Lande na kakahomɔ Nɔa lokolo l’ɔlɔ le Nzambi? Bonde kahombaso mbidja yimba?

EFULA ka l’atei aso mbohɔka waaso wakawoke sango mɔtshi y’ohomba. Sho mbohɔka awui efula wendana la losango lakɔ, aha paka lɛnɛ akiso ndo kɛnɛ kakatasalaka koko ndo kɛnɛ kakatasale etena kakatoke losango lakɔ. Aha la tâmu, Nɔa kombohɛ lushi lakandalongola losango l’oma le Jehowa Nzambi Nkum’Olongo. Ko losango lakɔna lakakoke monga ohomba efula? Jehowa akawotɛ dia nde ambɔsa yɛdikɔ ya ndanya “engo tshe keli la lumu.” Nɔa akahombe sɛla shakasaka ya wato a luudu dia nde ndjashimbɛ ndo shimbɛ nkumbo kande kâmɛ ndo weho tshɛ wa nyama.​—Etatelu 6:9-21.

Kakɔna kakasale Nɔa? Onde nde akangɛnangɛna etena kakandoke losango lɔsɔ kana nde akalitone? Ngande wakandatɛ wadɛnde la nkumbo kande losango lɔsɔ? Bible hatotɛ dikambo sɔ. Tɔ mbutaka tsho ɔnɛ: “Noa akatshi osoku. Dikambu tshe diakawutela [Nzambi] mbakandatshi.”​—Etatelu 6:22.

Dui sɔ diekɔ mɛtɛ ohomba nɛ dia divɛsa sɔ nembetshiyaka lo yɛdikɔ mɔtshi lande na kakahomɔ Nɔa lokolo l’ɔlɔ lo washo wa Nzambi; Nɔa aki suke dia sala kɛnɛ kakɔ̂lɔmbɛ Nzambi dia nde sala. (Etatelu 6:8) Dui diakɔna nto diakahomuya Nɔa lokolo l’ɔlɔ lo washo wa Nzambi? Okadimwelo wa dimbola sɔ wekɔ ohomba nɛ dia sho pombaka mbokoya Nɔa dia sho shimbamɛ etena kayonya Nzambi akambo wa kɔlɔ oma la nkɛtɛ. Koko ntondotondo, nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wa lɔsɛnɔ laki la Nɔa lo nshi ya la ntondo ka Mvula k’elola.

Ɛdiɛngɛ wamboya la nkɛtɛ

Nɔa akasɛnɛ l’etatelo k’ɔkɔndɔ w’anto. Nde akotɔ ɛnɔnyi oko kinunu l’ɔkɔngɔ w’onto la ntondo tongama. Anto wa lo etena kɛsɔ kɔsɛnaka lo weoko w’ave oko wafɔnya anto efula, mbuta ate ditongami dimɔtshi dia dinginya, diaki la wɛɔsa demba di’otondo, diokotami ndo diakakɛndakɛndaka la ɛkɔmba l’anya. Ditshulatshula dia mbolo ndo di’ɔhɔtɛla diakikɔ ndo ondo Nɔa akakambe la diɔ dia sɛla wato a luudu. Ndo dihomɔ dia mishiki diakikɔ. Anto wakatshukanaka, wakotaka ana, wakonɛka ndo wakalongaka dongalonga. Vɔ wakasombaka ndo wakasondjaka. Lo akambo asɔ, lɔsɛnɔ la lo etena kɛsɔ fɔnaka efula la la nshi nyɛ.​—Etatelu 4:20-22; Luka 17:26-28.

Lo akambo akina, yema y’otshikitanu yekɔ. Otshikitanu ɔmɔtshi ele woho wele anto wa lo etena kɛsɔ wakalekaka nsɛna edja. Anto wakasɛnaka ɛnɔnyi ndekana 800. Nɔa akasɛnɛ ɛnɔnyi 950; Adama ɛnɔnyi 930; ndo Metusela, tshɛnde la Nɔa akasɛnɛ ɛnɔnyi 969.a​—Etatelu 5:5, 27; 9:29.

Otshikitanu okina kɔndwama lo Etatelu 6:1, 2, ɔnɛ: “Lam’akatatela antu nfulanela la kete, vo wakuti ana amantu. Ku ana apami a [Nzambi] wakenyi vati: Ana amantu wakuti antu amena mbewo. Okone vo wakatshuki wane wakawasonola uma l’atei awo.” “Ana apami a [Nzambi]” asɔ waki andjelo w’oma lo olongo wakalɔtɛ alemba w’anto ndo wakaholɔ la nkɛtɛ oko anto. Aha Nzambi mbakâtome ndo vɔ kondja lo wahɔ w’anto. Koko, vɔ “wakamo uma lu dihuli diawo” dia l’olongo dia ndjeyana la ana wa wamato w’elangala la nkɛtɛ. Vɔ wakakome ɛdiɛngɛ.​—Jude 6.

Andjelo asɔ wakakome ɛdiɛngɛ waki la shɛngiya ya kɔlɔ efula le anto, nɛ dia vɔ waki atɔmbɔki, anto wa kɔlɔ wakaleke anto wolo ndo yimba. Aki oko vɔ mbakalɔmbɔlaka tshunda di’anto. Vɔ kosalaka awui lo woshɛshɛ wate kana oko ondjakanyi washɛ lonto lande ndo wasala awui wa kɔlɔ lo woshɛshɛ. Koko, vɔ wakasalaka awui awɔ wa kɔlɔ lo sɛkɛ dia mɛnya woho wakawatɔmbɔkwɛ Nzambi.

Andjelo waki ana waki Nzambi asɔ wakeyana la wamato ndo wakote ana waki la wolo w’efula. Vɔ wakayeyamaka lo tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yɔnɛ “Nefilimɛ.” Bible mbutaka ɔnɛ: “[Waa Nefilimɛ, NW] wakiko la kete. Ku lam’akeyana ana apami wa [Nzambi] la ana amantu w’antu, vo wakuti la wo ana. Ana ako wakayala antu a waki, ndu wa lukumu lu nshi sho.” (Etatelu 6:4) Waa Nefilimɛ wakotshaka anto wɔma efula. Tshɛkɛta “Nefilimɛ” nembetshiyaka “Akɔshanyi,” kana wanɛ wakɔsha anto akina. Vɔ waki andjakanyi wele ondo awui awɔ wa ngala wakanyanyemaka lo ɛkɔndɔ ndo lo toshimu ta lo nshi y’edjedja.

Lonyangu l’efula longa l’anto w’ɛlɔlɔ

Bible kɔndɔlaka dia lɔlɔnga lɔsɔ lakasalaka awui wa kɔlɔ efula. Tɔ mbutaka ɔnɛ: “Kolo k’antu kambuhama efula la kete, ndu tukanyi tshe t’etema awo ndjalaka kolo ketu nshi tshe. Kete . . . yakaluli too la akambu wa ngala. . . . Untu l’untu akalanya mbuka kandi.”​—Etatelu 6:5, 11, 12.

Lo andja wa ngasɔ mbakasɛnaka Nɔa. Otshikitanyi la anto wa lo nshi yande, “Noa aki untu ololo,” nde “akakendakendaka la [Nzambi].” (Etatelu 6:9) Bu dui dia wɔdu di’onto ɔlɔlɔ nsɛna lo andja wa kɔlɔ. Nɔa mɛtɛ aki la lonyangu l’efula lo menda kɛnɛ kakataka ndo kakasalaka anto! Ondo nde akayaoke oko wakayaoke Lɔta, onto ɔlɔlɔ okina lakayɔsɛna l’ɔkɔngɔ wa Mvula k’elola. Lɔta lakadjasɛ la anto wa kɔlɔ wa l’osomba wa Sɔdɔma, “[akahɛnyahɛnyama efula] la akambu wa mindu wakatshaka antu wa kolo,” ndo “lam’akandenyi ndu lam’akanduki akambu wa kolo awo, akambu ako wakanyangiaka utema andi w’ololo la lushi la lushi.” (2 Petero 2:7, 8) Ngasɔ mbakahombe ndo Nɔa ndjaoka.

Onde wɛ nyangaka etena kokayɛ akambo wa kɔlɔ lo tita sango kana etena kɛnayɛ awui wa kɔlɔ wasala anto wokodingi? Naka eelo, kete wɛ kokaka mboka lande na kakanyangaka Nɔa. Ohokanyiya yema okakatanu waki lande dia mbikikɛ lo andja wa kɔlɔ wa ngasɔ l’edja ka ɛnɔnyi 600, nɛ dia ɛnɔnyi ɛsɔ mbaki la nde etena kakalɔ Mvula k’elola. Nde akalongamɛka mɛtɛ di’awui wa kɔlɔ komɛ!​—Etatelu 7:6.

Nɔa aki la dihonga dia tshikitana l’anto akina

Nɔa “aki ololo la uluwanyi l’atei w’antu wa lolonga landi.” (Etatelu 6:9) Tolembete dia Bible mbutaka dia nde aki onto ɔlɔlɔ l’atei w’anto wa lo lɔlɔnga lande, koko aha ɔnɛ lo ndjela kanyi yawɔ. Lo ɛtɛkɛta ekina, nde aki onto ɔlɔlɔ lo washo wa Nzambi, koko le anto wakasɛnaka la ntondo ka Mvula k’elola, Nɔa aki onto l’anyanya. Sho kokaka monga l’eshikikelo dia nde kombetawɔ sala kɛnɛ kakasalaka anto tshɛ ndo nde kondjasha lo tɔkɛnyɔ ndo l’awui wa kɔlɔ wakasalaka anto wa lo nshi shɔ. Ohokanyiya yema kɛnɛ kakate anto lo dikambo diande etena kakandatatɛ sɛla wato! Ondo vɔ wakawɔlɛ ndo wakɔsɔkɛ. Vɔ kombɔ̂sa oko onto a nombe.

Ndo nto, Nɔa aki la dietawɔ dia wolo ndo nde akadiewoya anto akina. Bible mbutaka dia nde aki ‘osambisha w’akambo w’ɛlɔlɔ.’ (2 Petero 2:5) Aha la tâmu, Nɔa akeyaka dia nde ayohomana la ɔlɔshamelo. Ɛnɔka wa tshɛnde aki onto ɔlɔlɔ lakatatshi dia Nzambi ayodiaka anto wa kɔlɔ. Mɛnamaka dia dui sɔ diakela Ɛnɔka ɛhɛnyɔhɛnyɔ koko Nzambi kombetawɔ di’atunyi ande mbodiaka. (Etatelu 5:18, 21-24; Heberu 11:5; 12:1; Jude 14, 15) L’ɔtɛ waki Satana, ɛdiɛngɛ, waa Nefilimɛ ndo woho waki anto efula la wendjodi kana wakɔ̂lɔshaka, Nɔa aki l’ohomba wa dihonga ndo wa mbetawɔ lo dikoka diele la Jehowa dia mbokokɛ.

Wanɛ wakambɛ Nzambi wokolɔshamaka oma le wanɛ wahɔtɛmɔla. Kânga Yeso Kristo akahetshama ndo ambeki ande lawɔ wakahetshama. (Mateu 10:22; Joani 15:18) Nɔa aki la dihonga dia kambɛ Nzambi kânga mbele anto efula kosalaka dui sɔ. Nde akashihodia dia mbetawɔma le Nzambi ekɔ ohomba efula oleki mbetawɔma le wanɛ wakɔ̂lɔshaka. Nɔa akahomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo wa Nzambi.

Nɔa akadje yimba

Oko wambotodiɛna, Nɔa akasambisha anto akina la dihonga tshɛ. Kakɔna kakasale anto la losango lakandawaewoya? Bible mbutaka dia la ntondo ka Mvula k’elola anto “wakalekaka, wakanokaka, wakatshukanaka, wakatshukamaka, edja ndu lushi lakoto Noa lu watu a luudu. [Vɔ kombidja yimba, NW] edja ndu lam’akayi elula, akawakhumela tshe.” Vɔ kombidja yimba lo ɔhɛmwɛlɔ.​—Mateu 24:38, 39.

Yeso akate dia kɛsɔ mbayosalema lo nshi yaso nyɛ. Lo edja kolekanyi ɛnɔnyi lokama, Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo mbewola anto ɔnɛ Jehowa ayanga kotsha daka diande dia shikikɛ andja w’oyoyo wa losembwe. Kânga mbele miliyɔ y’anto mbetawɔka losango lɔsɔ, miliyara y’anto wa la nkɛtɛ hawolidje yimba. ‘Lo ndjela nsaki yawɔ,’ vɔ mbohɛka ɔkɔndɔ wa Mvula k’elola ndo kitshimudi yawɔ.​—2 Petero 3:5, 13.

Koko Nɔa akadje yimba. Nde akakitanyiya kɛnɛ kakawotɛ Jehowa Nzambi. Okitanyiya ɔsɔ wakokimanyiya dia nde shimbamɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Dia mbetawo, mbakenyama Noa akambu wahatayi uma le [Nzambi]; dia woma a [Nzambi], mbakandalongosola watu a luudu dia nshimbela khumbu kandi.”​—Heberu 11:7.

Ɛnyɛlɔ ka mbokoya

Wato a luudu wakasɛlɛ Nɔa waki woke efula, mbuta ate otale woleki sɛkɛ dia ponde ndo wemema wa luudu l’etajɛ ehende. Vɔ wakalekana mɛtɛlɛ 30, mbuta ate wakaleke Wyoming, masuwa woleki woke lo masuwa tshɛ wambosalema la abaya. Lo mɛtɛ, wato a luudu komonga masuwa wakawahombaka kɛndjakɛndja, vɔ wakahombe takɛlaka tsho. Koko, Nɔa akahombe monga la diewo di’efula lo awui wa wokelo dia nde sɛla wato akɔ. Ndo vɔ wakahombe kombama l’etei ndo l’andja la elongo. Akakoke ndekana ɛnɔnyi 50 dia mbɔsɛla.​—Etatelu 6:14-16.

Nde akahombe sala awui akina. Nɔa akahombe momba diangɔ dia ndɛ efula diakakoke nde la nkumbo kande ndo waa nyama tshɛ ndɛ ɔnɔnyi w’otondo. La ntondo ka Mvula k’elola ndɔ, Nɔa akahombe tshumanya waa nyama ndo ndjidja lo wato. “Noa akatshi tshe uku akawutela [Jehowa].” Nɔa akakeketshama mɛtɛ etena kaki diangɔ tshɛ diaya l’etei ka wato ndo kakadihe Jehowa lokuke la wato!​—Etatelu 6:19-21; 7:5, 16.

Oma lâsɔ, Mvula k’elola kakalɔ. Tɔ kakalɔ tanyi 40 la etsho 40. Vɔ tshɛ wakahombe tshikala l’etei ka wato ɔnɔnyi w’otondo polo l’etena kakome ashi. (Etatelu 7:11, 12; 8:13-16) Anto wa kɔlɔ tshɛ wakavu. Paka Nɔa la nkumbo kande ato mbakake ndo mbakatshikala lo nkɛtɛ kambɛdiama.

Bible mbutaka dia Mvula k’elola kakalɔ lo andja w’otondo lo nshi ya Nɔa kaki ‘didjidji di’akambo waki la ntondo.’ Lo yoho yakɔna? Sho mbadiaka ɔnɛ: “Ulungu weli kakiane, ndu kete, wambulamema la dja, uma lu diui diku diakandakitsha, edja ndu lushi l’elumbwelu ndu l’elanyelu ka antu wa kolo.” Koko, oko wakidiɔ lo nshi ya Nɔa, anto amɔtshi wayoka. Tonge l’eshikikelo dia “[Jehowa] mbeyaka wuhu wa nshimbela antu w’ololo uma l’ehimba.”​—2 Petero 2:5, 6, 9; 3:7.

Nɔa aki onto lakamamemaka Nzambi ndo onto ɔlɔlɔ l’atei wa lɔlɔnga la kɔlɔ. Nde akakitanyiya Nzambi lo akambo tshɛ. Nde aki la dihonga dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ kânga mbakandeyaka dia dui sɔ diayokonya di’anto wahalange kambɛ Nzambi mbɔ̂la ndo mbohetsha. Naka sho mbokoya Nɔa lo akambo asɔ, kete ndo sho lawɔ tayohomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo wa Nzambi ndo tayonga l’elongamelo ka tshungɔ ndo mbɔtɔ lo andja w’oyoyo wayanga ndja.​—Osambu 37:9, 10.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 5]

Ondo awui wa ngala waki waa Nefilimɛ wakanyanyemaka lo toshimu ta lo nshi y’edjedja

[Osato wa lo lɛkɛ 7]

Naka sho mbokoya mbetawɔ kaki Nɔa, kete sho kokaka pomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo wa Nzambi

[Efundelo wɛnya kanga osato wa lo lɛkɛ 5]

Alinari/Art Resource, NY