Tshapita 1
Wɛ Kokaka Monga La Nshi Yayaye Y’Ɔngɛnɔngɛnɔ!
1, 2. Otungi ayɛ alangande dia wɛ kondja na?
ONTO ɔmɔtshi lokayɛ ngandji ambokokumbatɛ la wangasanu tshɛ. Tɔ̂la tɔ̂lanyu oma ka tshina di’otema wonya walɛ mbo y’amɛna kâmɛ l’angɛnyi ayɛ walangayɛ efula. Ɔlɔ wa mɛna woho wakɛnya an’ayɛ l’ɔngɛnɔngɔnɔ. Weoho wa tena dia ngasɔ diekɔ tena di’ɔngɛnɔngɛnɔ efula lo lɔsɛnɔ l’onto. Koko, le anto efula, lɔsɛnɔ mɛnamaka dioko lambolola l’ekakatanu wa weoho la weoho. Naka ɔsɔku mbɛnayɛ, kete keketsha otema.
2 Lolango la Nzambi ele dia wɛ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo lo dihole dia dimɛna efula. Mɛtɛ, ɔsɔ kema dɔ di’anyanya nɛ dia mɛtɛ Nzambi ambokosha sapi dia wɛ monga la nshi yayaye y’ɔngɛnɔngɛnɔ ya ngasɔ. Sapi kakɔ kɛsɔ ko: ewo.
3. Ewo kakɔna kele sapi k’ɔngɛnɔngɛnɔ, ndo lande na kayashikikɛso ɔnɛ Nzambi kokaka tosha ewo kakɔ na?
3 Tekɔ lo tɛkɛta dikambo di’ewo kɛmɔtshi ka lânde koleki lomba l’onto etale efula. Tɔ kekɔ “ewo k’oshika ka Nzambi.” (Tokedi 2:5, NW) Ambeta suke l’ɛnɔnyi 2 000, ofundji ɔmɔtshi wa Bible akate ate: “Mvudu tshe yatuhikamaka le antu, keli umbiki a diango tshe eli [Nzambi, NW].” (Heberu 3:4) Ohokanyiya dikambo di’ewo kahomba monga l’Otungi wa diangɔ tshɛ! Bible mbutaka ɔnɛ: Nzambi mbalaka ndo mbɔlɛka oseka yɔɔtɔ tshɛ lokombo. Ande yimba ya mamba ya ngasɔ nɛ dia ɔlɔngɔswamelo oto wakiso ɔnɛ wa tɔɔtɔ tɛnama wekɔ la kama ya miliyara ya tɔɔtɔ ndo wa nomb’ewo y’akambo a tɔɔtɔ mbutaka ɔnɛ: suke la miliyara kina lokama y’ɛlɔngɔswamelo wa tɔɔtɔ wekɔ! (Osambu 147:4) Ndo nto, Nzambi mbeyaka oseka kiambokambo yaso tshɛ, omalɔkɔ, naa onto okina lakoka tosha ekadimwelo lo wembola w’eshika wayambolaso lo lɔsɛnɔ na?—Mateu 10:30.
4. Lande na kahombaso nongamɛ dia Nzambi tosha alako wahomba tɔlɔmbɔla, ndo dibuku diakɔna diakotsha ohomba ɔsɔ na?
4 Ohokanyiya di’anto ahende wekɔ lo pemba dia nɔngɔsɔla mituka awɔ. Pami kɛmɔtshi ambotshika nɔngɔsɔla nɛ dia nde ambɛna ɔnɛ nde ambohekɔ. Pami kekina amboshidiya nɔngɔsɔla, la wɔladi tshɛ, ambodikitsha la sapi ko ambɔmɔnamɔna kam’akolande mutuka ɔkɔkɛ ɔkɔkɛ. Wɛ honga hokandakanda dia mbeya akɔna l’atei awɔ akakondja dibuku di’alako oma le ɔnɛ lakasale mutuka. Shi sunganaka dia Nzambi tosha alako wahomba tɔlɔmbɔla lo lɔsɛnɔ? Oko wakokayɛ dieya, Bible mbetawɔka dia tɔ kekɔ woho wa dibuku dia ngasɔ—dibuku di’alako ndo diasha ɛlɔmbwɛlɔ, dibuku di’oma le Otungi aso ndo diele l’oyango wa tosambiyɛ ewo ka Nzambi.—2 Timote 3:16.
5. Ohomba akɔna wele la ewo katanema lo Bible na?
5 Naka kɛnɛ kayata Bible mɛtɛ ketɔ, kete kanyiya dikambo di’ewo k’oshinga a wolo katanema lɔkɔ! Lo Tukedi 2:1-5, Bible tokeketshaka dia sho nyanga lomba, dia sho tshima dia litana oko watototshimaka dia kondja ɛngɔ k’oshinga a wolo koshami—aha lo tokanyi t’anto tamboshila la fukutana, koko l’atei a Dui dia Nzambi ndamɛ. Naka tayoyangayanga lɔkɔ, kete tayotana “ewo k’oshika ka Nzambi.” Lam’ele Nzambi mbeyaka wɛɔdu l’ehomba aso, nde toshaka alako wahomba nɔmbɔla sɛnɔ yaso lo wɔladi ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Osambu 103:14; Isaya 48:17) Lâdiko dia lâsɔ, ewo ka Nzambi toshaka nkumu y’ɛlɔlɔ yatɔngɛnyangɛnya.
LƆSƐNƆ LA PONDJO!
6. Olembetshiyelo akɔna wakasha Yeso lo dikambo dia ewo ka Nzambi na?
6 Yeso Kristo, onto lakasɛnɛ ndo lanyanyema efula l’ɔkɔndɔ w’anto, akɔmbɔla kɛnɛ kalembetshiya ewo ka Nzambi l’ɛtɛkɛta wokɛma hwe. Nde akate ate: “Lumu la pundju lone, eli [wêke dia, NW] nkêya, weme [Nzambi ɔtɔi ka, NW] mete, la Jesu Kristu, lakayatumi.” (Joani 17:3) Ohotokokanyiya—ɔsɔ ekɔ ewo katɔla otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo!
7. Woho akɔna weyaso ɔnɛ Nzambi kotodjangɛ dia sho mvɔ̂ka na?
7 Tɔsake lɔsɛnɔ la pondjo esadi eto ɔnɛ dɔ di’anyanya mbediɔ. Koko, enda nganɛ wakatongama demba di’onto. Diɔ diakatongama dimɛna efula woho wa ndɛta, nonga, nɔna, mɛna ndo mboka. La kɛtɛ, diangɔ efula diangɛnyangɛnya tenyi diaso dia demba diekɔ—mbo ya ndɛ y’amɛna, kembo y’amɛna ya tofudu, opumu wa dimɛna w’alɛmbɔlɛmbɔ, ɛnamelo ka dimɛna k’etenyi kɛmɔtshi ka wodja ndo lɔngɛnyi l’ɔlɔlɔ efula! Ndo wɔɔngɔ aso wa diambo ndeka ɔrdinatɛrɛ woleki wolo tshɛ nɛ dia vɔ tokimanyiyaka dia mandola ndo ngɛnangɛna weoho a diangɔ sɔ tshɛ. Onde wɛ fɔnyaka di’Otungi aso nangaka sho mvɔ ko shisha weoho a diangɔ sɔ tshɛ oka? Onde hatokoke kitshiya l’otema ɔtɔi ɔnɛ nde nangaka dia sho monga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la pondjo oka? Eelo, ɔsɔ kele kitshimudi yahomba ndjâla la ewo ka Nzambi le yɛ.
LƆSƐNƆ LA LO PARADISO
8. Kakɔna kata Bible lo dikambo dia nshi yayaye y’anto na?
8 Kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia nshi yayaye y’endana la kɛtɛ ndo l’anto kokaka tshumanyema lo tshɔi ya tshɛkɛta nyɛ— Paradiso! Yeso Kristo akatɛkɛta dui sɔ lam’akandatɛ pami kɛmɔtshi kaki ka nyɔi ate: “Wɛ ayonga la mi lo Paradiso.” (Luka 23:43, NW) Mɛtɛ, woho wakatɛkɛtama dikambo dia Paradiso akohola pami kakɔ kɛsɔ awui w’endana la eongelo k’ɔngɛnɔngɛnɔ kaki l’ambutshi aso wa ntondo: Adama l’Eva. Etena kakâtonge Nzambi, vɔ waki kokele ndo wakasɛnaka l’atei w’ekambɔ kɔfɔnyi la parkɛ kakâtongɛ Otungi ndo kakandâlɔngɔsɔlɛ. Diɔ diakɔ diakasungana dihole sɔ mbelamɛ ɔnɛ ekambɔ k’Ɛdɛna, kitshimudi ya lokombo lɔsɔ ko: ɔngɛnɔngɛnɔ.
9. Woho akɔna waki lɔsɛnɔ lo Paradiso ka ntondo na?
9 Ande ɔngɛnɔngɛnɔ waki l’ekambɔ kakɔ kɛsɔ lee! Ɔsɔ aki paradiso la lokombo. L’atei w’etamba awɔ w’elangala akatanemaka wɛnɛ wakatɔka elowa w’amɛna efula. Etena kakakindolaka Adama l’Eva edjaselo kawɔ, wanɔ ashi wa lɔkɔ wa yɔɔyɔ ndo wakɔhɔla elowa w’oma l’esongo wa l’ekambɔ kakɔ, takiwɔ ndoko l’ɔkɔkɔ ɔtɔi wa tshutshumala kana mboka wɔma. Oyadi kânga wa nyama komonga wâle le wɔ nɛ dia Nzambi akakitsha pami la wadiɛnde oko ewandji wele la ngandji lâdiko a nyama yakɔ tshɛ. Lâdiko dia lâsɔ, atshukani ahende wa ntondo waki l’alemba w’amɛna efula. Edja tshɛ kakawakitanyiyaka Nzambi, lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la pondjo lakâkongɛka. Vɔ wakakondja olimu w’ɔngɛnɔngɛnɔ wa kokɛ Paradiso, edjaselo kawɔ ka diambo efula. Lâdiko dia lâsɔ, Nzambi akasha Adama l’Eva ɔkɛndɛ wa ‘ndodja kɛtɛ ndo ndjiolela.’ Vɔ l’ana awɔ waki la dia nanula elelo wa Paradiso polo ndo kɛtɛ kaso k’otondo kadimɔ dihole dia dimɛna efula ndo di’ɔngɛnɔngɛnɔ.—Etatelu 1:28.
10. Lam’akatɛkɛta Yeso dikambo dia Paradiso, akandalange mbuta na?
10 Koko, lam’akatɛkɛtaka Yeso dikambo dia Paradiso, nde kɔnɔmba pami kaki ka nyɔi dia nde kanyiya lo nshi yambetaka aha ɛlɔ la lui. Kema, Yeso akatɛkɛtaka dikambo dia nshi yayaye! Nde akeyaka dia kɛtɛ kaso k’otondo kayokadimɔ paradiso. Ɔnkɔsɔ mbayokotsha Nzambi sangwelo diande di’oma k’etatelo di’endana l’anto ndo la kɛtɛ yaso nyɛ. (Isaya 55:10, 11) Eelo, Paradiso kayolwama nto! Ko ngande wayonga paradiso kakɔ kɛsɔ na? Totshike Dui dia Nzambi, Bible k’Ekila dihole dia tɔ kadimola lo dimbola sɔ.
LƆSƐNƆ LO PARADISO KAMBOLWAMA
11. Ngande wayoyala hemɔ, lotshundu ndo nyɔi lo Paradiso kayolwama na?
11 Hemɔ, lotshundu la nyɔi hoyala nto. “L’etena kakɔ, asho wa akanga a totshungu wayodihɔ, ndo atui wa akanga a poke wayoka. L’etena kakɔ, akanga wa tshumbe wayolembɔlembɔ oko pele ndo lolemi la kanga lumi layoda tokoko t’ɔngɛnɔngɛnɔ.” (Isaya 35:5, 6, NW) “[Nzambi, NW] ndame ayuyala la wo, ndu ayuyala [Nzambi kawɔ, NW]. Ndi ayukitula asoi tshe lu ashu awo; nyoi hayuyala ntu, delu hadiuyuyala ntu, kuyanga ndjawi, kuyanga kandji. Akambu wa ntundu wambushila.”—Enyelo 21:3, 4.
12. Lande na kayashikikɛso ɔnɛ: diakatanelo, akambo wa ngala, ndo akambo wa kɔlɔ tshɛ hoyala nto lo Paradiso kayolwama na?
12 Diakatanelo, akambo wa ngala ndo akambo wa kɔlɔ tshɛ wayonyema pondjo. “Atshi wa kolo wayuhimbwama . . . Etenyi ka tshitshe ketu, k’untu a kolo hatanema ntu . . . ndi henama ntu. Keli akanga a [ndjakitshakitsha, NW] wayukita kete.” (Osambu 37:9-11) “Keli antu wa kolo wayunyema uma la kete, akanga w’ukadi wayukhundwama uma loko.”—Tukedi 2:22.
13. Woho akɔna wayela Nzambi wɔladi na?
13 Wɔladi wayoyala lo kɛtɛ k’otondo. “Ndi [Nzambi] [ambokumiya, NW] ata pulu ndu lu kuma ya kete, [nde ambɔwɛla, NW] uta, [ambɔkɔla, NW] dikonga.” (Osambu 46:9) “Lu nshi yandi kukongona antu w’ololo, ki ka mamba [kayoyala, NW] le wo edja ndu ngondo [aya bu, NW].”—Osambu 72:7.
14, 15. Kakɔna kata Bible lo dikambo dia mvudu ya mbidjasɛ, di’elimu, ndo dia mbo ya ndɛ lo Paradiso kayolwama na?
14 Onto tshɛ ayonga la luudu ndo la lotumu l’ɔngɛnɔngɛnɔ. “Mɛtɛ vɔ wayoka mvudu ndo wayodjasɛ lɔkɔ . . . Hawotoka mvudu ko akina ndjodjasɛ lɔkɔ; ndo hawotonɛ dikambo dia akina ndɛ. Nɛ dia oko wele nshi y’esongo mbayoyala nshi y’anto ami; ɛsɔnami ami wayɔngɛnangɛna efula oma l’elimu w’anya awɔ. Hawotɛna pâ nto w’ɛnɛna, ndo hawôta nto dia asui.”—Isaya 65:21-23, NW.
15 Mbo ya ndɛ y’ɛlɔlɔ yayonga woho w’anyanya. “Nɔnɔ yayonga efula la kɛtɛ; kɛtɛ ya l’ɛtɛ w’akona yayɔngɔnyaka diangɔ dia ndɛ efula.” (Osambu 72:16, NW) “Kɛtɛ yayotondja diangɔ diayɔ; Nzambi, Nzambi kaso, ayotɔtshɔkɔla.”—Osambu 67:6, NW.
16. Lande na kayonga lɔsɛnɔ ɔlɔ lo Paradiso na?
16 Ɔngɛnɔngɛnɔ wayoyala efula dia monga la lɔsɛnɔ la pondjo lo paradiso ka la kɛtɛ. “Antu w’ololo wayukita kete, wayudjaseka loko pundju.” (Osambu 37:29) “Usui wa shenga la kete ya wumu wayongenangena. kete y’ufumbu [yayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo yayɔtɔ alɛmbɔlɛmbɔ oko osongo wa safrana, NW].”—Isaya 35:1.
EWO KÂMƐ LA NSHI YAYƐ YAYAYE
17. (a) Kakɔna kahombayɛ sala naka lɔsɛnɔ la lo Paradiso kɔngɛnyangɛnyaka? (b) Woho akɔna weyaso ɔnɛ Nzambi aya suke la mbela etshikitanelo a weke la kɛtɛ na?
17 Naka lɔsɛnɔ la lo Paradiso kɔngɛnyangɛnyaka, kete totshikɛke ndoko yangɔ mɔtshi dihole dia yɔ koshimba wɛ kondja ewo ka Nzambi. Nde mbokaka anto ngandji ndo ayosala etshikitanelo tshɛ wahombama dia kadimola kɛtɛ kaso paradiso. Lo menda awui asɔ tshɛ, otondonga wɛ ekɔ la wolo wa kumiya fɔnu la wɛngiya wamboleka fulanɛ l’andja ɔnɛ, onde totoyosala dui sɔ oka? Onde, sho kokaka nongamɛ dia Nzambi hatosala akambo asɔ? Mɛtɛ, aha la mbishɛ ndoko dui, Bible tɛkɛtaka dikambo di’etena kayonya Nzambi dikongɛ nɛ kâmɛ la mindjo yadiɔ ndo dihɛnya la lowandji la kokele ndo l’osembwe. (Danyele 2:44) Koko, Bible mbutaka awui akina efula lâdiko dia tewoya kɛnɛ k’endana l’akambo asɔ tshɛ. Tɔ tɛnyaka woho akɔna akokaso mbika ndo mbɔtɔ lo andja w’oyoyo watolaka Nzambi ɔsɔ.—2 Petero 3:13; 1 Joani 2:17.
18. Kakɔna kakoka kosalɛ ewo ka Nzambi ɛlɔ kɛnɛ na?
18 Ewo ka Nzambi kokaka kela ɛngɛnɔngɛnɔ efula ɛlɔ kɛnɛ. Bible kadimolaka wembola a weke ndo waleka kiyanya anto lo sɛnɔ yawɔ. Naka wɛ mbetawɔ dia tɔ kɔlɔmbɔla, kete dui sɔ diayokokimanyiya dia wɛ mbɔtɔ la Nzambi ɔngɛnyi. Ande diɛsɛ dia woke dia ngasɔ lee! Ndo dikambo sɔ diayokokimanyiya dia wɛ monga la wɔladi wele paka Nzambi ndamɛmɛ oto mbakoka mbisha. (Romo 15:13, 33) Etena kamboyotatɛ la kondja ewo kakɔ kasha lɔsɛnɔ kɛsɔ, wɛ ambɔsa yɛdikɔ yoleki ohomba ndo yahomba kela difuto lo lɔsɛnɔ layɛ. Wɛ hanyangaki pondjo l’ɔtɛ w’ɔnɛ wɛ ambokondja ewo ka Nzambi katɔla otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo.
19. Dimbola diakɔna diayotɔsɛdingola lo tshapita yayela na?
19 Takatɛkɛtshi dikambo dia Bible ɔnɛ tɔ kekɔ dibuku diele la ewo ka Nzambi. Ko woho akɔna weyaso ɔnɛ ɔsɔku mbediɔ, ɔnɛ aha dibuku diele la lomba l’anto, koko diekɔ ɛngɔ koleki woke efula na? Tayɔsɛdingola dimbola sɔ lo tshapita yayela.
HEMBA EWO KAYƐ
Lande na kele ewo ka Nzambi kokaka kɔtɔla otsha lo lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo na?
Woho akɔna wayoyala lɔsɛnɔ lo Paradiso ka la kɛtɛ kayaye na?
Lande na kayoyokondja ɛlɔlɔ ɛlɔ kɛnɛ oma lo kondja ewo ka Nzambi na?