eren ve batisema been.

f Gbenda u Mbakristu mban lu eren kwagh ne wase u nengen sha mba mgbe mba ior mba ve mough sha ajiir a icaa ve va ken Yerusalem la, hen shighe u ve hide ve lu tsan ken Yerusalem sha er vea seer henen kwagh u ityesen ve i he ne yô. Iyua ne lu kwagh u ior lu eren a ishima ve yô, yange i kighir ior er ior ka ve kohol imôngo ve eren kwagh nahan ga.—Aer. 5:1-4.

    Ityakerada i ken Zwa Tiv (2000-2025)
    Due
    Nyôr
    • Tiv
    • Tindi a mi
    • ijiir i u za ve u za tsua zwa u u soo yô
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Atindi a Eren Kwagh hen Ijiir Ne
    • Gbenda u Yeren Akaa a Ior
    • Gbenda u U Fatyô u Yeren Akaa a Ou Yô
    • JW.ORG
    • Nyôr
    Tindi