Tshapita 5
Lotshungɔ Lele l’Atɛmɔdi wa Jehowa
ETENA kakatonge Jehowa atshukani ahende wa ntondo, nde akawasha lotshungɔ la woke efula oleki lɔnɛ lakoka anto wa lo nshi nyɛ monga lalɔ. Paradiso mbaki edjaselo kawɔ. Ndoko olando wakakoke fukutanya ɔngɛnɔngɛnɔ wa lɔsɛnɔ lawɔ. Vɔ kofundamɛ nyɔi. Koko, dia vɔ tetemala monga la lotshungɔ la ngasɔ, aki ohomba w’efula le wɔ dia vɔ kitanyiya ɛlɛmbɛ wa Nzambi.
2 Ondo ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi konembetshiyama kɔ kɔ, koko lo ndjela woho akawatongama, okitanyiya le Adama la Eva aki dikambo di’oma k’otema. Mboka ndjala akâsokoyaka dia vɔ ndɛ; mboka mposa k’ashi akatomaka dia vɔ nɔ. Wodjelo a wonya akatomaka dia vɔ mumuya ndo ndala. Nto, Jehowa akatɛkɛta lawɔ ndo akawasha olimu ɔmɔtshi wa vɔ kotsha. Mɛtɛ, olimu ɔsɔ, ɔlɛmbɛ mbakiwɔ dikambo dia vɔ wakahombe nshikikɛ kɛnɛ kahombawɔ sala. Nde ɔlɛmbɛ w’ɔlɔlɔ ndo w’ela ɔngɛnɔngɛnɔ lee! Aki olimu w’ɔngɛnɔngɛnɔ wakâkimanyiyaka dia vɔ kamba lotumu la tomba tawɔ tshɛ ndo lo woho w’ɔlɔlɔ mɛtɛ. Vɔ wakahombe mbota ana, mbolɛ nyama ndo tasɛkɔlaka olelo wa Paradiso yema yema polo ndo tɔ kokanɛ la kɛtɛ k’otondo. (Etat. 1:28; 2:15) Nzambi kombafundja l’efula k’ɛlɛmbɛ kana k’akambo w’aha l’ohomba. Nde akawasha lotshungɔ la woke dia vɔ mbɔsa tɛdikɔ tawɔ. Kakɔna kakawakoke nɔmba nto na?
3 Mɛtɛ, naka Adama aki la diɛsɛ dia mbɔsa tɛdikɔ, kete dui sɔ konembetshiya ɔnɛ: oseka yɛdikɔ yande tshɛ, oyadi lo woho akɔna, yakahombe tondja etombelo w’amɛna. Lotshungɔ lande la mbɔsa tɛdikɔ lakalemanɛka l’ɛkɛndɛ ɛmɔtshi. Nde akakoke mbeka lo mpokamɛ She ka l’olongo ndo lo sɛdingolaka elimu Ande, ndo Nzambi akasha Adama yimba yakahombe mbokimanyiya dia nde kitanyiya kɛnɛ kakandekaka. Lam’ele Adama akatongama “l’efanelu [ka Nzambi, NW],” saki kande k’oma k’otema kakahombe mbosokoya dia nde kɛnɛmɔla waonga waki Nzambi etena kakandɔsaka tɛdikɔ. Mɛtɛ nde otokoka ntsha dikambo dia tshundju sɔ otondonga la lowando lo kɛnɛ kakôsalɛ Nzambi ndo otondonga la saki ka mbɔngɛnyangɛnya mɛtɛ.—Etat. 1:26, 27; Ɛdika la Joani 8:29.
4 Dia mbohola onto ɔnɛ lɔsɛnɔ lande lakendanaka l’Otungi ande ndo Ɔnɛ lasha Lɔsɛnɔ, Jehowa akawodjɛ ɔlɛmbɛ ɔnɛ: “Olekaki elua w’etamba tshe wa l’ekambo uku alangaye. Keli, tolekaki elua w’uma l’utamba wa ewu k’akambu w’ololo ndu k’akambu wa kolo, ne dia lushi layuyole, we ayuvo.” (Etat. 2:16, 17) Onde ɔlɛmbɛ ɔsɔ akahumbiyaka onto lotshungɔ oka? Atonga na. Adama aki la lotshungɔ la kitanyiya kana pindola. Ɔlɛmbɛ ɔsɔ komonga wotsho le nde. Nde aki la diangɔ efula dia ndɛ kânga mbakawoshimbe munanda tshɔi y’osongo shɔ. Lo wedi okina, akasunganaka dia nde mbeya ɔnɛ: kɛtɛ yakandadjasɛka lâdiko ayɔ yaki Nzambi mbâkiyɔ ndo ɔnɛ: oko wende Otungi, Nzambi ekɔ mɛtɛ Owandji wa diangɔ diakandatonge.—Osam. 24:1, 10.
5 Ko kakɔna kakatombe na? Oma lo esokoya ka lokaki lande, ondjelo ɔmɔtshi akakese Eva, ayaɛnya oko ondaki a mɛtɛ wakokande mbidjɛ otema, tete le ɛtɛkɛta ande wakamanɛka la lolango la Nzambi. Lo dihole dia nde kitanyiya She, Adama akete l’Eva wedi lo ohindwelo ande w’ɔlɛmbɛ. Nɛ dia vɔ wakɔshi ɛngɔ kakana, Adama la Eva wakashisha lotshungɔ lawɔ la dimɛna efula. Pɛkato akayoyalaka nkumɛwɔ ndo, oko akâhɛmɔla Nzambi, takiwɔ la dia pandɔ oma lo nyɔi nto. Oko etombelo, naa sango diakawatshikɛ ekana awɔ na? Pɛkato mbakawâtshikɛ, dui diɛnama oma lo saki kawɔ k’oma k’otema ka ntsha kɔlɔ, oma lo wɛɔdu wa demba watâkonyaka lo mboka hemɔ, lo lotshundu ndo l’ɛhɔndɛlɔ. Kâmɛ ndo nyɔi lâdiko. Saki ka ntsha kɔlɔ oma k’otema, kakayodjamaka ɛsɔsɔ oma lo shɛngiya yaki Satana akayotondjaka tshunda di’anto diele, le wɔ, lɔsɛnɔ lekɔ paka la tshenyi ya wonya ndo la pâ. Ande otshikitanu wele l’asa awui asɔ la lotshungɔ lakasha Nzambi anto lee!—Romo 5:12; Jobo 14:1; Eny. 12:9.
LƐNƐ AKOKA TANEMA LOTSHUNGƆ
6 Lo menda akambo watshama nshi nyɛ, kema dikambo dia diambo di’anto wekɔ lo nyanga dia monga la lotshungɔ l’efula. Ko lende akoka tanema lotshungɔ la mɛtɛ na? Yeso Kristo akate ate: “Naka nyu nyayutshikala lu diui diami, keti ambeki ami mete mbenyu. Nyu nyayeya akambu wa mete, ku akambu wa mete wayunyutshungula.” (Joa. 8:31, 32) Lotshungɔ lɔsɔ kema lotshungɔ la tshenyi ya wonya latolongamɛka anto lam’atowaholaka owandji ɔmɔtshi wa pɔlitikɛ oma l’okudi kana lam’atowɔkɔshaka mbolamatadi kɛmɔtshi dia nshikikɛ kekina. Lo dihole dia monga ngasɔ, lɔnɛ latɛkɛtama lanɛ ele dia shidiya ekakatanu a mɛtɛ wele l’anto. Lotshungɔ lakatɛkɛtaka Yeso ele lotshungɔ l’oma lo pɛkato, l’oma lo lɔhɔmbɔ la pɛkato. (Enda Joani 8:24, 34-36.) Omalɔkɔ, endaka onto ɔmɔtshi ambokoma ombeki a mɛtɛ waki Yeso Kristo, kete otshikitanelo a woke ambosalema lo lɔsɛnɔ lande: nde ambotshungɔ.
7 Dui sɔ hadiote ɔnɛ: ɛlɔ kɛnɛ, Akristo a mɛtɛ hawokotwama la saki ka lôtɔ ka ntsha akambo wa kɔlɔ. Koko, vɔ wekɔ lo ndɔshana la saki kakɔ. (Romo 7:21-25) Koko, endaka onto ayɔtɔnganyiya lɔsɛnɔ lande la wetshelo waki Yeso, kete nde hokimamɛ le pɛkato oko ɔhɔmbɔ wanyɔkwama nto. Pɛkato hoyala oko owandji ande wôfundɛ awui wa nde kitanyiya. Woho w’onto la ngasɔ hokimamɛ nto lo lowete la lɔsɛnɔ lele kema l’oyango ndo lahɛnyahɛnya nkum’otema kande. Nde ayonga la nkum’otema ka pudipudi lo asho wa Nzambi dikambo dia lâsɔ ko pɛkato yande y’edjedja yamboshila la dimanyiyama oma l’ekimanyielo ka mbetawɔ kele lande lo olambo wa Kristo. Saki ka ntsha pɛkato mbeyaka nyanga woho wa mbâhemɛ, koko endaka nde ambotona dia mbeta la shɛngiya yakɔ wedi dikambo dia nde ekɔ lo nama wetshelo wa pudipudi waki Kristo lo lomba lande, kete nde ayɛnya ɔnɛ: nde kema ɔhɔmbɔ wa pɛkato nto.—Romo 6:12-17.
8 Oko weso Akristo, tekɔ la lotshungɔ l’efula mɛtɛ. Takashile la tshungɔ oma lo wetshelo wa kashi la etombelo awɔ wa kɔlɔ, oma lo lɔhɔmbɔ la dikanyikanyi ndo oma lo odingitanu wa pɛkato. Mɛtɛ y’amɛna efula y’endana la eongelo kele la wanɛ wambovɔ ndo k’endana la eolwelo yakatotshungola oma lo wɔma a wokôka wa nyɔi ka shashimoya, wɔma watosokoyaka anto di’aha vɔ mpokamɛ nkum’otema kawɔ. Lam’amboteya ɔnɛ mandji y’anto waha kokele yayolanyema ndo ɔnɛ: Diolelo diaki Nzambi dia losembwe ayoyihɛna, tambotshungɔ oma l’okanwelo wa dikongelo. Koko, lotshungɔ lɔsɔ hatosha dikimɔ dia pindola ɛlɛmbɛ kana mɔnyɔla ɛnɛnɛ wa mbolamatadi lo mbisha yɛkɛ nɛndɛ y’ɔnɛ: kem’edja nto, andja w’omusu wayodimana.—1 Pet. 2:16, 17; Tito 3:1, 2.
9 Jehowa hatotshikɛ dia shoamɛmɛ sɔna woho wa lɔsɛnɔ loleki dimɛna, lo ndjela akambo weyaso kana munga yaso y’edjedja. Nde mbeyaka woho akɔna akatatongama, kakɔna kayohomba têla ɔngɛngɛnɔngɛnɔ w’oshika ndo dilɛmiɛlɔ dia shoamɛ, ndo kakɔna kayotela ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo. Ndo nto, ndamɛmɛ mbeyaka etena kakɔna kakandashikikɛ dia kotsha sangwelo diande, omalɔkɔ, nde mbeyaka l’ɔlɔlɔ tshɛ elimu akɔna waleka sungana dia sho ndjasha lɔkɔ. Nde mbeyaka ndo tokanyi l’etsha wakoka mbetɛ onto mindo, nanya diokanelo lam’asande la anyande kana mbohombia etshɔkɔ wayela Diolelo dia Nzambi. Nde tolakanyaka akambo asɔ la ngandji tshɛ oma l’ekimanyielo ka Bible ndo k’ɔlɔngɔswamelo ande wɛnama. (Ngal. 5:19-23; Mako 13:10; ɛdika la 1 Timote 1:12, 13.) Kakianɛ, aya dui diatenda dia sho kamba olimu la lotshungɔ lakatosha Nzambi dia sho sɔna mboka kahombaso ndjela lo kɛnɛ k’endana la lɔkɛwɔ laso. Naka takalami l’etema aso kɛnɛ kata Bible dikambo dia woho wakashisha Adama lotshungɔ lakashama le anto tshɛ l’etatelo, kete tayɔsa tɛdikɔ tɔsɔ la lomba. Tayɛnya ɔnɛ: diokanelo di’ɔlɔlɔ lam’asaso la Jehowa mbele dui dia ntondo diahombaso kanyiyaka lo lɔsɛnɔ.
OYANGO WA WOHO OKINA A LOTSHUNGƆ
10 Mbala mɔtshi, ɛlɔngɔlɔngɔ wakodiama oma le ambutshi awɔ wele Ɛmɛnyi wa Jehowa, kânga Ɛmɛnyi ekina wamboshila la tshunda, tokombolaka monga la woho okina a lotshungɔ. Andja mbeyaka mɛnama ɔlɔ efula lo asho awɔ ndo, lam’atowolekaka kanyiya lo dikambo di’andja akɔ, watokotwamaka la posa ka wolo ka ntsha awui watotshaka anto wa l’andja akɔ. Ondo vɔ hawotongaka l’oyango wa nɔ kândji, wa nɔ wanu efula kana wa ntsha monanyi. Koko watetshaka wenya efula l’ɔkɔngɔ wa kalasa kana w’olimu kâmɛ l’asekawɔ walanga andja ɔnɛ. Mɛtɛ, vɔ nangaka mbetawɔma le angɛnyi awɔ w’eyoyo, omalɔkɔ, vɔ totatɛka la mbokoya woho watowɔtɛkɛtaka ndo mbokoya lɔkɛwɔ lakiwɔ.—3 Joa. 11.
11 Esangɔ ɛmɔtshi ekɔ onto ɔmɔtshi latoyataka ate: okambi waki Jehowa mbende mbatasokoyaka dia vɔ ndjela lɔkɛwɔ l’anto wa l’andja ɔnɛ. Dui dia ngasɔ diakasalema l’ekambɔ k’Ɛdɛna etena kakakese Satana Eva, ndo l’ɔkɔngɔ etena kakayokotolaka Eva Adama dia nde mboyela. Ekambokambo ka ngasɔ kakatshama kânga l’atei w’Akristo wa ntondo, ndo salemaka woho akɔ wâmɛ lo nshi yaso nyɛ. Weoho w’anto wa ngasɔ nangaka akambo wêtola saki ya demba, wekɔ la posa ka wolo ka diangɔ diokiya ɔlɔ w’efula. Vɔ sokoyaka akina dia vɔ nyanga “woho wa mbukiya demba ɔlɔ.” Vɔ ‘mbalakaka lotshungɔ, tete le vɔamɛ fumbe y’ɛhɔndɛlɔ mbewɔ.’—2 Pet. 2:18, 19.
12 Ndoko etombelo wa dikayi watomba oma lo lɔkɛwɔ lɔsɔ. Loseka mbelaka ofukutanu l’asolo w’onto. Lɔ mbeyaka mbela onto hemɔ, diemi dia wanyandja ndo mbala mɔtshi odiakelo wa diwala. (Tuk. 6:32-35; 1 Kor. 6:18; 1 Tes. 4:3-8) Ɔnwɛlɔ wa kândji kokaka konya onto ɛkɛlɛkɛlɛ, nânya woho watondɔtɛkɛtaka, nânya asho ande kana fukutanya ɔhɛngɛlɔ ande, ndo mbeyaka mbisha lomba tshimba, wɛnɛlɔ w’alɛdi ahende ahende ndo kokaka kumiya lo nyɔi. (Ɛdika la Tukedi 23:29-35.) Onto layasha l’ɔnwɛlɔ a kândji mbeyaka ndjoyala fumbe katɔ, dui diakoka mbosokoya dia nde ntsha oseka dikambo tshɛ di’ɛngɛnɔ woho wa nde mondoya saki kande ka kɔlɔ. Wanɛ wayasha lo woho wa lɔkɛwɔ la ngasɔ mbeyaka mbala efula otsha lɛnɛ akoka otshelo ɔsɔ mbakonya. Koko, lam’ele vɔ toyangaka woho wa ndjaokiya ɔlɔ ndo ngɛnyangɛnya saki y’alemba awɔ, vɔ mbaholaka timba tawɔ oma l’etombelo ɛsɔ wa kɔlɔ yakɔ. Watɛnaka vɔamɛmɛ ɔnɛ ɔsɔ mɛtɛ kele lotshungɔ, koko ekomelo a shimu ko, naka aya hayeyama, kete wambokoma ɛhɔmbɔ wa pɛkato, ande lowandji la ngala lele la pɛkato lee! Paka lam’ayotokana lomba l’akambo asɔ tshɛ kakianɛ mbayotokoka mbewɔ weoho wa pâ ya ngasɔ.—Ngal. 6:7, 8.
OMA LƐNƐ ATATƐ KƆLƆ
13 Totokokanyiya yema dia mbeya oma lɛnɛ atatɛ akambo wa kɔlɔ tena efula. Ɔnkɔnɛ mbalembetshiya Bible: “Keli untu l’untu atuhimbamaka lam’akutwamandi ndu lam’ahimbamandi la saki kandi ka kolo. Ku saki kako, lam’atshoto diemi, to kayuta kolo; ku kolo, lam’ulato, to kayuta nyoi.” (Jak. 1:14, 15) Ko kakɔna katondja weoho wa saki ya ngasɔ na? Oma lo kɛnɛ kɔ̂tɔ lo lomba laso, ndo mbala efula, ɔsɔ ekɔ etombelo watoyakaka oma lo diɔtɔnɛlɔ diaso l’anto wahakitanyiya awui wa lo Bible. Mɛtɛ sho tshɛ mbeyaka dia sho pombaka “mbewɔ lɔngɛnyi la kɔlɔ.” Koko, dimbola di’oshika diɔ nɛ: Lɔngɛnyi lakɔna lele kɔlɔ na? Jehowa akanande lo dikambo sɔ na? Naka sho kana lomba lo wembola ndo lo avɛsa wayela anɛ, kete dui sɔ ayotokimanyiya dia sho kondja kitshimudi y’ɔlɔlɔ.
Onde na, endaka anto amɔtshi mɛnamaka lo asho aso ɔnɛ wekɔ anto wele la kɛnɛmɔ, lâsɔ nembetshiyaka ɔnɛ vɔ kokaka ndjâla angɛnyi w’ɔlɔlɔ oka? (Ɛdika la Etatelu 34:1, 2, 18, 19.)
Onde awui watotɛwɔ kana tɔkɛnyɔ tatosalɛwɔ mɛnyaka kana sho tekɔ angɛnyi awɔ wa mamba kana kema oka? (Ef. 5:3, 4)
Onde sho kokaka ndjakiyanya endaka anto asɔ hawɛnya ɔnɛ wekɔ la mbetawɔ woho akɔ wâmɛ laso lo ndjela awui w’endana la sangwelo diaki Nzambi oka? (Ɛdika la 1 Koreto 15:12, 32, 33.)
Ngande wayonga asolo wa Jehowa naka tambɔsɔna dia sanga lɔngɛnyi l’anto waholange na? (Ɛdika la 2 Ekondo 19:1, 2.)
Oyadi kânga tekɔ lo kamba olimu kana tɔ̂tɔkɔ lo kalasa kâmɛ l’anto waha ambetawudi, woho akɔna ayotɛnya ɔnɛ sho kema angɛnyi awɔ na? (1 Pet. 4:3, 4)
Wendelo wa televiziɔ la walelo w’abuku la wa tojurunalɛ ekɔ weoho ekina nto watɔ̂tɔnganyiya l’anto akina. Woho akɔna a tɔkɛnyɔ kana w’akambo watomba oma lo dihomɔ sɔ wahombaso mbewɔ ɛlɔ kɛnɛ na? (Tuk. 3:31; Is. 8:19; Ef. 4:17-19)
Woho akɔna w’anto wɛnamaso lo asho wa Jehowa oma lo woho wasɔnaso angɛnyi aso kana anto wokana laso na? (Osam. 26:1, 4, 5; 97:10)
14 Dikongɛ di’akambo w’eyoyo diakalake Nzambi diaya ka suke. Oma l’ekimanyielo ka Diolelo Diande, anto tshɛ wayotshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ la tɔsɛngiya taki Satana la dikongɛ diande di’otondo nɛ di’akambo wa kɔlɔ. Yema yema, kɔlɔ tshɛ kakatombe oma lo pɛkato kayonyema oma l’atei w’anto. Lɔsɛnɔ la pondjo lo Paradiso mbayonga la ntondo kawɔ. L’ekomelo, ditongami tshɛ diayonga la lotshungɔ l’oshika, lotshungɔ l’ɔtɔnɛ dimɛna la “nyuma [kaki Jehowa, NW].” (2 Kor. 3:17) Onde wɛ fɔnyaka di’ekɔ dikambo dia tshundju dia shisha diangɔ sɔ tshɛ lo mɔnyɔla alako w’oma l’atei a Dui dia Nzambi ɛlɔ kɛnɛ oka? Oma lo woho wakambaso olimu la lotshungɔ laso l’Akristo ɛlɔ kɛnɛ, tɛnya hwe ɔnɛ: kɛnɛ kalangaso ele dia “ngɛnangɛna lo lotshungɔ la lotombo l’ana a Nzambi.”—Romo 8:21, NW.
[Wembola]
1, 2. (a) Lotshungɔ lakɔna lakasha Nzambi atshukani ahende wa ntondo na? (b) Shila ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi wakalɔmbɔlaka lɔsɛnɔ lawɔ.
3. Kakɔna kakakoke kimanyiya Adama dia nde kamba olimu la lotshungɔ lande dia mbɔsa tɛdikɔ la lomba na?
4. (a) Onde ɔlɛmbɛ wakawadjɛ Adama akohumbiyaka lotshungɔ oka? (b) Lande na kakasungana ɔlɛmbɛ ɔsɔ na?
5. (a) Woho akɔna wakashisha Adama la Eva lotshungɔ lawɔ la nɛmɔ lɔsɔ na? (b) Kakɔna kakalihɛnɛ ndo etombelo akɔna adiɛnɛso na?
6. (a) Lende ahomba tanema lotshungɔ la mɛtɛ na? (b) Woho akɔna a lotshungɔ lakatɛkɛtaka Yeso lo Joani 8:31, 32 na?
7. (a) Lo woho akɔna akokaso tshungɔ oma lo pɛkato ɛlɔ kɛnɛ na? (b) Kakɔna kahombaso ntsha dia kondja lotshungɔ lɔsɔ na?
8. (a) Oma lo na atotshungola Lokristo la mɛtɛ na? (b) Ngande wahombama dikambo sɔ tɔsɛngiya lo lɔkɛwɔ laso la ntondo k’ewandji wa l’andja ɔnɛ na?
9. (a) Woho akɔna atokimanyiya Jehowa la ngandji tshɛ dia sho kondja lotshungɔ loleki woke ɛlɔ kɛnɛ na? (b) Woho akɔna ayotokoka mɛnya etena k’ɔsaso tɛdikɔ ɔnɛ: sho shihodiaka kɔlɔ kakatombe oma lo lɔkɛwɔ laki Adama lakalanya lotshungɔ lande na?
10. Anto amɔtshi wakayataka ɔnɛ Akristo mbewɔ wakayangaka dia kondja woho akɔna a lotshungɔ la wolo?
11. Mbala mɔtshi, oma lende atotombaka ohemba a nyanga woho a lotshungɔ la ngasɔ na?
12. (a) Etombelo akɔna wa kandji waya oma lo lɔkɛwɔ lele l’anto wa l’andja ɔnɛ na? (b) Naka wanɛ wahotɔ dikambo sɔ mbeyaka etombelo w’oma lɔkɔ, ko lande na katetemalawɔ la ntsha akambo wa ngasɔ na?
13. (a) Esangɔ efula, woho akɔna wasɛngiyama saki ka kɔhɔtɔla weoho w’akambo wa kandji asɔ na? (b) Dia mpotɔ ele “lɔngɛnyi la kɔlɔ,” lokanyi laki na lahombaso mbeya na? (c) Etena katâkadimola lo wembola wele l’ekomelo k’odingɔ ɔnɛ, tondja lokanyi laki Jehowa lo sɛkɛ. Sɛdingola wembola akɔ l’ɔm’ɔmɔ.
14. Shaka yakɔna ya lotshungɔ lakongɛ wanɛ walama alako wa l’atei a Dui dia Nzambi la kɔlamelo tshɛ kakianɛ na?
OVUWWELO A LƆKƐTSHANYA
● Lotshungɔ lakɔna lâki l’atshukani ahende wa ntondo na? Lo na otshikitanyilɔ la lɔnɛ lele l’anto ɛlɔ kɛnɛ?
● Otshikitanyi l’ase andja ɔnɛ, lotshungɔ lakɔna lele l’Akristo wa mɛtɛ na? Woho akɔna wakondjawɔ lotshungɔ lakɔ lɔsɔ na?
● Paa yakɔna yɛna wanɛ watayange lotshungɔ lele l’andja ɔnɛ na?
● Lande na kele ekɔ ohomba efula mbewɔ “lɔngɛnyi la kɔlɔ” na? Lo tshikitana la Adama, tɛdikɔ taki na tahombaso mbetawɔ lo kɛnɛ k’endana l’akambo wa kɔlɔ?