BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w15 6/1 lk. 11-13
  • Sango diamboviya l’edja ka nɔnga esambele

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Sango diamboviya l’edja ka nɔnga esambele
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2015
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • LƆSƐNƆ KAAMƐ L’ANDESHI W’ANTO
  • “PAONYI” LO OWƐSTƐ
  • WOMOTO L’ƆLƆLƆ LAKI WILLIAMS
  • LEKƆ LO MBƆSA SANGO DIAMI LA NƐMƆ
  • Nsala kɛnɛ katɔlɔmba Jehowa mbelaka ɛtshɔkɔ
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (wekelo)—2017
  • 1921—Ambeta ɛnɔnyi lokama
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (wekelo)—2021
  • L’etei ka luudu lodihami
    Buku di’ɛkɔndɔ wa lo Bible
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2015
w15 6/1 lk. 11-13
Geoffrey nde la Janice Williams; Kevin nde la Chloe Williams

ƆKƆNDƆ WA LƆSƐNƆ

Sango diamboviya l’edja ka nɔnga esambele

Kɔndwama oma le Kevin Williams

Anto mbutaka dia dimi fɔnaka la papa kami efula. Dimi mbɔsa papa lo diema, lo washo ndo lo nsala tɔsɛkɛsɛkɛ. Koko nde akatotshikɛ nto ɛngɔ kɛmɔtshi, mbuta ate sango di’oshinga wolo dia nkumbo kaso diamboviya nɔnga esambele. Laanga nyɔkɔndɔlɛ.

Papa kɛmɔtshi nde l’ɔnande la pami wekɔ lo menda foto y’edjedja ya nkumbo kawɔ

Dimi la papa tekɔ lo mbeka awui wendana la sango dia nkumbo kaso

Thomas (1)a Williams lɔtshɛtshɛ laso akotɔ lo Ngɔndɔ ka ntondo 20, 1815, l’osomba wa Horncastle l’Angleterre. L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ehende, mama kande akavu ndo nde l’akosɛnde asato wakodiama oma le John Williams ya shɛwɔ. John akalowanya Thomas dia nde monga otshudi w’abaya, koko Thomas akalangaka nsala olimu okina.

Ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi wakakokanɛ l’Angleterre w’otondo. Osambisha John Wesley akayatondja oma l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Angleterre ko akatokenga tshunda di’ase Asɔnyi, mbuta ate tshunda diakendanaka la wekelo wa Bible w’onto ndamɛ ndo la esambishelo. Wetshelo waki Wesley wakakokanɛ esadi esadi ndo nkumbo kaki Williams waketawɔ wetshelo akɔ l’eshikikelo tshɛ. Thomas akayokomaka osambisha wa lo ɔtɛmwɛlɔ waki Wesley ndo aha la ntshimbatshimba nde akayakimɔ la lolango dia tokamba oko misiɔnɛrɛ la Pacifique Sud. Lo Ngɔndɔ k’esambele 1840, nde la wadɛnde Mary, (2) wakatodjasɛka lo disɛnga dia Lakeba,b la Fidji, disɛnga diele l’omamu wa vɔlka lɛnɛ akadjasɛka andeshi w’anto.

LƆSƐNƆ KAAMƐ L’ANDESHI W’ANTO

Lo ɛnɔnyi awɔ w’etatelo wakawadjasɛ la Fidji, Thomas nde la Mary wakakikɛ weho w’akambo efula wa kɔlɔ. Wakakambaka wenya efula lo paa ndo lo tanyi ta wolo. Vɔ wakahomana nto l’ekakatanu waheyama mbuta, ɛnyɛlɔ ata wa lam’asa dioho la dioho, odiakelo wa wadi waki edo, odiakelo w’ana w’akɛnda, woho waki andeshi w’anto lɛkɔ ndo woho waki anto amɔtshi kombetawɔka losango lawɔ. Mary nde l’ɔnande l’enondo John wakatate hemɔ ka suke la nyɔi. Lo 1843, Thomas akafunde ate: “Lomu lami lakakomɛ. . . . Lakashisha elongamelo.” Koko nde la Mary wakakikɛ nɛ dia wakakondja wolo oma lo mbetawɔ kaki la wɔ le Jehowa Nzambi.

L’etena kakɔ kaamɛ, Thomas akakambe l’akoka ande dimɛna dia mbika yoho mɔtshi ya luudu y’ase Erɔpɛ mbala ka ntondo la Fidji. Luudu lɔsɔ lakikɔ la vatilatɛrɛ ndo diangɔ dikina ndo dui sɔ diakakotola yambalo y’ase Fidji wa lɛkɔ. La ntondo ka luudu lɔsɔ nshila, Mary akote ɔnande la hende la pami Thomas Whitton (3) Williams lɔtshɛtshɛmi.

Lo 1843, Thomas y’opalanga akasha lonya l’okadimwelo w’Evanjiliɔ wa Joani l’ɔtɛkɛta w’ase Fidji, ndo ɔsɔ aki ɔkɛndɛ wakandɛnaka wolo.c Koko nde aki l’akoka wa lootɔ wa mbeya woho wasɛna anto ndo waonga awɔ diɛsɛ la ɔsɛdingwelo. Nde akafundaka la yambalo tshɛ kɛnɛ kakandasɛdingolaka lo dibuku diande diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Wodja wa Fidji ndo ase Fidji (1858) (lo Angɛlɛ), dibuku diakakɔndɔlaka lɔsɛnɔ l’ase Fidji lo ntambe ka 19.

Etombelo waki l’ɛnɔnyi 13 wakandakambe olimu la Fidji ele, Thomas kondjonga la yoonge ya dimɛna diakɔ diakandayonɔ nde la nkumbo kande otsha l’Australie. L’ɔkɔngɔ w’etena k’otale kakandakambe olimu wa dimɛna oko ondjashi Nzambi, Thomas akayovɔka la Ballarat, Victoria, l’ɔnɔnyi wa 1891.

Ɔlɔndji waki Kevin Williams ndo lɔtshɛtshɛ la nde

“PAONYI” LO OWƐSTƐ

Lo 1883, Thomas Whitton Williams nde la wadɛnde Phoebe (4) wakonɔ la nkumbo kawɔ otsha la Perth lo Australie-Occidentale. Ɔnawɔ la hende Arthur Bakewell (5) Williams, lɔtshɛtshɛmi lokina ele l’ɛnɔnyi divwa.

Etena kakakotsha Arthur ɛnɔnyi 22, nde akatshu toyanga diangɔ dia nɛmɔ la Kalgoorlie, lɛnɛ aki minɛ kakawatshimaka paonyi lo kilɔmɛtrɛ 600 lo ɛstɛ ka Perth. Lɛkɔ nde akadia ekanda ɛmɔtshi wakatondjama oma le Ambeki wa Bible wa l’andja w’otondo welamɛ nshi nyɛ ɔnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa. Nde lawɔ akalongolaka Tshoto y’Etangelo ya Siɔna. Lam’ele nde akambiyama lo kɛnɛ kakandadiaka, Arthur akatatɛ mbutɛ anto akina ewo k’oyoyo kakandakondja ndo wakɔtɔka nsanganya dia mbeka Bible. Diɛsɛ l’anto yema tshitshɛ asɔ mbakahame olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa nshi nyɛ l’Australie-Occidentale.

Arthur nde lawɔ akatɛ ase nkumbo kande awui wakandekaka. Thomas Whitton ka she aketawɔka dia Arthur mbɔtɔnɛ l’Ambeki wa Bible, koko kombeta edja nde akayovɔ. Phoebe ka nyango la akadiyɛnde ahende Violet nde la Mary wakakome vɔ lawɔ Ambeki wa Bible. Violet akakome osambisha wa lo tena tshɛ, mbuta ate ombatshi mboka. Arthur akate dia Violet “mbaki onto lakaleke monga l’ohetoheto ndo ombatshi mboka wa shikaa l’Australie-Occidentale.” Ondo Arthur aki la shɔnɔdi, koko ɛnyɛlɔ k’ohetoheto kaki la Violet kaki la shɛngiya y’efula le lɔlɔnga lokina laki Williams.

L’ɔkɔngɔ diko, Arthur akayotshuka ndo akonɔ la Donnybrook, osomba waki la elowa efula lo sidɛ owɛstɛ ka Australie-Occidentale. Lɛkɔ, wakatɔkɔhɛka lokombo la “Osombe wa dadi 1914!” l’ɔtɛ w’ohetoheto waki lande wa mbewoya prɔfɛsiya ya lo Bible ya lo ɔnɔnyi akɔ.d Lɔsɔkɔ lɔsɔ lakayokomɛka etena kakalɔma Ta dia ntondo di’andja w’otondo. Mbala la mbala, Arthur akasambishaka wanɛ wakasombaka diangɔ lo makashinyi ande, nde akakitshaka ekanda walembetshiya Bible lo didishi. Ndo nto nde akafunde lo didishi sɔ dia nde akahombaka mbisha dɔlara oko 280 le onto tshɛ lakakoke mboshikikɛ dia wetshelo wa Losato l’osanto wekɔ mɛtɛ, wetshelo wahatombi oma l’Afundelo wakatonaka Arthur la wolo tshɛ. Ndooko onto lakakondja falanga shɔ.

Luudu laki Williams mbakayonga dihole diakawekaka Bible ndo diakawɔtɔka nsanganya ya l’etshumanelo la Donnybrook. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Arthur akayokaka Mbalasa ka Diolelo l’osomba ɔmɔtshi wa woke wa l’Australie-Occidentale. Etena kakinde l’ɛnɔnyi 70 l’ɛmɔtshi, nde akakokaka ndɔta dikɔti la lokravatɛ ndo mbahema laadiko wa mponda kande kakandasha lokombo Doll ko ntshɔ dia tosambisha etale efula lo distrikɛ dia Donnybrook di’otondo.

Ana waki Arthur wakanandema efula oma lo kɛnɛ kakasalaka shɛwɔ laki onto la ki, lakɔsamaka la nɛmɔ, koko ndo laki l’ohetoheto w’efula. Ɔnande la womoto le Florence (6) akakambe olimu wa misiɔnɛrɛ la Inde. Anande w’apami, Arthur Lindsay (7) ndo Thomas wakokoya shɛwɔ lo nkamba edja efula oko dikumanyi dia l’etshumanelo.

WOMOTO L’ƆLƆLƆ LAKI WILLIAMS

Arthur Lindsay Williams, tshɛmi ka pami akeyamaka ndo akokamaka ngandji l’ɔtɛ w’ɔlɔlɔ ande. Nde aki wonya tshɛ l’anto ndo akaasalɛka akambo la dilɛmiɛlɔ. Ndo nto, l’ɛnɔnyi 12 nde akakite pidi mbala 18 l’ɔkɔtɛlɔ w’esongo la shɔka.

Koko Arthur kondeka ngɛnangɛna etena kakɔshi ɔnande l’ɛnɔnyi ehende le Ronald (8) (tshɛmi ka pami) shɔka ya mpembola otamba wa tshitshɛ wa pɔmɛ waki suke la ngelo kawɔ. Nyango aki Ronald akayɔmbaka osongo akɔ la bandɛ dimɛna dimɛna ndo l’ɔkɔngɔ diko vɔ wakatɔ pɔmɛ yaki mpɛ efula. Wakɔlɛɛ osongo akɔ wa pɔmɛ ɔnɛ Lady Williams, osongo w’oyoyo ɔsɔ wakatondja pɔmɛ y’amɛna efula yelɛwɔ ɔnɛ Cripps Pink yaleka mbeyama l’andja w’otondo.

Ronald lakamelɛka nto ɔnɛ Gramp akayoyadjɛka eyango efula w’amɛna. Nde la Grandma wakayakimɔ la lolango dia nkamba ɛnɔnyi efula l’olimu wa wokelo w’Ɛmɛnyi wa Jehowa lo wodja w’Australie ndo l’îles Salomon. Gramp laya suke la nkotsha ɛnɔnyi 80 ekɔ lo ntetemala nkamba oko ekumanyi l’etshumanelo ndo ekɔ lo mbisha lonya lo wokelo ndo l’ɔlɔngɔswɛlɔ wa Mbalasa ya Diolelo l’Australie-Occidentale.

LEKƆ LO MBƆSA SANGO DIAMI LA NƐMƆ

Lo ndjela sango dia lo nkumbo kaso, ambutshi ami, Geoffrey (9) ndo Janice (10) Williams, wakasale la wolo dia todia dimi la kadiyɛmi Katharine dia sho mbɔsa atɔndɔ w’Akristo la nɛmɔ. Etena kakimi l’ɛnɔnyi 13, lakayoleka monga la diɔtɔnganelo la Jehowa. Etena kakamɔtɔ lo losanganya lɔmɔtshi la woke, lakahokamɛ ɔnangɛso John Barr, ose Olui-walɔmbɔla w’Ɛmɛnyi wa Jehowa akeketsha ɛlɔngɔlɔngɔ ate: “Tanyolanyake sango dia nɛmɔ efula diele la nyu, mbuta ate diaaso dia mbeya ndo nanga Jehowa.” L’otsho akɔ, lakalambola lɔsɛnɔ lami le Jehowa. L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ehende, lakatatɛ nkamba olimu w’ombatshi mboka.

Ɛlɔ kɛnɛ, dimi (12) ngɛnangɛnaka woho wakambami olimu wa lo tena tshɛ kaamɛ la wadɛmi Chloe, (11) la Tom Price, osomba ɔmɔtshi wele la minɛ lo nɔrdɛ owɛstɛ ka Australie-Occidentale. Sho kambaka djemulemu mɔtshi dia nkotsha ehomba aso. Ambutshi ami ndo kadiyɛmi Katharine la omɛnde Andrew wekɔ ambatshi mboka la Port Hedland, kilɔmɛtrɛ oko 420 lo nɔrdɛ. Dimi la papa tekɔ lo nkamba oko dikumanyi l’etshumanelo.

Ambeta nɔnga esambele yele lɔtshɛtshɛmi Thomas Williams akayashikikɛ dia kambɛ Jehowa Nzambi. Sango dia mbetawɔ ndo dia olimu sɔ diakete ndo le mi. Dimi mɛtɛ ndjaokaka dia lakakondja ɔtshɔkɔ wa monga la sango dia lonyuma di’oshinga wolo.

a Toshifidi mbɔtɔnɛka l’anto wele lo foto nyɛ.

b Disɛnga diakawelɛka ntondo ɔnɛ Lakemba, tanemaka lo ɛstɛ ka Fidji lo lɛkɛ la Lau.

c Misiɔnɛrɛ John Hunt akasha lonya efula l’okadimwelo wa Daka di’Oyoyo diakatondjama lo 1847 l’ɔtɛkɛta w’ase Fidji. Ekadimwelo kɛsɔ kekɔ dimɛna nɛ dia tɔ kambaka la lokombo la Nzambi “Jiova” lo Makɔ 12:36, Luka 20:42, ndo l’Etsha 2:34.

d Enda okotsha “1914 ekɔ ɔnɔnyi w’ohomba lo alaka wa lo Bible” lo dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ? diakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo diekɔ lo Ɛtɛrnɛtɛ lo www.jw.org.

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto