Eyangelo wasala onto dia nsɛna pondjo pondjo
OMA ko mɔmbɔkɔmbɔla, anto wokolongamɛka l’asolo walomɔlomɔ dia nsɛna pondjo pondjo. Koko elongamelo kɛsɔ katakotshama nɛ dia ndoko onto lambotana woho wa mbidja nyɔi otshumba. Koko atete edja, eyangelo w’aseka enganga wambonyomosha anto elongamelo k’ɔnɛ lɔsɛnɔ l’onto kokaka mɛtɛ taloyama. Tɔsɛdingole wekelo wotshikitanyi wambosala ase siansɛ lo dikambo sɔ.
Ambewi wa bioloji kambaka la enzyme welɛwɔ ɔnɛ tolomérase dia kimanyiya tɔtshɔngu dia tetemala la fulanɛ lo dihole dia tɔ mvɔ. Ase siansɛ mbeyaka dia tɔtshɔngu t’eyoyo mbɔsaka dihole dia tɔnɛ taya esombe kana tambovɔ. Lâsɔ lo lɔsɛnɔ l’otondo l’onto, diangɔ efula dia lo demba kawolaka eyoyo eto mbala efula. Ɔnkɔnɛ, anyangiyangi fɔnyaka dia naka tshelo shɔ koka taloyama, kete “demba di’onto kokaka ndjakaloyaka ashashi ato lo etena k’otale efula ndo mbala mɔtshi lo pondjo pondjo.”
Woho ɔmɔtshi w’osakelo wele anyangiyangi hawosange lolimi lɔkɔ welɛwɔ ɔnɛ clonage thérapeutique, mɛnyaka dia vɔ koka mbisha onto ovɔ, awondo kana doyi di’oyoyo diɔtɔnɛ la demba diande dimɛna. Tenyi dia demba sɔ koka ndjekesanɛ la demba di’ɔkɔnyi lo ekimanyielo ka cellules souches yaki ɔkɔnyi ɔsɔ.
Anyanginyangi wa lo siansɛ kele l’oyango wa mbidja tangangɔ ta lotshula lo tɔtshɔngu kana lo tenyi dia demba di’onto ɔnɛ kele diatovɔke fɔnyaka dia lo nshi yayaye adɔkɔtɛlɛ wayokoka sala tɔtshungu tɔmɔtshi ta lotshula tele naka wambotidja lo dikila, kete tɔ tayokoka mbisholaka ndo ndjakaka mikrɔbɛ wa kansɛrɛ ndo mikrɔbɛ wa kɔlɔ tshɛ wele lo demba di’onto. Anto amɔtshi fɔnyaka dia siansɛ kɛsɔ ndo tshelo ya sakɛ kana kokɛ ɔkɔnyi oma lo waa hemɔ lo mbodja gène lo tɔtshɔngu tande, ayokimanyiya demba di’onto lo nshi yayaye dia dwamɛ ndjasukɛ kana ndjaetɛka ashashi ato pondjo pondjo.
Wanɛ wasukɛ wetshelo w’ɔnɛ lushi lɔmɔtshi siansɛ ayonga la akoka wa mbolola tɔtshɔngu kana demba diambovɔ mombaka edo lo morgue, mbuta ate lo dihole dia tshitshi diombawɔ edo. Kanyi yawɔ ele momba edo ɛsɔ edja ndo aseka enganga waya l’akoka wa kɔnɔla hemɔ, minya etombelo wele la lotshundu l’osombe ndo mbisha anto wambovɔ lɔsɛnɔ nto ndo yônge y’ɔlɔlɔ. Jurunalɛ mɔtshi ya l’Amɛrikɛ (American Journal of Geriatric Psychiatry) mbelɛka tshelo shɔ ɔnɛ “tshelo ya monya anto oko nyɛ yakasalemaka lo Edjibito w’edjedja.”
Woho watatetemala nyanga onto lɔsɛnɔ lahavu mɛnyaka ɔnɛ ekɔ wolo dia nde mbetawɔ dia nyɔi kekɔ. Ko onde mɛtɛ onto kokaka nsɛna pondjo pondjo? Kakɔna kata Bible lo dikambo sɔ? Sawo diayela diayokadimola lo ambola asɔ.