Tshapita ya Dikumi L’Atanu
Longa Dako ndo Etawɔ Ohokwelo
1. (a) Lande na kele sho tshɛ tekɔ l’ohomba w’alako ndo w’ohokwelo? (b) Wombola akɔna wahombaso sɛdingola?
LO JAKOBA 3:2, Bible mbutaka ɔnɛ: “Shu tshe tatutakanaka [mbala] efula.” Sho koka kanyiya mbala efula yakiso komonga weho w’anto watokeketsha Ɔtɛkɛta wa Nzambi dia monga. Ɔnkɔnɛ, sho mbetawɔka kɛnɛ kata Bible ɔnɛ: “Ulungaki alaku, etawoki [ohokwelo], dia we ndjala la yimba lu nshi yayayi.” (Tukedi 19:20) Aha la tâmu, tamboshilaka la sala etshikitanu lo nsɛnɔ yaso dia ndjiɔtɔnganyiya la wetshelo w’oma lo Bible. Ko ngande watotosalaka naka onyaso Okristo ɔmɔtshi ambotolaka lo dikambo dimɔtshi dia lânde na?
2. Ahombaso sala etena kalongolaso dako?
2 Amɔtshi tokomaka lo mɛnya dia hawosadi kɔlɔ, kana mɛnya dia kɛnɛ kosadiwɔ ekɔ kiambokambo y’anyanya kana mbisha anto akina onongo. Koko ekɔ ohomba efula mpokamɛ dako ndo kamba ladiɔ. (Heberu 12:11) Lo mɛtɛ, ndoko onto lahomba nongamɛ di’anto akina monga kokele, kana lahomba mbishaka anto alako wonya tshɛ l’awui wele bu ohomba kana wele Bible tshikɛka onto diaaso dia nde sala ɔsɔnwɛlɔ ande ndamɛ. Ndo nto, koka monga ko onto lasha onto dako hasɛdingodi dimɛna awui tshɛ wendana la kɛnɛ kôlakande ndo pombaka tawɛnyaka la dilɛmiyɛlɔ tshɛ woho wele awui. Koko lo kɛnɛ kayangaso tɛkɛta lanɛ, tɔshi dia dako kana ohokwelo watoshawɔ wekɔ dimɛna ndo vɔ ndja oma lo Bible. Ngande wahomba onto sala na?
Bɛnyɛlɔ dia Kana Ladiɔ Yimba Lam’atolakawɔ
3, 4. (a) Awui akɔna wele lo Bible wakoka tokimanyiya dia monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la dako ndo l’ohokwelo? (b) Ngande wakatshe Nkumekanga Saulo lam’akawolake, ndo etombelo akɔna waki la dikambo sɔ?
3 Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ la bɛnyɛlɔ diendana l’anto wakalongola alako wakiwɔ l’ohomba. Mbala efula, alako akɔ wakasanganaka kâmɛ l’ohokwelo. Nkumekanga Saulo ka l’Isariyɛlɛ aki ɔmɔtshi wa l’atei w’anto asɔ. Nde kokitanyiya kɛnɛ kakawotɛ Jehowa lo dikambo dia wodja w’as’Amalɛka. As’Amalɛka wakalɔsha ekambi waki Nzambi ndo Jehowa akɔshi yɛdikɔ ya nanya as’Amalɛka kâmɛ la dongalonga diawɔ. Koko Nkumekanga Saulo kondanya nkumekanga kawɔ ndo nyama yawɔ yoleki amɛna.—1 Samuele 15:1-11.
4 Jehowa akatome omvutshi Samuɛlɛ dia ndjosha Saulo lohango. Ngande wakatshe Saulo na? Nde akate dia nde akalɛndja as’Amalɛka koko nde akɔshi tsho yɛdikɔ ya shimbɛ nkumekanga kawɔ. Dikambo sɔ kɔmbɔtɔnɛ la didjango diakadje Jehowa. (1 Samuele 15:20) Saulo akahembe dia mbisha wodja onongo lo woho wakiwɔ konanya dongalonga lo mbuta ɔnɛ: “Dimi lakuki antu woma, mbakametawo aui awo.” (1 Samuele 15:24) Mɛnamaka dia nde aki la lotamanya efula, nɛ dia nde akakome polo ndo lo nɔmba Samuɛlɛ dia mbɔlɛmiya la ntondo ka wodja. (1 Samuele 15:30) L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akayokadjaka Saulo oko nkumekanga.—1 Samuele 16:1.
5. Kakɔna kakakomɛ Nkumekanga Uziya lam’akandatone dako diakawawosha?
5 Nkumekanga Uziya ka la Juda “akahedia [Jehowa Nzambi k]andi, akoto lu etemwelo ka [Jehowa] dia ntshumba malashi ladiku di’[elambwelo] ka malashi.” (2 Ekondo 26:16-20) Koko paka ɛlɔmbɛdi mbaki la lotshungɔ la nambola malashi. Lam’akalange owandji w’ɛlɔmbɛdi shimba Uziya, nkumekanga kɛsɔ akomala. Kakɔna kakatombe na? Bible mbutaka ɔnɛ: “Sudi kakatumbi lu fumu . . . ne dia [Jehowa] akûsuya. Khum’ekanga Uziya akatshikala la sudi edja ndu lushi landi la nyoi.”—2 Ekondo 26:19-21.
6. (a) Lande na kakatone Saulo nde la Uziya dako? (b) Lande na kele tona dako ekɔ dikambo dia kɔlɔ efula ɛlɔ kɛnɛ?
6 Lande na kaki Saulo nde la Uziya l’okakatanu dia mbetawɔ dako? Kiɔkɔ ya dikambo sɔ aki lotamanya, nɛ dia vɔ akɔ ahende wakaleke ndjakana lo yoho yamboleka. Anto efula ndjaelaka ekiyanu l’ɔtɛ wa dionga sɔ. Mɛnamaka dia vɔ wakafɔnyaka ɔnɛ mbetawɔ dako kɛdikɛdi mɛnya dia vɔ kema l’akoka amɔtshi kana ɔnɛ dikambo sɔ diakakoke ndanya lokumu lawɔ. Koko lotamanya ekɔ wɔdu ɔmɔtshi wa demba. Lotamanya ndanyaka ekanelo k’onto ka yimba woho waha nde mbetawɔ ekimanyielo kawosha Jehowa oma lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ndo y’ɔlɔngɔswamelo ande. Diakɔ diatewola Jehowa ate: “Utaku katetaka la ntundu k’elanyelu, la djawudi la ntundu k’ekwelo.”—Tukedi 16:18; Romo 12:3.
Sho Pombaka Mbetawɔ Dako
7. Naa wetshelo w’ɔlɔlɔ wakokaso kondja oma lo woho wakɔshi Mɔsɛ dako diakawawosha?
7 Afundelo wekɔ nto la bɛnyɛlɔ di’amɛna di’anto waketawɔka alako, ndo sho kokaka kondja wetshelo oma lo bɛnyɛlɔ sɔ. Tɔshi ɛnyɛlɔ kaki Mɔsɛ lele okilo ande wa pami akawosha dako lo kɛnɛ kendana la woho wa mɛmba ɔkɛndɛ wa woke waki lande. Mɔsɛ akalonge dako diande ndo akakambe ladiɔ aha la tshimbatshimba. (Etumbelu 18:13-24) Kânga mbaki Mɔsɛ la lowandji l’efula, lande na kakandetawɔ dako na? Nɛ dia nde aki la ndjakitshakitsha. ‘Mɔsɛ aki kanga ndjakitshakitsha ka wolo, ndeka anto tshɛ wa la nkɛtɛ.’ (Walelu 12:3) Ohomba akɔna wele la ndjakitshakitsha na? Zefaniya 2:3 mɛnyaka dia tɔ kekɔ ohomba efula dia sho kondja lɔsɛnɔ.
8. (a) Pɛkato yakɔna yakasale Davidi? (b) Kakɔna kakasale Davidi lam’akawosha Natana lohango? (c) Etombelo akɔna wakonge la pɛkato yaki Davidi?
8 Nkumekanga Davidi akasale monanyi nde la Batɛshɛba ndo akahembe dia mbishɛ kɔlɔ kɛsɔ lo ndjakisha Uriya w’omɛnde. Jehowa akatome omvutshi Natana dia ndjosha Davidi lohango. Nde aki la ndjatshumoya ndo aketawɔ esadi eto ate: “Dimi lakatshela [Jehowa] kolo.” (2 Samuele 12:13) Kânga mbaketawɔ Nzambi ndjatshumoya kaki Davidi, nde akahombe diɛnɛ l’etombelo w’oma lo kɔlɔ kande. Jehowa akawotɛ ɔnɛ yɔɔmbɔ “hayumoki uma lu luudu [lande],” ndo ɔnɛ wadi ande wayokimɔma le ‘onyande,’ ndo ɔnɛ ɔna lotwe oma lo loseka lɔsɔ ‘pombaka mvɔ.’—2 Samuele 12:10, 11, 14.
9. Kakɔna kahatahombe mbohɛ naka tambolongola dako kana ohokwelo?
9 Nkumekanga Davidi akeyaka ɛlɔlɔ waya oma lo mpokamɛ dako. Tena dimɔtshi nde akokaka Nzambi losaka lo woho wakandotomɛ onto dia ndjowosha dako. (1 Samuele 25:32-35) Onde tekɔ oko nde? Naka eelo, kete tayoyalama dia tɛkɛta ndo dia sala awui efula wakoka ndjotondja awui wa lonyangu l’ɔkɔngɔ. Ko ayotota naka tambosala awui amɔtshi walɔmba dia vɔ tolaka kana tohokola na? Tatohɛke dia dako kana ohokwelo ekɔ djembetelo ya ngandji ka Jehowa oya le so ndo woho wayakiyanyande dikambo di’ɔlɔlɔ aso wa pondjo.—Tukedi 3:11, 12; 4:13.
Waonga w’Ohomba Wahombaso Monga Lawɔ
10. Naa dionga diakɛnya Yeso diaki ohomba le wanɛ wayɔtɔ lo Diolelo?
10 Dia monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ lam’asaso la Jehowa ndo l’anangɛso w’Akristo, sho la dia monga la waonga amɔtshi. Yeso akɛnya ɔmɔtshi l’atei wa waonga asɔ lam’akandakitsha dikɛnda l’atei w’ambeki ande ndo wakandate ate: “Nyu hanyeyi mboto lu diulelu dia l’ulungu, tshikima nyu nyambukadimula etema, ndu nyambuyala uku tokendakenda. Okone untu tshe layakitshakitsha uku kiendakenda nye, ndi kuleki wuki lu diulelu dia l’ulungu.” (Mateu 18:3, 4) Ambeki waki Yeso wakahombe monga la ndjakitshakitsha, nɛ dia wakawanaka lam’asawɔ dia mbeya akɔna oleki woke.—Luka 22:24-27.
11. (a) La ntondo k’anto akɔna kahombaso monga la ndjakitshakitsha ndo lande na? (b) Naka tekɔ la ndjakitshakitsha, ngande wayotosala naka wambotosha dako?
11 Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Nyu tshe nyuyalotsha la ndjakitshakitsha, ne dia nkambanela, ne dia [Nzambi] atutunaka akanga w’utaku, keli atushaka wane wayakitshakitsha ngandji ka mamba.” (1 Petero 5:5) Sho mbeyaka dia sho la dia monga la ndjakitshakitsha la ntondo ka Nzambi, koko divɛsa nɛ mɛnyaka nto dia sho la dia monga la ndjakitshakitsha ndo otsha le anyaso ambetawudi. Naka tekɔ la ndjakitshakitsha otsha le anyaso ambetawudi, kete hatototona alako w’ɔlɔlɔ watoshawɔ, koko tayeka akambo oma le wɔ.—Tukedi 12:15.
12. (a) Naa dionga di’ohomba diokakatanyi la ndjakitshakitsha? (b) Bonde kahombaso ndjakiyanya l’etombelo wakoka lɔkɛwɔ laso monga lawɔ le anto akina?
12 Dionga dimɔtshi diokakatanyi la ndjakitshakitsha ele ndjakiyanya dikambo di’ɔlɔlɔ w’anto akina. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Untu tayayangelaki ololo andi, keli untu l’untu ayangeli ukina ololo. . . . Okone kana nyayole, kana nyayono, kana dikambu tshe diayunyutsha, nyutshi dia lutumbu la [Nzambi]. Tanyuyalaki uku utamba a ntakanya: le asi Juda kana le asi Ngirika, kana le ekelezia wa [Nzambi].” (1 Koreto 10:24-33) Paulo kombuta ɔnɛ sho la dia minya yimba lo nango yaso tshɛ, koko nde akatokeketsha di’aha sho sala dikambo tshɛ diakoka tshutshuya onto okina dia sala kɛnɛ kawotɛ nkum’otema kande ɔnɛ kekɔ kɔlɔ.
13. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakoka mɛnya dia kana sho salaka la wolo dia kamba l’alako wa l’Afundelo?
13 Onde wɛ mbetshaka ɔlɔlɔ w’anto akina la ntondo k’awui walangayɛ? Sho tshɛ la dia mbeka dia sala dikambo sɔ. Ekɔ toho efula takoka dikambo sɔ salema. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’ɔlɔtɔ la ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo. Ɔsɔ ekɔ awui wele onto l’onto ekɔ la lotshungɔ la sɔna kɛnɛ kalangande aha la mbohɛ di’Afundelo tɔlɔmbaka dia monga la kɔmba, shunganyi ndo pudipudi. Ko naka wɛ ambeya ɔnɛ lo dihole diodjashiyɛ anto amɔtshi kandakandaka dia mpokamɛ losango la Diolelo l’ɔtɛ w’ɔlɔtɔ ayɛ kana wa yoho yayɛ ya nɔngɔsɔla divo, onde kokaka wɛ sala etshikitanu ɛmɔtshi? Eelo, nɛ dia kimanyiya anto akina dia kondja lɔsɛnɔ la pondjo ndeka ndjangɛnyangɛnya ohomba efula.
14. Lande na ekɔ ohomba monga la ndjakitshakitsha ndo ndjakiyanya dikambo di’anto akina?
14 Yeso akasha ɛnyɛlɔ lo kɛnɛ kendana la monga la ndjakitshakitsha ndo ndjasha le anto akina. Nde akakome polo ndo lo sola ekolo w’ambeki ande. (Joani 13:12-15) Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka lo dikambo diande ɔnɛ: “Nyuyali la yimba nye l’atei anyu yaki ndu le Kristu Jesu. Kuyanga ndi aki lu efanelu ka [Nzambi], ndi kunkana ati: Mbedima pupu la [Nzambi] eko engo ka dimi munda. Keli ndi akayanya uma lu lutumbu, akayala uku ukambi, akuto lu efanelu k’antu. Lam’akandayala uku untu, ndi akayakitshakitsha, akayala la ukitanyia edja ndu lu nyoi.”—Filipi 2:5-8; Romo 15:2, 3.
Totonake Ohokwelo Waki Jehowa
15. (a) Naa etshikitanu wahombaso sala dia monga la lonto langɛnyangɛnya Nzambi? (b) Oma lo tshimbo yakɔna yatosha Jehowa alako ndo ohokwelo?
15 Lam’ele sho tshɛ tekɔ atshi wa pɛkato, naka sho nangaka mbokoya waonga wa Nzambi kaso, kete sho la dia sala etshikitanu ɛmɔtshi wendana la tokanyi ndo la dionga diaso. Sho la dia ndɔta ‘lonto l’oyoyo.’ (Kolosai 3:5-14) Alako ndo ohokwelo tokimanyiyaka dia mbeya ahole wahombaso ndjalowanya ndo mbeya woho wa sala etshikitanu akɔ. Bible mbele kiɔkɔ ya wetshelo weso l’ohomba. (2 Timote 3:16, 17) Ekanda walembetshiya awui wa lo Bible ndo nsanganya yalɔngɔswama oma le ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa tokimanyiyaka dia kamba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Oyadi tambokaka dako sɔ ntondo, onde tayɛnya dia tekɔ l’ohomba adiɔ ndo nyanga dia ndjalowanya?
16. Ekimanyielo kakɔna katosha Jehowa l’onto ndo l’onto?
16 Jehowa tokimanyiyaka lo ekakatanu aso la ngandji tshɛ. Miliyɔ y’anto wambokimanyiyama oma lo woho wekaso la wɔ Bible lawakawɔ. Ambutshi ndakaka ndo pokolaka anawɔ dia ndjalama oma lo lɔkɛwɔ lakoka ndjowaela ekiyanu. (Tukedi 6:20-23) L’atei w’etshumanelo, mbala efula amɔtshi nɔmbaka anangɛso l’akadiyɛso waya tomanamana dia mbasha alako woho wa vɔ ndowanya olimu awɔ w’esambishelo. Mbala mɔtshi, dikumanyi nɔmbanaka alako lam’asawɔ kana oma le anto akina waya tomanamana l’olimu. Wanɛ wele l’akoka wa lo nyuma wahombama kambaka la Bible dia kimanyiya wanɛ wele l’ohomba w’ekimanyielo, lo sala dikambo sɔ la yimba ya memakana. Naka wɛ ekɔ lo mbisha onto dako, ohɔ ɛtɛkɛta ɛnɛ wata ɔnɛ “uyalami weme, ndu we utukuhimbama.” (Ngalatiya 6:1, 2) Eelo, sho tshɛ tekɔ l’ohomba w’alako ndo w’ohokwelo dia tɛmɔla kâmɛ Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ.
Ovuswelo
• Ngande watokimanyiya Jehowa la ngandji tshɛ dia sho mɛna ahole wahombaso sala etshikitanu?
• Lande na kele anto amɔtshi mɛnaka wolo dia mbetawɔ dako, ndo wâle akɔna wele la dikambo sɔ?
• Naa waonga w’ohomba wayotokimanyiya dia mbetawɔ dako, ndo ngande wakasha Yeso ɛnyɛlɔ lo kɛnɛ kendana la waonga akɔ?
[Osato wa lo lɛkɛ 142]
Uziya akatone dako ko akandama la hemɔ ka sudi
[Osato wa lo lɛkɛ 142]
Mɔsɛ akakondja wahɔ lo mbetawɔ dako diaki Jetro