‘Wanɛ wele suke’ wayetawɔ

1. Kakɔna kakoka anto nsala etena kaasambishaso? (Etsha 13:​47, 48; 16:​14, 15)

ANTO efula wa lo ntambe ka ntondo waketawɔ akambo wa mɛtɛ esadi eto kam’akawoke losango l’oma le Akristo lo kɛnɛ kendana la Nzambi ndo la Bible. (Adia Etsha 13:​47, 48; 16:​14, 15.) Woho akɔ waamɛ mbele ndo ɛlɔ kɛnɛ, anto amɔtshi ngɛnangɛnaka etena kokawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ mbala ka ntondo. Oyadi kaanga wanɛ wahayasha lo losango la Diolelo koka ndjolietawɔ l’ɔkɔngɔ diko. Kakɔna kahombaso nsala naka tambotana anto ‘wele suke dia mbetawɔ’ akambo wendana la Nzambi ndo la Bible?

2. Lo woho akɔna wele olimu aso wa mbetɛ anto ambeki wekɔ oko w’okambi w’ekambɔ?

² Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛnɛ. Olimu aso wa mbetɛ anto ambeki wekɔ oko olimu w’okambi w’ekambɔ. Naka elowa wa l’otamba ɔmɔtshi wambɛla, kete ondo okambi w’ekambɔ ayowamba esadi eto kaanga mbayondotetemala monɛ ekina l’ekambɔ kakɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, etena katanaso onto lele suke dia mbetawɔ losango laso, sho nangaka mbokimanyiya dia nde nkoma ombeki wa Kristo esadi eto naka kokaka. L’etena kakɔ kaamɛ, sho tetemalaka ndjasha le anto akina wele l’ohomba w’efula wa mɛna nɛmɔ dia kɛnɛ kawatɛso. (Jni. 4:​35, 36) Shɛnɔdi yayotokimanyiya dia nsɔna mbɔtwɛlɔ koleki dimɛna le ampokami aso. Kakianɛ, tayanga nsɛdingola kɛnɛ kakokaso nsala lo wendelo wa ntondo dia nkimanyiya anto wele suke dia mbetawɔ losango laso. Tayɔsɛdingola nto kɛnɛ kakokaso nsala dia nkimanyiya anto asɔ dia vɔ ntetemala mpama.

ETENA KELE ANTO SUKE DIA MBETAWƆ LOSANGO LA DIOLELO

3. Kakɔna kayotosala etena katanaso anto wayasha lo losango laso? (1 Kɔrɛtɔ 9:26)

³ Etena katanaso anto wayasha lo losango laso, sho nangaka mbakimanyiya dia vɔ mbɔtɔ lo mboka katɔla otsha lo lɔsɛnɔ esadi eto. Lo tena dia ngasɔ, hatohombe mengenga dia mbalɔmba dia mbeka la wɔ Bible ndo mbaelɛ oya lo nsanganya yaso mbala ka ntondo kasawolaso la wɔ.—Adia 1 Kɔrɛtɔ 9:26.

4. Sha ɛnyɛlɔ k’onto ɔmɔtshi laki suke dia mbetawɔ wekelo wa Bible aha la ntshimbatshimba.

⁴ Lɔmbande dia mbeka la nde Bible. Anto amɔtshi wasawola la so mongaka suke dia mbeka Bible mbala kakɔ ɔtɔi. Ɛnyɛlɔ, Lushi la nɛi lɔmɔtshi, osekaseka ɔmɔtshi wadjasɛ la Canada akaye suke la prezatwara ko akɔshi biubuku Ngɛnangɛnaka la lɔsɛnɔ pondjo pondjo! Kadiyɛso kakasambishaka lo prezatwara kakɔ akolembetshiya ɔnɛ sho mbekaka l’anto Bible ofele lo tshimbo ya biukubuku nyɛ. Osekaseka akɔ akangɛnangɛna ndo wakashana numɛlɔ ya telefɔnɛ. Wenya engana l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, osekaseka akɔ akambola kadiyɛso etena kakawakoke ntatɛ mbeka Bible. Etena kakawotɛ kadiyɛso ɔnɛ layoya lo wikɛndɛ dia sho ndjeeka, osekaseka akɔ akawotɛ ate: “Lekɔ suke. Onde wɛ hakoke ndja loyi?” Kadiyɛso akayotshɔ Lushi la tanu, ko wakatotatɛ mbeka. Osekaseka akɔ akɔtɔ lo losanganya mbala ka ntondo lo wikɛndɛ ndo akatetemala mpama.

5. Ngande wakokaso mɛnya dia tekɔ la shɛnɔdi etena kalɔmbaso onto dia mbeka la nde Bible? (Enda ndo esato.)

⁵ Lo mɛtɛ, hatolongamɛ di’onto tshɛ lahokamɛ losango laso lietawɔ mbala kakɔ ɔtɔi oko osekaseka ɔsɔ. Anto amɔtshi koka mbɔsa wenya efula dia ndjetawɔ losango laso. Oma l’etatelo, sho koka ntatshiya sawo la mbɔtwɛlɔ kayowɔngɛnyangɛnya. Koko naka sho ntetemala mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ ndo ntetemala ndjasha le onto akɔ, kete nde koka mbetawɔ mbeka Bible aha l’etena k’otale mbeta. Kakɔna kakokaso mbuta etena kalɔmbaso onto dia mbeka la nde Bible? Dimbola sɔ diakokama le anangɛso l’akadiyɛso efula wonga l’etombelo w’ɛlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la ntatɛ mbeka l’anto Bible.

6. Kakɔna kakokaso mbuta dia nkimanyiya onto dia nde mɛna ɔnɛ wekelo wa Bible wekɔ dimɛna le nde?

⁶ Apandjudi ndo ambatshi mboka wakawambola woho wa ntatshiya wekelo wa Bible wakalembetshiya dia lo bɛtshi dimɔtshi dia nkɛtɛ ekɔ ohomba mbewɔ tɔtɛkɛta tɔmɔtshi tele oko “mbeka,” “wekelo wa Bible” kana “keetsha” etena katɛkɛtaso dia wekelo wa Bible. Vɔ wakɛnyi dia ekɔ dimɛna nkamba la ditelo diele oko “sawo,” “ɔkɛtshanyelo” ndo “mbeya kɛnɛ kata Bible.” Wɛ koka mbɔtshiya lokanyi dia ntetemala sawo lo mbuta ɔnɛ: “Ekɔ dui dia diambo woho wakadimola Bible ambola w’ohomba wa lo lɔsɛnɔ,” kana ɔnɛ “Bible bu tsho dibuku dia l’ɔtɛmwɛlɔ koko diɔ tokimanyiyaka l’awui akina shikaa.” Wɛ koka nkotsha nto ɔnɛ: “Hatɔsa wenya efula; koka mbɔsa minitɛ 10 kana 15 dia mbeya dui dimɔtshi di’ohomba dia lo lɔsɛnɔ layɛ.” Sho koka mbuta dui sɔ aha la nkamba la ditelo diele oko: “Tayohomanaka l’etena kahombama” kana “lomingu tshɛ” nɛ dia dui sɔ koka nkonya onto dia mɛna diele oko towodjangɛ.

7. Etena kakɔna kakashihodia anto amɔtshi mɛtɛ ka lo Bible mbala ka ntondo? (1 Kɔrɛtɔ 14:​23-25)

⁷ Elɛnde oya lo losanganya lɔmɔtshi. Mɛnamaka dia lo nshi ya Pɔɔlɔ, anto amɔtshi waketawɔ akambo wa mɛtɛ wa lo Bible mbala ka ntondo kakawɔtɔ lo losanganya l’Akristo. (Adia 1 Kɔrɛtɔ 14:​23-25.) Sho mɛnaka mɛtɛ ka dikambo sɔ ndo ɛlɔ kɛnɛ. Eyoyo efula pamaka esadi esadi kamatatɛwɔ ntshɔ lo nsanganya yaso. Ko, etena kakɔna kakokaso mbaelɛ? Dibuku Ngɛnangɛnaka la lɔsɛnɔ pondjo pondjo! diekɔ la leeta l’oya lo nsanganya y’Akristo lo wekelo wa 10, koko wɛ halɔmbama dia nkonga polo etena kayonyokoma lo wekelo ɔsɔ dia ndjowelɛ oya lo nsanganya. Oma ko mbala ka ntondo ka sawo dianyu, wɛ koka mbelɛ ompokami ayɛ oya lo losanganya la lo wikɛndɛ, ondo lo mbotɛ ɔtɛ a dui wa sawo dia lo sɛkɛ kana wa sawo dia wekelo dia Tshoto y’etangelo diayekama.

8. Kakɔna kakokaso mbutɛ onto etena kawelɛso oya lo nsanganya yaso? (Isaya 54:13)

⁸ Etena kelɛso onto ɔmɔtshi lambɛnya nsaki, towolembetshiya woho wotshikitanyi nsanganya yaso la nsanganya ya l’ɛtɛmwɛlɔ wakandɔtɔka ntondo. Etena kakɔtɔ ombeki ɔmɔtshi lo losanganya laso l’etenyi ka wekelo wa Tshoto y’Etangelo mbala ka ntondo, nde akambola ombetsha ande wa Bible ate: “Onde ɔnɔmbɔdi mbeyaka nkombo y’anto tshɛ?” Kadiyɛso akolembetshiya ate sho mbidjaka welo dia nembetɛ nkombo y’ase etshumanelo kaso paka oko walembetɛso nkombo y’ase nkumbo kaso. Ombeki wa Bible akɛnyi dia dui sɔ ntshikitana la kɛnɛ kasalema l’ɔtɛmwɛlɔ ande. Sho lawɔ koka nto nembetshiya onto ɔmɔtshi woho wotshikitanyi nsanganya yaso la y’anto akina. (Adia Isaya 54:13.) Sho sanganaka dia ntɛmɔla Jehowa, dia mbetshama oma le nde ndo dia keketshana lam’asaso. (Hɛb. 2:12; 10:​24, 25) Etombelo wele la dui sɔ ele, nsanganya yaso mbetaka aha l’ofukutanu ndo lo yoho ya shikaa koko aha lo ndjela mbekelo y’ashidi. (1 Kɔr. 14:40) Ndo nto, ahole aso w’ɔtɛmwɛlɔ wakakama lo yoho y’aha kawotake ndo wakalɔngɔsɔma dimɛna lo yoho yatokimanyiya dia nkondja wahɔ lo wetshelo. L’ɔtɛ weso la lomangemange, hatɔkɛtshanya awui wa pɔlitikɛ ndo hatoyatambiya l’awui w’anto akina. Ayonga dui dia dimɛna mɛnya ombeki wa Bible vidɛo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Kakɔna kasalema lo Mbalasa ka Diolelo? Sala ngasɔ ayowokimanyiya dia nde mbeya kɛnɛ keta lɛkɔ.

9-10. Etena kelɛso onto lo nsanganya yaso, kakɔna kakokaso mbotɛ diaha nde mboka wɔma? (Enda ndo osato.)

⁹ Anto mengengaka dia mbɔtɔ lo nsanganya yaso nɛ dia vɔ mbokaka wɔma ɔnɛ wayowalɔmba dia monga Ɛmɛnyi wa Jehowa. Shikikɛ onto dia sho ngɛnangɛnaka dia nde nsangana kaamɛ la so ndo hatootshutshuya dia nde mbuta kana nsala dui dimɔtshi. Sho nongolaka nkumbo efula mbidja ndo anawɔ w’akɛnda. Lo nsanganya yaso, ana hawetshama wonya awɔ. Lo dihole dia nsala ngasɔ, vɔ mbidjasɛka ndo mbetshamaka kaamɛ l’ambutshi awɔ. Lo yoho shɔ, ambutshi mɛnaka wanɛ wele kaamɛ l’anawɔ ndo mbeyaka kakɔna kawaetshawɔ. (Eoh. 31:12) Hatosale ɛkɔngɔ kana mbidjangɛ anto dia nkimɔ weshasha l’avelɔpɛ. Lo dihole dia nɔmbana ɛkɔngɔ, sho ndjelaka ɔlɛmbɛ wa Yeso w’ɔnɛ: “Nyakalongola olongolalongola, nyotokimɔ okimɔkimɔ.” (Mat. 10:8) Wɛ koka mboohola dia keema ohomba ndɔta ahɔndɔ wa kawotake dia mbɔtɔ lo losanganya laso. Nzambi mendaka otema koko aha ɛnamelo kaso.—1 Sa. 16:7.

¹⁰ Naka onto ɔmɔtshi amboya lo nsananya yaso, sala kɛnɛ tshɛ keyɛ l’akoka dia nde ndjaoka ɔnɛ ambolongɔma dimɛna. Ɛnyanyande la dikumanyi ndo la apandjudi akina. Naka nde ambɛna ɔnɛ nde ambolongɔma dimɛna, kete nde ayonga la nsaki ka ndjokalola mbala kayaye. Etena kasalema losanganya, naka nde bu la Bible kete shande Bible kayɛ ndo kimanyiyande dia ndjela sawo diashama ndo woho wekaso kaamɛ.

ETENA KAMBOTATƐ WEKELO

11. Ngande wakokayɛ mɛnya dia wɛ nɛmiyaka wonya ndo ekongelo k’ampokami ayɛ?

¹¹ Dui diakɔna diahombaso namaka lo yimba etena kekaso l’onto ɔmɔtshi Bible? Lɛmiya wonya ndo etena k’onto leka la yɛ. Ɛnyɛlɔ, naka nyambokana dia mbeka l’etena kɛmɔtshi shikaa, kete lɛmiya wonya oyadi kaanga anto wa l’ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ hawɔlɛmiyaka wenya. Ndo nto, ayonga dimɛna dia wekelo anyu wa ntondo monga mondo. Anangɛso l’akadiyɛso wele l’ambeki efula mbutaka ɔnɛ ekɔ dui dia dimɛna mbeka akambo yema tshitshɛ oma l’etatelo oyadi kaanga nde nangaka nyu mbeka akambo efula. Ekɔ nto dui dia lomba diaha wɛ ntɛkɛta efula. Sha ombeki ayɛ wa Bible etena k’efula dia nde mbuta woho wayaokande ndo wakanyiyande.—Tok. 10:19.

12. Oyango akɔna wahomba monga la so etena kekaso l’onto Bible?

¹² Oma ko etatelo ka wekelo anyu wa Bible, eya dia oyango ayɛ ele dia nkimanyiya ombeki ayɛ dia mbeya Jehowa la Yeso dia nde mfudia ngandji kawaokande. Wɛ ayosala dui sɔ lo nkotola yambalo yande otsha l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi lo dihole dia nkotola yambalo yande le yɛ kana l’ewo kayɛ ka Bible. (Ets. 10:​25, 26) Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna. Etena kakandetshaka anto, nde akakotolaka yambalo yawɔ le Yeso ɔnɛ lakatome Nzambi dia ndjotokimanyiya dia mbeeya ndo mbolanga. (1 Kɔr. 2:​1, 2) Oma laasɔ, Pɔɔlɔ nde la wɔ akɛnya ohomba wa nkimanyiya ambeki w’eyoyo dia vɔ nkɛnɛmɔla waonga w’amɛna wakoka mbɛdikama la mfɛsa, paonyi ndo mbɔkɔ y’akɛsɔ. (1 Kɔr. 3:​11-15) L’atei wa waonga asɔ mbele ndo mbetawɔ, lomba, shɛnɔdi ndo wɔma wa Jehowa. (Os. 19:​9, 10; Tok. 3:​13-15; 1 Pe. 1:7) Okoya yoho ya nsambisha ya Pɔɔlɔ lo nkimanyiya ambeki ayɛ wa Bible dia monga la mbetawɔ ka wolo ndo monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Shɛwɔ ka ngandji kele l’olongo.—2 Kɔr. 1:24.

13. Ngande wakokaso nkɛnɛmɔla solo dia lotutsha ndo ekanelo ka yimba k’ɔlɔlɔ etena kakimanyiyaso anto wayasha lo akambo wa mɛtɛ? (2 Kɔrɛtɔ 10:​4, 5) (Enda ndo osato.)

¹³ Okoya yoho ya Yeso ya mbetsha lo monga la solo dia lotutsha ndo la ekanelo ka yimba k’ɔlɔlɔ. Ewɔ mboka ombeki ayɛ wa Bible ambola wakoka mbodja l’okandokando. Naka ekɔ awui amɔtshi wele wolo nshihodia le nde, kete tambawɔ ndo kanyoyowaeke l’ɔkɔngɔ. Lo dihole dia mbotshutshuya dia nde mbetawɔ akambo wa mɛtɛ la wolo, shande etena ka nde nkana yimba lo wetshelo akɔ ndo nsala etshikitanu lo ekanelo kande ka yimba. (Jni. 16:12; Kɔl. 2:​6, 7) Bible mbɛdikaka wetshelo wa kashi wasalaso la wolo dia monula la diangɔ diohikami wolo. (Adia 2 Kɔrɛtɔ 10:​4, 5.) Hatonga dui dia wɔdu le ombeki wa Bible dia ntshika mbekelo yakandasalaka ambeta ɛnɔnyi efula. Laasɔ sho pombaka nkimanyiya ombeki wa Bible dia nde monɛ diangɔ di’eyoyo diohikami, mbuta ate mbokimanyiya dia nde ndjaɛkɛ le Jehowa. Oma laasɔ, ayonga wɔdu le ombeki dia ntshika mbekelo yakandasalaka ntondo.—Os. 91:9.

ETENA KAYA EYOYO LO NSANGANYA

14. Ngande wahombaso salɛ eyoyo waya lo nsanganya yaso akambo?

¹⁴ Jehowa nongamɛka dia sho salɛ eyoyo akambo aha la shɔnɔdi oyadi mbekelo yawɔ, dihole diele la wɔ lo tshunda kana oma lɛnɛ oyewɔ. (Jak. 2:​1-4, 9) Laasɔ, ngande wakokaso mɛnya dia sho mbokaka wanɛ waya lo nsanganya yaso ngandji?

15-16. Ngande wakokaso nkimanyiya eyoyo dia vɔ ndjaoka ɔnɛ wambolongɔma dimɛna lo nsanganya yaso?

¹⁵ Anto amɔtshi ndjaaka lo nsanganya yaso l’ɔtɛ walangawɔ mɛna kɛnɛ keta lɛkɔ kana nɛ dia onto okina l’oma l’ɛtshi kekina ka nkɛtɛ akokeketsha dia ntshɔ lo losanganya. Diakɔ diele, hatokoke mengenga dia ndjasukanya l’anto wa ngasɔ wamboya lo dihole diasalema nsanganya yaso. Longolawɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ. Lɔmbawɔ dia mbidjasɛ kaamɛ la yɛ. Shawɔ Bible kayɛ ndo dihomɔ dikina dia wekelo kana lɔmbɛwɔ Bible ndo ekanda awɔ vɔamɛ. Laadiko dia laasɔ, yanga dia nshihodia woho wayaokawɔ. Pami kɛmɔtshi kakɔtɔ lo Mbalasa kɛmɔtshi ka Diolelo akatɛ ɔnangɛso lakolongola dia nde akoke nsɔnyi lo menda woho w’ahɔndɔ wakandalɔtɛ. Ɔnangɛso akasale tshɛ dia nde ndjaoka dimɛna ndo akolembetshiya dia Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ oko anto tshɛ. Pami kakɔ akahame esadi esadi polo lo batisimu aha la mbohɛ ekadimwelo wakawosha ɔnangɛso. Tatohɛke dia etena kasawolaso l’eyoyo la ntondo kana l’ɔkɔngɔ wa losanganya, sho pombaka monga la yewo diaha ndjatambiya l’awui awɔ wa toseke.—1 Pe. 4:15.

¹⁶ Sho koka nsala di’eyoyo ndjaoka dia wambolongɔma dimɛna lo monga la dilɛmiɛlɔ l’asawo aso, lo kɔmatɛrɛ ndo lo tenyi dimɔtshi dia lo losanganya diatɛkɛta di’anto wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa kana dia waetawɔ awɔ. Ewɔ ɛtɛkɛta wakoka mbatakanya kana mbahomuya. (Tito 2:8; 3:2) Ɛnyɛlɔ, hatohombe ntɛkɛta awui wendana la waetawɔ awɔ lo yoho yaha la dilɛmiɛlɔ. (2 Kɔr. 6:3) Lo kɛnɛ kendana la dui sɔ, anangɛso washa asawo wa lo sɛkɛ pombaka monga la yewo lo dikambo sɔ. Vɔ mbohɔka nto di’anto wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ l’atei aso lo nembetshiya ɛtɛkɛta kana ditelo diahakoke ampokami nshihodia.

17. Oyango akɔna wele la so etena katanaso wanɛ wele “suke dia mbetawɔ” losango laso l’olimu w’esambishelo?

¹⁷ Olimu aso wa mbetɛ anto ambeki wekɔ lo taleke nkoma wanyandja etena katete nshi ndo sho tetemalaka nyanga dia ntana anto wele “suke dia mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wakonya lo lɔsɛnɔ la pondjo.” (Ets. 13:48) Etena kasalaso ngasɔ, hatohombe mengenga dia mbalɔmba dia mbeka la wɔ Bible kana mbaelɛ oya lo nsanganya yaso. Lo nsala ngasɔ, sho mbakimanyiya dia ntakola wanya wa ntondo dia mbɔtɔ lo ‘mboka katɔla lo lɔsɛnɔ.’—Mat. 7:14.