Awui wambetaka

‘Lakakotola yambalo y’anto efula’

Etena kakakome Charlotte White lakakambaka olimu wa lo tena tshɛ la Louisville, Kentucky, l’États-Unis ayakotola valizɛ yaki l’etshimbi, nde akakotola yambalo y’anto efula.

LO 1908, kadiyɛso White akakotola yambalo y’anto efula l’ɔtɛ wa valizɛ y’oyoyo shɔ. Nde mbutaka ate: “Anto wakakɛtshanya lo kɛnɛ kendana la valizɛ y’etatelo shɔ ndo yɔ yakakotola yambalo yawɔ.”

Ambeki wa Biblea wakɛnyi di’ekɔ ohomba nsambisha akambo wa mɛtɛ wakaweye oma lo wekelo wa l’etete w’Afundelo. Vɔ wakeye akambo akɔ diɛsɛ oma lo wadielo wa dibuku diaki la tɔvɔlimɛ tosamalo taki l’ɔtɛ wa dui ɔnɛ L’Aurore du Millénium (wakayelamɛka l’ɔkɔngɔ diko ɔnɛ Études des Écritures). Vɔ waketeta l’esomba, lo ngelo ndo lo tongelongelo dia takahɛka wanɛ tshɛ wakalangaka mbadia abuku asɔ.

Lo 1908, kadiyɛso White kâmɛ l’apandjudi akina waki l’ohetoheto wakasondja tɔvɔlimɛ tosamalo ta dibuku sɔ lo dɔlara d’ase Amɛrikɛ 1.65. Lo dihole dia nkaha abuku mbala kakɔ ɔtɔi, vɔ wakɔsaka kɔmandɛ y’anto ko l’ɔkɔngɔ diko vɔ ndjokalola dia ndjowashawɔ, djekoleko lushi lakalongolaka anto difuto l’oyango wa vɔ nkondja falanga yakawatondja abuku akɔ. Onto ɔmɔtshi lakalɔshanaka l’Ambeki wa Bible akanyangaka l’ɔtɛ wakasondjamaka dibuku sɔ la yema ya dikuta ya tshitshɛ shɔ.

Kadiyɛso Malinda Keefer mbutaka dia nde akɔsaka kɔmandɛ y’abuku nkama hiende kana nkama shato lo lomingu. Koko anangɛso l’akadiyɛso wakayohomana l’okakatanu l’okahelo w’abuku asɔ. Vɔlimɛ ya samalo tsho yaki la ndjɛkɛ 740. Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka samalo 15, 1908 lo Angɛlɛ mbutaka ɔnɛ: “Abuku akumi atanu wekɔ la kilɔ 18” ndo akadiyɛso “wekɔ l’okakatanu dia mɛmba abuku akɔ.”

Ɔnangɛso James Cole akasale valizɛ yaki l’etshimbi dia nkimanyiya apandjudi dia vɔ nkaha abuku asɔ aha l’okakatanu. L’ɔkɔngɔ wa nde ndjisala, ɔnangɛso Cole akate ate: “Ahɛka ami hawoyɛna pâ nto.” Lo losanganya la woke l’Ambeki wa Bible lakasalema la Cincinnati la Ohio lo 1908 mbakandatɛnya anto valizɛ y’etatelo shɔ. Lokombo Valizɛ y’etatelo lakafundama lo wedi akɔ ehende wa valizɛ nɛ di’anto wakɛmbaka dibuku L’Aurore du Millénium lɔkɔ. L’ɔkɔngɔ wa nshi ngana ya wekelo, Ambeki wa Bible efula wakakomaka tomanyi l’okambelo wa la valizɛ y’etatelo shɔ. Wakɛdinyaka otale wa valizɛ shɔ la diema di’opandjudi l’opandjudi ndo yɔ yaketetaka kânga lo mboka ya kɔlɔ. L’ɔkɔngɔ w’esambishelo, wakadiyaka etshimbi lâdiko dia valizɛ ndo wakayikimɛka l’oseka ayɔ naka onto otakalola la ngelo.

Wakayishaka akadiyɛso wakakambaka olimu wa lo tena tshɛ kana wakâsondjakayɔ lo dɔlara 2.50. Kadiyɛso Keefer lɛnyami lo foto lanɛ akalembetɛ esadi eto woho wa nkamba la valizɛ shɔ ndo nde akatshɔka l’esambishelo atayipuse lo lonya lɔmɔtshi ndo okime tapa di’abuku lo lonya lokina. L’ɔkɔngɔ wa nde tɛna anto efula wakɛnya nsaki lo ngelo kɛmɔtshi ka la Pennsylvanie kakawatshimaka charbon, nde akakɛlakɛla mbala shato kana nyɛi la wedi wa kilalo dia tokahɛ anto abuku asɔ.

Oya l’ekomelo ka 1980, pilɔtɛ kɛmɔtshi akasale valizɛ y’etshimbi ndo waa pasase efula mbetetaka la yɔ l’asɛkɛ wa ndɛkɛ kana lo toshinga t’esomba a weke. Koko suke l’ɛnɔnyi lokama la ntondo, Ambeki wa Bible wakakotola yambalo y’anto efula etena kakawatakotolaka tovalizɛ t’etatelo dia tonɛka ntɔngɔ y’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 32]

Kadiyɛso Keefer akakɛlakɛla mbala shato kana nyɛi la wedi wa kilalo dia tokahɛ anto abuku

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 32]

Nde akasale valizɛ nyɛ dia vɔ mbeya nkaha abuku asɔ