Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso
NGƆNDƆ KA SATO 1-7
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | WALELO 7-8
“Wetshelo wakondjaso oma lo mpango k’ase Isariyɛlɛ”
it-1-F 508 od. 5
Etshumanelo
Mbala efula lo Isariyɛlɛ enyimpala wakawɛkɛka otema wakasalaka akambo lo dikambo dia wahɔ wa wodja. (Ɛzr 10:14) Diakɔ diele, l’ɔkɔngɔ wa vɔ memadia tabɛrnaklɛ, “ewandji wa waoho” wakalambola elambo. (Wal 7:1-11) Oma laasɔ nto, lo nshi ya Nɛhɛmiya, ɛlɔmbɛdi w’ase Lɛwi ndo ‘ɛtɛ wa wodja, wakashikikɛ diokanelo diakawadje ohɔmɔ.’ (Nɛh 9:38–10:27) Lam’aki ase Isariyɛlɛ l’oswe wa shɛnga “ewandji w’olui w’anto” wakasale losanganya l’ɔmɔtshi, waki apami la wamato tshɛ tshɛ oko anto 250 wakayele Kɔra, Datana, Abirama ndo Ɔnɛ, wakatshumana dia ndɔsha Mɔsɛ nde la Arɔna. (Wal 16:1-3) Dia ntetemala ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Nzambi, Mɔsɛ akasɔnɛ epalanga w’apami 70 wa l’Isariyɛlɛ dia mbokimanyiya dia mɛmba “wotsho wa wodja” wakinde komonga l’akoka wa mɛmba ndamɛ. (Wal 11:16, 17, 24, 25) Akambo w’ase Lɛwi 4:15 tɛkɛtaka dia “dikumanyi dia l’olui” ndo dui sɔ mɛnyaka dia vɔ waki dikumanyi diaki enyimpala wa wodja, ɛtɛ awɔ, toshushi tawɔ ndo topita tawɔ.—Wal 1:4, 16; Jas 23:2; 24:1.
it-2-F 835-836 od. 9
Rubɛna
Lo mpango ka l’Isariyɛlɛ, aseka Rubɛna wakasukana la tokanula ta Simɛyɔna ndo ta Ngada, vɔ wakatanemaka lo lɛkɛ la Sidɛ ka tabɛrnaklɛ. Etena kakawonɛka, olui wa waoho asato asɔ wakalɔmbɔmaka oma le Rubɛna wakayelana la olui wa waoho asato wakakengama la dioho sato diaseka Juda, Isakara ndo dia Zebuluna. (Wal 2:10-16; 10:14-20) Lo ndjela woho wakalɔngama waoho asɔ mbakawakimɔka elambo lushi lakawasapolaka tabɛrnaklɛ.—Wal 7:1, 2, 10-47.
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Walelu
8:25, 26. Dia vɔ kotsha olimu w’ase Lɛwi dimɛna dimɛna ndo lo mbasha nɛmɔ lo menda ɛnɔnyi wele lawɔ, wakadjangɛ dikumanyi di’apami di’aha vɔ kamba elimu wa welo. Koko, la lolango lawɔ vɔ wakakokaka kimanyiya ase Lɛwi akina. Kânga mbele ɛlɔ kɛnɛ hatɔsɛ pasiɔ l’olimu w’opandjudi wa Diolelo, tɔndɔ dia l’ɔlɛmbɛ ɔsɔ toshaka wetshelo ɔmɔtshi w’ohomba efula. Naka l’ɔtɛ w’ɛnɔnyi efula waya lande, Okristo ɔmɔtshi bu l’akoka wa kotsha ɛkɛndɛ ɛmɔtshi, nde mbeyaka kamba yoho mɔtshi y’olimu yɛdimi l’akoka ande.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-2-F 637 od. 4
Ɔna l’enondo
Lam’ele ana wa nondo w’ase Isariyɛlɛ wakahombe ndjokoma ɛtɛ wa nkumbo w’otshikitanyi, vɔ waki enyimpala wa wodja w’otondo. Diakɔ diele, Jehowa akate dia wodja w’otondo waki oko “ɔnande l’enondo,” vɔ waki oko ɔnande l’enondo l’ɔtɛ wa sheke yakandadje la Abrahama. (Eto 4:22) Lo menda woho wakandatshike ana wa nondo la lɔsɛnɔ, Jehowa akadjanga dia “ana wa nondo w’apami tshɛ wa l’Isariyɛlɛ oyadi w’anto kana wa nyama” nkidiama lo dikambo diande. (Eto 13:2) Diakɔ diele, ana wa nondo wakakimɔmaka le Nzambi.
NGƆNDƆ KA SATO 8-14
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | WALELO 9-10
“Woho walɔmbɔla Jehowa ekambi ande”
it-1-F 386 od. 5
Mpango
Wonwelo wa mpango ka woke kɛsɔ oma lo dihole dimɔtshi otsha lo dihole dikina (lo ndjela Walelo 33 Mɔsɛ mɛnyaka dia wakakisɛkɔla l’ahole oko 40) kɛsɔ nto mɛnyaka dia akambo wakakongɛma dimɛna ndo l’ɔnɔngɔ. Etena tshɛ kakatshikalaka dinge laadiko dia tabɛrnaklɛ, mpango kakatetemalaka ntshikala lo dihole sɔ. Etena kakamɔka dinge mpango kakamɔka. “Wakonɛɛka lo ndjela didjango dia Jehowa ndo wakahangaka lo ndjela didjango dia Jehowa.” (Wal 9:15-23) Wakatshule amama ahende wa mfɛsa dia mbewoyaka anto tshɛ wa lo mpango ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa. (Wal 10:2, 5, 6) Wakadaka amama la wedjo w’otshikitani dia anto wakadjasɛka lo mpango monɛ. Dui sɔ diakasalema mbala ka ntondo “lo ɔnɔnyi wa hende [1512 N.T.D.], lo ngɔndɔ kahende, lo lushi la akumi ahende.” Lam’aketaka Ɔshɛtɛ wa sheke la ntondo, olui wa ntondo wakakengama la dioho sato diakalɔmbɔmaka oma le ase Juda ndo diakayelana la dioho dia Isakara ndo dia Zebuluna, diakonɛka. Olui ɔsɔ wakayelana la aseka Ngɛrɛshɔna ndo aseka Merari, wanɛ wakɛmbaka diangɔ dia tabɛrnaklɛ. Oma laasɔ, ko olui wakakengama la waoho asato wakalɔmbɔmaka oma le aseka Rubɛna ndo vɔkayelanaka la aseka Simɛyɔna ndo aseka Ngada. L’ɔkɔngɔ awɔ, aseka Kɔhata wanɛ wakɛmbaka diangɔ dia lo dihole diekila, oma laasɔ, ko olui wa sato wakakengama la waoho asato, dioho di’aseka Efrayimɛ, diakayelana la dioho di’aseka Manase ndo dia Bɛnjamina. L’ekomelo, olui wakakengama la alami wakayalɔmbɔmaka oma le aseka Danɛ ndo wakayelana l’aseka Ashɛrɛ ndo aseka Nafɛtali. Lam’ele elui ehende ɛsɔ mbakaleke efula ndo wolo, vɔ mbakalamaka la ntondo ndo l’ɔkɔngɔ.—Wal 10:11-28.
Onde wɛ shihodiaka tolembetelo tɛnya dia Nzambi ekɔ lo tɔlɔmbɔla?
Ngande wakokaso mɛnya ɔnɛ sho mbetawɔka ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi? Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “Nyukitanyia aui w’elombodi anyu, nyuyali l’okongo awo.” (Heb. 13:17) Nsala dui sɔ hatongaka nshi tshɛ wɔdu. Ohɔsa dia wɛ ekɔ ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi la lo nshi ya Mɔsɛ. Ohɔsa nto dia l’ɔkɔngɔ wa wɛ nkɛndakɛnda lo tshanda mɔtshi, ɛkɔhɔ kambemala. Wɛ mbeyaka ndjambola wate: Nshi ngana yayemala ɛkɔhɔ kɛnɛ lanɛ? Onde lushi ɔtɔi, lomingu ɔtɔi kana ngɔndɔ efula? Wɛ kokaka ndjambola nto ɔnɛ: ‘Onde ekɔ ohomba dimi nkandola etshumu ami tshɛ lanɛ?’ Wɛ mbeyaka ntatɛ nkandola paka diangɔ dimɔtshi dioleki ohomba. Koko, l’ɔkɔngɔ wa nshi ngana, wɛ oyakiyanya lo woho wahombayɛ nkandola etshumu ayɛ tshɛ dia nyanga diangɔ dimɔtshi. Koko yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa wɛ nshidiya nkandola etshumu ayɛ tshɛ, ɛkɔhɔ kambokola lɔkɛndɔ ndo wɛ pombaka ntatɛ nkanda etshumu ayɛ nto. Ɔsɔ mɛtɛ kema dui dia wɔdu nsala. Koko, kânga mbakidiɔ ngasɔ, ase Isariyɛlɛ “wakunelaka.”—Wal. 9:17-22.
Kakɔna katotosalaka etena katoshawɔ ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Nzambi? Onde sho salaka la wolo dia ‘nkitanyiya’ kana sho tetemalaka nsala akambo paka woho wokotosalaka? Onde sho mbetawɔka etshikitanu wasalema l’okongamelo, ɛnyɛlɔ oko wɛnɛ wendana la woho wa mbeka l’anto Bible lawakawɔ, nsambisha anto watɛkɛta ɔtɛkɛta okina, sukɛka ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo mbala la mbala, kambaka kâmɛ la Kɔmite ka diɔtɔnganelo la mpitadi ndo ndjelaka nsanganya ya weke dimɛna? Ndo nto, sho mɛnyaka dia sho mbetawɔka ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi lo mbetawɔ alako watoshawɔ. Etena kahombaso mbɔsa tɛdikɔ ta weke, hatohombe ndjaɛkɛ lo lomba laso hita, koko sho pombaka mendɛ le Jehowa ndo le okongamelo ande dia vɔ tɔlɔmbɔla. Ndo nto, oko wahomba ɔna dikɛnda nyanga ekokelo k’ambutshi ande etena kalɔ mvula ka wolo, woho akɔ wâmɛ mbahombaso nyanga ekokelo l’okongamelo waki Jehowa etena katokomɛ ekakatanu wakoka mbɛdikama la mvula ka wolo.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-1-F 207 od. 7
Osanganelo
Ohomba wa sanganaka. Osalelo wa dambo di’Elekanelo w’ɔnɔnyi la ɔnɔnyi mɛnyaka ohomba wa nkondja wahɔ oma lo tɛdikɔ tɔsa Jehowa ta ntshumanya anto ande l’oyango wa vɔ nkondja wahɔ tshɛ lo tshɛ lo nyuma. Pami tshɛ kaki pudipudi ndo kaki komongaka lo lɔkɛndɔ ndo kaki kɔmbɔsaka dambo di’Elekanelo la nɛmɔ, akahombaka ndjakema. (Wal 9:9-14) Nkumekanga Hɛzɛkiya akasha losango lɔnɛ etena kakandelɛ ase Juda ndo ase Isariyɛlɛ dia vɔ ndjosala dambo di’Elekanelo: “Ase Isariyɛlɛ le, nyokalole le Jehowa . . . tanyongake ɛtɛ wolo oko watshɛnyu. Nyoyakitshakitsha l’ɛse ka Jehowa ndo nyoye lo tɛmpɛlɔ kande k’ekila kakandakidia lo pondjo ndo nyoyokambe Jehowa Nzambi kanyu, dia nkɛlɛ kande kadɔdɔ mimɔ oma le nyu. . . . Jehowa Nzambi kanyu mbokanaka kandji ndo kɛtshi, ndo nde hatonya elungi kande oma le nyu naka nyu nkalola le nde.” (2Ɛk 30:6-9) Ose Isariyɛlɛ tshɛ lakatonaka dia ndja lo losanganya lɔsɔ akɛnyaka dia nde ambotona Nzambi. Kaanga mbahayosala Akristo fɛtɛ shɔ, ɛnyɛlɔ dambo di’Elekanelo, Pɔɔlɔ akaakeketsha diaha ekambi wa Nzambi tshika sanganaka mbala la mbala ndo nde akawasha dako nɛ di’ohomba ɔnɛ: “Nyɛsɔ todjanake yimba dia tshutshuyana lo ngandji ndo lo etsha w’ɛlɔlɔ, tatotshikake sanganaka kaamɛ oko wele mbekelo k’anto amɔtshi, koko tokeketshanake lam’asaso ndo toleke nsala dikambo sɔ oko wɛnanyu dia lushi lakɔ laya suke.”—Hɛb 10:24, 25; enda CONGRÉGATION.
NGƆNDƆ KA SATO 15-21
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | WALELO 11-12
“Lande na kahombaso mbewɔ yimba y’engunungunu?”
Tatoyalake wanɛ woka awui ko mbohɛ
20 Efula k’Akristo watakɔka l’awui wa mindo wa dieyanelo. Koko, sho pombaka menda ɔlɔlɔ di’aha ndjoyatambiya lo dionga diakonya l’engunungu, diokoki ndjotokonya di’aha sho mbetawɔma le Nzambi. Paulo tewolaka ate: “Tatuhimbaki [Jehowa] uku akatshi amotshi, ku wakavu l’elui. Ntu, tatungunangunaki uku akangunanguna amotshi, ku wakavu l’anya w’Unanyishi.” (1 Koreto 10:9, 10) Ase Isariyɛlɛ wakangunɛngunɛ Mɔsɛ nde l’Arɔna, eelo ndo Nzambi ndamɛ mɛtɛ mbakawangunɛngunɛ, lo mɔnyɔla mana yakandawashaka lo dihindo. (Walelu 16:41; 21:5) Onde Jehowa komomala efula di’engunungunu awɔ oko lo dikambo dia monanyi? Ɔkɔndɔ wa lo Bible mɛnyaka dia efula ka wanɛ wakangunangunaka wakadiakema oma le elui. (Walelu 21:6) Mbala ka ntondo, ndekana 14700 y’anto wakatɔmbɔkɔ lo ngunanguna wakadiakema. (Walelu 16:49) Ɔnkɔnɛ, aha sho mbidja ekikelo ka Jehowa l’ohemba lo monga la lɔhɛndɛ lo kɛnɛ katoshande.
‘Tewɔ engunungunu’
7 Dionga diaki l’ase Isariyɛlɛ diakatshikitana efula mɛtɛ! L’etatelo, lowando laki lawɔ lo woho wakawatshungɔ oma l’Edjibito ndo etshungwelo kawɔ lo ndjale ka bela akâtshutshuya dia vɔ tombola Jehowa la esambo. (Etumbelu 15:1-21) Koko lam’akawahomana l’ekakatanu wa l’oswe wa shɛnga ndo l’ɔtɛ wa wɔma wakawoke ase Kanana, lowando laki l’ekambi waki Nzambi lakashishɔ ko wakatatɛ kiyana. Lo dihole dia mboka Nzambi losaka lo woho wakandâtshungola, vɔ wakɔshi dia nde mbakâdime kɛnɛ kakawafɔnyaka ɔfɔnyafɔnya ɔnɛ wekɔ lo kihomba. Ɔnkɔnɛ, engunungunu awɔ akɛnya dia vɔ komonga la lowando la mɛtɛ lo kɛnɛ kakawashaka Jehowa. Diɔ diakɔ diakandate ate: “Edja ndu kaandi ayukimo ului one wa kolo ngunangunelami?”—Walelu 14:27; 21:5.
it-2-F 715 od. 1
Ewanu
Engunungunu. Engunungunu kɔmɔlaka onto demba ndo mboshishɛka wolo. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’ase Isariyɛlɛ ntomba oma l’Edjibito, vɔ wakangunɛngunɛ Jehowa, lo mbowɛndja onongo lo woho wakandetawɔ dia ekambi ande, mbuta ate Mɔsɛ nde la Arɔna mbalɔmbɔla. (Eto 16:2, 7) L’ɔkɔngɔ wa vɔ ngunanguna, dui sɔ diakakɔmɔla Mɔsɛ ko diakokonya dia nde nkombola nyɔi. (Wal 11:13-15) Engunungunu koka nkonya lo waale wa nyɔi. Jehowa akɔshi engunungunu wakawangunangunaka lo dikambo dia Mɔsɛ oko lowandji Lande mbatɔmbɔkwɛwɔ. (Wal 14:26-30) Etombelo waki la dui sɔ ele, efula wakashisha nsɛnɔ.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-2-F 207 od. 3
Mana
Woho wakiyɔ. Mana “yaki oko ntɔngɔ ya kɔriandɛ” ndo “yakafɔnaka la bɛdɛliumɛ” yaki oko esɔ kambokama kɛnama l’etei ndo yakafɔnaka la lɔwɔkɔ l’oshinga wolo. “Yɔ yaki mpɛ oko ekate wɔsɔhanyemi la osanga.” L’ɔkɔngɔ wa vɔ ndjishisha lo ave w’ɔhɛlɔ wa l’anya kana ndjitɔ lo etole wakayitɔkutshaka kana wakayisalaka ekate.—Eto 16:23, 31; Wal 11:7, 8.
NGƆNDƆ KA SATO 22-28
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | WALELO 13-14
“Woho wa tosha mbetawɔ dihonga”
Mbetawɔ ndo wɔma wa Nzambi tokimanyiyaka dia monga la dihonga
5 Koko, apami ahende l’atei w’atɔpi, mbuta ate Jashua nde la Kalɛba, wakakombola efula dia mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya daka. Vɔ wakate vate: Ase Kanana “wayuyala ma diasu. Vo kema la usuko wa mbasukela ntu. [Jehowa] eko la su; tanyuwaukaki woma.” (Walelu 14:9) Onde Jashua nde la Kalɛba waki dinginya dia mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ? Ndooko. Vɔ wakɛnyi kâmɛ la ase wodja akina, woho wakakitshakitsha Jehowa Edjibito wodja wakaleke wolo ndo wakandasha tozambizambi tawɔ sɔnyi lo mbatomɛ Asui dikumi. Oma lâsɔ vɔ wakɛnyi woho wakadiake Jehowa Farawɔ la alembe ande wa wolo lo Ndjale ka Beela. (Osambu 136:15) Lo mɛtɛ, atɔpi dikumi ndo wanɛ wakasɛngiyama oma le wɔ wakokaka wɔma wokoka. Lo mɛnya lonyangu l’efula laki lande, Jehowa akate ate: “Etena kakona kayuwumbetawo, kuyanga aha uma lu tulimbitelu ta mamba tone, takamatshi l’atei awo?”—Walelu 14:11.
6 Jehowa akatondola okanda djɛsɛ lo mbuta ate dionga dia wɔma diaki l’anto diakɛnyaka dia vɔ komonga la mbetawɔ. Lo mɛtɛ, mbetawɔ la dihonga kakatana lam’asawɔ, diɔ diakɔ diakakoke ɔpɔstɔlɔ Joani funda lo dikambo di’etshumanelo k’Akristo ndo dia yonge yatɔ ya lo nyuma ate: “Engo kuleki akambu wa la kete wulu eko mbetawo kasu.” (1 Joani 5:4) Ɛlɔ kɛnɛ, mbetawɔ kele oko kaki la Jashua nde la Kalɛba kambokimanyiya dia lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo sambishama l’andja w’otondo oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa ndekana miliyɔ shamalo, ɛlɔngɔlɔngɔ la epalanga, wanɛ wele wolo ndo wanɛ wele wɔdu. Ndoko otunyi ɔtɔi wakakoke memadia alembe asɔ wele la wolo ndo la dihonga.—Romo 8:31.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-1-F 740
Wodja wakasha Nzambi ase Isariyɛlɛ
Wodja wakasha Nzambi ase Isariyɛlɛ aki wodja wa dimɛna efula. Etena kakatome Mɔsɛ atɔpi dia tokemba nkɛtɛ ya daka ndo toya la diangɔ dimɔtshi di’oma lo dikambɔ diawɔ, vɔ wakatoya la lotahe lele la nsandji di’elowa wakahombe apami ahende mɛmba l’osembe kaamɛ la elowa ɛmɔtshi wa pɔmɛgranatɛ ndo wa fingo! Kaanga mbakiwɔ la wɔma l’ɔtɛ wakiwɔ komonga la mbetawɔ, vɔ wakasha alapɔlɔ ɔnɛ: “Vɔ wekɔ mɛtɛ wodja wakɛlanɛ abɛlɛ la osanga.”—Wal 13:23, 27.
NGƆNDƆ KA SATO 29–NGƆNDƆ KA NƐI 4
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | WALELO 15-16
“Tewɔ otako ndo ndjaɛkɛ le so shoamɛ”
Onde wɛ mbeyamaka le Jehowa?
12 Koko etena kakatatshɔka ase Isariyɛlɛ otsha lo Nkɛtɛ ya daka, Kɔra akɛnyi awui amɔtshi wakasalaka Mɔsɛ wakandɔshi oko hawosalema lo yoho yahombama. Oma lâsɔ, apami 250 akina wakete lo wedi waki Kɔra dia mpemba dia ntshikitanya akambo lo woho awɔ. Kɔra nde l’apami asɔ wakafɔnyaka dia vɔ wayonga lo lotui tshitshi lo kɛnɛ kendana la diɔtɔnganelo diaki lam’asawɔ la Jehowa. Vɔ wakatɛ Mɔsɛ ɔnɛ: “Ambukuka! Ne dia ului tshe w’antu waya ekila. Ndu [Jehowa] eko l’atei awo.” (Wal. 16:1-3) Vɔ mɛtɛ wakaleke ndjaɛkɛ le wɔ vɔamɛ ndo waki l’otako. Mɔsɛ akawatɛ ate: “[Jehowa] ayutulimbitshiya akona leli landi.” (Adia Walelu 16:5.) La dikɔlɔ dia lushi lakayele, Kɔra nde l’anto asɔ tshɛ wakadiakema.—Wal. 16:31-35.
Onde wɛ mbeyamaka le Jehowa?
11 Mɔsɛ nde la Kɔra wakatshikitana etale lo kɛnɛ kendana la nkitanyiya tɛdikɔ tɔsa Jehowa. Kɛnɛ kakawasale kaki la shɛngiya lo woho wakawaɔsɛ Jehowa. Kɔra aki ose Lɛwi la lo dioho dia Kuhata laki la waɛsɛ efula. L’atei wa waɛsɛ akɔ mbaki ndo ondo diɛsɛ dia mɛna etshungwelo ka wodja w’Isariyɛlɛ lo ndjale ka Beela, nde akasukɛ yɛdikɔ yakɔshi Jehowa ya nombosha ase Isariyɛlɛ l’okongo wa Sinai, nde aki la diɛsɛ dia mɛmba ɔshɛtɛ wa sheke. (Etum. 32:26-29; Wal. 3:30, 31) Mɛnamaka dia nde aki la kɔlamelo le Jehowa l’edja k’ɛnɔnyi ndo anto efula wakayaka ndjona alako le nde lo mpango k’ase Isariyɛlɛ.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Têtsha Akambo Woleki Ohomba La Ntondo!
Lo washo wa Jehowa, onto ɔsɔ akatshe kɔlɔ ka mamba. Bible mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] akatela Mose ati: Dieli la pami kene ndjakema.” (Walelu 15:35) Lande na kakomala Jehowa efula lo kɛnɛ kakatshe pami kɛsɔ na?
Anto waki la nshi shamalo dia vɔ ndjamɔtshɛ kunyi, diangɔ dia ndɛ, ahɔndɔ kana nyanga dihole dia mbɛk’ɔtɛ. Lushi l’esambele aki paka dikambo di’ehomba wa lo nyuma. Kânga mbakinde komonga kɔlɔ muna kunyi, aki kɔlɔ dia mbɔsa wenya wakahombama kimɔma dikambo dia tɛmɔla Jehowa ko muna kunyi. Kânga mbele Akristo bu la tshina di’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, onde dikambo sɔ hatosha wetshelo ɛlɔ kɛnɛ, lo kɛnɛ kendana la mbetsha akambo woleki ohomba lo dihole dia ntondo?—Filipi 1:10.
NGƆNDƆ KA NƐI 5-11
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | WALELO 17-19
“Dimi . . . kele etenyi kayɛ k’okitɔ”
Onde wɛ mbetawɔka dia Jehowa monga etenyi kayɛ k’okitɔ?
9 Tɔshi ɛnyɛlɔ ka dioho di’ase Lɛwi diaki konongola ɛtshi ka nkɛtɛ. Lam’ele vɔ waketshaka ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi lo dihole dia ntondo, vɔ wakahombaka mendɛ le Jehowa dia nde nkotsha ehomba awɔ nɛ dia nde akawatɛ ate: “Dimi keli uhiku aye.” (Wal. 18:20) Kânga mbele sho hatokambe olimu lo tɛmpɛlɔ ka mɛtɛ mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ oko wakakambaka ɛlɔmbɛdi ndo ase Lɛwi, sho kokaka mbokoya yimba yaki la wɔ lo monga l’eshikikelo k’ɔnɛ Jehowa ayokotsha ehomba aso. Lam’ele tamboleka nsukana l’ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo, sho pombaka ndeka ndjaɛkɛ lo dikoka diaki Nzambi dia nkotsha ehomba aso.—Eny. 13:17.
Jehowa mbele etenyi kami k’okitɔ
4 Kakɔna kakalembetshiyaka ɔkɛndɛ ɔsɔ le ase Lɛwi? Jehowa akate ate nde akahombe monga etenyi kawɔ k’okitɔ lo yoho yele lo dihole dia vɔ nongola ɛtshi ka nkɛtɛ, wakawasha diɛsɛ di’olimu dia lânde. “Ulimu w’olombedi wa [Jehowa]” mbaki etenyi kawɔ k’okitɔ. (Jas. 18:7) Ɛtɛkɛta wa lo Walelu 18:20 mɛnyaka dia vɔ komonga ase wola l’ɔtɛ wakiwɔ komonga l’etenyi k’okitɔ. (Adia Walelu 18:19, 21, 24.) Dioho di’ase Lɛwi diakahombe nongola “tenyi dia dikumi tshe sangu lu Isariyele, wedi l’ulimu awo watuwutshaka.” Vɔ wakahombe nongola pursa 10 ya diangɔ di’ase Isariyɛlɛ ndo ya nyama yakawalongaka. Ase Lɛwi vɔ lawɔ wakahombe nkimɔ etenyi ka dikumi oma lo kɛnɛ kakawalongolaka, mbuta ate “diango diuleki ololo” dia nsukɛ olimu w’ɔlɔmbɛdi. (Wal. 18:25-29) Ɛlɔmbɛdi vɔ lawɔ wakakimɔka “elambu tshe wa lediedia wa diango di’ekila” wakalambolaka ana w’ase Isariyɛlɛ Nzambi lo dihole di’ɔtɛmwɛlɔ. Kɛsɔ mbakatshutshuyaka ɛlɔmbɛdi dia mbetawɔ ɔnɛ Jehowa ayokotsha ehomba awɔ.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
g02-F 8/6 14 od. 2
Lɛɛhɔ—Ɛngɔ kohomba efula
Lɛɛhɔ lakayoyala nto djembetelo y’ɛngɔ kahalana ndo katshikala pondjo. Diakɔ diele lo Bible, sheke yohomba yakadjaka anto yakelamɛka “sheke ya lɛɛhɔ” mbala efula wanɛ wakadjaka sheke shɔ wakalɛka kaamɛ diangɔ, la lɛɛhɔ dia nkeketsha sheke yakɔ. (Wal 18:19) Lo ndjela ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, wakadjaka lɛɛhɔ l’elambo wakawalambolaka lo dihole dia elambwelo, aha la taamu wakasalaka dui sɔ diaha olambo akɔ mpɔnda.
NGƆNDƆ KA NƐI 12-18
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | WALELO 20-21
“Tetemala monga la memakana kaanga etena kakɔsɛngiyawɔ”
Onga la memakana dia ngɛnyangɛnya Jehowa
19 Tayewɔ nsala munga. Tokanyiya nto dikambo dia Mɔsɛ. L’edja k’ɛnɔnyi akumi nde aki la memakana ndo akangɛnyangɛnyaka Jehowa. Koko, oya l’ekomelo ka ɛnɔnyi 40 wa lɔkɛndɔ la paa l’oswe wa shɛnga, Mɔsɛ kondjonga la memakana. Kadiyɛnde ondo lakakimanyiya dia nshimbɛ lɔsɛnɔ lande l’Edjibito, aki oma la mvɔ ndo wakookundɛ la Kadɛshɛ. Ndo l’etena kɛsɔ nto ase Isariyɛlɛ wakatatɛ ndjakiyanya ɔnɛ hawokokamɛ dimɛna. Etena kɛsɔ vɔ “wakadjɛ Mɔsɛ londjo” l’ɔtɛ wakawahombe ashi. Kaanga mbakaasalɛ Jehowa ahindo efula lo tshimbo ya Mɔsɛ ndo mbakaalɔmbɔla Mɔsɛ dimɛna l’edja ka nshi efula, wodja wakayakiyanya. Vɔ kondjakiyanyaka tsho l’ɔtɛ wakawahombe ashi, koko lo dikambo dia Mɔsɛ wate kana oko nde mbakasale dindja dia vɔ monga la mposa k’ashi.—Wal. 20:1-5, 9-11.
Onga la memakana dia ngɛnyangɛnya Jehowa
20 L’ɔtɛ wa nkɛlɛ, Mɔsɛ akashisha lotutsha. Lo dihole dia nde mbutɛ dive la mbetawɔ tshɛ dia diɔ ntondja ashi oko wakawodjangɛ Jehowa, Mɔsɛ akatɛ wodja la nkɛlɛ tshɛ ɔnɛ nde ayanga nsala dihindo. Oma laasɔ, nde akakɔmɔla danga lo dive mbala hiende ndo ashi efula wakatombe. Otako ndo nkɛlɛ akokonya dia nde nsala munga ka woke. (Os. 106:32, 33) L’ɔtɛ wakinde komonga la memakana lo tshanda mɔtshi, Mɔsɛ kombetawɔma dia mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka.—Wal. 20:12.
21 Ɛnyɛlɔ kɛnɛ toshaka wetshelo w’ohomba efula. Ntondotondo, sho pombaka salaka la wolo tena tshɛ dia nama memakana. Naka sho minya yimba lo dui sɔ kaanga lo tshanda mɔtshi, kete sho mbeyaka ndjonga l’otako ndo ndjɔtɛkɛta kana ndjosala akambo aha la nkanyiya. Dui dia hende ele, ekiyanu mbeyaka tɔkɔmɔla, diakɔ diele sho pombaka nsala la wolo dia monga la memakana kaanga etena katɔsɛngiyawɔ.
w09-F 1/9 19 od. 5
Shushi mɔtshi yasambola akambo la losembwe
Tondotondo Nzmbi kombutɛ Mɔsɛ dia nde ntɛkɛta l’anto kana mbowaelɛ atɔmbɔki. Dui dia hende ele Mɔsɛ la Arɔna kombisha Nzambi lotombo. Nzambi akate ɔnɛ: “Hanyonkidisha.” (Divɛsa 12) Lo mbuta ɔnɛ ‘tonyotondje ashi,’ ekɔ oko Mɔsɛ nde la Arɔna mbayanga mbatondjɛ ashi lo yoho ya dihindo, koko aha Nzambi. Dui dia sato ele, dui sɔ fɔnaka la dilanya diakasha Nzambi anto anɛ wakɔtɔmbɔkwɛ l’oswe wa shɛnga. Nzambi akatone l’ɔlɔnga la ntondo la wanɛ wakɔtɔmbɔkwɛ diaha vɔ mbɔtɔ lo nkɛtɛ ya Kanana, kɛsɔ kakandasale ndo lo dikambo dia Mɔsɛ la Arɔna. (Wal 14:22, 23) Dui dia nɛi ele Mɔsɛ nde la Arɔna waki ɛnɔmbɔdi w’ase Isariyɛlɛ. Wanɛ wele la ɛkɛndɛ efula wayoyokoya la Nzambi.—Luka 12:48.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Onde wɛ mbɔsaka akanga a wɔdu oko awaɔsa Jehowa?
12 Jehowa akakoke mbisha Arɔna dilanya lo munga yakandasale shɔ kowonya akɔ. Koko nde akɛnyi dia Arɔna aki wɔdu lo tena dimɔtshi, ndo nde komonga onto la kɔlɔ tshɛ lo tshɛ. Mɛnamaka dia Arɔna aketawɔ di’awui amɔtshi kana tɔsɛngiya t’oma le anto akina mbotakoya mboka. Nde aketawɔ munga yakandasale ndo wongwelo w’oma le Jehowa. (Etum. 32:26; Wal. 12:11; 20:23-27) Jehowa akake washo lo mbetawɔ kaki Arɔna ndo lo woho wakandayatshumoya. Ɛnɔnyi nkama l’ɔkɔngɔ, Arɔna nde l’anto wa l’ɔlɔndji ande wakatetemala mbohɔma oko anto wakoke Jehowa wɔma.—Esam. 115:10-12; 135:19, 20.
NGƆNDƆ KA NƐI 19-25
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | WALELO 22-24
“Jehowa tshikitanyaka mananu otsha l’ɔtshɔkɔ”
bt-F tshap. 7 od. 5
Nde akewoya “lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Yeso”
5 Ɛlɔ kɛnɛ, paka oko wakidiɔ lo ntambe ka ntondo, woho wahɛnyahɛnyama ekambi waki Nzambi, dui sɔ hashimbe dia ekambi waki Nzambi ntetemala nsambisha. Woho watshutshuyawɔ Akristo dia mononɔ lɛnɛ la lɛnɛ, oma lo lokanu lɔnɛ otsha lo lokanu lokina, oma lo ngelo kɛnɛ otsha lo ngelo kekina, dui sɔ kimanyiyaka dia lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo ntetemala nsambishama l’ahole waatomawɔ. Ɛnyɛlɔ, lo ta dia hende dia l’andja w’otondo, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakasambisha ase lokanu waki lo mpango ya lo lokanu ya la Nazi. Ose Juda ɔmɔtshi lakatohomana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa lɛkɔ mbutaka ɔnɛ: “Ase lokanu wanɛ waki Ɛmɛnyi wa Jehowa wakakonya dia dimi shikikɛ dia mbetawɔ yawɔ mpikama lo Bible, dui sɔ diakayokonyaka ndo dimi la wɔ ndjoyala Ɔmɛnyi wa Jehowa.”
it-1-F 909 od. 6
Enginya
Kanga enginya mbalɔshana la Jehowa. La enginya tshɛ omvutshi Balama akalange mbuta prɔfɛsiya lo dikambo di’ase Isariyɛlɛ lo nongola falanga oma le Balaka Nkumekanga k’ase Mɔaba, koko Jehowa akadje welo ande ɛsɔ tshɛ l’ashi. Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde lo dikambo dia Balama ɔnɛ: “Nyama kɛmba wetsho ndo kahakoke ntɛkɛta kakatɛkɛta la dui di’onto dia nshimba omvutshi ɔsɔ lo dikambo di’enginya diakandalange nsala.” L’ɔtɛ wa enginya ka Balama, ɔpɔstɔlɔ Petelo akakambe la tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ ya pa·ra·phro·niʹa, yela kanyi ya monga “oko kanga dadi.”—2Pe 2:15, 16; Wal 22:26-31.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Walelu
22:20-22—Lande na kakomalɛ Jehowa Balama? Jehowa akatɛ omvutshi Balama dia nde hahombe mbidja ase Isariyɛlɛ mananu. (Walelu 22:12) Koko, omvutshi ɔsɔ akatshu l’anto waki Balaka la kanyi ya nde todja ase Isariyɛlɛ mananu. Balama akalange ngɛnyangɛnya nkumekanga ka Mɔaba ndo nongola difuto oma le nde. (2 Petero 2:15, 16; Jude 11) Kânga lam’akatshutshuyama Balama dia nde tshɔkɔla ase Isariyɛlɛ lo dihole dia nde mbadja mananu, nde akayange dia mbetawɔma oma le nkumekanga lo mbotɛ dia nde kamba la wamato w’atɛmɔdi wa Baala dia kɔsha apami w’ase Isariyɛlɛ. (Walelu 31:15, 16) Ɔnkɔnɛ, Nzambi akoke Balama kɛlɛ l’ɔtɛ wa lokaki laki lande.
NGƆNDƆ KA NƐI 26–NGƆNDƆ KA TANU 2
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | WALELO 25-26
“Etsha w’onto ɔtɔi kokaka nkondjiyɛ anto efula wahɔ”
“Nyolawɔ awui wa mindo wa dieyanelo!”
OMUNDJI a nse ambotshɔ lo dihole diakokande totana woho ɔmɔtshi wa nse yalangande minda. Nde ambodja ɔbɔɔ lo yɔdi ndo amboyoka l’ashi. Nde ambokonga la solo dia lotutsha tshɛ ndo etena kamboya lose dia ndjɔlɛ, nde ambofatola lɔtɔnga, ko yɔdi yambɔkɔhama lo manga ya lose ko nde ambolinda.
2 Lo yoho yakɔ yaamɛ, anto koka mindama. Ɛnyɛlɔ, ase Isariyɛlɛ waki waya suke la Nkɛtɛ ya Daka, etena kakawahange lo laandja l’oswe wa Mɔaba. Nkumekanga ka Mɔaba akalake dia mbisha pami kakawelɛka Balama falanga efula naka nde mbidja ase Isariyɛlɛ mananu. L’ekomelo, Balama akayotanaka yoho mɔtshi y’ase Isariyɛlɛ ndjadja mananu vɔamɛ. Nde akasɔnɛ la lomba tshɛ ɔbɔɔ wa nde nkamba lawɔ. Nde akatome esekaseka w’ase Mɔaba lo mpango k’ase Isariyɛlɛ dia tɔkɔsha apami awɔ.—Walelo 22:1-7; 31:15, 16; Ɛnyɛlɔ 2:14.
“Nyolawɔ awui wa mindo wa dieyanelo!”
4 Lande na kakandama ase Isariyɛlɛ efula oma lo kɛnɛ kakakongɛ Balama? Vɔ wakakanyiyaka tsho paka di’ɛngɛnɔngɛnɔ awɔ wa lokaki ndo wakohɛ kɛnɛ tshɛ kakaasalɛ Jehowa. Ase Isariyɛlɛ waki l’ɛkɔkɔ efula wa monga la kɔlamelo le Nzambi. Nde akaatshungola oma lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito, akaalesha l’oswe wa shɛnga ndo akaakonya alemba ki suke la Nkɛtɛ ya Daka. (Hɛbɛru 3:12) Koko, vɔ wakayɔkɔka l’awui wa mindo wa dieyanelo. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Tatosalake awui wa mindo wa dieyanelo oko wakasale amɔtshi l’atei awɔ awui wa mindo wa dieyanelo.”—1 Kɔrɛtɔ 10:8.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-1-F 933 od. 5-6
Olelo
Mɛnamaka dia wakakahanyaka waoho bɛtshi dia nkɛtɛ lo ndjela awui ahende anɛ: etombelo wakayaka oma lo wokelo w’owale ndo woke woke wa dioho. Ondo owale wakɛnyaka tsho dihole kana ɛtshi ka nkɛtɛ kakahombaka dioho la dioho nkondja oko etenyi k’okitɔ, vɔ wakɛnyaka nto etenyi kokitɔ ka lo dihole dimɔtshi kana ka lo dihole dikina dia lo wodja akɔ, ɛnyɛlɔ, lo Nɔrdɛ, kana lo Sidɛ, lo Ɛstɛ kana lo Owɛstɛ, ɛtshi ka nkɛtɛ ka l’omamu w’ashi kana ka l’akona. Etombelo w’oma l’owale wakayaka oma le Jehowa ndo dui sɔ diakakimanyiyaka dia mbewɔ kandjema kana ewanu wa lam’asa waoho. (Tok 16:33) Nzambi akasale akambo asɔ lo yoho shɔ nto di’awui wa lo dioho la di’oho mbɔtɔnɛ la ɛtɛkɛta wa lo prɔfɛsiya wakasambiyama wakatatshi Jakɔbɔ la ntondo ka nde mvɔ wɔtɛkɛtami lo Etatelo 49:1-33.
L’ɔkɔngɔ w’owale nshikikɛ dihole diahomba dioho dimɔtshi tshɔ, aki ohomba nto mbeya woke woke wa ɛtshi ka nkɛtɛ kakahombe dioho la dioho mbɔsa. “Nyu pombaka nkahana bɛtshi dia nkɛtɛ lo eokelo k’owale lo ndjela nkumbo yanyu. Wanɛ wele efula, nyu pombaka mbafudiɛ etenyi kawɔ k’okitɔ ndo wanɛ wele yema tshitshɛ, nyu pombaka mbakitshɛkitshɛ etenyi kawɔ k’okitɔ. Onto tshɛ ayokondja etenyi kande k’okitɔ lɛnɛ akɔ owale ande.” (Wal 33:54) Kɛnɛ kakashikikɛka owale lo kɛnɛ kendana la dihole diaki suke suke kotshikitanyemaka, koko wakakokaka ntshikitanya woke woke wa etenyi k’okitɔ. Etena kakɛnama dia ɛtshi ka nkɛtɛ kakawasha ase Juda kakaleke woke, wakɔshi etenyi kɛmɔtshi ko kikotshɛ dioho dia Simɛyɔna.—Jas 19:9.