-
Kakɔna mɛtɛ kasha onto ɔngɛnɔngɛnɔ?Tshoto y’Etangelo—2007 | Ngɔndɔ ka ntondo 1
-
-
oma lâsɔ nde akatondja kalupɛ yande yakandafundaka awui w’ohomba ko nde tafunde wadɛnde ɛtɛkɛta ande w’ekomelo. L’ɔkɔngɔ wa nde shidiya nnɔ wanu ande, nde akatshu lo dihole diengolawɔ ahɔndɔ lɛnɛ aki wodjima ko nde toyadiaka.
Kânga mbahataleke mbeya ɛkɔkɔ wayadiaka anto, kɛnɛ kakakomɛ yɔnɛ Livermore shikikɛka mɛtɛ k’ɛtɛkɛta wa lo Bible wata ɔnɛ: “Wane wakomiya ndjala engonyi . . . wakayatshatsha la nyangu ya wulu efula.”—1 Timote 6:9, 10.
Shi ondo wanɛ wata ɔnɛ dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ paka monga l’ɔngɔnyi, monga la lokumu, kana mbeyama efula kambaka la atɔndɔ wa kɔlɔ? Onde wɛ ndjaokaka dia wɛ ekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ? Lande na? Atɔndɔ akɔna wakamba layɛ dia wɛ ndjashikikɛ ngasɔ? Kakɔna kele la shɛngiya lo woho wɔsayɛ ɔngɛnɔngɛnɔ? Sawo diayela mɛnyaka alako w’ohomba efula wambokimanyiya miliyɔ y’anto dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɛsɔ tende woho wakokayɛ ndo wɛ lawɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ.
-
-
Woho wakokɛ monga la ɔngɛnɔngɛnɔTshoto y’Etangelo—2007 | Ngɔndɔ ka ntondo 1
-
-
Woho wakokɛ monga la ɔngɛnɔngɛnɔ
OKO watoyakiyanyaka ambutshi dikambo di’anawɔ ndo walangawɔ dia vɔ monga la ɔngɛnɔngɛnɔ, mbele Shɛso lele l’olongo ndjakiyanyaka dikambo diaso ndo nde nangaka dia sho monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Dia mɛnya woho wayakiyanyande dikambo diaso, Nde tolakanyaka awui efula lo kɛnɛ kendana l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo lonyangu. Lo mɛtɛ, etena katɛkɛtatɔ dikambo di’onto ladja yimba lo kɛnɛ kata Nzambi, Bible mbutaka l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ: “Lu akambu tshe watshandi, ndi atongonaka.”—Osambu 1:3.
Ko naka ekɔ ngasɔ, bonde kele anto efula bu la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo lele l’oyango? Naka sho sɛdingola divɛsa sɔ dimɛna, kete tayokondja okadimwelo ndo tayɛna woho wakokaso sho lawɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ.
“Kanyi y’antu wa kolo”
Omembi w’esambo tewolaka lo kɛnɛ kendana la wâle wa ndjela “kanyi y’anto wa kolo.” (Osambu 1:1) Satana Diabolo mbele ‘kanga kɔlɔ’ koleki tshɛ. (Mateu 6:13) Afundelo totɛka dia nde mbele “umbuledi wa kete nye” ndo ɔnɛ “wa la kete tshe weko lu wulu wa kanga kolo.” (Joani 16:11; 1 Joani 5:19) Lâsɔ, hatokoke mamba dia efula k’alako watanaso l’andja ɔnɛ kɛnɛmɔlaka tokanyi taki kanga kɔlɔ.
Naa weho w’alako washana anto wa kɔlɔ? Mbala efula anto wa kɔlɔ mɔnyɔlaka Nzambi. (Osambu 10:13) Alako awɔ wɔnyɔla Nzambi tanemaka ahole tshɛ. Anto wa nshi nyɛ tshutshuyaka asekawɔ lo “saki ka dimba, ndu saki ka ashu, ndu utaku a lumu.” (1 Joani 2:16) Tita sango ndodiaka timba taso la tokanyi tatshutshuya anto dia monga la lomombo efula la l’emunyi. L’andja w’otondo, waa kɔpanyi shishaka dɔlara y’ase Amɛrikɛ ndekana miliyara 500 l’ɔnɔnyi dia sala piblisite yatshutshuya anto dia somba diangɔ diawɔ oyadi wekɔ l’ohomba adiɔ kana bu. Piblisite shɔ yakatshikitanya aha paka mbekelo y’anto yendana l’osombelo wa diangɔ, koko ndo kanyi y’ase andja ɔnɛ lo kɛnɛ kendana l’ɔngɛnɔngɛnɔ.
Etombelo wambonga la dui sɔ ele, kânga mbaya anto efula la diangɔ diakiwɔ kɔfɔnyaka dia wayonga ladiɔ l’ɛnɔnyi wakete, vɔ tetemalaka kombola woho w’anyanya dia nyomonga la diangɔ efula dia l’emunyi. Kanyi yele lawɔ ele y’ɔnɛ naka wɛ hongi la diangɔ sɔ, kete wɛ hakoke monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Kanyi shɔ yekɔ kashi ndo yɔ “[y]aha uma le Shesu, keli [y]eko uma la kete.”—1 Joani 2:16.
Otungi aso mbeyaka kɛnɛ kayotosha ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. Alako ande tshikitana la “kanyi y’antu wa kolo.” Ɔnkɔnɛ, nyanga dia mbetawɔma le Nzambi ko l’etena kakɔ kâmɛ ndjela awui wa l’andja ɔnɛ dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ekɔ oko tekɔ lo nyanga dia munda ana a fudu ahende lonya ɔtɔi. Koko teye dia lonya ɔtɔi hande ana a fudu ahende. Diɔ diakɔ diatewola Bible ɔnɛ: “Tanyuyafanyaki l’akambu wa la kete nye”!—Romo 12:2.
Tatetawɔke nɔmbwama oma le andja ɔnɛ
Andja ɔnɛ walɔmbwama oma le Satana nyangaka dia tɛnya oko vɔ ndjakiyanyaka lo dikambo dia wahɔ aso. Koko, sho la dia nsɛna wolo. Tohɔ dia la lokaki tshɛ Satana akakese Eva, womoto la ntondo dia wahɔ ande hita. Oma lâsɔ, nde akayokamba la Eva dia kotola Adama lo pɛkato. Ɛlɔ kɛnɛ, Satana kambaka nto l’anto dia dianganya tokanyi tande ta kɔlɔ.
Ɛnyɛlɔ, David lakatatɛkɛtshi dikambo diande lo sawo dia ntondo akakombolaka kambaka wenya wa lâdiko l’ɔkɔngɔ w’olimu ndo dia mindaka nkɛndɔ etshaka wenya dikambo di’olimu. Nde akate ate: “Lakahombaka monɛ Lushi l’ɔtɔi la yosose ko kalola Lushi la nɛi la dikɔlɔ.” Mbokɛmaka dia nde akadjaka welo ɛsɔ l’oyango wa monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa l’andja ɔnɛ. Angɛnyi ande w’eshika, ase nkumbo kande, ndo asekande wa l’olimu wakakeketshaka David ɔnɛ: “Tetemala la olimu ɔnɛ dia wahɔ wa nkumbo kayɛ.” Vɔ wakafɔnyaka dia nde ayokamba ngasɔ ɛnɔnyi engana eto, edja ndo nde amboshikimala. David akate ate: “Vɔ wakataka dia ɔsɔ ayonga dui dia dimɛna efula le nkumbo kami nɛ dia layokokaka mbaela falanga efula, lâsɔ lotonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula. Kânga mbakimi komongaka kâmɛ la nkumbo kami, angɛnyi ami wakamɛnyaka dia dimi lekɔ lo kimanyiya ase nkumbo kami efula.” Oko David, anto efula kambaka elimu dia nyangɛ ase nkumbo yawɔ diangɔ tshɛ diafɔnyawɔ ɔnɛ ase nkumbo wekɔ l’ohomba adiɔ. Ko onde ndjela tokanyi ta ngasɔ mbishaka onto ɔngɛnɔngɛnɔ? Kakɔna kele mɛtɛ nkumbo l’ohomba?
David akayosholaka kɛnɛ kaki nkumbo kande mɛtɛ l’ohomba etena kakinde lo lɔkɛndɔ. Nde akate ate: “Dimi lakasawolaka lo telefɔnɛ la Angelica, ɔnami la womoto ko nde akambutɛ ate: ‘Ipa lande na kahayalange mbidjasɛ kâmɛ la so la ngelo?’ Dui sɔ diakambisha pâ efula l’asolo.” Kɛnɛ kakawotɛ ɔnande akakeketsha nsaki kaki lande ka tshika olimu ande. David akɔshi yɛdikɔ ya mbisha ase nkumbo kande kɛnɛ kakiwɔ mɛtɛ l’ohomba, mbuta ate tshondo yande.
Kamba la alako waki Nzambi mbishaka onto ɔngɛnɔngɛnɔ
Ngande wakokayɛ ndɔshana la tokanyi ta kɔlɔ tambokokanɛ l’andja ɔnɛ? Omembi w’esambo totɛka dia ɔnɛ lakoka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ele onto “[l]atongenangenaka lu elembe wa [Jehowa, l]atukanaka yimba dia elembe ako ndu la yanyi ndu l’utshu.”—Osambu 1:2.
Etena kakasɔnɛ Nzambi Jashua dia nde monga ɔnɔmbɔdi wa wodja w’Isariyɛlɛ, wakawotɛ ɔnɛ: ‘Adiake Ɔtɛkɛta wa Nzambi la dui dia l’ɛse ndo la yanyi ndo l’otsho.’ Eelo, mbadiaka ndo kanaka yimba la Ɔtɛkɛta wa Nzambi aki ohomba, koko Jashua akahombe nto “nkitanyia aui tshe [wakafundama] loko.” Lo mɛtɛ,
-