SAWO DIA WEKELO 28
OSAMBO 123 Toyelake ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi la kɔlamelo tshɛ
Onde wɛ shihodiaka akambo wa mɛtɛ?
“Nyotshikale nge, la oya wa akambo wa mɛtɛ lo nkende yanyu.”—ƐF. 6:14.
KƐNƐ KAYOTEKA
Toyalowanya dia nshihodia otshikitanu wele lam’asa akambo wa mɛtɛ wakateke oma le Jehowa l’akambo wa kashi wata Satana ndo atunyi aso.
1. Ngande wayaokayɛ lo kɛnɛ kendana l’akambo wa mɛtɛ?
EKAMBI wa Jehowa nangaka akambo wa mɛtɛ watanema l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Mbetawɔ kaso pikama lɔkɔ. (Rɔmɔ 10:17) Sho mbetawɔka dia Jehowa akakenge etshumanelo k’Akristo oko “ekundji ndo osukɔ w’akambo wa mɛtɛ.” (1 Tim. 3:15) Ndo sho ndjakitshakitshaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ le ‘wanɛ watɔlɔmbɔla’ wele kaamɛ la so watolembetshiya akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible ndo watosha ɛlɔmbwɛlɔ kɔtɔnɛ la lolango la Nzambi.—Hɛb. 13:17.
2. Lo ndjela Jakɔba 5:19, kakɔna kakoka ntomba kaanga l’ɔkɔngɔ wa sho mbeya akambo wa mɛtɛ?
2 Koko, sho koka ndjotakɔ akambo wa mɛtɛ kaanga l’ɔkɔngɔ wa sho mbaeya ndo nshihodia ɛlɔmbwɛlɔ katosha Nzambi lo tshimbo y’okongamelo ande. (Adia Jakɔba 5:19.) Satana kombolaka dia sho nshisha wɛkamu aso lo Bible kana ntona ndjaɛkɛ lo ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso oma l’okongamelo wa Nzambi.—Ɛf. 4:14.
3. Lande na kahombaso nkitanyiya la kɔlamelo tshɛ akambo wa mɛtɛ? (Ɛfɛsɔ 6:13, 14)
3 Adia Ɛfɛsɔ 6:13, 14. Keem’edja Diabolo ayodianganya kashi dia minganyiya anto tshɛ dia vɔ ndɔshana la Jehowa. (Ɛny. 16:13, 14) Sho koka nongamɛ nto dia Satana ayosala la wolo dia minganyiya ekambi wa Jehowa. (Ɛny. 12:9) Diakɔ diele, ekɔ ohomba sho ndjalowanya dia mbeya otshikitanu wele lam’asa akambo wa mɛtɛ la wa kashi ko nkitanyiya akambo wa mɛtɛ. (Rɔmɔ 6:17; 1 Pe. 1:22) Panda kaso lo mfɔnu ka woke kayolemanɛ la dui sɔ!
4. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?
4 Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola waonga ahende wele ohomba wakoka tokimanyiya dia nshihodia akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible ndo mbetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ katosha okongamelo wa Nzambi. Oma laasɔ, tayɔsɛdingola awui asato wakokaso ndjela dia ntetemala nkukutɛ akambo wa mɛtɛ.
WAONGA WELE LA SO OHOMBA DIA NSHIHODIA AKAMBO WA MƐTƐ
5. Ngande watokimanyiya wɔma wa Jehowa dia nshihodia akambo wa mɛtɛ?
5 Wɔma wa Jehowa. Etena kakɛnɛmɔlaso wɔma wa Jehowa, sho mbookaka ngandji ndo hatohombe nsala kaanga dui ɔtɔi diakoka mboonyangiya. Tekɔ suke dia mbeka otshikitanu wele lam’asa ɔlɔlɔ la kɔlɔ, akambo wa mɛtɛ la wa kashi l’oyango wa sho mbetawɔma le Jehowa. (Tok. 2:3-6; Hɛb. 5:14) Hatohombe pondjo mbetawɔ dia wɔma w’onto ndeka ngandji kokaso Jehowa wolo, nɛ dia mbala efula kɛnɛ kangɛnyangɛnya anto hangɛnyangɛnya Jehowa.
6. Ngande wakakonya wɔma w’onto ɛtɛ wa nkumbo dikumi w’ase Isariyɛlɛ dia mɔnyɔla akambo wa mɛtɛ?
6 Naka sho mboka anto wɔma oleki wɔnɛ wokaso Nzambi, kete sho mbeyaka ndjotshika akambo wa mɛtɛ. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka ɛtɛ wa nkumbo 12 wakatshu tokemba osomba wakalake Jehowa dia mbisha ase Isariyɛlɛ. Wɔma wakoke atɔpi dikumi ase Kanana, akaleke ngandji kakawokaka Jehowa wolo. Vɔ wakatɛ asekawɔ ase Isariyɛ ɔnɛ: “Hatokoke ntshɔ tɔlɔ l’anto asɔ dikambo vɔ toleka wolo.” (Wal. 13:27-31) Lo ndjela woho wɛna anto, ase Kanana wakaleke ase Isariyɛlɛ wolo la fwa. Koko mbuta ɔnɛ ase Isariyɛlɛ totowonga l’akoka wa nɛndja atunyi awɔ, ekɔ oko mbohɛ Jehowa. Atɔpi dikumi asɔ wakahombe ndjasha lo kɛnɛ kakakombolaka Jehowa di’ase Isariyɛ nsala. Vɔ wotohomba nkana yimba nto lo kɛnɛ kakinde oma la mbasalɛ atete edja. Laasɔ, wakahombe nshihodia ɔnɛ wolo wa Jehowa Kanga-Wolo-Tshɛ, akaleke wɔnɛ waki l’ase Kanana. Otshikitanyi l’atɔpi waki komonga la mbetawɔ asɔ, Jashua nde la Kalɛba wakalange mbetawɔma le Jehowa. Vɔ wakatɛ anto ɔnɛ: “Naka Jehowa tolangaka, kete ndooko onyake nde ayotɔtshiya lo wodja akɔ ndo ayotoshawɔ.”—Wal. 14:6-9.
7. Ngande wakokaso mfudia wɔma wokaso Jehowa? (Enda ndo osato.)
7 Dia nkeketsha wɔma wokaso Jehowa, sho pombaka nsala kɛnɛ kɔɔngɛnyangɛnya l’oseka yɛdikɔ tshɛ yɔsaso. (Os. 16:8) Etena kadiayɛ ɛkɔndɔ wa lo Bible, yambola wate: ‘Otondonga dimi mbaki lo dikambo nɛ, yɛdikɔ yakɔna yotomɔsa?’ Ɛnyɛlɔ, ohɔsa dia ndo wɛ mbahokamɛ etena kasha ɛtɛ wa nkumbo dikumi w’ase Isariyɛlɛ alapɔlɔ wa kɔlɔ. Onde wɛ otetawɔ alapɔlɔ ɔsɔ ndo otonga la wɔma w’onto, ko kana ngandji kokayɛ Jehowa ndo nsaki kayɛ ka mbɔngɛnyangɛnya otonga wolo oleki wɔma w’onto? Lɔlɔnga l’otondo l’ase Isariyɛlɛ komonga l’akoka wa nshihodia akambo wa mɛtɛ wakate Jashua la Kalɛba. Etombelo waki la dui sɔ ele, vɔ wakashisha diɛsɛ diaki la wɔ dia mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka.—Wal. 14:10, 22, 23.
Onto akɔna otoyetawɔ? (Enda odingɔ 7)
8. Dionga diakɔna diahombaso nsala la wolo dia nkɛnɛmɔla ndo lande na?
8 Okitshakitsha. Jehowa mbisholaka akambo wa mɛtɛ le wanɛ wele l’okitshakitsha. (Mat. 11:25) Sho taketawɔ l’okitshakitsha tshɛ dia mbeka akambo wa mɛtɛ. (Ets. 8:30, 31) Koko, sho pombaka monga la shɛnɔdi ndo aha monga l’otako. Monga l’otako koka tokonya dia mbɔsa tɛdikɔ taso oko tekɔ amɛna paka oko wele atɔndɔ wa l’Afundelo ndo ɛlɔmbwɛlɔ k’oma l’okongamelo wa Jehowa.
9. Ngande wakokaso nama okitshakitsha aso?
9 Dia nama okitshakitsha aso, sho pombaka mbohɔ dia tekɔ tshitshɛ lo mbɛdika la Jehowa. (Os. 8:3, 4) Sho koka nto nɔmba dia nkɛnɛmɔla okitshakitsha ndo monga suke dia mbeka. Jehowa ayotokimanyiya dia mbidja tokanyi tande tatanema l’Ɔtɛkɛta ande ndo l’okongamelo ande la ntondo ka tokanyi taso. Lo wadielo ayɛ wa Bible, yanga dia mbeya dia Jehowa nangaka okitshakitsha ndo petshaka otako, lotamanya ndo ndjadiya. Ndo sala la wolo dia ntetemala monga l’okitshakitsha etena kalongolayɛ ɔkɛndɛ ɔmɔtshi l’olimu, wasala dia wɛ monga la yema ya lowandji.
WOHO WAKOKASO NKUKUTƐ AKAMBO WA MƐTƐ
10. Waa na wakakambe la Jehowa dia mbewoya ekambi ande ɛlɛmbɛ ndo mbasha ɛlɔmbwɛlɔ?
10 Tetemala ndjaɛkɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi. L’Isariyɛlɛ w’edjedja, Jehowa akakambe la Mɔsɛ ndo oma laasɔ Jashua dia mbisha ekambi Ande ɛlɔmbwɛlɔ. (Jas. 1:16, 17) Ase Isariyɛlɛ wakatshɔkwama etena kakawɔshi apami asɔ oko enyimpala wa Jehowa Nzambi. Ɛnɔnyi nkama l’ɔkɔngɔ etena kakakengama etshumanelo k’Akristo ka ntondo, apɔstɔlɔ 12 wakashaka ɛlɔmbwɛlɔ. (Ets. 8:14, 15) Oma laasɔ, olui ɔsɔ wakayokengamaka ndo la dikumanyi dikina la Jɛrusalɛma. Lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kakawalongolaka oma le apami wa kɔlamelo asɔ, “tshumanelo diakatatetemalaka nkeketala lo mbetawɔ ndo lofulo l’anto lakatadɛka lushi la lushi.” (Ets. 16:4, 5) Lo nshi yaso nyɛ, sho lawɔ tekɔ lo tshɔkwama etena kayelaso ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi k’oma le okongamelo wa Jehowa. Ko ngande wakoka Jehowa ndjaoka naka sho ntona anto wakandasɔnɛ? Sho koka nkadimola dimbola sɔ lo nsɛdingola kɛnɛ kakatombe etena kakatatshɔka ase Isariyɛlɛ otsha lo Nkɛtɛ ya Daka.
11. Kakɔna kakakomɛ wanɛ waki l’Isariyɛlɛ w’edjedja wakatone nɛmiya Mɔsɛ ɔnɛ lakasɔnɛ Nzambi dia nɔmbɔla? (Enda ndo osato.)
11 L’etena kɛmɔtshi ka lɔkɛndɔ l’ase Isariyɛlɛ otsha lo Nkɛtɛ ya Daka, apami amɔtshi wakalɔshana la Mɔsɛ ndo l’ɔkɛndɛ wakawosha Jehowa. Vɔ wakate vate: “Olui w’otondo [aha paka Mɔsɛ oto] wekɔ ekila vɔ tshɛ ndo Jehowa ekɔ l’atei awɔ.” (Wal. 16:1-3) Kaanga mbaki dui sɔ mɛtɛ dia lo washo wa Nzambi “olui w’otondo” waki ekila, Jehowa akasɔnɛ Mɔsɛ dia nɔmbɔla ekambi Ande. (Wal. 16:28) Lo mɔnyɔla Mɔsɛ, wanɛ wakatɔmbɔkɔ asɔ wakɔnyɔlaka mɛtɛ Jehowa. Vɔ kondjasha lo kɛnɛ kakalangaka Jehowa; vɔ wakayashaka lo kɛnɛ kakawalangaka kakawɔsaka dia tɔ mboleki ohomba. Nzambi akadiake ɛnɔmbɔdi wakatɔmbɔshaka anto ndo anto akina nunu wakaasukɛka. (Wal. 16:30-35, 41, 49) Ɛlɔ kɛnɛ sho ndjashikikɛka dia Jehowa hetawɔ wanɛ tshɛ wahayele ɛlɔmbwɛlɔ kasha okongamelo ande.
Onto akɔna otoyosukɛ? (Enda odingɔ 11)
12. Lande na kahombaso ntetemala ndjaɛkɛ l’okongamelo wa Jehowa?
12 Sho koka ntetemala ndjaɛkɛ lo okongamelo wa Jehowa. Etena kɛnamande dia nɔmbamaka nsala etshikitanu lo eokelo kaso k’akambo amɔtshi wa mɛtɛ wa lo Bible kana lo yoho yokongɛmi olimu aso wa Diolelo, wanɛ walɔmbɔla hawengenga dia nsala etshikitanu wahombama. (Tok. 4:18) Vɔ salaka ngasɔ nɛ dia vɔ nangaka ngɛnyangɛnya Jehowa oleki dui dikina tshɛ. Vɔ salaka nto kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala dia tɛdikɔ tawɔ pikama l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, wele lokongɛ l’ɛtɛkɛta w’eshika lahomba ekambi wa Jehowa tshɛ ndjela.
13. Ele “lokongɛ l’ɛtɛkɛta w’eshika,” ndo kakɔna kahombaso nsala la lɔ?
13 “Tetemala nama lokongɛ l’ɛtɛkɛta w’eshika.” (2 Tim. 1:13) “Lokongɛ l’ɛtɛkɛta w’eshika” mendanaka la wetshelo w’Akristo watanema lo Bible. (Jni. 17:17) Lo wetshelo ɛsɔ mbohikami dietawɔ diaso. Okongamelo wa Jehowa tetshaka dia sho mpika dietawɔ diaso lo lokongɛ lɔsɔ. Lam’ayototasalaka dui sɔ, mbayototalekaka tshɔkwama.
14. Ngande wakatshike Akristo amɔtshi nkukutɛ “lokongɛ l’ɛtɛkɛta w’eshika”?
14 Kakɔna kakoka ntomba naka sho ntona nkukutɛ “lokongɛ l’ɛtɛkɛta w’eshika”? Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. Lo ntambe ka ntondo, vate vate yaketetaka l’atei w’Akristo ɔnɛ lushi la Jehowa lamboya. Mukanda ɔmɔtshi wakafundama wakawafɔnyaka dia ondo oma le ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, wakate dui sɔ. Aha la mbɔsa etena ka nsɛdingola dui sɔ, Akristo amɔtshi wa la Tɛsalɔnika waketawɔ vate vate shɔ ndo wakatatɛ mbutɛ anto akina. Totowoyakiyanya otondongaka vɔ wakohɔka awui wakawaetsha Pɔɔlɔ etena kakinde kaamɛ la wɔ. (2 Tɛs. 2:1-5) Pɔɔlɔ akalake anango diaha vɔ mbetawɔka dui tshɛ diakawokaka. Ndo dia mbakimanyiya lo nshi yayaye, Pɔɔlɔ akakomiya mukanda ande wa hende wakandafundɛ ase Tɛsalɔnika l’ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Dimi Pɔɔlɔ lambonyotomɛ mɔyɔ ɔnɛ wofundami la lonya lami dimɛ wele djembetelo ya yoho yami ya mfunda lo mikanda ami tshɛ.”—2 Tɛs. 3:17.
15. Ngande wakokaso ndjalama oma lo nsango ya kashi yɛnama oko yekɔ mɛtɛ? Sha ɛnyɛlɔ. (Enda ndo esato.)
15 Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛtɛkɛta wa Pɔɔlɔ le ase Tɛsalɔnika? Etena kokaso awui amɔtshi wahɔtɔnɛ la kɛnɛ kakateke lo Bible kana etena kokaso vate vate mɔtshi, sho pombaka monga la shɛnɔdi. Lo Union Soviétique w’edjedja, atunyi aso waketshetsha mukanda ɔmɔtshi wakɛnamaka oko wakafundama oma lo Mbalasa kalɔmbɔla olimu aso wa l’andja w’otondo. Mukanda akɔ wakakeketshaka anangɛso amɔtshi dia nkongɛ okongamelo ɔmɔtshi wahendɛ le lɛɛta. Mukanda akɔ wakɛnamaka oko waki mɛtɛ. Koko anangɛso wa kɔlamelo kokesama. Vɔ wakashihodia dia kɛnɛ kaki lo mukanda ɔsɔ kɔmbɔtɔnɛka la kɛnɛ kakaweke. Ɛlɔ kɛnɛ, atunyi w’akambo wa mɛtɛ kambaka la tshulatshula dia nshi nyɛ dia mbidja ofukutanu kana mbidja diatɔnelo lam’asaso. Lo dihole dia “ndjɛkayɛka esadi eto lo ekanelo [kaso],” sho ndjalamaka lo nsɛdingola dia kɛnɛ kakatadisha kana kɛnɛ kakatoki mbɔtɔnɛka l’akambo wa mɛtɛ wakateke.—2 Tɛs. 2:2; 1 Jni. 4:1.
Tokesamake l’awui wa kashi wɛnama oko akambo wa mɛtɛ (Enda odingɔ 15)a
16. Lo ndjela Rɔmɔ 16:17, 18, kakɔna kahombaso nsala naka anto amɔtshi wambotona akambo wa mɛtɛ?
16 Tshikala kaamɛ la wanɛ wele la kɔlamelo le Jehowa. Nzambi nangaka dia sho monga kaamɛ l’ɔtɛmwɛlɔ aso. Tayotshikala kaamɛ etena katetemalaso nkukutɛ akambo wa mɛtɛ. Onto tshɛ latona akambo wa mɛtɛ mbelaka diatɔnelo l’atei w’etshumanelo, diakɔ diatewola Nzambi ate: “Nyowaewɔ.” Naka hatosadi ngasɔ, kete sho mbeyaka ndjotshika akambo wa mɛtɛ.—Adia Rɔmɔ 16:17, 18.
17. Wahɔ akɔna wakondjaso lo nshihodia akambo wa mɛtɛ ndo lo mbakukutɛ?
17 Etena kashihodiaso ndo kakukutɛso akambo wa mɛtɛ, sho mongaka la lonyuma ndo la yoonge ya dimɛna. (Ɛf. 4:15, 16) Tayokokamɛ oma lo prɔpangadɛ ndo wetshelo wa kashi waki Satana ndo Jehowa ayotokokɛ l’etena ka mfɔnu ka woke. Nyotetemale nkukutɛ akambo wa mɛtɛ “ko Nzambi ka wɔladi ayoyala la nyu.”—Flpɛ. 4:8, 9.
OSAMBO 122 He totshikale nge, aha la ndjɛkayɛka!
a ELEMBETSHIELO W’OSATO: Wɛnyɛlɔ wɛnya etena kakalongola anangɛso wa lo Union soviétique w’edjedja mukanda wakɛnamaka oko wakafundama oma lo Mbalasa kalɔmbɔla olimu aso wa l’andja w’otondo koko waki mɛtɛ oma le atunyi aso. Lo nshi yaso nyɛ, atunyi aso koka nkamba l’Ɛtɛrnɛtɛ dia dianganya dui dimɔtshi dia kashi lo lokombo l’okongamelo wa Jehowa.