1. Kakɔna katokimanyiya prɔfɛsiya ya lo Bible dia mbeya?

KAKƆNA kayanga komɛ ekambi wa Jehowa keema edja? Hatohombe mfɔnya lɔfɔnya. Prɔfɛsiya ya lo Bible totɛka akambo wa weke wayanga tokomɛ sho tshɛ. Prɔfɛsiya kɛmɔtshi tokimanyiyaka lo yoho ya laande dia mɛna kɛnɛ kayanga nsala mandji mɔtshi yoleki wolo la nkɛtɛ. Ɔkɔndɔ ɔsɔ wele lo Danyɛlɛ tshapita 11, tɛkɛtaka dikambo dia nkumi ya dikanga hiende yalɔshana, mbuta ate nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ. Etenyi ka woke ka prɔfɛsiya kɛsɔ kamboshilaka kotshama, diakɔ diele sho koka monga l’eshikikelo dia etenyi kambotshikala kayokotshama ndo tɔ.

2. Oko wɔtɛkɛtamidiɔ lo Etatelo 3:15 ndo lo Ɛnyɛlɔ 11:7 ndo 12:17, awui akɔna wahombaso nama lo yimba etena kekaso prɔfɛsiya ka Danyɛlɛ?

² Dia nshihodia prɔfɛsiya kele lo Danyɛlɛ tshapita 11, sho pombaka nama lo yimba ɔnɛ tɔ tɛkɛtaka paka dikambo dia ɛnɔmbɔdi ndo mandji yele la shɛngiya mbala kakɔ ɔtɔi le ekambi wa Nzambi. Ndo kaanga mbele ekambi wa Nzambi wekɔ yema tshitshɛ l’atei w’anto wa l’andja ɔnɛ, mbala efula mandji ya l’andja ɔnɛ sɔmanaka la wɔ. Lande na? Nɛ dia Satana ndo dikongɛ diande di’otondo wekɔ l’oyango ɔtɔi, nɛndja anto wakambɛ Jehowa nde la Yeso. (Adia Etatelo 3:15 ndo Ɛnyɛlɔ 11:7; 12:17.) Laadiko dia laasɔ, prɔfɛsiya ka lo Danyɛlɛ pombaka mbɔtɔnɛ la prɔfɛsiya nkina ya l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Lo mɛtɛ, sho koka monga la eokelo ka dimɛna ka prɔfɛsiya ka lo Danyɛlɛ paka naka sho kiɛdika la tenyi dikina dia l’Afundelo.

3. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ ndo lo sawo diayela?

³ La awui asɔ lo yimba, tayanga nsɛdingola Danyɛlɛ 11:25-39. Tayɛna aaki nkumekanga ka nɔrdɛ ndo nkumekanga ka sidɛ oma lo 1870 polo lo 1991, ndo tayɛna lande na kele ekɔ dimɛna sho ntshikitanya eokelo kaso ka etenyi kɛmɔtshi ka prɔfɛsiya kɛsɔ. Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola Danyɛlɛ 11:40–12:1, ndo tayotshikitanya eokelo kaso kendana la kɛnɛ kalembetshiya etenyi ka prɔfɛsiya katɛkɛta dia etena k’oma lo 1991 polo lo ta dia Aramangɛdɔna. Etena kayoyeka asawo anɛ ahende, ayonga ohomba wɛ menda tablo “Nkumi ya dikanga hiende yalɔshana lo etena k’ekomelo.” Koko, ntondotondo sho pombaka mbeya ele nkumi ya dikanga hiende ya lo prɔfɛsiya kɛnɛ.

WOHO WAKOKASO MBEYA ELE NKUMEKANGA KA NƆRDƐ NDO NKUMEKANGA KA SIDƐ

4. Awui akɔna asato wahombaso mɛna dia mbeya ele nkumekanga ka nɔrdɛ ndo nkumekanga ka sidɛ?

⁴ Lo nshi y’edjedja, wakashaka ewandji wa pɔlitikɛ waki la wolo lo nɔrdɛ ndo lo sidɛ ka wodja w’Isariyɛlɛ titrɛ “nkumekanga ka nɔrdɛ” ndo “nkumekanga ka sidɛ.” Lande na kataso ngasɔ? Tende kɛnɛ kakate ondjelo wakasha Danyɛlɛ losango ɔnɛ: “Dimi lamboya dia ndjokokimanyiya dia wɛ nshihodia kɛnɛ kayokomɛ anto ayɛ [ekambi wa Nzambi] lo etena k’ekomelo ka nshi.” (Dan. 10:14) Polo lo Pɛntɛkɔsta 33 T.D., wodja w’Isariyɛlɛ waki paka wodja wa Nzambi. Koko, oma l’etena kɛsɔ, Jehowa akɛnya hwe dia ambeki wa Kristo mbakayonga wodja ande. Diakɔ diele, prɔfɛsiya efula yele lo Danyɛlɛ tshapita 11, mendanaka aha la Isariyɛlɛ wa mɛtɛ mɛtɛ, koko la ambeki wa Kristo. (Ets. 2:1-4; Rɔmɔ 9:6-8; Ngal. 6:15, 16) Ndo ewandji efula kana mandji yakonge nkumekanga ka nɔrdɛ ndo nkumekanga ka sidɛ lo tena diotshikitanyi. Kaanga mbediɔ ngasɔ, awui efula hawotshikitanyi. Ntondotondo, nkumi ya dikanga yakɔ yakalɔmbɔlaka lo wedja waki ekambi wa Nzambi efula kana wakaahɛnyahɛnyaka. Dui dia hende, vɔ wakɛnya lo woho wakawasalɛka ekambi wa Nzambi akambo dia vɔ wakahetshaka Jehowa, Nzambi ka mɛtɛ. Ndo dui dia sato, nkumi ya dikanga yakɔ hiende yakalɔshanaka l’ɔtɛ wa lowandji.

5. Onde nkumekanga ka nɔrdɛ ndo nkumekanga ka sidɛ wakikɔ oma lo ntambe ka 2 T.D. polo l’ekomelo ka ntambe ka 19? Lembetshiya.

⁵ Lo etena kɛmɔtshi ka lo ntambe ka hende T.D., Akristo wa kashi wakalole lo etshumanelo k’Akristo wa mɛtɛ, vɔ wakatatɛ ndjela wetshelo w’apanganu ndo wakashɛka akambo wa mɛtɛ watanema lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Oma l’etena kɛsɔ polo l’ekomelo ka ntambe ka 19, ndooko olui w’ekambi wa Nzambi wakakongɛma la nkɛtɛ. Akristo wa kashi wakafulanɛ oko nkangaka ndo akayonga dui dia wolo dia mbeya waa na waki Akristo wa mɛtɛ. (Mat. 13:36-43) Lande na kele ekɔ ohomba mbeya dui sɔ? Dui sɔ mɛnyaka dia kɛnɛ kadiaso lo dikambo dia nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ hakoke mendana l’ewandji kana waolelo waki la lowandji l’etena kɛmɔtshi lam’asa ɔnɔnyi wa 100 la ɔnɔnyi wa 1870. Ndooko olui w’ekambi wa Nzambi wakakongɛma wakawakoke ndɔsha.b Koko, sho koka nongamɛ dia nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ wakahombe nyomɛnama l’ekomelo ka ntambe ka 19. Ngande weyaso dui sɔ?

6. Etena kakɔna kakakoke ekambi wa Nzambi mbeyama nto? Lembetshiya.

⁶ Ntatɛ lo 1870, ekambi wa Nzambi wakatatɛ kongɛma oko olui. Lo ɔnɔnyi ɔsɔ mbakakongɛ Charles T. Russell la asekande olui wa mbekaka Bible. Ɔnangɛso Russell la asekande wa ma ma asɔ wakasale akambo oko dikɛndji diakatama dia nde “ayɛdia mboka” la ntondo ka Diolelo dia Mɛsiya shikikɛma. (Mal. 3:1) Anto wakakoke mbeya ekambi wa Nzambi nto! Onde aki lowandji lɔmɔtshi l’etena kɛsɔ lakakoke monga la shɛngiya ya wolo le ekambi wa Nzambi? Nyɛsɔ tɔsɛdingole awui wayela anɛ.

ELE NKUMEKANGA KA SIDƐ?

7. Akɔna aki nkumekanga ka sidɛ lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo?

⁷ Lo 1870, Grande-Bretagne akonge diolelo diakaleke woke la nkɛtɛ ndo diɔ diaki la asɔlayi wakaleke wolo efula. Diolelo sɔ diaki didjidji dia loseke la tshitshɛ lakɔkɔla nseke nkina shato, mbuta ate France, Espagne, la Pays-Bas. (Dan. 7:7, 8) Ndo diɔ mbakonge nkumekanga ka sidɛ lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo. L’etena kakɔ kaamɛ kɛsɔ, États-Unis d’Amérique akonge wodja wakaleke ɔngɔnyi ndo akonge la lɔngɛnyi la ma ma la Grande-Bretagne.

8. Ele nkumekanga ka sidɛ l’edja ka nshi y’ekomelo?

⁸ Lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo, États-Unis la Grande-Bretagne wakalɔsha kaamɛ ndo wakayala l’asɔlayi wa wolo efula. L’etena kɛsɔ, Grande-Bretagne la États-Unis wakonge angɛnyi ndo wakakenge kɛnɛ kelamɛ Angleterre la Amerikɛ wedja woleki wolo l’andja w’otondo. Oko wakate Danyɛlɛ, nkumekanga kɛsɔ akonge la “shakasaka ya leemba la asɔlayi wa wolo.” (Dan. 11:25) L’edja ka nshi y’ekomelo, Angleterre la Amerikɛ wekɔ nkumekanga ka sidɛ.c Ko akayonga nkumekanga ka nɔrdɛ?

NKUMEKANGA KA NƆRDƐ AKANYOMƐNAMA

9. Etena kakɔna kakɛnama nkumekanga ka nɔrdɛ nto, ndo ngande wakakotshama Danyɛlɛ 11:25?

⁹ Lo 1871, ɔnɔnyi ɔtɔi l’ɔkɔngɔ wa Russell la asekande nkenga olui wa mbekaka Bible, nkumekanga ka nɔrdɛ akanyomɛnama. Lo ɔnɔnyi ɔsɔ Otto von Bismarck akakambe olimu dia shikimadia diolelo dia Allemagne. Wilhelm I akonge nkumekanga ka ntondo ndo nde akasɔnɛ Bismarck oko ɔnɔmbɔdi wa ntondo wa lowandji lakɔ.d Ɛnɔnyi akumi oma laasɔ, Allemagne akonge wodja waki la lowandji la nɔmbɔla, wakalɔmbɔlaka wedja efula wa l’Afrikɛ ndo wa lo Océan Pacifique, ndo akatatɛ ndɔshana la lowandji la Grande-Bretagne. (Adia Danyɛlɛ 11:25.) Diolelo di’Allemagne diakonge l’asɔlayi wa wolo ndo vɔ waki asɔlayi wa l’ashi waki lo dihole dia hende l’andja w’otondo. Allemagne akakambe la asɔlayi akɔ dia ndɔsha atunyi awɔ lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo.

10. Ngande wakakotshama Danyɛlɛ 11:25b, 26?

¹⁰ Oma laasɔ, Danyɛlɛ akate nto kɛnɛ kakahombe nkomɛ diolelo di’Allemagne la asɔlayi adiɔ. Prɔfɛsiya mbutaka dia nkumekanga ka nɔrdɛ “hatemala.” Lande na? “Nɛ dia wayowɔtwɛ toseke. Ndo wanɛ walɛ diangɔ diande di’amɛna mbayela ɛkwɛlɔ kande.” (Dan. 11:25b, 26a) Lo nshi ya Danyɛlɛ, l’atei wa wanɛ wakalɛka “diangɔ di’amɛna diakalɛka nkumekanga” mbaki ndo ɛlɔhɛ wakakambaka “olimu wa nkumekanga.” (Dan. 1:5) Prɔfɛsiya kɛnɛ mendanaka la waa na? Tɔ mendanaka la ɛnɛnɛ wa lo diolelo di’Allemagne, mbidja ndo ewandji w’asɔlayi ndo andaki w’asɔlayi waki nkumekanga, wanɛ wakayosha lonya dia nde nshisha lowandji.e Prɔfɛsiya kɛsɔ kombita tsho dia ɔkwɛlɔ wa diolelo sɔ, koko ndo dia etombelo wakonge la ta dia la nkumekanga ka sidɛ. Lo ntɛkɛta dikambo dia nkumekanga ka nɔrdɛ, tɔ mbutaka ɔnɛ: “Asɔlayi ande wayohandjɔ vwa ndo edo w’efula kawɔ wayokalema kala kala.” (Dan. 11:26b) Oko wakadiatama, lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo, asɔlayi w’ase Allemagne ‘wakahandjɔ vwa’ ndo efula “wa[ka]kalema kala kala.” Polo l’etena kɛsɔ, ɔsɔ mbaki ta diakaleke anto mvɔ l’ɔkɔndɔ w’anto.

11. Kakɔna kakasale nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ?

¹¹ Lo ntɛkɛta dikambo dia etena kakakonya lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo, Danyɛlɛ 11:27, 28 mbutaka dia nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ “wayodjasɛ lo mɛsa 1 watanɛ kashi.” Avɛsa akɔ mbutaka nto dia nkumekanga ka nɔrdɛ ayonga la “lokema la diangɔ.” Kɛsɔ mbakasalema. Allemagne la Grande-Bretagne wakasawola dia vɔ nangaka wɔladi, koko akɛnama di’ɛtɛkɛta ɛsɔ waki kashi etena kakalɔma ta lo 1914. Ndo ɛnɔnyi akumi ntondo ka 1914, Allemagne akonge ɔngɔnyi w’efula ndo akonge wodja wa hende wakaleke ɔngɔnyi l’andja w’otondo. Oma laasɔ, dia nkotsha Danyɛlɛ 11:29 ndo etenyi ka ntondo ka divɛsa 30, Allemagne akalɔsha nkumekanga ka sidɛ, koko wakɔlɛndja.

NKUMI YA DIKANGA YEKƆ LO NDƆSHA EKAMBI WA NZAMBI

12. Lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo, kakɔna kakasale nkumekanga ka nɔrdɛ ndo nkumekanga ka sidɛ?

¹² Ntatɛ oma lo 1914, nkumi ya dikanga yakɔ hiende yekɔ lo taleke ndɔshana ndo ndɔsha ekambi wa Nzambi. Ɛnyɛlɔ, lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo, lowandji l’Allemagne ndo la Grande-Bretagne lakahɛnyahɛnya ekambi wa Nzambi wakatone ndjatambiya l’awui w’ata. Ndo lowandji l’États-Unis lakadje wanɛ wakalɔmbɔlaka olimu w’esambishelo lo lokanu. Ɔhɛnyɔhɛnyɔ ɔsɔ akakotsha prɔfɛsiya kele lo Ɛnyɛlɔ 11:7-10.

13. Lo ɛnɔnyi wa 1930 ndo lo Ta dia hende di’andja w’otondo, kakɔna kakasale nkumekanga ka nɔrdɛ?

¹³ Oma laasɔ, lo ɛnɔnyi wa 1930 ndo djekoleko lo Ta dia hende di’andja w’otondo, nkumekanga ka nɔrdɛ akalɔsha ekambi wa Nzambi aha la kɛtshi. Etena kakatatɛ ase Nazi nɔmbɔla Allemagne, Hitler la anto ande wakashimbe olimu w’ekambi wa Nzambi. Atunyi asɔ wakadiake ekambi wa Jehowa nkama ndo wakatome nunu lo mpango ya nkanu. Danyɛlɛ akate awui asɔ. Nkumekanga ka nɔrdɛ akonge l’akoka wa “[m]ɔnyɔla tɛmpɛlɔ k’ekila” ndo “[mi]nya olambo wa tena tshɛ” lo mbidjɛ ekambi wa Nzambi la hiadi tshɛ elelo diaha vɔ ntombola lokombo la Jehowa lo sɛkɛ. (Dan. 11:30b, 31a) Hitler, ɔnɔmbɔdi awɔ akatshike dɔkɔlɔkɔ ɔnɛ nde ayodiaka ekambi wa Nzambi tshɛ l’Allemagne.

NKUMEKANGA KA NƆRDƐ AMBONYOMƐNAMA

14. Aaki nkumekanga ka nɔrdɛ l’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo? Lembetshiya.

¹⁴ L’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo, lowandji la waa Kɔministɛ la l’Union soviétique lakalɔmbɔla bɛtshi dia nkɛtɛ dia weke diakawahɔtɔla Allemagne, ndo lɔ lakonge nkumekanga ka nɔrdɛ. L’ɛnyɛlɔ ka lowandji la hiadi l’ase Nazi, Union soviétique akahɛnyahɛnyaka anto tshɛ wakalangaka mbetsha ɔtɛmwɛlɔ wa Nzambi ka mɛtɛ lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yawɔ.

15. Kakɔna kakasale nkumekanga ka nɔrdɛ l’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo nkomɛ?

¹⁵ Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo nkomɛ, nkumekanga k’oyoyo ka nɔrdɛ, mbuta ate Union soviétique la wanɛ wakosukɛka wakatatɛ ndɔsha ekambi wa Nzambi. Lo yoho yɔtɔnɛ la prɔfɛsiya kele lo Ɛnyɛlɔ 12:15-17, nkumekanga kɛsɔ akashimbe olimu aso w’esambishelo ndo akatɔlɛ nunu di’ekambi wa Jehowa lo lɔhɔmbɔ. Lo mɛtɛ, l’edja ka nshi y’ekomelo, nkumekanga ka nɔrdɛ ekɔ lo mbela ɛhɛnyɔhɛnyɔ oko “ɔkɛdi” dia nshimba olimu w’ekambi wa Nzambi, koko nde hatondoya.f

16. Ngande wakakotsha Union soviétique Danyɛlɛ 11:37-39?

¹⁶ Adia Danyɛlɛ 11:37-39. Lo kɛnɛ kendana la okotshamelo wa prɔfɛsiya kɛsɔ, nkumekanga ka nɔrdɛ “[kɔnɛmi]ya Nzambi ka washe.” Lo ngande? Union soviétique akalange nshila ɛtɛmwɛlɔ tshɛ, diakɔ diakandasale la wolo dia minya shɛngiya y’atshunda w’ɛtɛmwɛlɔ. Dia nkotsha oyango ɔsɔ, lowandji la Union soviétique lakakambe la ɔlɛmbɛ wakawadje lo 1918 ndo dui sɔ diakayokonya dia didjango dia wetshelo w’ɔnɛ Nzambi bu mbetshama lo waa kalasa. Ngande wakasale nkumekanga ka nɔrdɛ kɛsɔ dia “[mbi]sha lotombo le jambizambi ya ngele”? Union soviétique akashisha falanga efula dia nkenga asɔlayi awɔ ndo wakatshule bɔmbɛ nikliyɛrɛ nunu dia nkeketsha lowandji lawɔ. L’ekomelo, nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ wakonge la ekoma wa wolo wakakoke ndjaka miliyara y’anto!

NKUMI YA DIKANGA YAKƆ HIENDE YAMBOKAMBA KAAMƐ

17. Ele “ɛngɔ ka wɔnɔnyi katonga elanyelo”?

¹⁷ Nkumekanga ka nɔrdɛ ekɔ lo nsukɛ nkumekanga ka sidɛ lo dui dimɔtshi di’ohomba, mbuta ate vɔ “wa[mb]okitsha ɛngɔ ka wɔnɔnyi katonga elanyelo.” (Dan. 11:31) “Ɛngɔ ka wɔnɔnyi” kɛsɔ ekɔ Organisation des Nations unies.

18. Lande na kelamɛ Organisation des Nations unies “ɛngɔ ka wɔnɔnyi”?

¹⁸ Organisation des Nations unies mbele “ɛngɔ ka wɔnɔnyi” nɛ dia vɔ sɛmaka dia vɔ wekɔ l’akoka wa nsala dui dimɔtshi diakoka paka Diolelo dia Nzambi nsala, mbuta ate mbela wɔladi l’andja w’otondo. Ndo prɔfɛsiya mbutaka dia ɛngɔ ka wɔnɔnyi kɛsɔ ‘kekɔ lo ntonga elanyelo’ nɛ dia Organisation des Nations unies ayolanya ɛtɛmwɛlɔ tshɛ wa kashi.​—Enda tablo “Nkumi ya dikanga hiende yalɔshana lo etena k’ekomelo.”

LANDE NA KAHOMBASO MBEYA ƆKƆNDƆ ƆNƐ?

19-20. a) Lande na kahombaso mbeya ɔkɔndɔ ɔnɛ? b) Dimbola diakɔna diayotokadimola lo sawo diayela?

¹⁹ Sho pombaka mbeya ɔkɔndɔ ɔnɛ nɛ dia vɔ mɛnyaka dia ntatɛ oma lo ɛnɔnyi wa 1870 polo l’etatelo ka ɛnɔnyi wa 1990, prɔfɛsiya ka Danyɛlɛ kendana la nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ kakakotshama. Diakɔ diele, sho koka monga la mbetawɔ dia etenyi kambotshikala ka prɔfɛsiya kɛnɛ kayokotshama ndo tɔ.

²⁰ Lo 1991, Union soviétique akahandjɔ. Ko ele nkumekanga ka nɔrdɛ ɛlɔ kɛnɛ? Sawo diayela diayokadimola lo dimbola sɔ.

1-2. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

TAYA la tolembetelo efula nshi nyɛ tɛɛnya dia tekɔ lo nsɛna l’ekomelo ka nshi y’ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ. Keema edja nto, Jehowa nde la Yeso Kristo wayolanya mandji tshɛ yalɔshana la Diolelo. Ntondo ka dui sɔ salema, nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ wayotetemala ndɔshana ndo ndɔsha ekambi wa Nzambi.

² Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola prɔfɛsiya kele lo Danyɛlɛ 11:40–12:1. Tayeya ele nkumekanga ka nɔrdɛ nshi nyɛ ndo tayɔsɛdingola lande na kakokaso ntokomɛ ekakatanu wa lo nshi yayaye l’eshikikelo tshɛ.

NKUMEKANGA K’OYOYO KA NƆRDƐ AMBƐNAMA

3-4. Ele nkumekanga ka nɔrdɛ ɛlɔ kɛnɛ? Lembetshiya.

³ L’ɔkɔngɔ wa Union soviétique mpandjɔ lo 1991, ekambi wa Nzambi wa l’ɛtshi ka nkɛtɛ ka woke kɛsɔ ‘wakayokimanyiyama yema,’ mbuta ate wakayonga la lotshungɔ l’etena kɛmɔtshi. (Dan. 11:34) Diakɔ diele, vɔ wakayonga l’akoka wa nsambisha dimɛna ndo kombeta edja, lofulo l’apandjudi wa lɛnɛ aki waa Kɔministɛ lakadɛ lo nunu nkama. Koko l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ɛmɔtshi, Russie la wedja wosukɛ wakayala nkumekanga ka nɔrdɛ. Oko wakatadiɛnyi lo sawo dietshi, dia lowandji lɔmɔtshi monga nkumekanga ka nɔrdɛ kana nkumekanga ka sidɛ, lɔ pombaka nsala akambo asato anɛ: 1) monga la shɛngiya mbala kakɔ ɔtɔi le ekambi wa Nzambi, 2) mɛnya oma l’etsha alɔ dia lɔ lekɔ otunyi wa Jehowa ndo w’ekambi ande, ndo 3) ndɔshana la nkumekanga kele okonyanya ande.

⁴ Tende lande na kakokaso mbuta ɔnɛ Russie la wedja wosukɛ mbele nkumekanga ka nɔrdɛ ɛlɔ kɛnɛ. 1) Wakalɔsha ekambi wa Nzambi etena kakawashimbe olimu w’esambishelo ndo wakahɛnyahɛnya nunu nkama di’anangɛso l’akadiyɛso wadjasɛ l’ahole walɔmbɔlawɔ. 2) Awui asɔ mɛnyaka dia vɔ wekɔ lo mpetsha Jehowa ndo ekambi ande. 3) Vɔ wakalɔshana la nkumekanga ka sidɛ, Angleterre la Amerikɛ mandji yoleki wolo lo andja w’otondo. Nyɛsɔ tende woho wakonge Russie la wedja wosukɛ nkumekanga ka nɔrdɛ.

NKUMEKANGA KA NƆRDƐ LA NKUMEKANGA KA SIDƐ WEKƆ LO NTETEMALA NDƆSHANA

5. Dia etena kakɔna katɛkɛta Danyɛlɛ 11:40-43, ndo kakɔna kasalema l’etena kakɔ?

⁵ Adia Danyɛlɛ 11:40-43. Etenyi ka prɔfɛsiya kɛnɛ toshaka kanyi ya etena k’ekomelo. Avɛsa anɛ ndekaka ntɛkɛta dia ɔlɔshanelo wa nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ. Oko wakate Danyɛlɛ, l’etena k’ekomelo, nkumekanga ka sidɛ ayɔlɔsha nkumekanga ka nɔrdɛ “la otshindjiyelo,” kana nde “ayɔkɔmana nseke la nde.”​—Dan. 11:40; nɔtɛ.

6. Naa tolembetelo tɛɛnya dia nkumi ya dikanga yakɔ hiende yekɔ lo tshindjiyana?

⁶ Nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ wekɔ lo ntetemala ndɔshana nɛ dia onto l’onto nangaka monga la lowandji loleki wolo l’andja w’otondo. Ɛnyɛlɔ, tɔsɛdingole kɛnɛ kakasalema l’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo etena kakatatɛ Union soviétique la wedja wakosukɛka nɔmbɔla ahole efula wa l’Erɔpɛ. Kɛnɛ kakasale nkumekanga ka nɔrdɛ akatshutshuya nkumekanga ka sidɛ dia nkenga osanga w’asɔlayi la wedja efula, vɔ mbelamɛka ɔnɛ OTAN. Nkumekanga ka nɔrdɛ ekɔ lo ntetemala ndɔshana la nkumekanga ka sidɛ lo nshisha falanga efula dia monga la dihomɔ dia ta dioleki wolo efula. Vɔ wakalɔshanaka nto lo nsukɛ onto l’onto atunyi w’osekande etena kakalɔmaka ata l’Afrikɛ, l’Aziya ndo l’Amérique latine. Lo ɛnɔnyi weke ka mbeta, Russie la wedja wosukɛ wakayala la wolo efula l’andja w’otondo. Vɔ wakalɔshana nto la nkumekanga ka sidɛ lo nkamba la waa ɔrdinatɛrɛ. Nkumi ya dikanga yakɔ yekɔ lo sɔngwanɛ dia vɔ wekɔ lo nkamba la dikongelo dia l’ɔrdinatɛrɛ l’oyango wa mbashishɛ falanga ndo mbalanyiyɛ lowandji. Ndo oko wakate Danyɛlɛ, nkumekanga ka nɔrdɛ ekɔ lo ntetemala ndɔshana l’ekambi wa Nzambi.​—Dan. 11:41.

NKUMEKANGA KA NƆRDƐ AMBƆTƆ LO “WODJA WA ƆLƐNGƐLƆ”

7. “Wodja wa Ɔlɛngɛlɔ” kɛdikɛdi na?

⁷ Danyɛlɛ 11:41 mbutaka dia nkumekanga ka nɔrdɛ ayɔtɔ lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ.” Wodja akɔna ɔsɔ? Lo nshi y’edjedja, Isariyɛlɛ akɔsamaka oko “wodja woleki dimɛna l’atei wa wedja tshɛ.” (Ɛzk. 20:6) Koko kɛnɛ kakaleke mbetɛ wodja ɔsɔ ohomba efula ele vɔ waki lɛnɛ aki anto wakatɛmɔlaka Jehowa. Oma ko Pɛntɛkɔsta 33 T.D., “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ” bu lo dihole dimɔtshi shikaa dia l’andja ɔnɛ, ndo ekɔ ngasɔ nɛ dia ekambi wa Jehowa wekɔ lo nkɛtɛ k’otondo. Koko, ɛlɔ kɛnɛ “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ” wekɔ paradiso ka lo nyuma ka ekambi wa Jehowa, mbidja ndo ɔtɛmwɛlɔ watɛmɔlawɔ Jehowa lo nsanganya ndo olimu w’esambishelo.

8. Ngande wakɔtɔ nkumekanga ka nɔrdɛ lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ”?

⁸ Lo nshi y’ekomelo, nkumekanga ka nɔrdɛ mbɔtɔka mbala efula lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ.” Ɛnyɛlɔ, etena kakayala Allemagne Nazi nkumekanga ka nɔrdɛ, djekoleko lo Ta dia hende dia andja w’otondo, nkumekanga kɛsɔ akɔtɔ lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ” lo mpɛnyahɛnya ndo ndjaka ekambi wa Nzambi. L’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo, etena kakayala Union soviétique nkumekanga ka nɔrdɛ, nde akɔtɔ lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ” lo mpɛnyahɛnya ekambi wa Nzambi ndo lo mbakonya dia ntakɔ ngelo yawɔ.

9. L’ɛnɔnyi weke ka mbeta, ngande wakɔtɔ Russie la wedja wosukɛ lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ”?

⁹ L’ɛnɔnyi weke ka mbeta, Russie la wedja wosukɛ wakɔtɔ ndo vɔ lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ.” Lo ngande? Lo 2017, nkumekanga ka nɔrdɛ ka nshi nyɛ kɛsɔ akashimbe olimu w’ekambi wa Jehowa ndo akadje anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi lo nkanu. Ndo nto, nde akashimbe ekanda aso, mbidja ndo Ekadimwelo k’andja w’oyoyo. Laadiko dia laasɔ, nde akatɔhɔtɔla filialɛ kaso kele la Russie ndo Mbalasa ya Diolelo la Mbalasa ya nsanganya ya weke. L’ɔkɔngɔ wa nsala awui asɔ, lo 2018 Olui-walɔmbɔla akate dia Russie la wedja wosukɛ mbele nkumekanga ka nɔrdɛ. Koko, etena kahɛnyahɛnyama ekambi wa Jehowa wolo, vɔ tonaka nsala dui tshɛ dia ndɔsha lowandji kana nyanga dia litshikitanya kaanga etena kaahɛnyahɛnyalɔ. Koko, vɔ ndjelaka dako dia lo Bible diata dia nɔmbaka dikambo dia “wanɛ tshɛ wele lo ahole wa la diko,” djekoleko etena kɔsawɔ tɛdikɔ takoka monga la shɛngiya lo lotshungɔ la ntɛmɔla.​—1 Tim. 2:1, 2.

ONDE NKUMEKANGA KA NƆRDƐ AYƆLƐNDJA NKUMEKANGA KA SIDƐ?

10. Onde nkumekanga ka nɔrdɛ ayɔlɛndja nkumekanga ka sidɛ? Lembetshiya.

¹⁰ Prɔfɛsiya kele lo Danyɛlɛ 11:40-45 ndekaka ntɛkɛta dikambo dia nkumekangaka ka nɔrdɛ. Onde dui sɔ nembetshiyaka dia nde ayɔlɛndja nkumekanga ka sidɛ? Ndooko. Nkumekanga ka sidɛ ayotetemala monga la “lɔsɛnɔ” etena kayolanya Jehowa nde la Yeso mandji tshɛ y’ana w’anto lo ta dia Aramangɛdɔna. (Ɛny. 19:20) Lande na kakokaso monga l’eshikikelo ka ngasɔ? Nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kɛɛnya prɔfɛsiya yele lo Danyɛlɛ la Ɛnyɛlɔ.

11. Kakɔna kalembetshiya Danyɛlɛ 2:43-45? (Enda osato wele lo lohoso.)

¹¹ Adia Danyɛlɛ 2:43-45. Omvutshi Danyɛlɛ tɛkɛtaka dia mandji efula y’ana w’anto yakonge la shɛngiya le ekambi wa Nzambi. Yɔ nembetshiyamaka oko tenyi diotshikitanyi dia lohingu la woke la lowolo. Lowandji l’ana w’anto l’ekomelo la l’atei wa mandji yakatɛkɛta Danyɛlɛ lekɔ didjidji dia akaka wa lohingu wokengami la lowolo sanganyema la diwomba. Akaka wekɔ didjidji dia Angleterre la Amerikɛ mandji yoleki wolo lo andja w’otondo. Prɔfɛsiya kɛsɔ mɛnyaka dia Angleterre la Amerikɛ mandji yoleki wolo lo andja w’otondo yayotetemala mbolɛ polo lam’ayɔlɔsha ndo wayolanya Diolelo dia Nzambi mandji y’ana w’anto.

12. Ele didjidji dia ɔtɛ w’esambele wa nyama ka ngala, ndo lande na kele dui sɔ ohomba?

¹² Ɔpɔstɔlɔ Joani nde lawɔ akatɛkɛta dikambo dia mandji efula yakolɛ andja w’otondo yakonge la shɛngiya le ekambi wa Jehowa. Lo prɔfɛsiya ka Joani, mandji shɔ yekɔ didjidji dia nyama ka ngala k’ɛtɛ esambele. Ɔtɛ w’esambele wa nyama ka ngala kɛsɔ wekɔ didjidji dia Angleterre la Amerikɛ mandji yoleki wolo lo andja w’otondo. Dui sɔ diekɔ ohomba nɛ dia nyama kakɔ bu l’ɛtɛ ekina nto. Ɔtɛ w’esambele wa nyama kɛsɔ wayotetemala mbolɛ etena kayolanya Kristo la alembe ande wa l’olongo ɔtɛ akɔ la tenyi dia demba dikina.b​—Ɛny. 13:1, 2; 17:13, 14.

KAKƆNA KAYANGA NSALA NKUMEKANGA KA NƆRDƐ KEEMA EDJA?

13-14. Ele “Ngɔngɔ ka lo wodja wa Mangɔngɔ,” ndo kakɔna kakoka mbokonya dia ndɔsha ekambi wa Nzambi?

¹³ Prɔfɛsiya kɛmɔtshi kakafunde Ɛzɛkiyɛlɛ mbishaka kanyi lo kɛnɛ kakoka salema lo nshi y’ekomelo ka nkumekanga ka nɔrdɛ ndo nkumekanga ka sidɛ. Mɛnamaka dia prɔfɛsiya yele lo Ɛzɛkiyɛlɛ 38:10-23; Danyɛlɛ 2:43-45; 11:44–12:1; ndo Ɛnyɛlɔ 16:13-16, 21 yekɔ lo ntɛkɛta dikambo dia etena ndo akambo akɔ waamɛ, naka ngasɔ mbediɔ, kete kɛsɔ mbakokaso nongamɛ ɔnɛ kayosalema.

¹⁴ Etena kɛmɔtshi l’ɔkɔngɔ wa mfɔnu ka woke ntatɛ, “nkumi ya dikanga ya lo nkɛtɛ k’otondo” wayokenga osanga wa wedja. (Ɛny. 16:13, 14; 19:19) Osanga wa wedja ɔsɔ mbele kɛnɛ kelɛ Afundelo ɔnɛ “Ngɔngɔ ka lo wodja wa Mangɔngɔ.” (Ɛzk. 38:2) Osanga wa wedja ɔsɔ wayɔlɔsha ekambi wa Nzambi tshɛ ndo wayoyanga dia mbashila oshiki. Kakɔna kayokonya dia ta sɔ monga? Lo ntɛkɛta dikambo dia etena kɛsɔ, ɔpɔstɔlɔ Joani akɛnyi lɔpɛpɛ la wolo la mvula ka mbɔkɔ ya weke yakɔmɔla atunyi wa Nzambi. Lɔpɛpɛ la mvula ka mbɔkɔ lɔsɔ koka monga didjidji dia losango la wolo la kilombo layewoya ekambi wa Jehowa. Mbeyaka monga ko losango lɔsɔ mbayokonya Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ dia ndɔsha ekambi wa Nzambi la oyango wa mbashila oshiki oma la nkɛtɛ.​—Ɛny. 16:21.

15-16. a) Ondo dia dikambo diakɔna diatɛkɛta Danyɛlɛ 11:44, 45? b) Kakɔna kayokomɛ nkumekanga ka nɔrdɛ la wedja ekina wakenga Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ?

¹⁵ Losango la wolo lɔsɔ ndo ta di’ekomelo diayɔlɔsha atunyi wa Nzambi koka monga akambo akɔ waamɛ watɛkɛtama lo Danyɛlɛ 11:44, 45. (Adia.) Lɛkɔ, Danyɛlɛ mbutaka dia “nkumu y’oma lo ɛstɛ ndo y’oma lo nɔrdɛ” yayohandjola nkumekanga ka nɔrdɛ wɔɔngɔ, ko nde ayotomba la “nkɛlɛ k’efula.” Nkumekanga ka nɔrdɛ ayoyanga “dia tolanya anto efula.” Mɛnamaka dia “anto efula” asɔ mendanaka la ekambi wa Jehowa.c Ondo lanɛ Danyɛlɛ ekɔ lo ntɛkɛta dikambo dia ta di’ekomelo diayɔlɔshama ekambi wa Nzambi.

¹⁶ Ta diayɔlɔsha nkumekanga ka nɔrdɛ sɔ, kaamɛ la mandji nkina ya l’andja ɔnɛ mbayotsha Kanga-Wolo-Tshɛ nkɛlɛ k’efula ndo dui sɔ mbayokonya dia ta dia Aramangɛdɔna ntatɛ. (Ɛny. 16:14, 16) L’etena kɛsɔ, nkumekanga ka nɔrdɛ la wedja ekina wakenga Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ wayolanyema ndo “ndooko onto layowokimanyiya.”​—Dan. 11:45.

17. Ele Mikayɛlɛ “owandji wa woke” wɔtɛkɛtami lo Danyɛlɛ 12:1, ndo kakɔna kasalande?

¹⁷ Divɛsa dikina dia lo ɔkɔndɔ wa Danyɛlɛ mbutaka awui efula wendana la woho wayokomɛ nkumekanga ka nɔrdɛ la wanɛ wosukɛ ndo woho wayotoshimbamɛ. (Adia Danyɛlɛ 12:1.) Divɛsa sɔ alembetshiyadiɔ? Mikayɛlɛ ekɔ lokombo lokina laki Yeso Kristo lele Nkumekanga kaso kolɛ. Nde ‘akemala lo wahɔ’ w’ekambi wa Nzambi oma ko 1914 etena kakashikikɛma Diolelo diande l’olongo. Keema edja, nde ‘ayemala,’ mbuta ate ayolanya atunyi ande lo ta dia Aramangɛdɔna. Ta sɔ mbayoyala dikambo di’ekomelo dielɛ Danyɛlɛ ɔnɛ “etena ka sui” koleki wolo l’ɔkɔndɔ w’anto. Prɔfɛsiya ka Joani kele lo Ɛnyɛlɔ mendanaka la etena kayokonya lo ta sɔ, etena kakɔ mbelamɛka “mfɔnu ka woke.”​—Ɛny. 6:2; 7:14.

ONDE LOKOMBO LAYƐ “[LAYO]FUNDAMA LO DIBUKU”?

18. Lande na kakokaso ntokomɛ nshi yayaye l’eshikikelo?

¹⁸ Sho koka ntokomɛ nshi yayaye l’eshikikelo tshɛ nɛ dia Danyɛlɛ la Joani shikikɛka dia wanɛ wakambɛ Jehowa nde la Yeso wayohandɔ l’etena ka mfɔnu ka woke kɛsɔ. Danyɛlɛ mbutaka dia wanɛ wayohandɔ ele wanɛ wele nkombo yawɔ “mfundama lo dibuku.” (Dan. 12:1) Akokaso nsala dia nkombo yaso fundama lo dibuku sɔ? Sho pombaka mɛnya hwe dia tekɔ la mbetawɔ le Yeso Ɔna Ɔkɔkɔ wa Nzambi. (Jni. 1:29) Sho pombaka batizama oko djembetelo ya ndjakimɔ kaso le Nzambi. (1 Pe. 3:21) Ndo sho pombaka mɛnya dia tekɔ lo nsukɛ Diolelo dia Nzambi lo nsala kɛnɛ kakokaso nsala dia nkimanyiya anto akina dia vɔ mbeka akambo wendana la Jehowa.

19. Ahombaso nsala oma ko kakianɛ, ndo lande na?

¹⁹ Ɔnɛ mbele etena kahombaso nkeketsha wɛkamu aso le Jehowa ndo okongamelo w’ekambi ande wa kɔlamelo. Ɔnɛ mbele etena ka nsukɛ Diolelo dia Nzambi. Naka sho nsala ngasɔ, kete tayoshimbamɛ etena kayolanya Diolelo dia Nzambi nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ.

Prɔfɛsiya mɔtshi yɔtɛkɛtami lo tablo kɛnɛ nembetshiyaka awui wakasalema l’etena kakɔ kaamɛ. Vɔ mɛnyaka lo toho efula ɔnɛ tekɔ lo nsɛna lo “etena k’ekomelo.”​—Dan. 12:4.

• 

  

  Afundelo: Ɛny. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12

  Prɔfɛsiya: “Nyama ka ngala” kakalɔmbɔla anto wa la nkɛtɛ l’edja k’ɛnɔnyi nunu. L’etena k’ekomelo, ɔtɛ ande w’esambele wakahomɔ. L’ɔkɔngɔ diko, ɔtɛ ɔsɔ wakakɔnɔ ndo “anto tshɛ wa la nkɛtɛ” wakayele nyama kakɔ. Satana akakambe la nyama kɛsɔ dia “tɔlɔsha atshikadi.”

  Okotshamelo: L’ɔkɔngɔ wa Mvula k’elola, mandji y’ana w’anto yakatombe yakalɔshana la Jehowa. Ntambe efula l’ɔkɔngɔ, lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo, diolelo dia Grande-Bretagne diakakite tatala. Diɔ diakayonga nto la wolo etena kakadiakambe kaamɛ la États-Unis. Djekoleko l’etena k’ekomelo kɛnɛ, Satana ekɔ lo nkamba la dikongɛ diande dia pɔlitikɛ di’otondo dia ndɔsha ekambi wa Nzambi.

• 

  Afundelo: Dan. 11:25-45

  Prɔfɛsiya: Ɔlɔshanelo lam’asa nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ l’etena k’ekomelo.

  Okotshamelo: Allemagne akalɔsha Angleterre la Amerikɛ. Lo 1945 Union soviétique la wedja wosukɛ wakonge nkumekanga ka nɔrdɛ. Lo 1991, Union soviétique akakite tatala, ndo oma laasɔ Russie la wedja wosukɛ wakonge nkumekanga ka nɔrdɛ.

• 

  Afundelo: Isa. 61:1; Mal. 3:1; Luka 4:18

  Prɔfɛsiya: Jehowa ambotoma “dikɛndji” diande dia “[ndj]ɛdia mboka” la ntondo ka Diolelo dia Mɛsiya shikikɛma. Dikɛndji sɔ akatatɛ “mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ le akanga wa memakana.”

  Okotshamelo: Ntatɛ l’ɛnɔnyi wa 1870, C. T. Russell la asekande wakakambe l’ohetoheto dia nembetshiya akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. L’ɛnɔnyi wa 1880, vɔ wakatatɛ ndeka mɛnya di’ekambi wa Nzambi pombaka nsambisha. Vɔ wakatondja asawo, ɛnyɛlɔ “Toyange esambisha 1 000” ndo “Nyambokitama esɔ dia sambisha.”

• 

  Afundelo: Mat. 13:24-30, 36-43

  Prɔfɛsiya: Otunyi akonɛ nkangaka l’ekambɔ k’eponga, ndo yɔ yakole ko yakafɛ eponga polo l’etena ka dinela; oma laasɔ wakakakitola eponga la nkangaka.

  Okotshamelo: Ntatɛ l’ɛnɔnyi wa 1800, Akristo wa mɛtɛ wakatatɛ tshikitanyema l’Akristo wa kashi. L’etena k’ekomelo, Akristo wa mɛtɛ wambotshumana ndo wambokakitɔna l’Akristo wa kashi.

• 

  Afundelo: Dan. 2:31-33, 41-43

  Prɔfɛsiya: Akaka wa lowolo ndo diwomba wekɔ wa lohingu lakasalema la diangɔ diotshikitanyi.

  Okotshamelo: Diwomba diekɔ didjidji di’anto walɔmbɔma oma le Angleterre la Amerikɛ, koko vɔ mbatɔmbɔkwɛka. Anto asɔ mbidjɛka mandji shɔ wekamu dia nkamba la wolo awɔ wele oko lowolo tshɛ lo tshɛ.

• 

  

  Afundelo: Mat. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20

  Prɔfɛsiya: “Eponga” wambotshumanyema “lo luudu . . . la eombelo” ndo “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ” ambɔsɔnama laadiko “di’anto wa lo luudu.” Esambishelo ka “lokumu l’ɔlɔlɔ . . . la Diolelo” kambodiangana lo “nkɛtɛ k’otondo.”

  Okotshamelo: Lo 1919 ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo akasɔnama dia nɔmbɔla ekambi wa Nzambi. Ntatɛ oma l’etena kɛsɔ, Ambeki wa Bible wakatatɛ nsambisha efula. Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo nsambisha lo wedja ndekana 200 ndo wambotondja ekanda walembetshiya Bible lo ɛtɛkɛta ndekana 1 000.

• 

  Afundelo: Dan. 12:11; Ɛny. 13:11, 14, 15

  Prɔfɛsiya: Nyama ka ngala kele la nseke hiende kayotɛ anto wa la nkɛtɛ dia nsala “efanelo ka nyama . . . ka ngala” ndo mbisha “efanelo ka nyama ka ngala lomu.”

  Okotshamelo: Angleterre la Amerikɛ wakatatɛ nkenga Société des Nations. Tshunda sɔ diakasukamɛ oma le wedja ekina. L’ekomelo, nkumekanga ka nɔrdɛ akayɔtɔ lo tshunda sɔ, koko paka oma lo 1926 polo lo 1933. Oko waki Société des Nations, wekɔ lo mbisha Nations unies (UN) lotombo lahombawɔ mbisha paka Diolelo dia Nzambi.

• 

  

  Afundelo: Dan. 8:23, 24

  Prɔfɛsiya: Nkumekanga kɛnama dia nde ekɔ djawudi “ayolanya lo yɛdikɔ y’efula.”

  Okotshamelo: Angleterre la Amerikɛ wambodiaka anto ndo wambolanya diangɔ efula. Ɛnyɛlɔ, lo Ta dia hende di’andja w’otondo États-Unis akalanya diangɔ efula lo yoho yahatasalemaka lo ndjela ɔkɔndɔ etena kakandakande wodja ɔmɔtshi waki otunyi ande bɔmbɛ atɔmikɛ hiende.

• 

  Afundelo: Dan. 11:31; Ɛny. 17:3, 7-11

  Prɔfɛsiya: Nyama “ka beela” kele la nseke dikumi kayotomba oma lo difuku diaha l’ekomelo ndo tɔ kekɔ nkumekanga k’enanɛi. Dibuku dia Danyɛlɛ mɛnyaka dia nkumekanga kɛsɔ ekɔ “ɛngɔ ka wɔnɔnyi katonga elanyelo.”

  Okotshamelo: Société des Nations kakakite tatala lo Ta dia hende di’andja w’otondo. L’ɔkɔngɔ wa ta sɔ, Nations unies ‘akakitshama.’ Oko waki Société des Nations, wekɔ lo mbisha Nations unies lotombo lahombawɔ mbisha Diolelo dia Nzambi. Nations unies ayɔlɔsha ɛtɛmwɛlɔ.

• 

  

  Afundelo: 1 Tɛs. 5:3; Ɛny. 17:16

  Prɔfɛsiya: Wedja wayosha diewoyelo dia “wɔladi ndo lotui tshitshi,” ndo “nseke 10” la “nyama ka ngala” wayɔlɔsha “womoto la numba” ndo wayowolanya. Oma laasɔ, wedja wayolanyema.

  Okotshamelo: Wedja koka mfuna dia wambodja wɔladi ndo lotui tshitshi. Oma laasɔ, wedja wasukɛ Nations unies wayolanya atshunda w’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. Ɔsɔ mbayonga etatelo ka mfɔnu ka woke. Mfɔnu kɛsɔ kayokomɛ etena kayolanyema dikongɛ di’otondo dia l’andja ɔnɛ lo Aramangɛdɔna.

• 

  Afundelo: Ɛzk. 38:11, 14-17; Mat. 24:31

  Prɔfɛsiya: Ngɔngɔ ayɔtwɛ wodja w’ekambi wa Nzambi. Oma laasɔ, andjelo wayotshumanya “asɔnami.”

  Okotshamelo: Nkumekanga ka nɔrdɛ kaamɛ la mandji kina ya l’andja ɔnɛ wayɔlɔsha ekambi wa Nzambi. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’etatelo ka ta sɔ, atshikadi w’akitami wayotshumanyema l’olongo.

• 

  Afundelo: Ɛzk. 38:18-23; Dan. 2:34, 35, 44, 45; Ɛny. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20

  Prɔfɛsiya: ‘Ɔnɛ lahemi’ lo “mfalasa ka wɛma” ayoshidiya “ɔlɛndjɛlɔ ande” lo ndanya Ngɔngɔ la alembe ande. “Nyama ka ngala” “[ayo]kashema lo oduwa wa dja,” ndo lohingu la woke layɔtɛtshatɛtshama.

  Okotshamelo: Yeso, Nkumekanga kolɛ lo Diolelo dia Nzambi, ayokokɛ ekambi wa Nzambi. Kaamɛ l’anto 144 000 wayolɛ la nde ndo alembe ande w’andjelo, nde ayolanya osanga wa wedja, mbita ate dikongɛ di’otondo dia pɔlitikɛ dia Satana.