“Ta diekɔ dia Jehowa”

Lo 1990, lowandji la la France lakate dia Filialɛ ka la France kakahombe mfuta mikanda wa lɛɛta l’ɔtɛ wa weshasha wakawalongola lam’asa 1993 ndo 1996. Takatshu lo tominadi ta la France koko vɔ kotosalɛ akambo la losembwe. Lam’ele sho kotondoya lo kilombo kɛsɔ, lowandji la la France lakande falanga yaso 6 300 000 ya dɔlara yaki lo Bankɛ ɔkɔlɛ. Dihole di’ekomelo diakatalongamɛka dia vɔ tokawoyɛ falanga shɔ ele lo tominadi ta l’Europe tendana la lotshungɔ lele l’onto. Koko la ntondo ka vɔ tohokamɛ, tominadi ta l’Europe tendana la lotshungu lele l’onto kakatɔlɔmbɛ dia sho mpomana l’olui w’aseka lɛɛta wendana l’awui wa dombo wa la France kaamɛ la sekeletɛlɛ ka l’Europe kendana la lotshungu lele l’onto dia menda kana takakoke nsanga lolimi la ntondo ka sho ntɔla dikambo diakɔ lo tominadi.

Takafɔnya dia sekeletɛlɛ ayotɔlɔmba dia sho mbisha lowandji la la France falanga yema tshitshɛ. Koko takɛnyi dia naka sho mfuta kaanga dɔlara ɔtɔi kete takakoke nsekola atɔndɔ wa lo Bible. Anangɛso l’akadiyɛso wakakimɔ weshasha awɔ dia nsukɛ wahɔ wa Diolelo, laasɔ weshasha ɛsɔ komonga w’aseka lɛɛta. (Mat. 22:21) Koko takɔtɔ losanganya lɔsɔ dia mɛnya dia sho nɛmiyaka ɛlɛmbɛ wa tominadi ta l’Europe.

Takahomana dia tolombola lo mbalasa ka tominadi ka dimɛna efula. Sawo sɔ kotatɛ lo yoho ya dimɛna. Nɛ dia sekeletɛlɛ ka tominadi ta l’Europe akate dia Ɛmɛnyi wa Jehowa wakahombe mfuta mikanda ɛmɔtshi wakalɔmbaka lowandji l’ase France. Aha la ntshimbatshimba, nyuma ka Jehowa kakatotshutshuya dia mombola ɔnɛ: “Onde wɛ mbeyaka dia lowandji la la France lamboshilaka mbɔsa falanga yaso ya lo bankɛ ɔkɔlɛ, falanga miliyɔ shamalo la nunu kama shato ya dɔlara?”

Akɛnamaka dia nde akanyange efula. Lam’akooshikikɛ olui wakendanaka l’awui wa dombo di’aseka lɛɛta ɔnɛ wakasale dui sɔ, nde akatshikitanya kanyi yande tshɛ lo tshɛ lo dikambo sɔ. Nde akaahangwɛ ndo akahembola losanganya mbala kakɔ ɔtɔi. Lakashihodia dia Jehowa akatshikitanya akambo tshɛ l’oyango wa sho mbidja otshumba lo kilombo kɛsɔ. Taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula etena kakatatombe oma lo losanganya lɔsɔ ndo takambe efula lo menda kɛnɛ kakatombe kɛsɔ.

Lo Ngɔndɔ ka samalo 30, 2011, tominadi ta l’Europe tendana la lotshungɔ lele l’onto takɔshi yɛdikɔ lo wahɔ aso. Tɔ takate dia sho hatokoke mfuta mikanda ɛsɔ ndo wakadjangɛ lowandji la la France dia nkaloya falanga yakawande l’ɔkɔlɛ ndo mfuta falanga kina laadiko! Yɛdikɔ shɔ yekɔ lo ntetemala nkokɛ Ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi wa la France polo ndo ɛlɔ kɛnɛ. Dimbola diakiso kombeyaka la ntondo ɔnɛ tayotodioka diaki oko lɔwɔkɔ lakadake Ngɔliyatɛ. Diɔ diakatshikitanya akambo tshɛ lo tshɛ. Lande na kakatadje otshumba? Nɛ dia oko wakatɛ Davidɛ Ngɔliyatɛ, “ta diekɔ dia Jehowa.”—1 Sam. 17:​45-47.

Aha mbala kɛsɔ keto mbakatadje otshumba lo awui wa dombo. Kaanga mbele mandji ya wolo ndo ɛtɛmwɛlɔ efula wekɔ lo ndɔshana laso, tambodja etshumba 1 225 lo awui wa dombo lo tomunadi ta laadiko ta lo wedja 70 wa l’andja w’otondo. Etshumba ɛsɔ kokɛka tshungɔ yaso, ɛnyɛlɔ lotshungɔ la ntɛmɔla, la nsambisha lo sɛkɛ, la ntona dia mbisha lonya lo selemɔni ya wodja ndo la ntona dia nkamba la dikila.

Ngande wakamayokomaka lo mbisha lonya l’awui wendana la dombo l’Europe etena kele lakakambaka lo Mbalasa kalɔmbɔla olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo l’États-Unis la New York?

LAKALOWANYEMA OMA LE WA MISIƆNƐRƐ WAKI L’OHETOHETO

Ambutshi ami, George nde la Lucille, wakalongola apɔlɔmɛ lo kalasa 12 ka Ngiliyadɛ ndo wakakambaka l’Éthiopie etena kakamotɔ lo 1956. Wakambisha lokombo l’osambisha Filipɛ wa lo ntambe ka ntondo. (Ets. 21:8) Ɔnɔnyi wakayele, aseka lɛɛta wakadihe ɔtɛmwɛlɔ aso. Kaanga mbakimi leke dikɛnda, lakohɔ dia nkumbo kaso kakatɛmɔlaka lo woshɛshɛ! Lam’akimi dikɛnda, lakangɛnangɛnaka tshelo shɔ. Lonyangu ko, aseka lɛɛta wakatotondja la wolo oma lo wodja lo 1960.

Etena kakakome nkumbo kaso la Wichita la Kansas, l’États-Unis, ambutshi ami koshisha ohetoheto waki lawɔ etena kakiwɔ wa misiɔnɛrɛ. Vɔ wakambetsha dimi l’enondo ami la womoto Judy, ndo la kosɛmi ka pami Leslie, lakotɔ nde lawɔ l’Éthiopie dia nanga Jehowa ndo mbokambɛ l’otema aso tshɛ. Lakalongola batisimu lam’akimi l’ɛnɔnyi 13. Ɛnɔnyi esato oma laasɔ, nkumbo kami kakonɔ dia tokamba lɛnɛ aki ohomba w’apandjudi la Arequipa, la Pérou.

Lo 1974 etena kakimi l’ɛnɔnyi 18 eto, Filialɛ ka la Pérou kakatɔsɔnɛ dimi l’anangɛmi anɛi dia tokamba oko ambatshimboka wa laande. Takahombe ntshɔ tosambisha l’ɛtshi ka nkɛtɛ kele lokumu l’ɔlɔlɔ latakomaka lɛkɔ lo ɛtshi k’akona ka la Andes. Kɛsɔ akendanaka la nsambisha anto wakatɛkɛtaka ɔtɛkɛta wa Quechua ndo ase tshunda dia Aymara. Takande lɔkɛndɔ lo mutuka wele oko luudu. Lakohɔ woho wakatakambaka la Bible dia mɛnya anto wahatokaka lokumu l’ɔlɔlɔ asɔ dia keem’edja Jehowa ayonya wola, hemɔ ndo nyɔi. (Ɛny. 21:​3, 4) Anto efula waketawɔ losango la Diolelo.

LAKATOMAMA DIA TOKAMBA LO MBALASA KALƆMBƆLA OLIMU ASO WA L’ANDJA W’OTONDO

Lam’akandembolaka Pérou lo 1977, Albert Schroeder, laki ose Olui-walɔmbɔla w’Ɛmɛnyi wa Jehowa akakeketsha dia ndodia dɛmandɛ dia tokamba lo Bɛtɛlɛ ka lɛnɛ ele Mbalasa kalɔmbɔla olimu aso wa l’andja w’otondo. Ndo kɛsɔ mbakamasale. Yema tshitshɛ oma laasɔ, lo Ngɔndɔ ka samalo 17, 1977 lakayotatɛka nkamba olimu ami lo Bɛtɛlɛ ka la Brooklyn. L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ɛnɛi wakayele, lakakambe lo departɛma di’osolelo ndo di’ɔlɔngɔswɛlɔ.

Lo Ngɔndɔ ka samalo 1978, lakahomana la Elizabeth Avallone lo losanganya la wedja efula lakasalema la Nouvelle-Orléans la Louisiane. Oko dimi, nde akodiama oma le ambutshi wakalangaka Jehowa l’otema awɔ tshɛ. Lam’akamahomana la Elizabeth ko nde ambokamba oko ombatshi mboka wa pondjo l’edja k’ɛnɔnyi oko ɛnɛi ndo nde akalangaka ntetemala l’olimu ande wa lo tena tshɛ lɔsɛnɔ lande l’otondo. Dimi la nde takatetemalaka nsawola. Takayokanaka ngandji k’efuka lam’asaso. Takatshukana lo Ngɔndɔ ka dikumi 20, 1979 ndo takatatɛ nkamba lo Bɛtɛlɛ oko atshukanyi.

Anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo kaso ka ntondo ka Brooklyn ka l’ɔtɛkɛta wa Espagnol wakatokaka ngandji k’efula. L’edja k’ɛnɔnyi esato, tshumanelo dikina sato diokana ngandji diakatolongola ndo diakatosukɛ l’olimu aso wa lo Bɛtɛlɛ. Tekɔ la lowando l’efula l’ɔtɛ w’ekimanyielo kawɔ mbidja ndo osukɔ w’oma le asekaso ndo w’ase nkumbo kaso wakatosukɛ dia nkokɛ ambutshi aso waya esombe.

LAKATATƐ NKAMBA LO DEPARTƐMA DIENDANA L’AWUI WA DOMBO

Lo Ngɔndɔ ka ntondo 1982, lakaambe dia mɛna dia wambotoma dia tokamba lo Bɛtɛlɛ lo departɛma diendana l’awui wa dombo. Ɛnɔnyi esato l’ɔkɔngɔ, lakayotshɔka l’inivɛrsite dia teeka dia nkoma ombeyi w’ɛlɛmbɛ. Lakayekaka di’anto efula wa l’États-Unis ndo wa lo wedja ekina waya la lotshungɔ la nsala awui efula diɛsɛ l’etshumba wakadje Ɛmɛnyi wa Jehowa. Takakɛtshanyaka mbala ko mbala dikambo di’etshumba ɛsɔ lo kalasa.

Lo 1986 etena kakimi l’ɛnɔnyi 30, lakasɔnama oko ɔnɔmbɔdi lo departɛma diendana l’awui wa dombo. Oko wakimi ɔlɔngɔlɔngɔ, lakalɛmiyamaka ndo ase nkumbo ka Bɛtɛlɛ wakɛkɛka otema le mi. Lakayaokaka nto dia aki awui efula wakimi kombeyaka ndo lakɛnyi dia ayonga wolo dia nkotsha ɔkɛndɛ akɔ.

Lakakome shushi lo 1988, koko dimi koshihodia shɛngiya yaki la kalasa kɛsɔ le mi ndo lo diɔtɔnganelo diasami la Jehowa. Kalasa ya laadiko koka nkonya onto dia ndjaɔsa la nɛmɔ di’efula ndo mfɔnya dia nde ndeka anto akina l’ɔtɛ wa kalasa yakandɔtɔ. Elizabeth akakimanyiya. Nde akakimanyiya dia nkalolɛ mbekelo ya lonyuma yaki lami la ntondo ka mbɔtɔ kalasa. L’ɔkɔngɔ w’etena kɛmɔtshi lakayolekaka ndjaoka suke la Jehowa. Kɛnɛ kakakomɛ lo lɔsɛnɔ ambombetsha ɔnɛ aha monga tsho l’ewo k’efula mbele dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ. Kɛnɛ koleki ohomba lo lɔsɛnɔ ele monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa, mfudia ngandji kawokaso ndo kokaso ekambi ande.

MAMƐ NDO NSHIKIKƐ LOKUMU L’ƆLƆLƆ LAKA LƐƐTA

L’ɔkɔngɔ wa dimi mana kalasa ya laadiko, lakatatɛ ndjasha dia nkimanyiya departɛma diendana l’awui wa dombo dia lo Bɛtɛlɛ ndo nkokɛ okongamelo wa Jehowa ndo lotshungɔ laso la nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Olimu wami waki wa dimɛna efula ndo waki nto l’ekakatanu nɛ dia awui wakatshikitanaka l’okongamelo mbala la mbala. Ɛnyɛlɔ, oma l’ɛnɔnyi wa 1990 takikɔ la mbekelo ka nɔmbaka anto weshasha etena kakatawashaka ekanda aso. Oma laasɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakayotatɛka mbisha anto ekanda aha mbalɔmba weshasha. Kɛsɔ aketsha olimu wa lo Bɛtɛlɛ ndo w’esambishelo wɔdu ndo kɛsɔ ambosala diaha sho mfuta ekanda wa lɛɛta polo ndo ɛlɔ. Anto amɔtshi wakafɔnya dia yɛdikɔ shɔ yayokitshakitsha falanga yaso ndo hatotonga l’abuku efula wa mbisha anto l’esambishelo ka lo sɛkɛ. Etombelo wakakoke monga la dikambo sɔ ele anto yema tshitshɛ tsho mbakakoke mbeka akambo wendana le Jehowa. Koko aha kɛsɔ mbakasalema. Lofulo l’anto wakambɛ Jehowa oma ko 1990 lambolodiama l’ahende ndo ɛlɔ kɛnɛ anto wokoka nkondja mbo ya ndɛ yakokɛ nsɛnɔ aha la nkimɔ weshasha. Lakɛnyi dia etshikitanu tshɛ wasalema l’okongomelo wa Jehowa tondoyamaka diɛsɛ l’ekimanyielo kande ndo l’ɛlɔmbwɛlɔ katoshande lo tshimbo y’Ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.—Eto. 15:2; Mat. 24:45.

Etshumba wadjaso lo kɛnɛ kendana l’awui wa dombo halemanɛ la monga toshushi teeya ɛlɛmbɛ. Mbala efula ewandji wa lɛɛta kotwamaka lo lɔkɛwɔ la dimɛna lele l’ekambi wa Jehowa. Lakɛnyi mɛtɛ ka dikambo sɔ lo 1998 etena kakɔtɔ anangɛso asato w’oma Olui-walɔmbɔla la wadɛwɔ lo losanganya la laande lakasalema la Cuba. Ɔlɔlɔ ndo dilɛmiɛlɔ diawɔ diaketawoya ewandji wa lɛɛta ɔnɛ sho hatoyatambiya l’awui wa pɔlitikɛ oko wakataalembetshiya lo losanganya lakiso lawɔ.

Koko yoho tshɔi yakatakoke nkandola awui waha la losembwe ele “mamɛ ndo lo nshikikɛ lokumu l’ɔlɔlɔ laka lɛɛta”. (Flpɛ. 1:7) Ɛnɔnyi efula la ntondo, ewandji wa l’Europe ndo wa lo Corée du Sud kombetawɔ lotshungɔ laso laha nkamba olimu w’ɔsɔlayi. Etombelo waki la dikambo sɔ ele, anangɛso oko 18 000 wa l’Europe ndo anangɛso ndekana 19 000 wa la Corée du Sud wakadjama lo lokanu l’ɔtɛ wakawatone nkamba olimu w’ɔsɔlayi.

L’ekomelo, lo Ngɔndɔ k’esambelo 7, 2011, tominadi ta l’Europe tendana la lotshungɔ lele l’onto taketawɔ yɛdikɔ y’ɔnɛ onto ekɔ la lotshungu la ntona nkamba olimu w’ɔsɔlayi” (Bayatyan v. Arménie). Kɛsɔ akayelana la yɛdikɔ yakɔ yaamɛ yakɔshi ase tominadi ta laadiko ta la Corée du Sud lo Ngɔndɔ ka samalo 28, 2018. Otondonga kaanga ɛlɔngɔlɔngɔ ɛmɔtshi konama lomangemange, tshike tɛdikɔ ta wolo t’ohomba tɔsɔ tototɔsama.

Departɛma diendana l’awui wa dombo dia lo Mbalasa kalɔmbɔla olimu aso wa l’andja w’otondo ndo wa Bɛtɛlɛ tshɛ wekɔ lo nkamba wolo dia mamɛ wahɔ wa Diolelo. Tekɔ la nɛmɔ dia monga enyimpala w’anangɛso l’akadiyɛso wahomana l’ɔlɔshamelo w’oma le lɛɛta. Oyadi sho mbidja otshumba lo tominadi ta laka lɛɛta kana bu, tekɔ lo mbewoya ewandji, nkumi ya dikanga ndo wedja losango la Diolelo. (Mat. 10:18) Toshushi, enyimpala wa lɛɛta, tita nsango ndo mikanda wakamba laso laka lɛɛta tosukɛka l’akambo asɔ tshɛ. Anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ mbekaka dia mbeya waa na wele Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo waetawɔ awɔ. Amɔtshi l’atei awɔ wambokomaka ambetawudi.

JEHOWA LOSAKA!

Ambeta ɛnɔnyi 40 wakambami lo departɛma diendana l’awui wa dombo dia l’andja w’otondo ndo watanemami la ntondo k’ewandji wa lɛɛta. Dimi nangaka ndo ngɛnangɛnaka asekami wakamba lo departɛma diendana l’awui wa dombo dia lo Mbalasa kalɔmbɔla olimu aso wa l’andja w’otondo ndo lo adepartɛma wendana l’awui wa dombo wa l’andja w’otondo. Lakatshɔkwama lo yoho y’efula lo lɔsɛnɔ lami.

Elizabeth akasukɛ la kɔlamelo ndo la ngandji tshɛ l’edja k’ɛnɔnyi 45 oyadi lo tena di’amɛna kana dia wolo. Dimi mbetawɔka dikambo sɔ nɛ dia nde aketawɔ nsowa kaanga mbakinde la hemɔ kakakitshakitshaka wolo ande.

Takɛnyi dia ekeketshelo ndo etshumba wadjaso hawoye oma lo akoka wele laso. Oko wakate Davidɛ: “Jehowa ekɔ wolo le anto ande.” (Os. 28:8) Lo mɛtɛ, “Ta diekɔ dia Jehowa.”