Wamato wakangɛnyangɛnya otema waki Jehowa

‘Jehowa akotshele oko akayatshe ndo koyale la difuto dia pondjo oma le Jehowa.’​—RUTA 2:12.

1, 2. Ngande wakokaso kondja wahɔ lo kanaka yimba lo bɛnyɛlɔ diele lo Bible dia wamato wakangɛnyangɛnya otema waki Jehowa?

WƆMA waki Nzambi akatshutshuya wamato ahende dia tona kitanyiya ɔlɛmbɛ waki Farawɔ. Mbetawɔ kakatshutshuya womoto ɔmɔtshi kanga loseka dia mbidja lɔsɛnɔ lande lo wâle lo kokɛ atɔpi ahende w’ase Isariyɛlɛ. Ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo ndjâkitshakitsha l’etena ka pâ akakimanyiya womoto ɔmɔtshi dia nshimbɛ nsɛnɔ y’anto efula ndo kimanyiya okitami w’esɔ waki Jehowa dia mbewɔ onongo wa dikila. Mbetawɔ le Jehowa Nzambi la yimba y’olongɔnelo akatshutshuya mama kɛmɔtshi wadi aki odo dia mbisha omvutshi waki Nzambi yema ya diangɔ diande dia ndɛ di’ekomelo. Ɔsɔ ekɔ bɛnyɛlɔ dimɔtshi dingana l’atei wa bɛnyɛlɔ efula diele l’Afundelo dia wamato wakangɛnyangɛnya otema waki Jehowa.

² Dionga diaki la Jehowa otsha le wamato asɔ ndo ɛtshɔkɔ wakandawasha mɛnyaka dia waonga wa lo nyuma mbakaleke mbɔngɛnyangɛnya koko aha woho wakiwɔ wamato. L’andja wasɛnaso ɛlɔ kɛnɛ, wamboleka anto ndjasha l’awui wa l’emunyi, ekɔ wolo efula le onto dia nde mbidja yimba lo lonyuma lande. Koko, oko wakɛnɛmɔla miliyɔ ya wamato woka Nzambi wɔma wakenga etenyi ka woke k’ekambi waki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ, okakatanu ɔsɔ koka tondoyama. Akristo wa wamato asɔ mbokoyaka waonga wele oko mbetawɔ, ekanelo k’ɔlɔlɔ, olongɔnelo ndo waonga akina w’ɔlɔlɔ wakɛnya wamato woka Nzambi wɔma watɛkɛtawɔ lo Bible. Lo mɛtɛ, ndo Akristo w’apami mbangɛnangɛna mbokoya waonga wakɛnya wamato asɔ wa lo nshi y’edjedja. Dia mɛna woho wakokaso sala dui sɔ lo yɛdikɔ y’efula, nyɛsɔ tonyomoleka sɛdingola ɛkɔndɔ wa lo Bible wendana la wamato wakatatɛkɛtshi lo mbɔtwɛlɔ ka sawo nɛ.​—Romo 15:4; Jakoba 4:8.

Wamato wakahindolɛ Farawɔ

3, 4. (a) Bonde kaki Shifira la Pua kokitanyiya awui waki Farawɔ etena kakandawadjangɛ dia ndjakaka ɔna tshɛ l’ose Isariyɛlɛ la pami lotɔ na? (b) Woho akɔna wakafute Jehowa ambotshotshi ahende asɔ l’ɔtɛ wa dihonga ndo wɔma wa Nzambi waki lawɔ?

³ Lo dombo efula diakawalombosha lo ngelo ka Nuremberg lo wodja w’Allemagne l’ɔkɔngɔ wa Ta dia Hende di’Andja w’Otondo, anto efula wanɛ waki l’onongo wa dikila l’ɔtɛ wa nyemba y’anto yakawadiake, wakahembe nyanga tɛkɛ nɛndɛ lo mbuta ɔnɛ: Vɔ wakalɛnya tsho kɛnɛ kakawawadjangɛ. Kakianɛ, tɛdike anto asɔ l’ambotshotshi ahende w’ase Isariyɛlɛ, Shifira nde la Pua, wakasɛnaka l’Edjibito w’edjedja lo nshi yakolɛka Farawɔ kɛmɔtshi ka ngala kahawatshi lokombo lande. Lo menda woho wakayafulanɛka ase Hɛbɛru, Farawɔ kɛsɔ akoke wɔma ko akadjangɛ ambotshotshi ahende asɔ dia vɔ ndjakaka ana w’apami tshɛ w’ase Hɛbɛru wakotɔka. Kakɔna kakasale wamato asɔ lo didjango dia kɔlɔ diakawawadjangɛ sɔ? “Diako mbakiwo kuntsha uku akawatela khum’ekanga k’Edjibitu. Okone vo wakatshiki ndu ana apami tshe la lumu.” Bonde kele wamato asɔ kɔkɔ lo djonga ya wɔma w’onto? Nɛ dia vɔ ‘wakokaka Nzambi ka mɛtɛ wɔma.’​—Etumbelu 1:15, 17; Etatelu 9:6.

⁴ Mɛtɛ, ambotshotshi asɔ wakayaɛkɛ le Jehowa, ko nde akonge “engawu” kawɔ, lo mbakokɛ lo kɛlɛ kaki Farawɔ. (2 Samuele 22:31; Etumbelu 1:18-20) Koko, ɛtshɔkɔ waki Jehowa otsha le wɔ kokomɛ lâsɔ. Nde akasha Shifira la Pua la nkumbo yawɔ hita difuto. Nde akasha wamato asɔ nɛmɔ lo sala dia nkombo yawɔ ndo etsha awɔ fundama l’Ɔtɛkɛta ande wakasambiyama dikambo dia nɔnga yayaye ndjadia awui asɔ, etena kɛnɛ kele lokombo laki Farawɔ lambotohamamɛka ndeko aha nɛ.​—Etumbelu 1:21; 1 Samuele 2:30b; Tukedi 10:7.

5. Ngande wɛnya Akristo wa wamato efula dionga diakɔ diamɛ diaki la Shifira nde la Pua?

⁵ Ɛlɔ kɛnɛ, onde tekɔ la wamato wele oko Shifira la Pua? Eelo! Ɔnɔnyi tshɛ, nunu dia wamato wa ngasɔ wekɔ lo sambisha aha la mboka wɔma losango la nshimbɛ nsɛnɔ y’anto lo wedja wele “olembe a khum’ekanga” wakasekɛ olimu ɔsɔ, lo mbidja lotshungɔ lawɔ ndo lɔsɛnɔ lawɔ lo wâle. (Heberu 11:23; Etsha 5:28, 29) Lo tshutshuyama la ngandji ka Nzambi ndo ka onyaso onto, wamato wa dihonga asɔ hawetawɔ dia onto mbashimba dia mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi le anto akina. Koko, efula k’Akristo wa wamato wekɔ lo ndɔshana la wekamu ndo l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ. (Mako 12:30, 31; 13:9-13) Oko wakandɛnyi ditshelo diaki Shifira nde la Pua, Jehowa mɛnaka nto l’ɔlɔlɔ tshɛ ditshelo diaki wamato w’ɛlɔlɔ asɔ wele la dihonga ndo nde ayowaɛnya ngandji kande lo nama nkombo yawɔ lo “buku dia lumu,” naka vɔ mbikikɛ la kɔlamelo polo l’ekomelo.​—Filipi 4:3; Mateu 24:13.

Womoto ɔmɔtshi kanga loseka akangɛnyangɛnya otema waki Jehowa

6, 7. (a) Kakɔna kakeyaka Rahaba lo kɛnɛ kendana la Jehowa ndo l’ekambi ande, ndo shɛngiya yakɔna yakonge l’ewo kɛsɔ le nde? (b) Ɔtɛkɛta wa Nzambi ngande washawɔ Rahaba nɛmɔ?

⁶ L’ɔnɔnyi 1473 N.T.D., womoto ɔmɔtshi kanga loseka lakawelɛka Rahaba akasɛnaka la Jeriko osomba ɔmɔtshi w’ase Kanana. Lo mɛtɛ, Rahaba aki womoto laki la ewo k’efula. Etena kakayange atɔpi ahende w’ase Isariyɛlɛ eshamelo lo luudu lande, nde aki l’akoka wa mbatela awui wa shikaa lo kɛnɛ kendana l’Otombelo w’ase Isariyɛlɛ oma l’Edjibito lo dihindo, kânga mbakasalema awui asɔ ɛnɔnyi 40 la ntondo! Ndo nto, nde akeyaka dimɛna dimɛna etshumba waki Isariyɛlɛ oma la mbidja Sihona ndo Ɔnga Nkumi ya Dikanga y’ase Amɔna. Tende woho waki ewo kɛsɔ la shɛngiya le nde. Nde akatɛ atɔpi asɔ ate: ‘Dimi mbeyaka dimɛna nte Jehowa ayonyosha nkɛtɛ nyɛ, nɛ dia Jehowa Nzambi kanyu ekɔ Nzambi ka l’olongo ndo ka la nkɛtɛ.’ (Jashua 2:1, 9-11) Eelo, kɛnɛ kakeke Rahaba lo kɛnɛ kendana la Jehowa ndo l’etsha ande lo wahɔ wa Isariyɛlɛ akananda otema ande ndo akôtshutshuya dia nde ndjala la mbetawɔ le nde.​—Romo 10:10.

⁷ Mbetawɔ kaki Rahaba akôtshutshuya dia nde mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi. Nde akalongola atɔpi w’ase Isariyɛlɛ “la ki,” ndo nde akakitanyiya alako washimbɛ nsɛnɔ wakawotɛ atɔpi asɔ etena kakalɔsha Isariyɛlɛ Jeriko. (Heberu 11:31; Jashua 2:18-21) Aha la tâmu, etsha wa la mbetawɔ waki Rahaba akangɛnyangɛnya otema waki Jehowa, nɛ dia nde akasambiya ombeki Jakɔba dia nde mbidja lokombo laki Rahaba l’ɔnɔngɔ wa lokombo laki Abrahama ɔngɛnyi waki Nzambi, oko ɛnyɛlɔ kahomba Akristo ndjela. Jakɔba akafunde ate: “Okone ndu Rahaba, kanga munanyi, kunyindjama pupu lu etsha andi lam’akandalungula akendji, ku akâtumi lu mbuka kekina?”​—Jakoba 2:25.

8. Woho akɔna wakatshɔkɔla Jehowa Rahaba l’ɔtɛ wa mbetawɔ ndo w’okitanyiya ande?

⁸ Jehowa akasha Rahaba difuto lo toho efula totshikitanyi. Ntondotondo, lo yoho ya dihindo Jehowa akashimbɛ lɔsɛnɔ laki Rahaba ndo laki wanɛ tshɛ wakayange eshamelo lo luudu lande, mbuta ate, “khumbu ka shi, la kene tshe kaki la ndi.” Ndo Jehowa aketawɔ dia anto asɔ tshɛ mbidjasɛ “l’atei wa Isariyele,” lɛnɛ akawahombe mbaɔsa oko ana wa lotɔ. (Jashua 2:13; 6:22-25; Akambu w’Asi Lewi 19:33, 34) Jehowa kokomɛ lâsɔ. Nde akasha Rahaba nɛmɔ lo mbokonya lɔtshɛtshɛ lɔmɔtshi laki Yeso Kristo. Ɔsɔ aki yoho ya diambo efula ya mɛnya ngandji ka shikaa le womoto ɔsɔ laki ntondotondo ɔtɛmɔdi wa dikishi wa wodja wa Kanana!a​—Osambu 130:3, 4.   

9. Woho akɔna wakoka dionga diaki Jehowa otsha le Rahaba ndo Akristo amɔtshi wa wamato wa lo ntambe ka ntondo keketsha wamato efula ɛlɔ kɛnɛ?

⁹ Oko Rahaba, oma ko ntambe ka ntondo polo ndo nshi nyɛ, Akristo amɔtshi wa wamato wambotshika yoho ya lɔsɛnɔ yaki lawɔ ntondo ya kɔlɔ dia ngɛnyangɛnya Nzambi. (1 Koreto 6:9-11) Aha la tâmu, amɔtshi l’atei awɔ wakole l’ahole wakoka mbɛdikama la wodja w’edjedja wa Kanana lɛnɛ akakokanɛ awui wa mindo ndo lɛnɛ akɔsamaka awui akɔ oko amɛna. Lo mɛtɛ, vɔ wakatshutshuyama dia tshikitanya toho tawɔ ta lɔsɛnɔ l’ɔtɛ wa mbetawɔ kawɔ koye oma l’ewo ka shikaa k’oma l’Afundelo. (Romo 10:17) Ɔnkɔnɛ, sho koka mbuta lo kɛnɛ kendana la wamato asɔ dia: “[Nzambi] hawaukela sonyi, dia vo mbêta vati: [Nzambi k]asu.” (Heberu 11:16) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ nɛmɔ!

Womoto ɔmɔtshi akatshɔkwama oma l’ekanelo kande k’ɔlɔlɔ

10, 11. Okakatanu akɔna waki lam’asa Nabala nde la Davidi wakatshutshuya Abingayɛlɛ dia mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi?

¹⁰ Wamato efula wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja wakakɛnɛmɔla lo yoho ya diambo efula dionga di’ekanelo k’ɔlɔlɔ, dionga sɔ akawaetɛ dihomɔ di’oshinga wolo le Jehowa ndo l’ekambi ande. Ɔmɔtshi l’atei wa wamato asɔ ko Abingayɛlɛ, wadi aki Nabala ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi laki l’ɔngɔnyi efula. Ekanelo k’ɔlɔlɔ kaki l’Abingayɛlɛ kakôkimanyiya dia kokɛ nsɛnɔ y’anto efula ndo kakasekɛ Davidi lakahombe ndjonga nkumekanga k’Isariyɛlɛ di’aha nde mɛmba onongo wa dikila. Nyɛsɔ tadia ɔkɔndɔ waki Abingayɛlɛ wofundami lo 1 Samuele tshapita 25.

¹¹ Etatelo k’ɔkɔndɔ ɔsɔ mɛnyaka dia Davidi l’anto ande wakahange suke la lemba la dongalonga diaki Nabala, ndo vɔ wakakokɛka dongalonga diaki ɔnangɛwɔ Nabala yanyi oko yanyi otsho oko otsho aha la nyanga difuto. Etena kakakitakita mbo ya ndɛ yaki Davidi, nde akatumi ɛlɔngɔlɔngɔ dikumi dia tɔlɔmba Nabala mbo ya ndɛ. Nabala akakondja diaaso dia mɛnya lowando lande le Davidi ndo mbosha nɛmɔ oko wakinde okitami w’esɔ waki Jehowa. Koko Nabala kɔmɛnya lowando lande otsha le Davidi. La kɛlɛ k’efula nde akatɛngɛ Davidi ndo akakaloya ɛlɔngɔlɔngɔ ɛsɔ anyanya. Etena kakoke Davidi tɛngɔ shɔ, nde akatshumanya alembe 400 dia tɔsɔmbɔya. Abingayɛlɛ akoke okadimwelo wa kɔlɔ wakasha omɛnde, ko nde akɔshi yɛdikɔ esadi esadi ndo la yewo tshɛ dia kitshakitsha kɛlɛ kaki Davidi lo mbotomɛ mbo ya ndɛ. L’ɔkɔngɔ diko, nde ndamɛ akatshu dia tɛnana la Davidi.​—Divɛsa 2-20.

12, 13. (a) Ngande wakɛnya Abingayɛlɛ dia nde ekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo la kɔlamelo otsha le Jehowa ndo otsha l’okitami ande w’esɔ? (b) Kakɔna kakasale Abingayɛlɛ etena kakandakalola la ngelo, ndo kakɔna kakayokomɛka l’ɔkɔngɔ?

¹² Etena kakandasawolaka la Davidi, ɔsɛngɔsɛngɔ ande dia nɔmba kɛtshi akɛnya dia nde aki la dilɛmiɛlɔ efula otsha le okitami w’esɔ waki Jehowa. Nde akate ate: “Ne dia [Jehowa] ayukushikike lu luudu laye, we khumemi,. . . ne dia we katoloka ata wa [Jehowa],” ndo nde akakotsha lo mbuta dia Jehowa ayodja Davidi owandji lâdiko di’Isariyɛlɛ. (Avɛsa 28-30) L’etena kakɔ kâmɛ, Abingayɛlɛ akɛnya dihonga lo mbutɛ Davidi dia kɛlɛ kande ka tshambandeko ayowokonya lo ndjɛmba onongo wa dikila, naka nde hayakime. (Avɛsa 26, 31) L’ɔtɛ wa ndjâkitshakitsha, dilɛmiɛlɔ di’efula ndo ekanelo ka yimba kaki l’Abingayɛlɛ, Davidi akakitshakitsha kɛlɛ kande. Davidi akakaloya Abingayɛlɛ dui ate: “[Jehowa], [Nzambi k]a Isariyele, lakakutumi elo dia ndjuhumana la mi atumbwami! Kanyi yaye y’ololo yatshokwami, ndu we lambunshimba elo dia nyanganya dikila.”​—Avɛsa 32, 33.

¹³ Lam’akandakalola la ngelo, Abingayɛlɛ akayange woho wa mbewoya omɛnde dikambo dia woshasha wakandasha Davidi. Koko lam’akandakalola la ngelo, nde akatanyi omɛnde “a[mbo]djo wanu efula.” Ɔnkɔnɛ, nde akayowotɛka l’ɔkɔngɔ wa nde mɛna dia wanu wambowondɔ. Kakɔna kakatshe Nabala? Lam’akandoke dui sɔ nde akalɛngɔ demba. Nshi dikumi l’ɔkɔngɔ nde akadiakema oma le Nzambi. Lam’akoke Davidi dia nyɔi kaki Nabala, nde akalɔmbɛ dia tshuka Abingayɛlɛ lakandangɛnangɛnaka ndo lakandalɛmiyaka efula. Abingayɛlɛ aketawɔ dui diakɔ.​—Avɛsa 34-42.

Onde wɛ koka monga oko abingayɛlɛ?

14. Waonga akɔna waki Abingayɛlɛ wakokaso ngɛnangɛna monga lawɔ lo yɛdikɔ y’efula?

¹⁴ Onde nyekɔ lo mɛna waonga amɔtshi le Abingayɛlɛ walanganyu, nyu wamato l’apami mbakɛnɛmɔla lo yɛdikɔ y’efula? Ondo wɛ kombolaka dia sala awui la yewo y’efula ndo la lomba etena katomba ekakatanu. Kana ondo wɛ kombolaka tɛkɛta la wɔlamu ndo l’ekanelo k’ɔlɔlɔ etena kele anto wa tɛkɛta la yɛ wekɔ lo taleke mbudiya dui. Naka ngasɔ mbediɔ, bonde kahayalɔmbɛ Jehowa lo kɛnɛ kendana la dikambo sɔ na? Nde ndakaka anto tshɛ ‘watetemala la mbɔlɔmba la mbetawɔ’ dia ayowasha lomba, shɛnɔdi, ndo dikoka di’ekanelo ka yimba.​—Jakoba 1:5, 6; Tukedi 2:1-6, 10, 11.

15. La ntondo k’awui akɔna wele ekɔ ohomba efula dia wamato w’Akristo kɛnɛmɔla waonga wâmɛ wakɛnya Abingayɛlɛ?

¹⁵ Waonga w’amɛna asɔ wekɔ ohomba efula naka wɛ ekɔ lo sɛna l’omi lele bu ombetawudi, ladja yimba paka yema tsho l’atɔndɔ wele lo Bible kana lahakitanyiya kânga yema atɔndɔ asɔ. Mbala mɔtshi ko nde nɔka wanu lo yoho ya tshambandeko. Sho nongamɛka di’apami wa ngasɔ wayotshikitanya yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ oko wakatshikitanya apami efula yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ, mbala efula l’ɔtɛ wa dionga dia memakana, dilɛmiɛlɔ di’efula ndo lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ lele la wadiɛwɔ.​—1 Petero 3:1, 2, 4.

16. Oyadi awui akɔna wele lande la ngelo, woho akɔna wakoka mɛnya kadiyɛso k’Okristo dia diɔtɔnganelo diele lam’asande la Jehowa mbalekande mbɔsa la nɛmɔ?

¹⁶ Oyadi ekakatanu akɔna wahombayɛ mbikikɛ la ngelo, eya dia Jehowa ekɔ mbala tshɛ suke la yɛ dia kosukɛ. (1 Petero 3:12) Sala la wolo dia ndjakeketsha wɛmɛ lo nyuma. Lɔmba dia kondja lomba ndo otema ki. Eelo, yasukanya le Jehowa l’ekimanyielo ka wekelo wa Bible wa mbala la mbala, lo dɔmbɛlɔ, lo kanaka yimba ndo lo monga kâmɛ l’asekaso Akristo. Ngandji kaki Abingayɛlɛ otsha le Nzambi ndo otsha l’okambi ande w’okitami w’esɔ kɔnɔmbwama la kanyi ya kɔlɔ yaki l’omɛnde. Nde akɔshi yɛdikɔ lo ndjela atɔndɔ wosembwe. Kânga lo nkumbo kele omi ekɔ okambi waki Nzambi washa ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ, Okristo wa womoto mbeyaka dia nde ekɔ l’ohomba wa tetemala kamba la wolo dia nama ndo keketsha lonyuma lande. Lo mɛtɛ, Afundelo nɔmbaka omɛnde dia kotsha ehomba ande wa lo nyuma ndo wa lo demba, koko, nde pombaka kamba la wolo dikambo dia ‘panda kande la wɔma ndo la lokomba.’​—Filipi 2:12; 1 Timote 5:8.

Nde akalongola “difutu dia umvutshi”

17, 18. (a) Naa ohemba wa woke wa mbetawɔ wakahomana la wadi aki odo la l’osomba wa Zarefata? (b) Kakɔna kakatshe wadi aki odo lo kɛnɛ kakalɔmbɛ Elidja, ndo ngande wakawosha Jehowa difuto l’ɔtɛ wa dui sɔ?

¹⁷ Woho wakakimanyiya Jehowa wadi aki odo ɔmɔtshi l’ose wola lo nshi y’omvutshi Elidja mɛnyaka woho wangɛnangɛnande wanɛ wasukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ la diangɔ diele lawɔ ndo lo ndjashaka vɔamɛ dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ ɔsɔ. L’ɔtɛ w’ɔwɔ w’otale waki lo nshi y’Elidja, anto efula wakatatɛ diɛnɛ la ndjala ka kasha, mbidja ndo wadi aki odo ɔmɔtshi nde l’ɔnande la dikɛnda lakasɛnaka l’osomba wa Zarefata. L’etena kakawatshikala paka la mbo ya ndɛ y’ekomelo, ɔngɛndangɛnda akâkomɛ, mbut’ate omvutshi Elidja. Nde akalɔmbɛ dui dimɔtshi dia wolo. Koko kânga mbakandeyaka okakatanu waki la womoto ɔsɔ, nde akɔ̂lɔmbɛ dia nde mbôkatɛ “ukati wa tshitshe” dia nde ndɛ, lo kamba la yema y’esɔ ndo la yema ya shima y’ekomelo yaki lande. Koko nde akakotsha ate: “Ne dia [Jehowa], [Nzambi k]a Isariyele, kata okone ati: Shima keli lu puki hushila, ndu iso keli lu pamba hukitakita, edja ndu lushi lukolosha [Jehowa] mvula la kete.”​—1 Khumi ya Dikanga 17:8-14.

¹⁸ Otoyosala otondoyala wɛ mbakawalɔmbɛ dui dia wolo sɔ na? Ondo wadi aki odo la l’osomba wa Zarefata akeye di’Elidja ekɔ omvutshi waki Jehowa, ɔnkɔnɛ nde “akatutsha akambu tshe uku akawutela Elidja.” Jehowa akandatshelɛ womoto ɔsɔ l’ɔtɛ wakandalongola omvutshi ɔsɔ na? Jehowa akasha womoto ɔsɔ nde l’ɔnande l’Elidja mbo ya ndɛ lo dihindo l’edja k’etena kɛsɔ kakonge ndjala ka kasha. (1 Khumi ya Dikanga 17:15, 16) Eelo, kânga mbakinde komonga ose Isariyɛlɛ, Jehowa akasha wadi aki odo la l’osomba wa Zarefata ɔsɔ “difutu dia umvutshi.” (Mateu 10:41) Ɔna Nzambi nde lawɔ akasha wadi aki odo ɔsɔ nɛmɔ etena kakandashile ɛnyɛlɔ kande la ntondo k’anto wa l’osomba ande wa lotɔ, mbut’ate ase Nazareta wanɛ waki komonga la mbetawɔ.​—Luka 4:24-26.

19. Ɛlɔ kɛnɛ, lo weho akɔna wakɛnɛmɔla Akristo efula wa wamato dionga diaki la wadi aki odo la l’osomba wa Zarefata, ndo Jehowa akanyiyande dikambo di’anto asɔ?

¹⁹ Ɛlɔ kɛnɛ, wamato efula w’Akristo wekɔ lo kɛnɛmɔla dionga diele oko diaki la wadi aki odo la l’osomba wa Zarefata. Oko ɛnyɛlɔ, mingu tshɛ Akristo efula wa wamato waha la lokaki wele efula ka l’atei awɔ wekɔ ase wola ndo wekɔ la nkumbo ya kokɛ nongolaka emendji w’eteta ndo wadiɛwɔ. Akina sangaka lonya lo dɔnga vɔ l’ekambi wa lo tena tshɛ, vɔ kimanyiyaka wanɛ wele lo dihombo, kana lo weho ekina vɔ kambaka la wolo awɔ ndo l’ekundji awɔ dia sukɛ olimu wa Diolelo. (Luka 21:4) Onde Jehowa ekɔ lo mɛna akambo wasalawɔ asɔ? Eelo! “Ne dia [Nzambi] kema kolo, dia ndi mbuhela ulimu anyu la ngandji kakanyenya antu lu lukumbu landi, uku akanyakimanyia ekilami, ndu uku atshanyu edja ndu elo.”​—Heberu 6:10.

20. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?

²⁰ Lo ntambe ka ntondo, wamato efula wakokaka Nzambi wɔma waki la diɛsɛ dia kambɛ Yeso ndo apɔstɔlɔ ande olimu. Lo sawo diayela, tayɛna woho akɔna wakangɛnyangɛnya wamato asɔ otema waki Jehowa, ndo tayɔsɛdingola bɛnyɛlɔ dia wamato wa nshi nyɛ wakambɛ Jehowa olimu l’otema awɔ tshɛ, kânga l’atei w’ekakatanu.

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

Ovuswelo

• Ngande wakangɛnyangɛnya wamato wayela ango otema waki Jehowa?

• Shifira ndo Pua

• Rahaba

• Abingayɛlɛ

• Wadi aki odo la l’osomba wa Zarefata

• Ngande wakokaso kimanyiyama l’onto ndo l’onto lo kana yimba la bɛnyɛlɔ dia wamato asɔ na? Sha ɛnyɛlɔ.

[Esato wa lo lɛkɛ 23]

Wamato efula wakokaka Nzambi wɔma wakakambɛ Nzambi aha la mboka “olembe a khum’ekanga” wɔma

[Osato wa lo lɛkɛ 24]

Bonde kele ɛnyɛlɔ kaki Rahaba kekɔ ɛnyɛlɔ k’oshika le onto lele la mbetawɔ?

[Osato wa lo lɛkɛ 24]

Waonga akɔna wakakɛnɛmɔla Abingayɛlɛ walangayɛ mbokoya?

[Osato wa lo lɛkɛ 26]

Nshi nyɛ, Akristo efula wa wamato mɛnyaka dionga diamɛ diaki la wadi aki odo la l’osomba wa Zarefata