Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso
NGƆNDƆ KA DIVWA 2-8
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | HƐBƐRU 7-8
“Ɔlɔmbɛdi pondjo pondjo oko Mɛlɛkisɛdɛkɛ”
it-2-F 249
Mɛlɛkisɛdɛkɛ
Nde aki nkumekanga ka Salɛma k’edjedja ndo “ɔlɔmbɛdi wa Nzambi Kaheme-Tshɛ,” Jehowa. (Eta 14:18, 22) Nde mbele ɔlɔmbɛdi wa ntondo watɛkɛtama l’Afundelo; ndo nde akonge lo dihole sɔ yema tshitshɛ la ntondo ka 1933 N.T.D. Lam’ele Mɛlɛkisɛdɛkɛ mbaki nkumekanga ka Salɛma, tshɛkɛta yalembetshiya “wɔladi,” ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate dia Mɛlɛkisɛdɛkɛ aki “Nkumekanga ka Wɔladi” ndo lokombo lande lakalembetshiyaka “Nkumekanga ka Losembwe.” (Hɛb 7:1, 2) Ondo Salɛma k’edjedja kaki l’atei atei wa lɛnɛ akayelamɛ Jɛrusalɛma ndo lokombo latɔ lakɔtɔ lo lokombo la Jɛrusalɛma yelamɛ lo tena dimɔtshi ɔnɛ “Salɛma.”—Os 76:2.
L’ɔkɔngɔ wa Abrahama nkalola oma la tɔlɛndja Kɛdɔrlaɔmɛra la nkumi ya dikanga yaki kaamɛ la nde, Abrahama akatshu dia tohomana la nde l’Okidi wa Shave, mbuta ate “Okidi wa nkumekanga.” Mɛlɛkisɛdɛkɛ ‘akatshu la mapa ndo la wanu’ lɛkɔ ndo nde akatshɔkɔla Abrahama, lo mbuta ɔnɛ: “Abrama atshɔkwame oma le Nzambi Kaheme-Tshɛ, Otungi w’olongo la nkɛtɛ. Lotombo layale le Nzambi Kaheme-Tshɛ, Ɔnɛ lambokimɔ atunyi ayɛ lo anya ayɛ!” Ko Abrahama akasha nkumekanga ndo ɔlɔmbɛdi ɔsɔ “etenyi ka dikumi ka ɛngɔ tshɛ,” mbuta ate, “diangɔ dia dimbo diakaleke amɛna” diakatoya la nde oma lɛnɛ akandatɔlɛndja nkumi ya dikanga yaki kaamɛ la Kɛdɔrlaɔmɛra.—Eta 14:17-20; Hɛb 7:4.
it-2-F 250 od. 3
Mɛlɛkisɛdɛkɛ
Lo woho akɔna wele Mɛlɛkisɛdɛkɛ komonga la ‘etatelo ka nshi ndo la ekomelo ka lɔsɛnɔ’?
Pɔɔlɔ akate dui dimɔtshi di’ohomba efula diendana la Mɛlɛkisɛdɛkɛ ɔnɛ: “Lam’ele nde bu la she, bu la nyango, bu la ɔlɔndji, bu la etatelo ka nshi ndo bu la ekomelo ka lɔsɛnɔ, koko nde akayala oko Ɔna Nzambi, nde tshikalaka ɔlɔmbɛdi pondjo pondjo.” (Hɛb 7:3) Oko anto akina, Mɛlɛkisɛdɛkɛ akotɔ ndo akavu. Koko, Afundelo hawote oyadi lokombo la she kana la nyango, vɔ hawote ndooko dui diendana l’ɔlɔndji ande ndo ekana ande ndo vɔ hawote ndooko dui diendana la eotwelo ndo nyɔi kande. Mɛlɛkisɛdɛkɛ akakoke mɛtɛ monga didjidji dia Yeso Kristo, lele ɔlɔmbɛdi pondjo pondjo. Oko waki Mɛlɛkisɛdɛkɛ komonga la ɔhɛna, mbele ndo Kristo komonga la ɔlɔmbɛdi a laadiko wele oko nde ndo Bible mbutaka dia ndooko onto layowɔhɛna pondjo. Laadiko dia laasɔ, kaanga mbakotɔ Yeso lo dioho di’ase Juda ndo l’ɔlɔndji wa nkumekanga Davidɛ, ɔlɔndji ande wa lo demba kombosha diaaso dia monga ɔlɔmbɛdi, ndo aha l’ɔtɛ w’ɔlɔndji ɔsɔ mbakandonge ɔlɔmbɛdi ndo nkumekanga. Nde akonge ɔlɔmbɛdi ndo nkumekanga nɛ dia Jehowa mbakotshibɛ.
it-2-F 249
Mɛlɛkidɛkɛ
Woho w’ɔlɔmbɛdi wele Kristo. Lo prɔfɛsiya kɛmɔtshi ka diambo kendana la Mɛsiya, Jehowa akatshibɛ “Nkumadiɔndjɔ” kaki Davidɛ ɔnɛ: “Wɛ ekɔ ɔlɔmbɛdi pondjo pondjo oko Mɛlɛkisɛdɛkɛ!” (Os 110:1, 4) Osambo wakasambiyama ɔsɔ wakakimanyiya ase Hɛbɛru dia nshihodia dia Mɛsiya wakalakema akahombe monga ɔlɔmbɛdi ndo nkumekanga. Lo mukanda wakandafundɛ ase Hɛbɛru, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akaakimanyiya diaha monga la taamu lo dikambo dia ɔnɛ lakalakema lo mbuta ɔnɛ: ‘Yeso akakome ɔlɔmbɛdi a laadiko wele oko Mɛlɛkisɛdɛkɛ pondjo pondjo.’—Hɛb 6:20; 5:10; enda ALLIANCE.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
w00 9/1 8 od. 11
Elambo wangɛnyangɛnya Nzambi
11 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: ‘Ɔlɔmbɛdi tshɛ wa lâdiko akasɔnama dia nambola weshasha ndo elambo.’ (Heberu 8:3) Tolembete dia Paulo kahanyaka elambo wakalambolaka ɔlɔmbɛdi wa lâdiko l’Isariɛlɛ w’edjedja l’elui ehende, mbut’ate, ‘weshasha,’ la ‘elambo,’ kana ‘elambo wa pɛkato.’ (Heberu 5:1) Mbala efula, anto kimɔka weshasha dia mɛnya ngandji ndo lowando lawɔ, dia mbɔtɔ lɔngɛnyi l’onto, kana dia mbetawɔma kana mpomɔ lokolo l’ɔlɔ oma le onto. (Etatelu 32:20; Tukedi 18:16) Yoho yakɔ yamɛ mbaki elambo efula wakakimɔmaka lo ndjela Ɛlɛmbɛ wakɔsamaka oko “weshasha” wakakimɔka anto le Nzambi dia mbetawɔma le nde kana mpomɔ lokolo l’ɔlɔ oma le nde. Etena kakasekɔmaka Ɛlɛmbɛ, onto lakasekolaka, akahombaka nɔngɔsɔla dikambo sɔ, ndo dia nde kondja edimanyielo, nde akahombaka nambola ‘elambo wa pɛkato.’ Abuku atanu wa ntondo wa lo Bible, djekoleko, Etumbelu, Akambu w’Asi Lewi, ndo Walelu, tolembetshiyaka akambo efula lo kɛnɛ kendana la weho w’elambo ndo weshasha wakakimɔmaka. Kânga mende wolo sho kimɛ tokambokambo takasalemaka lo kɛnɛ kendana l’elambo la weshasha tshɛ l’ɔtɛ, ekɔ akambo amɔtshi w’ohomba efula wendana la weho w’elambo wotshikitanyi wakakimɔmaka wele ekɔ ohomba sho mbâsɛdingola.
it-1-F 79 od. 7
Sheke
Ngande wakete sheke y’Ɛlɛmbɛ “loowe”?
Sheke y’Ɛlɛmbɛ yakete “loowe” lo yoho mɔtshi etena kakewoya Nzambi lo tshimbo ya omvutshi Jɛrɛmiya dia sheke y’oyoyo yayonga. (Jɛr 31:31-34; Hɛb 8:13) Lo 33 T.D. sheke y’Ɛlɛmbɛ yakatɔma lam’ele Yeso akavu l’otamba w’asui ndo (Kɔl 2:14) yɔ yakahɛnyama la sheke y’oyoyo.—Hɛb 7:12; 9:15; Ets 2:1-4.
NGƆNDƆ KA DIVWA 9-15
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | HƐBƐRU 9-10
“Didjidji dia akambo w’ɛlɔlɔ wakahombe ndja”
it-2-F 490
Edimanyielo
Lo ndjela ɛlɛmbɛ wakasha Nzambi wodja w’Isariyɛlɛ, di’onto lakasalɛ Nzambi kana osekande onto pɛkato dimanyiyama, nde akahombaka ntondo talɔngɔsɔdi lam’asande la Nzambi ndo l’awui efula nde akahombaka nambola Jehowa dikila. (Lɛw 5:5–6:7) Diakɔ diakasha Pɔɔlɔ tɔndɔ nɛ: “Eelo, lo ndjela Ɛlɛmbɛ, suke la diangɔ tshɛ mbɛdiamaka la dikila ndo ndooko edimanyielo kayala naka dikila hadiotshulɔmi.” (Hɛb 9:22) Koko l’etena kɛnɛ, elambo wa dikila dia nyama hawokoke minya pɛkato ndo mbisha onto nkum’otema ka pudipudi tshɛ lo tshɛ. (Hɛb 10:1-4; 9:9, 13, 14) Koko, sheke y’oyoyo yakalakema kimanyiyaka di’onto nkondja edimanyielo ka mɛtɛ lo tshimbo y’olambo w’oshinga w’etshungwelo wa Yeso Kristo. (Jɛr 31:33, 34; Mat 26:28; 1Kɔ 11:25; Ɛf 1:7) Lo nkɔnɔla kanga ekuse etena kakinde la nkɛtɛ, Yeso akɛnya dia nde ekɔ la wolo wa dimanyiya pɛkato.—Mat 9:2-7.
cf 183 od. 4
‘Otetemale ndjelami’
4 Afundelo hawototɛ ndoko dui lo kɛnɛ kendana la okomelo wa Yeso l’olongo, woho wakandalongɔma ndo ɔngɛnɔngɛnɔ waki la nde dia monga nto kâmɛ la She. Koko, edja efula la ntondo, Bible kakatɛnyisha kɛnɛ kakahombe salema yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Yeso nkalola l’olongo. L’edja ka ntambe ndekana 15, ase Juda wakɛnaka woho wakasalemaka sɛlɛmɔnyi kɛmɔtshi k’ekila mbala la mbala. Mbala ɔtɔi l’ɔnɔnyi, ɔlɔmbɛdi a lâdiko akɔtɔka lo dihole dioleki ekila dia nde mɔnga dikila di’olambo la ntondo ka ɔshɛtɛ wa sheke. Lo lushi lɔsɔ, ɔlɔmbɛdi a lâdiko akikɔ didjidji dia Mɛsiya. Yeso akakotsha kitshimudi ya sɛlɛmɔnyi ka prɔfɛsiya kɛsɔ mbala ɔtɔi lo pondjo etena kakandakalola l’olongo. Nde akatshu la ntondo ka wôngelo wa lotombo wa Jehowa wa l’olongo, mbuta ate dihole dioleki tshɛ ekila l’andja w’otondo ndo akasha She nɛmɔ di’olambo ande wa tshungɔ. (Heberu 9:11, 12, 24) Onde Jehowa aketawɔ olambo ɔsɔ?
it-2-F 548 od. 6
Kɛnɛ kele kokele
Woho waki Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ kokele. Ɛlɛmbɛ wakasha Nzambi ase Isariyɛlɛ lo tshimbo ya Mɔsɛ wakendanaka ndo l’olimu w’ɔlɔmbɛdi ndo okimwelo w’elambo wa nyama yotshikitanyi. Ɛlɛmbɛ w’oma le Nzambi ɛsɔ waki kokele. Koko oko wakadite ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ l’ekimanyielo ka nyuma, oyadi ɛlɛmbɛ, olimu w’ɔlɔmbɛdi kana elambo kookonyaka wanɛ waki l’ɛse k’ɛlɛmbɛ kokele. (Hɛb 7:11, 19; 10:1) Lo dihole dia ntshungola anto oma lo pɛkato la nyɔi, ɛlɛmbɛ wakayoleka ntondja pɛkato sɛkɛ. (Rɔm 3:20; 7:7-13) Koko tɛdikɔ tɔsɔ tshɛ takakotshaka lo yɛdikɔ mɔtshi oyango wakashikikɛ Nzambi; mbuta ate ɛlɛmbɛ waki oko “olami” wakalɔmbɔla anto polo le Kristo ndo “waki didjidji dia akambo w’ɛlɔlɔ wakahombe ndja.” (Nga 3:19-25; Hɛb 10:1) Oma laasɔ, Pɔɔlɔ akate dia ‘Ɛlɛmbɛ kokoka nsala awui amɔtshi nɛ dia waki wɔdu l’ɔtɛ wa demba.’ (Rɔm 8:3) Etena kakandate dui sɔ, ondo Pɔɔlɔ akataka dia ɔlɔmbɛdi a laadiko w’ose Juda la lo demba (ɔnɛ lakawetɛ ɔlɔmbɛdi lo ndjela ɛlɛmbɛ dia nde kimɔka elambo ndo dia mbɔtɔka lo dihole dioleki ekila lushi la Ekombelo ka pɛkato ka olambo wa dikila) dia “nshimbɛ tshɛ lo tshɛ” wanɛ wakandakambɛ, oko wolembetshiyamidiɔ lo Hɛbɛru 7:11, 18-28. Kaanga mbele weshasha wakawakimɔka lo tshimbo ya ɛlɔmbɛdi waki lo dioho dia Arɔna wakashaka ase Isariyɛlɛ diaaso dia ntetemala monga la lokumu l’ɔlɔlɔ lo washo waki Nzambi, vɔ kɔmbɛdiaka nkum’otema k’otshi wa pɛkato tshɛ lo tshɛ. Dui sɔ mbakate ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ lakate dia elambo wa ekombelo ka pɛkato kokoka “nkonya wanɛ wayasukanya la Nzambi kokele,” mbuta ate lo kɛnɛ kendana la nkum’otema kawɔ. (Hɛb 10:1-4; ɛdika la Hɛb 9:9.) Ɔlɔmbɛdi a laadiko komonga l’akoka wa nkimɔ oshinga w’etshungwelo wakahombamaka dia ntshungɔma lo yoho ya mɛtɛ oma lo pɛkato. Paka Kristo lele ɔlɔmbɛdi ndo olambo ande w’ohomba efula mbasala dui sɔ.—Hɛb 9:14; 10:12-22.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
w92-F 1/3 31 od. 4-6
Ambola w’oma le ambadi
Pɔɔlɔ akate dia onto ɔmɔtshi akahombe mvɔ dia sheke yakadje Nzambi l’anto ntatɛ nkamba olimu. Sheke y’Ɛlɛmbɛ yekɔ ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. Mɔsɛ mbaki opakemi ayɔ, nde mbakasale dia diokanelo sɔ monga lam’asa Nzambi la Isariyɛlɛ wa lo demba. Mɔsɛ aki l’ɔkɛndɛ w’ohomba efula; nde mbakasawola l’ase Isariyɛlɛ etena kakawadje sheke shɔ. Mɔsɛ akakoke mbɔsama oko onto lakasale dia anto mbidja la Nzambi sheke diɛsɛ la sheke y’Ɛlɛmbɛ yele Jehowa mbaki kiɔkɔ yayɔ. Ko onde Mɔsɛ akahombe ntshulola dikila diande dia sheke y’oyoyo ntatɛ nkamba olimu? Ndooko. Koko vɔ wakalambolaka dikila dia nyama lo dihole dia dikila dia Mɔsɛ.—Hɛb 9:18-22.
Ko kayotota dikambo dia sheke y’oyoyo ya lam’asa Jehowa la Isariyɛlɛ wa lo nyuma? Yeso Kristo aki l’ɔkɛndɛ w’ohomba efula, mbuta ate nde akonge opakemi lam’asa Jehowa la Isariyɛlɛ wa lo nyuma. Kaanga mbele Jehowa lo kiɔkɔ ya sheke shɔ, yɔ yekɔ l’anya wa Yeso Kristo. Yeso bu tsho opakemi, koko etena kakinde oko onto la nkɛtɛ, nde aki kaamɛ l’anto wa ntondo wakelamɛ dia monga lo sheke shɔ. (Luka 22:20, 28, 29) Laadiko dia laasɔ, nde akakotshaka kɛnɛ kakalɔmbamaka dia nkimɔ woshasha wakahombamaka dia sheke shɔ ntatɛ nkamba olimu. Ɔsɔ komonga woshasha wa nyama, koko wa lɔsɛnɔ l’onto la kokele. Diakɔ diele Pɔɔlɔ akakoke mbuta dia Kristo mbakasale dia sheke y’oyoyo monga. L’ɔkɔngɔ wa “[Kristo mbɔtɔ] . . . l’olongo dia tɛnama la ntondo ka Nzambi lo wahɔ aso,” sheke y’oyoyo yakatatɛ nkamba olimu.—Hɛb 9:12-14, 24.
Lo ntɛkɛta dikambo dia Mɔsɛ ndo Yeso oko anto wakasale dia toseke monga, Pɔɔlɔ kombita dia anto asɔ mbaki lo kiɔkɔ ya toseke tɔsɔ, koko Nzambi mbaki lo kiɔkɔ yatɔ. Koko anto asɔ ahende waki oko apakemi dia toseke tɔsɔ ntatɛ nkamba olimu. Ndo lo sheke tshɛ, akahombamaka onto kana nyama mvɔ, mbuta ate sheke yaki Mɔsɛ opakemi wakadiake nyama lo dihole dia ndjaka Mɔsɛ ndo nyɛ yaki Yeso opakemi nde akakimɔ lɔsɛnɔ lande lo wahɔ wa wanɛ wele lo sheke yakɔ y’oyoyo.
it-1-F 263-264
Batisimu
Luka mbutaka dia Yeso akalɔmbaka etena kakawobatizaka. (Luka 3:21) Ndo nto ofundji wa mukanda wa Hɛbɛru mbutaka ɔnɛ etena kakaye Yeso Kristo “l’andja” (mbuta ate, aha etena kakandotɔ ndo kakinde komonga l’akoka wa mbadia kana mbita ɛtɛkɛta ɛsɔ, koko etena kakandatshu dia tobatizama ndo ntatɛ olimu ande w’esambishelo), mbakandate ɛtɛkɛta wele l’Osambo 40:6-8 (LXX): “Wɛ konanga elambo la weshasha, koko wɛ akanɔngɔsɔlɛ demba. . . . Nzambi le, eenda dimi lamboya (lo wɔɔmbɔ dui sɔ fundama lo dikambo diami) dia nsala lolango layɛ.” (Hɛb 10:5-9) Ntatɛ lam’akandotɔ, Yeso aki ose wodja wa Juda, wodja wakadje sheke la Nzambi, mbuta ate sheke y’Ɛlɛmbɛ. (Eto 19:5-8; Nga 4:4) Diakɔ diele, etena kakatshu Yeso le Joani dia tobatizama, ko nde ambotashilaka monga la diɔtɔnganelo dia lo sheke kaamɛ la Jehowa Nzambi. Kɛnɛ kakandasale akaleke ndo kɛnɛ kakɔlɔmbaka Ɛlɛmbɛ. Nde akayakimɔ ndamɛ le Jehowa She dia nsala “lolango” lande, mbuta ate nkimɔ demba diande “diakalɔngɔsɔma” ndo nkomiya elambo wa nyama wakawakimɔka lo ndjela Ɛlɛmbɛ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate ate: “Lo mbuta ɔnɛ: “Lolango,” sho takakidiama mbala 1 lo pondjo l’ekimanyielo k’olambo wa demba dia Yeso Kristo.” (Hɛb 10:10) Lo dikambo dia Yeso, lolango la She aki nto dia nde ndjasha l’olimu wendana la Diolelo ndo l’ɔtɛ w’olimu ɔsɔ mbakandayakimɔ. (Luk 4:43; 17:20, 21) Jehowa aketawɔ woho wakayakimɔ Ɔnande lo mbokita nyuma k’ekila ndo lo mbuta ɔnɛ: “Wɛ ekɔ Ɔnami, ɔnɛ lokami ngandji; dimi lamboketawɔ.”—Mak 1:9-11; Luk 3:21-23; Mat 3:13-17.
NGƆNDƆ KA DIVWA 16-22
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | HƐBƐRU 11
“Mbetawɔ kekɔ ohomba efula”
w16.10 27 od. 6
Onga la mbetawɔ lo alaka wa Jehowa
6 Lo Hɛbɛru 11:1, Bible nembetshiyaka elɛwɔ mbetawɔ. (Adia.) 1) Mbetawɔ ekɔ “okongelo wa la eshikikelo tshɛ wa kɛnɛ kalongamɛ onto.” Lo akambo “walongamɛ[so]” mbele ndo alaka waki Nzambi wendana la nshi yayaye. Ɛnyɛlɔ, tekɔ l’eshikikelo ɔnɛ akambo wa kɔlɔ wayokomɛ ndo andja w’oyoyo wayoya. 2) Mbetawɔ ekɔ “wɛnyɛlɔ wa lo sɛkɛ,” kana djembetelo yetawoya “y’akambo wa mɛtɛ wahɛnama.” Sho mbeyaka ɔnɛ Jehowa Nzambi, Yeso Kristo, Diolelo ndo andjelo wekɔ l’olongo kaanga mbahatakoke mbaɛna. (Hɛbɛru 11:3) Ngande wakokaso mɛnya ɔnɛ tekɔ mɛtɛ la mbetawɔ l’alaka waki Nzambi ndo lo diangɔ diahatakoke mɛna? Sho mɛnyaka dui sɔ oma lo yoho yaso ya lɔsɛnɔ, kɛnɛ katɛkɛtaso ndo kasalaso.
w13 11/1 11 od. 2-5
“Ofutshi wa wanɛ wooyanga l’otema ɔtɔi”
Kakɔna kalɔmbama dia ngɛnyangɛnya Jehowa? Pɔɔlɔ akafunde ate: “Onto lele bu la mbetawɔ hakoke ngɛnyangɛnya Nzambi.” Tolembete dia Pɔɔlɔ hate ɔnɛ ekɔ wolo di’onto ngɛnyangɛnya Nzambi naka nde bu la mbetawɔ. Koko nde mbutaka di’onto hakoke nsala dui sɔ naka nde bu la mbetawɔ. L’ɛtɛkɛta ekina, mbetawɔ kekɔ ohomba efula di’onto ngɛnyangɛnya Nzambi.
Ko woho akɔna wa mbetawɔ kangɛnyangɛnya Jehowa? Mbetawɔ kele la so le Nzambi mendanaka l’awui ahende. Dui dia ntondo ele, sho “pombaka mbetawɔ dia nde ekɔ.” Dikadimwelo dikina dia Bible mbutaka ɔnɛ sho pombaka “mbetawɔ dia nde ekɔ onto la mɛtɛ mɛtɛ” kana “mbetawɔ ɔnɛ nde okongaka.” Ngande wakokaso ngɛnyangɛnya Nzambi naka hatetawɔ dia nde ekɔ? Nɔmbamaka awui efula dia monga la mbetawɔ ka mɛtɛ, nɛ dia kaanga ɛdiɛngɛ mbetawɔka dia Jehowa ekɔ. (Jakɔba 2:19) Woho wetawɔso ɔnɛ Nzambi ekɔ onto la mɛtɛ pombaka mɛnama l’etsha, mbuta ate sho pombaka nsɛna lo yoho yɔɔngɛnyangɛnya.—Jakɔba 2:20, 26.
Dui dia hende ele, sho “pombaka mbetawɔ dia” Nzambi ekɔ “ofutshi.” Onto lele la mbetawɔ ka mɛtɛ ekɔ l’eshikikelo ɔnɛ welo wadjande dia nsɛna lo yoho yangɛnyangɛnya Nzambi keema anyanya. (1 Kɔrɛtɔ 15:58) Ngande wakokaso ngɛnyangɛnya Jehowa naka tekɔ la taamu lo dikoka ndo lo nsaki kele la nde ka tofuta? (Jakɔba 1:17; 1 Petero 5:7) Onto lata dia Nzambi hayakiyanya dikambo diaso, bu la lowando ndo bu la lokaho ndo heye Nzambi katɛkɛtama lo Bible.
Ko Jehowa waa na wafutande? Pɔɔlɔ kadimolaka ate: “Wanɛ wooyanga l’otema ɔtɔi.” Dibuku dimɔtshi diakamba l’akadimudi wa Bible mbutaka dia tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “nyanga l’otema ɔtɔi” halembetshiya “nyanga dia ntana,” koko yɔ nembetshiyaka nyanga Nzambi dia “mbɔtɛmɔla.” Dibuku dikina nembetshiyaka dia vɛrbɛ ya lo Grɛkɛ yokambi la wɔ lanɛ mbelaka kanyi ya mbidja welo w’efula ndo wa l’otema ɔtɔi. Eelo, Jehowa futaka wanɛ watshutshuyama oma lo mbetawɔ dia mbɔtɛmɔla la ngandji ndo l’ohetoheto tshɛ.—Mateo 22:37.
w16.10 23 od. 10-11
Keketsha mbetawɔ kayɛ lo kɛnɛ kalongamɛyɛ
10 Lo Hɛbɛru tshapita 11, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate ate: “Wamato amɔtshi wakalongola ewotɔ awɔ wakolɔ, koko apami amɔtshi wakahɛnyahɛnyama, nɛ dia vɔ kombetawɔ nshisha mbetawɔ kawɔ dia vɔ ntshungɔ l’oyango wa vɔ ndjolɔ lo eolwelo koleki dimɛna.” (Hɛbɛru 11:35) Efula kawɔ wakakikɛ ehemba ndo wakatshikala la kɔlamelo le Nzambi l’ɔtɛ wakiwɔ la mbetawɔ ka wolo lo eolwelo kakalake Nzambi. Vɔ wakeyaka dia lo nshi yayaye, Jehowa ayowaolola ndo ɔnɛ vɔ wayɔsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ. Ohokanyiya yema lo dikambo dia Nabɔta la Zɛkariya. Vɔ waketawɔ ndjakema lo dihole dia nshisha kɔlamelo yawɔ le Jehowa. (1 Nkumi ya dikanga 21:3, 15; 2 Ɛkɔndɔ 24:20, 21) Danyɛlɛ akadjama lo difuku dia ntambwɛ yaki la ndjala ndo angɛnyi ande wakadjama lo nkuka ka dja. Vɔ waketawɔ mvɔ lo dihole dia nshisha kɔlamelo yawɔ le Jehowa. Apami asɔ waki la mbetawɔ ka wolo ɔnɛ Jehowa ayowasha nyuma kande k’ekila ndo ayowakimanyiya dia mbikikɛ asui asɔ.—Danyɛlɛ 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Hɛbɛru 11:33, 34.
11 Amvutshi efula, ɛnyɛlɔ Mika la Jɛrɛmiya wakasɔkama kana wakadjama lo lokanu. Akina, ɛnyɛlɔ Elidja, “wakatekekɔka l’oswe wa shɛnga, lo akona, lo weoko w’ave ndo lo afuku wa nkɛtɛ.” Vɔ tshɛ wakakikɛ ehemba ndo wakatshikala la kɔlamelo le Nzambi nɛ dia vɔ waki la “okongelo wa la eshikikelo tshɛ wa kɛnɛ ka[kawa]longamɛ.”—Hɛbɛru 11:1, 36-38; 1 Nkumi ya dikanga 18:13; 22:24-27; Jɛrɛmiya 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-1-F 907-908
Mbetawɔ
Bɛnyɛlɔ di’edjedja di’anto waki la mbetawɔ. Onto tshɛ la lo “olui a woke w’ɛmɛnyi” wakatɛkɛta Pɔɔlɔ (Hɛb 12:1) waki l’ɛkɔkɔ w’eshika wa monga la mbetawɔ. Ɛnyɛlɔ, Aabɛlɛ akeyaka dimɛna daka dia Nzambi diendana la “kanula” lakahombe minola “olui” l’ɔtɛ. Ndo nde akɛnyi woho wakakotshama mananu kakadje Jehowa ambutshi ande lo Ɛdɛna. Etena kakawatombe oma lo Ɛdɛna, Adama la nkumbo kande wakakondjaka mbo ya ndɛ oma lo dungu dia lo dungi diawɔ, nɛ dia nkɛtɛ yakadjama mananu, ko yɔ yakatondjaka atɛndɛ ndo ahangola nkɔi. Ondo Aabɛlɛ akɛnyi dia nsaki ka Eva kaki otsha le omɛnde ndo Adama akawahemɛka. Aha la taamu, nde akoke nyango atɛkɛta dia asui waki la nde etena kakandatshɔka waemi. Ndo nto, akɛruba wakalamaka mboka k’otsha lo ekambɔ k’Ɛdɛna ndo lokuwa lalombalomba la dja lakatshimbaka wonya tshɛ. (Eta 3:14-19, 24) Awui asɔ tshɛ waki “wɛnyɛlɔ wa lo sɛkɛ,” wakashaka Aabɛlɛ eshikikelo dia etshungwelo kayoya lo tshimbo ya ‘kanula yakalakema.’ Ɔnkɔnɛ, l’ɔtɛ wa mbetawɔ kaki la nde, nde “akalambola Nzambi olambo,” wakaleke wa Kɛna nɛmɔ.—Hɛb 11:1, 4.
wp17.1 12-13
‘Nde akangɛnyangɛnya Nzambi’
Ko lo yoho yakɔna yele Ɛnɔkɛ “akasɛkɔma” koko nde “kɔmɛna nyɔi”? Ondo Jehowa akasɛkɔla Ɛnɔkɛ la ngandji tshɛ oma lo lɔsɛnɔ otsha lo nyɔi, lo mbanganya la wanga wa nyɔi. Ntondotondo, lo kɛnɛ kendana la Ɛnɔkɛ, “akatama lo dikambo diande ɔnɛ nde akangɛnyangɛnyaka Nzambi.” Lo ngande? Yema tshitshɛ la ntondo ka nyɔi kande, ondo Ɛnɔkɛ akalongola ɛnɛlɔ oma le Nzambi, ondo ɛnɛlɔ kakawɛnya nkɛtɛ oko paradiso. Diɛsɛ la djembetelo ya shikaa shɔ yɛnya dia Jehowa akawɔngɛnangɛnaka, Ɛnɔkɛ akalale ndjɔ lo nyɔi. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde lo dikambo dia Ɛnɔkɛ ndo apami la wamato akina waki la mbetawɔ ɔnɛ: “Oma lo mbetawɔ, anto asɔ tshɛ wakatshikala la kɔlamelo polo lo nyɔi.” (Hɛbɛru 11:13) L’ɔkɔngɔ diko, ondo atunyi ande wakayoyangaka odo ande, koko “ndooko dihole diakandatanema” nɛ dia ondo Jehowa akasale dia nde nshishɔ dia nshimba anto diaha vɔ ndjokamba la odo ande dia ndjela ɔtɛmwɛlɔ wa kashi.
NGƆNDƆ KA DIVWA 23-29
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | HƐBƐRU 12-13
“Ohokwelo ekɔ djembetelo ya ngandji ka Jehowa”
w12 3/15 29 od. 18
Tatendake ‘diangɔ diakatatshike l’ɔkɔngɔ’
18 Dako diasha pâ l’asolo. Akokaso nsala naka tekɔ la pâ l’asolo l’ɔtɛ wa dako dimɔtshi diakawatosha? Dui sɔ koka ‘ndjotɔkɔmɔla.’ (Heb. 12:5) Naka sho ‘mɔnyɔla’ dako diakɔ ndo ‘nkɔmɔ,’ kete diɔ hadiototokimanyiya dia sho ndjalowanya. Ɔnkɔnɛ, ayonga dui dia dimɛna efula naka sho nkamba l’ɛtɛkɛta waki Sɔlɔmɔna ɛnɛ: “Ukimelaki wetshelu one ololo, tûkimoki; ûlamaki, ne dia vo mbeli lumu laye.” (Tuk. 4:13) L’ɛnyɛlɔ ka shufɛlɛ yadja yimba lo tolembetelo ta lo mboka, tetawɔ alako watoshawɔ, tokambe la wɔ ndo totetemale ndjalowanya.—Tuk. 4:26, 27; adia Heberu 12:12, 13.
w12-F 1/7 21-22 od. 3
“Etena tshɛ kayonyɔlɔmbaka, kanyotake nyate ‘Papa’”
Ombutshi wa ngandji pokolaka anande, nɛ dia nde ndjakiyanyaka dia woho wayowonga etena kayowola. (Ɛfɛsɔ 6:4) Nde mbeyaka nsala dui sɔ lo mbisha alako wa wolo koko aha la mpangɔ. Woho akɔ waamɛ mbele lo tena dimɔtshi, Shɛso ka l’olongo mɛnaka ohomba tohokola. Koko mbala tshɛ Nzambi tohokolaka la ngandji; ndo nde hatohokola pondjo la ngala. L’ɛnyɛlɔ ka She, Yeso kosalaka pondjo akambo la ngala oyadi etena kakakalolɛka ambeki ande munga yakɔ yaamɛ.—Mateo 20:20-28; Luka 22:24-30.
w18.03 32 od. 18
“Nyohokame ohokwelo ko nyayonga akanga wa tomba”
18 Ohokwelo koka tosha paa, koko etombelo waya lo ntona ohokwelo wa Nzambi ndeka mbisha paa. (Hɛb. 12:11) Sho koka nkondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka kɔlɔ ka Kɛna la ka nkumekanga Zɛdɛkiya. Etena kakɛnyi Nzambi dia Kɛna akahetshaka ɔnango ndo akalange mbodiaka, nde akahɛmɔla Kɛna ate: “Lande na kadunganɛyɛ la nkɛlɛ ndo kamboyɔkɔmɔ nganɛ? Naka wɛ ntatɛ nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, onde dimi hatoketawɔ? Ko naka wɛ hasadi ngasɔ, kete pɛkato kamboholama la soko. Tɔ kombolaka kahemɛ, ko onde wɛ ayokiahemɛ?” (Eta. 4:6, 7) Kɛna akatone ohokwelo wa Jehowa, akadiake ɔnango ndo akasowe l’etombelo wa kɔlɔ lo lɔsɛnɔ lande l’otondo. (Eta. 4:11, 12) Otondonga Kɛna akahokamɛ Nzambi, totondonga la paa y’efula shɔ.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
w11 9/15 18 od. 11
Tosake esakelo kaso ka lowango l’etete
11 Ului a wuki w’emenyi” ɔsɔ komonga oko anto wemadi tsho dia menda woho wasɛmanɛ andawi wa lowango dia vɔ mbeya ɔnɛ layodja otshumba. Koko ndo vɔ mbaki oko andawi wa lowango. L’ekomelo a shimu, vɔ wakadje otshumba l’esakelo kawɔ ka lowango. Kânga mbele wambovɔka, vɔ kokaka mbɔsama oko andawi wambotshika olimu wakeketsha andawi w’eyoyo dia vɔ ntetemala ndawɔ. Oko le yɛ, ngande wayoyaoka andawi w’eyoyo naka vɔ mbeyaka dia andawi wa tomanamana wekɔ lo mbaenda kana wekɔ suke la wɔ? Shi vɔ wayotshutshuyama dia nsala kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala? Ɛmɛnyi wa lo nshi y’edjedja ɛsɔ wakakokaka nshikikɛ ɔnɛ kânga mbele esakelo ka lowango ka didjidji kɛsɔ wolo, Akristo kokaka mbidja otshumba. Ɔnkɔnɛ, lo ntetemala nama lo yimba bɛnyɛlɔ dia “ului a wuki w’emenyi,” Akristo w’ase Hɛbɛru wa lo ntambe ka ntondo wakakoke keketshama ndo ‘nsaka esakelo kawɔ ka lowango l’etete.’ Ndo sho lawɔ kokaka nsala ngasɔ ɛlɔ kɛnɛ.
w89-F 15/12 22 od. 10
Elambo wangɛnyangɛnya Jehowa
10 Ase Hɛbɛru wakasɛnɛ wolo diaha nsɛngiyama “la wetshelo ekina wa weho la weho” w’ase Juda. (Ngalatiya 5:1-6) Aha wetshelo ɛsɔ mbakeketsha otema dia vɔ nshikimala l’akambo wa mɛtɛ, koko dui sɔ salemaka ‘oma l’ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika waki Nzambi.’ Ondo anto amɔtshi wakadjanaka taamu lo dikambo dia mbo ya ndɛ ndo elambo nɛ dia, Pɔɔlɔ akate dia otema hakeketshama “la mbo ya ndɛ yele ndooko la wahɔ le wanɛ wayasha lɔkɔ.” Dia nkondja ɛtshɔkɔ wa lo nyuma sho pombaka mamema Nzambi ndo monga la lowando l’ɔtɛ w’oshinga w’etshungwelo, koko aha lo ndjakiyanya dikambo dia mbo ya ndɛ ndo lo ndeka mbɔsa nshi mɔtshi la nɛmɔ. (Rɔmɔ 14:5-9) Ndo nto, l’ɔtɛ w’olambo wa Kristo, elambo wakakimɔka ase Lɛwi komonga nto la nɛmɔ.—Hɛb 9:9-14; 10:5-10.
NGƆNDƆ KA DIVWA 30–NGƆNDƆ KA DIKUMI 6
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | JAKƆBA 1-2
“Kɛnɛ kakonya lo pɛkato ndo lo nyɔi”
g17.4-F 14
Ohemba
Onto pembamaka etena kakutɔmande dia nsala dui dimɔtshi, mbuta ate dui dia kɔlɔ. Tɔshi ɛnyɛlɔ, Naka wɛ ekɔ lo tasombe diangɔ ko wɛ ambɛna ɛngɔ kalangayɛ. Kanyi mɔtshi yambokoyɛ lo yimba dia wɛ koka mbiva ɛngɔ kakɔ ndo hawotokonda. Koko nkum’otema kayɛ kambokanya! Wɛ ambonya kanyi shɔ lo yimba yayɛ ndo ambomɔ oma laawɔ. Etena kɛsɔ, naka wɛ nsala ngasɔ kete wɛ ambodja ohemba otshumba.
KƐNƐ KATA BIBLE
Aha ɔnɛ wɛ ambohembama kete wɛ aya onto la kɔlɔ. Bible mbutaka dia sho tshɛ pembamaka. (1 Kɔ 10:13) Kɛnɛ kele ohomba ele, kɛnɛ kasalaso etena kahembamaso. Anto amɔtshi namaka tokanyi ta kɔlɔ lo timba tawɔ ndo l’edjedja ka wonya vɔ ndjosalaka kɛnɛ kakanyiyawɔ. Anto akina minyaka tokanyi takɔ mbala kakɔ ɔtɔi.
“Onto l’onto pembamaka etena ketawɔnde kotwama ndo kesama la nsaki kande hita.”—Jak 1:14.
g17.4-F 14
Ohemba
Bible mɛnyaka kɛnɛ kakonya onto dia nsala awui wa kɔlɔ. Jakɔba 1:15 mbutaka ɔnɛ: “Ko nsaki kakɔ [ka kɔlɔ] lam’atshɔtɔ diemi, tɔ mbotaka pɛkato, ko pɛkato lam’asalematɔ, tɔ ndjotaka nyɔi.” L’ɛtɛkɛta ekina, oko watotaka womoto lele la diemi ɔna ndooko onyake, mbele ndo naka sho ntetemala nkanyiya awui wa kɔlɔ, kete ndooko onyake tayoyokoma dia mbasala. Koko, sho koka mbewɔ dia monga mfumbe ya nsaki ya kɔlɔ. Sho koka ndjiahemɛ.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-2-F 168 od. 3
Osase
Jehowa ekɔ “She esase wa l’olongo.” (Jak 1:17) Nde bu tsho “Ɔnɛ lakimɔ wonya dikambo dia osase la yanyi” (Jɛr 31:35) koko nde ekɔ ndo Kiɔkɔ y’osase tshɛ wa lo nyuma. (2Kɔ 4:6) Ɛlɛmbɛ ande, tɛdikɔ ndo ɔtɛkɛta ande wekɔ osase le wanɛ wetawɔ nɔmbɔma la wɔ. (Os 43:3; 119:105; Tok 6:23; Isa 51:4) Omembi w’esambo ate ɔnɛ: “La osase ayɛ mbakokaso mɛna osase.” (Os 36:9; ɛdika la Os 27:1; 43:3.) Oko wotongamulaka osase wa wonya la pindju “polo la yanyi ya tɛɛ,” mbele ndo mboka k’anto w’ɛlɔlɔ talekaka ngamɔ diɛsɛ la lomba l’oma le Nzambi. (Tok 4:18) Nkɛndakɛnda l’osase wa Jehowa kɛdikɛdi ndjela mboka yande. (Isa 2:3-5) Lo wedi okina, etena kenda onto dui dimɔtshi la tokanyi ta kɔlɔ, nde mongaka lo wodjima w’efula wa lo nyuma. Yeso akate ate: “Naka sso diayɛ kɔmiyaka, kete demba diayɛ di’otondo diayonga wodjima. Ko naka mɛtɛ osase wele le yɛ wekɔ wodjima, ande efula kele wodjima lee!”—Mat 6:23; ɛdika la Eoh 15:9; 28:54-57; Tok 28:22; 2Pe 2:14.
it-2-F 162 od. 7
Ɔlɛmbɛ
“Ɔlɛmbɛ wa woke wa Nkumekanga.” Oko wele nkumekanga la lowandji laadiko di’anto mbele ndo “Ɔlɛmbɛ wa woke wa nkumekanga” ndeka ɛlɛmbɛ ekina tshɛ wendana la diɔtɔnganelo diele lam’asa anto. (Jak 2:8) Sheke y’ɛlɛmbɛ yakahikama lo ngandji; “langa wonyayɛ onto oko wayalangayɛ” (ɔlɛmbɛ wa woke wa nkumekanga) mbaki ɔlɛmbɛ wa 2 wakakelekama ɛlɛmbɛ ndo amvutshi. (Mat 22:37-40) Koko Akristo bu l’ɛse ka sheke y’ɛlɛmbɛ, vɔ wekɔ l’ɛse ka ɔlɛmbɛ wa Jehowa Nkumekanga ndo Ɔnande, mbuta ate Nkumekanga Yeso Kristo, ɔlɛmbɛ wokelekami lo sheke y’oyoyo.