TSHAPITA 9
“Kristo ekɔ wolo wa Nzambi”
1-3. a) Dikambo diakɔna dia wɔma diakakomɛ ambeki lo ndjale ka Ngalileya, ndo kakɔna kakasale Yeso? b) Lande na kakakoke ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ mbuta ɔnɛ: “Kristo ekɔ wolo wa Nzambi”?
AMBEKI wakandama la wɔma wa mamba. Lɔpɛpɛ la wolo lakafufe la shashimoya lam’akawatatenyanyaka ndjale ka Ngalileya. Aha la taamu, vɔ wokohomanaka la mpɛpɛ ya ngasɔ lo ndjale kɛsɔ nɛ dia amɔtshi l’atei awɔ waki amundji wa nse wa tomanamana.a (Mateo 4:18, 19) Koko, lɔnɛ lakahomana lawɔ lushi lɔsɔ, asuku waki woho w’anyanya. Apami asɔ wakasale la wolo tshɛ dia kɛndjakɛndja waato dimɛna, koko lɔpɛpɛ lakaaleke wolo. “Asuku wakadjaka ashi lo waato” ko ashi wakatatɛ ndola. Kaanga mbaki londjo la lɔpɛpɛ ndo ekoko w’anto, Yeso aki lo djɔ ya baku nɛ dia nde akalɛmbɛ l’ɔkɔngɔ wa mbetsha elui w’anto lushi l’otondo. Lam’akawɛnyi ɔnɛ waya suke la mvɔ, ambeki waki Yeso wakawemula lo mbotɛ ɔnɛ: “Nkumadiɔndjɔ otoshimbe, tayanga mvɔ!”—Makɔ 4:35-38; Mateo 8:23-25.
2 Yeso komboka wɔma. La dihonga tshɛ, nde akahangwɛ lɔpɛpɛ ndo ndjale ate: “Shii! Lɛmbɔhala!” Ko wonya akɔ waamɛ, lɔpɛpɛ ndo ndjale wakalɛmbɔhala, asuku wakashile ndo “ashi wakɔlɛ yɔɔ.” Ambeki wakandama la wɔma woleki tshɛ. Wakangunanguna lam’asawɔ ɔnɛ: “Woho akɔna w’onto ɔnɛ mɛtɛ?” Onto lele la wolo wa pangwɛ lɔpɛpɛ ndo ndjale woho watowohangwɛka ɔna la okaso?—Makɔ 4:39-41; Mateo 8:26, 27.
3 Yeso komonga onto k’onto. Jehowa akasale akambo wa diambo wa nkudu lo dikambo diande ndo lo tshimbo yande. Diakɔ diakafunde ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ate: “Kristo ekɔ wolo wa Nzambi.” (1 Kɔrɛtɔ 1:24) Ngande wɛnama wolo wa Nzambi lo tshimbo ya Yeso? Ndo shɛngiya yakɔna yakoka monga la woho wakakambe Yeso la wolo ɔsɔ lo nsɛnɔ yaso?
Wolo waki Ɔna ɛtɔi laki Nzambi lakandote
4, 5. a) Lowandji ndo wolo akɔna wakasha Jehowa Ɔnande ɛtɔi lakandote? b) Wolo akɔna waki la Ɔna ɔsɔ dia nkotsha asangwelo waki She w’etongelo?
4 Tende wolo waki la Yeso la ntondo ka nde ndjotɔ oko onto lanɛ la nkɛtɛ. Jehowa akakambe la “wolo ande wa pondjo” lam’akandatonge Ɔnande ɛtɔi lakandote, lakayelamɛka Yeso Kristo. (Rɔmɔ 1:20; Kɔlɔsayi 1:15) L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akayoshaka Ɔnande lowandji ndo wolo w’efula, dia nde nkotsha asangwelo ande w’etongelo. Bible mbutaka dikambo dia Ɔna ɔnɛ: “Diangɔ tshɛ diakatongama lo tshimbo yande ndo ndooko ɛngɔ kakatongama aha l’ekimanyielo kande.”—Joani 1:3
5 Woke woke w’olimu ɔsɔ mbishaka ndo yimba tshimba. Ohokanyiya wolo wakahombama dia ntonga miliyɔ la miliyɔ y’andjelo, andja wɛnama ɔnɛ la miliyara ya galaksi yele lɔkɔ, nkɛtɛ la weho efula wa diangɔ diele la lɔsɛnɔ lɔkɔ. Dia nsala akambo asɔ, Ɔna ɛtɔi laki Nzambi lakandote aki la wolo woleki tshɛ l’andja ɔnɛ, mbuta ate, nyuma k’ekila ka Nzambi. Ɔna ɔsɔ aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba lo woho wakakambe Jehowa lande oko Okambi wa Kɔmba dia ntonga diangɔ dikina tshɛ.—Tokedi 8:22-31.
6. Wolo ndo lowandji lakɔna lakalongola Yeso l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ndo eolwelo kande lanɛ la nkɛtɛ?
6 Onde kokaka dia Nzambi nyomokotshɛ Ɔnande ɛtɔi lakandote wolo ndo lowandji nto? L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ndo wa eolwelo kande lanɛ la nkɛtɛ, Yeso akate ate: “Wakambisha lowandji tshɛ l’olongo ndo la nkɛtɛ.” (Mateo 28:18) Eelo, Yeso akalongola dikoka ndo lotshungɔ la nkamba la wolo ɔsɔ l’andja w’otondo. Oko wende “Nkumekanga ka nkumi ya dikanga ndo Nkumi ka waa nkumi,” wakawosha lotshungɔ la ndanya “diolelo kana lowandji tshɛ,” lahɛnama kana lɛnama, lalɔshana la She. (Ɛnyɛlɔ 19:16; 1 Kɔrɛtɔ 15:24-26) “Ndooko ɛngɔ kele Nzambi kɔnɛndja l’ɛse” ka Yeso, onyake Jehowa ndaamɛ.—Hɛbɛru 2:8; 1 Kɔrɛtɔ 15:27.
7. Eshikikelo kakɔna kele laso k’ɔnɛ Yeso hatokamba pondjo lo yoho ya kɔlɔ la wolo wakawosha Jehowa?
7 Onde sho koka mboka wɔma di’ɔnɛ Yeso ayokamba la wolo wakawosha Jehowa lo yoho ya kɔlɔ? Ndooko yema! Yeso nangaka She efula ndo nde hakoke pondjo nsala dikambo diahɔngɛnyangɛnya. (Joani 8:29; 14:31) Yeso mbeyaka dimɛna dia Jehowa hakambe pondjo la wolo ande lo yoho ya kɔlɔ nɛ dia nde akɛnyi la washo ande dia Jehowa nyangaka waaso wa “mɛnya wolo ande lo wahɔ wa wanɛ wele etema awɔ tshɛ wekɔ le nde.” (2 Ɛkɔndɔ 16:9) Ndo nto, Yeso ekɔ la woho wa ngandji kele la Jehowa otsha le anto, laasɔ sho koka ndjashikikɛ dia nde ayokambaka nshi tshɛ la wolo ande dia nsala akambo w’amɛna. (Joani 13:1) Etsha wakinde mɛnyaka dikambo sɔ. Tɔsɛdingole wolo waki lande lam’akinde lanɛ la nkɛtɛ ndo woho wakandakambaka la wolo akɔ.
“Wolo lo . . . Ɔtɛkɛta”
8. Wolo akɔna wakalongola Yeso lam’akandakitama nyuma, ndo ngande wakandakambe la wolo ande?
8 Mɛnamaka dia Yeso kosala ahindo lam’akinde eke dikɛnda la Nazarɛtɛ. Koko akambo wakayotshikitana l’ɔkɔngɔ wa nde nongola batismu l’ɔnɔnyi 29 T.D., lam’akinde l’ɛnɔnyi oko 30. (Luka 3:21-23) Bible mbutaka ɔnɛ: “Nzambi akookite esɔ la nyuma k’ekila ndo la wolo ndo nde aketeta lo wodja w’otondo, atasale akambo w’ɛlɔlɔ ndo atakɔnɔla wanɛ tshɛ wakahɛnyahɛnyamaka oma le Diabolo.” (Etsha 10:38) Keema ‘nsala akambo w’ɛlɔlɔ’ ekɔ djembetelo yɛnya dia nde akakambe dimɛna la wolo ande? L’ɔkɔngɔ wa nde kitama nyuma, Yeso “aki omvutshi wa wolo oma lo etsha ndo ɛtɛkɛta.”—Luka 24:19.
9-11. a) L’ahole akɔna waketshaka Yeso mbala la mbala ndo okakatanu akɔna wotokoka monga la dikambo sɔ? b) Lande na kakatshikala elui w’anto enyɔ hwe oma lo yoho yande ya mbetsha?
9 Ngande waki Yeso la wolo lo ɔtɛkɛta? Oko wakandetshaka mbala efula l’ahole wa tshɛnɛkɔ, ɛnyɛlɔ l’emamu wa ashi, l’emamu wa akona, lo toshinga ndo lo bingu, ampokami ande totowotetemala mboohokamɛ otondonga ɛtɛkɛta ande kominandaka etema awɔ. (Makɔ 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) Lam’ele abuku komonga l’etena kɛsɔ, ampokami wakahombaka kimɛ ɛtɛkɛta lo timba ndo l’etema awɔ. Ɔnkɔnɛ, wetshelo waki Yeso wakahombe monga wa kutola yambalo, wokɛma hwe, ndo wa wɔɔdu kimɛ. Ɔsɔ komonga dikambo dia wolo le Yeso. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Dako dia lo Dikona.
10 La pindju kɛmɔtshi l’etatelo k’ɔnɔnyi 31 T.D., olui a woke w’anto wakatshumana l’omamu wa dikona suke la ndjale ka Ngalileya. Amɔtshi wakaye oma la Judeya ndo oma la Jɛrusalɛma wakakɛndakɛnda kilɔmɛtɛlɛ 100 kana 110 dia nkoma lo dihole sɔ. Akina wakaye oma lo nɔrdɛ l’esomba wa Tura la Sidɔna, wosukanyi la ndjale. Efula k’ase hemɔ wakasukanaka la Yeso dia mboonanda, ko vɔ tshɛ wakakɔnɔ. Lam’aki aya ndooko onto lele la hemɔ ka wolo, Yeso akatatɛ mbetsha. (Luka 6:17-19) Etena kakandashidiya la ntɛkɛta, ampokami wakatshikala enyɔ hwe. Lande na?
11 Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, onto ɔmɔtshi lakɛnyi dikambo sɔ akayofunda ate: “Elui w’anto wakaambe efula lo yoho yande ya mbetsha, nɛ dia nde akawaetshaka oko onto lele la lowandji.” (Mateo 7:28, 29) Yeso akatɛkɛtaka la nkudu kakawakoke mboka. Nde akatɛkɛtaka lo lokombo la Nzambi ndo nde akahike etshina ka wetshelo lo wolo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. (Joani 7:16) Awui wakatɛkɛtaka Yeso wakokɛmaka hwe, alako ande waketawoyaka, ndo akambo wakandataka kokoka manyema. Ɛtɛkɛta ande wakasembɔka tɔɔ la dikambo ndo wakanandaka etema w’ampokami ande. Nde aketsha anto woho wa monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, wa nɔmba, wa nyanga Diolelo dia Nzambi, ndo wa nsala dia monga la nshi yayaye y’amɛna. (Mateo 5:3–7:27) Ɛtɛkɛta ande wakalomialomiaka nsaki k’anto waki la mposa k’akambo wa mɛtɛ ndo ka losembwe, ndo amɔtshi l’atei w’ampokami waketawɔ ‘ndjasɛka’ ndo tshika tshɛ kaki lawɔ dia mbooyela. (Mateo 16:24; Luka 5:10, 11) Shi kɛsɔ mɛnyaka mɛtɛ wolo wele l’ɛtɛkɛta waki Yeso!
“Wolo oma lo etsha”
12, 13. Lo woho akɔna waki Yeso la “wolo lo etsha,” ndo naa weho w’ahindo wakasale Yeso?
12 Yeso aki nto la “wolo oma lo etsha.” (Luka 24:19) Evanjiliɔ mɛnyaka dia nde akasale ahindo ndekana 30, ndo vɔ tshɛ wakasalema oma lo ‘wolo wa Jehowa.’b (Luka 5:17) Nunu efula di’anto wakakimanyiyama oma l’ahindo ande. Tɔsɛdingole ahindo ande ahende, woho wakandalesha apami 5000 ndo l’ɔkɔngɔ apami 4000, “kaamɛ ndo wamato la ana w’akɛnda,” oloyi w’anto wa woke ɔsɔ waki anto nunu efula!—Mateo 14:13-21; 15:32-38.
13 Yeso kasalaka ahindo wa weho la weho. Nde akatondjaka ɛdiɛngɛ aha l’okakatanu. (Luka 9:37-43) Nde aki la wolo laadiko wa diangɔ diakatongama, nde akakadimola ashi wanu. (Joani 2:1-11) Ohokanyiya woho wakambe ambeki ande etena ‘kakawɛnyi Yeso ayakɛndakɛnda laadiko dia ndjale.’ (Joani 6:18, 19) Ndooko woho wa hemɔ kakinde kɔkɔnɔla, oyadi dikɔmɔ, hemɔ yahakɔnɔ esadi, ndo hemɔ kina ya wolo. (Makɔ 3:1-5; Joani 4:46-54) Nde akakɔnɔlaka anto lo toho efula. Anto amɔtshi wakakɔnɔka oma l’etale, ndo akina Yeso akawanandaka. (Mateo 8:2, 3, 5-13) Amɔtshi wakakɔnɔka mbala kakɔ ɔtɔi ndo akina yema yema.—Makɔ 8:22-25; Luka 8:43, 44.
“Vɔ wakɛnyi Yeso ayakɛndakɛnda laadiko dia ndjale”
14. Lo waaso akɔna wakɛnya Yeso dia nde aki la wolo laadiko dia nyɔi?
14 Dikambo di’oleki tshɛ diambo ko Yeso aki la wolo laadiko dia nyɔi. Evanjiliɔ mɛnyaka dia nde akoolola anto lo waaso asato, nde akasha ambutshi amɔtshi ɔnawɔ la womoto laki l’ɛnɔnyi 12, akasha wadi aki odo ɔmɔtshi tshɔi yande y’ɔna ndo akasha akadiyɔ ahende ɔnangɛwɔ. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Joani 11:38-44) Ndooko dikambo diakandahekɔ nsala. Nde akoolola ɔna womoto laki l’ɛnɔnyi 12 yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde nkitshiya. Nde akoolola ɔnaki wadi aki odo lo kaka y’edo ondo paka lushi lakɔ lakandavu. Ndo nde akolola Lazaro oma lo diombo nshi nyɛi l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande.
Okambelo wa la wolo lo yoho yaha la lokaki, ya dimɛna ndo ya la ngandji
15, 16. Awui akɔna wɛnya dia Yeso akakambe la wolo ande aha la lokaki?
15 Ohɔsa dia owandji ɔmɔtshi wele bu kokele mbele la wolo wa woho wa wɔnɛ waki la Yeso. Shi nde otokamba la lowandji lande lo yoho ya kɔlɔ yaheyama ndo mbuta? Koko Yeso komonga la pɛkato. (1 Petero 2:22) Nde kombetawɔ dia nanyema l’awui wa lokaki, ofunu, ndo nsaki k’efula ka monga la lomombo katshutshuya anto wele bu kokele dia nkamba la wolo awɔ dia pɛnyɔla anto akina.
16 Yeso kokamba la wolo ande lo yoho ya lokaki ndo ndooko lushi lakandakambe lawɔ lo wahɔ ande hita. Kaanga mbakinde la ndjala k’efula, nde akatone dia kadimola ave mma dikambo diande ndaamɛ. (Mateo 4:1-4) Woho wakinde komonga la lomombo efula ekɔ djembetelo yɛnya dia nde kokamba la wolo ande dia ndjaangɔnya. (Mateo 8:20) Dikambo dikina diɛnya dia nde akakambe la wolo ande wa nsala akambo wa diambo la lokaho ele lam’akandasalaka ahindo, nde akashishaka. Etena kakandakɔnɔlaka ase hemɔ, oyadi kaanga onto ɔtɔi, nde akookaka dia wolo ɔmɔtshi wambotomba oma lo demba diande. (Makɔ 5:25-34) Koko, nde aketawɔka dia elui w’anto mbonanda ndo vɔ tshɛ wakakɔnɔka. (Luka 6:19) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ yimba yele bu la lokaki kaanga yema!
17. Ngande wakɛnya Yeso dia nde akakambe dimɛna la wolo ande?
17 Yeso akakambaka nto la wolo ande lo yoho ya dimɛna. Ndooko lushi lakandasale dihindo l’oyango w’ɔnɛ anto wamɛnyi kana dia mɛnya wolo waki la nde. (Mateo 4:5-7) Diakɔ diakandatone nsala ahindo dia ngɛnyangɛnya nsaki ka kɔlɔ kaki la Hɛrɔdɛ. (Luka 23:8, 9) Lo dihole dia mbida dimama ɔnɛ dimi kele otshi w’ahindo, mbala efula Yeso akatɛka anto wakandakɔnɔlaka di’aha mbutɛ ndooko onto. (Makɔ 5:43; 7:36) Nde konanga di’anto mbeya woho w’onto wakinde oma lo lokumu l’akambo wakandasalaka.—Mateo 12:15-19.
18-20. a) Kakɔna kaki la shɛngiya lo woho wakakambaka Yeso la wolo ande? b) Akanyiyayɛ lo woho wakakɔnɔla Yeso pami kɛmɔtshi kaki kanga lohoke?
18 Onto laki la wolo efula ɔsɔ akatshikitana tshɛ lo tshɛ la ewandji w’etema wolo oko dive wakakambaka la lowandji lawɔ aha la ndjakiyanya dikambo di’ehomba ndo dia paa y’anto akina. Yeso akayakiyanyaka dikambo di’anto. Nde akatɛtɛka solo lam’akandɛnaka anto wasowa ndo akatshutshuyamaka dia mbaakimanyiya. (Mateo 14:14) Nde akadjaka yimba lo nsaki ndo lo ehomba awɔ, ndo woho wakandayakiyanyaka la ngandji dikambo diawɔ aki la shɛngiya lo woho wakandakambaka la wolo ande. Ɛnyɛlɔ ka diambo kɔkɔndwami lo Makɔ 7:31-37 mɛnyaka dikambo sɔ.
19 Lo diaaso sɔ, elui w’anto wakaye le Yeso ndo wakawela ase hemɔ efula ko nde akaakɔnɔla vɔ tshɛ. (Mateo 15:29, 30) Koko Yeso akayasha le onto ɔmɔtshi la l’atei awɔ. Onto akɔ aki kanga lohoke ndo aki l’okakatanu w’efula dia ntɛkɛta. Ondo Yeso akɛnyi dia pami kɛsɔ aki ɛkɛlɛkɛlɛ ndo kondjaokaka dimɛna. La ngandji tshɛ, Yeso akɔshi pami kɛsɔ, akamɔ la nde oma lale lemba l’anto, ko akatshu la nde yema lo diɛta. Lam’akawonge vɔ ahende ato, Yeso akɛnya onto akɔ lo tɔjɛstɛ kɛnɛ kayangande nsala. Nde “akawodje mpita l’atoyi ndo l’ɔkɔngɔ wa nde mpɔngɔla lɔsɔyi, nde akananda lolemi lande.”c (Makɔ 7:33) L’ɔkɔngɔ wa mbalɛ l’olongo, nde akahɛngɛ wolo. Totshelo tɔsɔ aki dia mɛnya kanga lomi ɔnɛ: ‘Oma lo wolo wa Nzambi mbayangande mbɔkɔnɔla.’ L’ekomelo, Yeso akate ate: “Dihɔ.” (Makɔ 7:34) Aha la ntshimbatshimba, pami kakɔ akatatɛ mboka, ndo akatatɛ ntɛkɛta dimɛna.
20 Keema otema munandemaka mɛtɛ dia mbeya dia laadiko wa nkɔnɔla anto la wolo wakawosha Nzambi, Yeso akadjaka yimba lo nsaki yawɔ? Ndo keema ekɔ mɛtɛ ekeketshelo dia mbeya ɔnɛ Jehowa akasha onto lele la kɛtshi ndo la ngandji ɔsɔ dia nde nɔmbɔla Diolelo dia Mɛsiya?
Didjidji di’akambo wayosalema
21, 22. a) Kakɔna kakɛnya ahindo waki Yeso? b) Lam’ele Yeso ekɔ la wolo laadiko wa diangɔ diakatongama, akokaso nongamɛ l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ kande?
21 Etsha wa wolo wakasale Yeso lam’akinde lanɛ la nkɛtɛ, akɛnya ɛtshɔkɔ wayela ɛlɔmbwɛlɔ kande l’andja w’oyoyo wakalake Nzambi. L’andja w’oyoyo, Yeso ayosala ahindo dikambo di’andja w’otondo! Tɔtɛkɛtɛ yema dikambo dia nshi yayaye y’amɛna shɔ.
22 Yeso ayosala di’aha mpokoso y’oma lo diangɔ diakatongama salema lo nkɛtɛ k’otondo. Ohɔ dia nde akɛnya wolo wele lande laadiko dia diangɔ diakatongama lo woho wakandɔladia lɔpɛpɛ la wolo. Laasɔ, anto wayɔsɛna l’ɛse ka Diolelo dia Kristo hawotonga nto la wɔma wa mpɛpɛ, adidimu wa nkɛtɛ, vɔlka ndo mpokoso kina y’oma lo diangɔ diakatongama. Lam’ele Jehowa akakambe la nde oko Okambi wa Kɔmba dia tonga nkɛtɛ ndo diangɔ tshɛ diele la lɔsɛnɔ lɔkɔ; ndooko dikambo diele l’okama aso wa nkɛtɛ diahandeye. Nde mbeyaka woho wa nkamba la diangɔ diele lo nkɛtɛ lo yoho ya dimɛna. L’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ kande, nkɛtɛ k’otondo kayokadimɔ paradiso.—Luka 23:43.
23. Ngande wayokotsha nkumekanga Yeso ehomba w’anto?
23 Ko kayotota dikambo dia ehomba w’anto na? Dikoka diaki la Yeso dia ndesha nunu la nunu di’anto la yema ya diangɔ tshitshɛ toshikikɛka dia ndjala hatoyala lo ɛlɔmbwɛlɔ kande. Nde ayonya ndjala pondjo lo woho wayondosala dia diangɔ dia ndɛ monga tshavutshavu ndo kahanyema lo yoho ya dimɛna. (Osambo 72:16) Wolo waki la Yeso laadiko dia hemɔ ndo dikɔmɔ toshikikɛka dia wanɛ wele la hemɔ, totshungu, akanga wa mpoke, wanɛ wele la dikɔmɔ wayɔkɔnɔ tshɛ ndo lo pondjo. (Isaya 33:24; 35:5, 6) Woho wakandoolola anto mɛnyaka dia nde ayokamba la wolo ande oko wende Nkumekanga ka l’olongo dia mbolola miliyɔ ya wanɛ wakavu wangɛnangɛna She dia mbaohɔ.—Joani 5:28, 29.
24. Kakɔna kahatahombe mbohɛ etena kakanaso yimba lo wolo wele la Yeso ndo lande na?
24 Lam’akanaso yimba lo wolo wele la Yeso, tohɔke dia Ɔna ɔsɔ mbokoyaka She lo yoho ya kokele. (Joani 14:9) Kɛnɛ kɛnaso le nde tɛnyaka dimɛna woho wakamba Jehowa la wolo ande. Ɛnyɛlɔ ohokanyiya yoho ya la ngandji yakakɔnɔla Yeso ose sudi ɔmɔtshi. La kɛtshi tshɛ, Yeso akananda pami kɛsɔ ndo akate ate: “Dimi nangaka.” (Makɔ 1:40-42) Oma l’ɛkɔndɔ wele oko wɔsɔ, ekɔ oko Jehowa totɛka ate: ‘Nyende woho wakambami la wolo ami.’ Onde wɛ hatshutshuyama dia ntombola Nzambi kaso Kanga-Wolo-Tshɛ ndo mbooka losaka lo woho wakambande la wolo ande lo yoho yoludi la ngandji?
a Mpɛpɛ ya la shashimoya salemaka mbala efula lo ndjale ka Ngalileya. Lam’ele djungudungu ya laadiko dia ndjale kɛsɔ mbudɛka (tshɔka polo ndo lo mɛtrɛ 200 l’ɛse ka ndjale), edungu mongaka wolo oleki l’ahole wosukanyi latɔ, ndo kɛsɔ fukutanyaka hiɛlɛlɛ. Mpɛpɛ ya wolo pɛpaka nto l’Okidi wa Jɔrɔdana oma lo Dikona dia Hɛrɛmɔna dia lo nɔrdɛ. Esangɔ ɛmɔtshi kii mbeyaka monga lo ndjale ko lɔpɛpɛ la wolo ntatɛ la shashimoya.
b Ndo nto, Evanjiliɔ kakatanyaka ahindo efula ko ntɛkɛta oko dihindo ɔtɔi. Ɛnyɛlɔ, lo diaaso dimɔtshi “osomba w’otondo” wakaye le nde, ko nde akakɔnɔla “anto efula” waki la hemɔ.—Makɔ 1:32-34.
c Ɔhɔngwɛlɔ wa nsɔyi aki yoho kana djembetelo yɛnya ɔkɔnwɛlɔ yaketawɔmaka oyadi le ase Juda kana le ase Wedja, ndo efundelo w’embetsha w’ɛlɛmbɛ w’ase Juda wakatɛkɛtaka dikambo di’okambelo wa la nsɔyi dia nkɔnɔla hemɔ. Ondo Yeso akahɔngɔla lɔsɔyi dia mɛnya pami kɛsɔ di’ɔnɛ layanga kɔkɔnɔla. Koko lo weho tshɛ, Yeso kokamba la nsɔyi yande oko okanga wa kɔnɔla.