21. Ngande wakɛnya ɔpɔstɔlɔ Paulo nde la Petero ohomba wa wolo w’oma le Nzambi?

²¹ Kânga mbeso wɔdu, Jehowa ayotokeketsha dia sala lolango lande naka sho ndjaɛkɛ le nde dia nde tokimanyiya. Lo mbeya ohomba w’ekimanyielo kɛsɔ, Petero akafunde ate: “Naka untu atutaka diui, ati uku atandi aui wa [Nzambi]; naka untu atukambelaka akina ulimu, atshi la wulu watuwushaka [Nzambi].” (1 Petero 4:11) Ndo Paulo akɛnya woho wakandayaɛkɛka lo wolo washa Nzambi lam’akandate ate: “Okone dimi latongenangenaka lu wodu, lu tengo, lu ehumba, lu asui, lu lokonyo, dia dikambu dia Kristu; ne dia lam’emi wodu kemi la wulu.” (2 Koreto 12:10) Nyɛsɔ tonge la mbetawɔ ka ngasɔ ndo totombole Jehowa Nkum’Olongo, ɔnɛ lasha wanɛ wambɔkɔmɔ wolo.​—Isaya 12:2.

Onde wɛ nangaka waohwelo waki Jehowa efula?

‘Anima ami wakakitanyiya waohwelo wakiyɛ, ndo dimi mbalangaka efula.’​—OSAMBU 119:167.

1. Lende alekawɔ tovusolɛ waohwelo waki Jehowa na?

JEHOWA nangaka di’ekambi ande monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ, sho pombaka kɛndakɛnda l’ɛlɛmbɛ waki Nzambi ndo sɛdingola wadjango wakinde. Diɔ diakɔ diatoholande akambo dia sho mbeya kɛndakɛnda l’ɛlɛmbɛ la wadjango ande. Afundelo tɛkɛtaka mbala efula dia waohwelo asɔ, djekoleko l’Osambu wa 119, wele ondo wakafundama oma le Hezekiya Nkumekanga ka dikɛnda ka la Juda. Osambu ɔsɔ wa dimɛna efula tatɛka l’ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Wane wusimbwi lu mbuka yawo weli la otshoko, ee, wane watokendakendaka lu elembe wa [Jehowa]. Wane watulamaka [“waohwelo ande,” NW] weli la otshoko; waku watûyangaka l’utema otoi.”​—Osambu 119:1, 2.

2. Ngande watosha waohwelo waki Nzambi ɔngɛnɔngɛnɔ na?

² Sho ‘kɛndakɛndaka l’ɛlɛmbɛ waki Jehowa’ lo kondja ewo k’oshika k’Ɔtɛkɛta ande ndo lo kamba latɔ lo lɔsɛnɔ laso. Koko lam’ele sho kema kokele, tekɔ l’ohomba wa waohwelo. Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimɔmi ɔnɛ “waohwelo” mɛnyaka dia Nzambi toholaka ɛlɛmbɛ ande, wadjango ande, ndo ɛtɛkɛta ande lo wɛɔngɔ aso. (Mateu 10:18-20) Tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, naka tayotetemala ndjela waohwelo asɔ, nɛ dia vɔ tokimanyiyaka dia mbewɔ awui wakoka todja mindo lo nyuma ko ndjotela mpokoso ndo asui.

Tokukute waohwelo waki Jehowa

3. Lo ndjela Osambu 119:60, 61, mbetawɔ kakɔna kele laso?

³ Waohwelo waki Nzambi waki ohomba efula le omembi w’esambo, ɔnɛ lakembe ate: “Dimi lakasamanya, kuntshimbatshimba, dia nama elembe aye. Ekodi w’antu a kolo wambunyinga, keli haluhela elembe aye.” (Osambu 119:60, 61) Waohwelo waki Jehowa tokimanyiyaka dia mbikikɛ asui nɛ dia tekɔ la mbetawɔ shate Shɛso lele l’olongo kokaka pembola ɛkɔdi watamba atunyi wakiso. L’etena kakandashikikɛ, nde totshungolaka oma lo wekamu wa ngasɔ woho wa sho mbeya tetemala l’olimu w’esambishelo ka Diolelo.​—Mako 13:10.

4. Ngande wahombaso mbɔsa waohwelo waki Nzambi?

⁴ Mbala efula, Jehowa tongolaka l’ekimanyielo ka waohwelo wakinde. Tɔngɛnangɛnake mbala tshɛ engwelo ka ngasɔ, l’ɛnyɛlɔ k’omembi w’esambo. Nde akalɔmbɛ Nzambi ate: “[Waohwelo] aye watongenyangenyaka . . . Diako mbatumulangaka [waohwelo] aye.” (Osambu 119:24, 119) Sho tekɔ la waohwelo waki Nzambi efula oleki wanɛ waki l’omembi w’esambo. Nkama y’avɛsa wa l’Afundelo w’ase Hɛbɛru yatanema l’Afundelo w’ase Ngirika hatohola tsho wetshelo waki Jehowa otsha le ekambi ande waki l’ɛse k’Ɛlɛmbɛ, koko ndo asangwelo ande wendana l’etshumanelo k’Akristo. Lam’ɛna Nzambi ɔlɔlɔ tohola akambo wendana l’ɛlɛmbɛ ande, sho ngɛnangɛnaka ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ. Ndo lo ‘kokutɛ waohwelo waki Jehowa,’ sho mbewɔka akambo wa kɔlɔ wahangɛnyangɛnya Otungi aso ndo watoshishɛ ɔngɛnɔngɛnɔ aso.​—Osambu 119:31.

5. Ngande wakokaso koma lo nanga waohwelo waki Jehowa lo yoho y’efula na?

⁵ Polo lo yɛdikɔ yakɔna yahombaso nanga waohwelo waki Jehowa na? Omembi w’esambo akembe ate: ‘Anima ami watolamaka waohwelo ayɛ, ndo dimi latâlangaka efula.’ (Osambu 119:167) Tayoyokoma lo nanga waohwelo waki Jehowa efula naka sho mbaɔsaka oko alako woye oma le Ombutshi watokanɛ dimɛna ndo naka sho mbaetawɔ. (1 Petero 5:6, 7) Tekɔ l’ohomba wa waohwelo ande, ndo ngandji kawaokaso kayohama lam’ɛnaso wahɔ wakondjaso oma lɔkɔ.

Tekɔ mɛtɛ l’ohomba wa waohwelo waki Nzambi

6. Naa ɔkɔkɔ ɔmɔtshi weso l’ohomba wa waohwelo waki Jehowa, ndo kakɔna kayotokimanyiya dia mbaohɔka?

⁶ Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi weso l’ohomba wa waohwelo waki Nzambi ele sho hatɔkɔhɛ la mbohɛ. Dibuku dimɔtshi dielɛwɔ (The World Book Encyclopedia) mbutaka ɔnɛ: “Lam’atete nshi, mbataleke anto monga la doha. . . . Ondo ambokokomɛka dia mbohɛ lokombo lɔmɔtshi kana dikambo dimɔtshi diaki k’ɛlɔmɔ wakiyɛ wonya tshɛ. . . . Woho wa doha dia ngasɔ, diaya mbala efula, mbelamɛka ɔnɛ dionga dia yohohɛ. Waa nomb’ewo diɛdikaka la tshelo ya pemba nyanga ɛngɔ kɛmɔtshi kahakitshami lo dihole shikaa lo luudu lele diangɔ tshɛ efutafuta. . . . Yoho ya dimɛna yaha mbohɛ dikambo ele dieka dimɛna polo ndo etena kɛnayɛ dia wɛ ambodilembetɛ dimɛna dimɛna.” Wekelo w’etete ndo wa mbala la mbala ayotokimanyiya dia mbohɔka waohwelo waki Nzambi ndo mbakitanyiya dikambo di’ɔlɔlɔ aso hita.

7. Bonde kambotoleka monga l’ohomba wa waohwelo waki Nzambi nshi nyɛ oleki nshi ya ntondo na?

⁷ Nshi nyɛ mambotoleka monga l’ohomba wa waohwelo waki Jehowa oleki nshi yakete nɛ dia awui wa kɔlɔ wambokoma lo yɛdikɔ yaheyama ndo nembetshiya. Naka sho mbidja yimba lo waohwelo waki Nzambi, kete tayokondja shɛnɔdi yele laso ohomba dia mbewɔ mboka ya kɔlɔ ya l’andja ɔnɛ. Omembi w’esambo akate ate: “Dimi lambuleka embetsha ami tshe yimba, ne dia [“dimi ndjakiyanyaka dikambo dia waohwelo wakiyɛ,” NW]. Dimi lambuleka esumbi mana akambu fundu, ne dia adjangu aye weko yimba yami. Dimi latushimbaka ekulu ami uma lu mbuka tshe ya kolo, dia dimi nama aui aye.” (Osambu 119:99-101) Naka sho kitanyiya waohwelo waki Nzambi, kete ‘hatotɔtɔ lo mboka tshɛ ka kɔlɔ’ ndo tayewɔ dia ndjala oko nyemba y’anto, wanɛ wele “tukanyi tawo tambuyala udjima lu ewu kawo. Vo wakangana uma lu lumu la [Nzambi], ne dia tunginyanginya tawo.”​—Efeso 4:17-19.

8. Ngande wakokaso tondoya ehemba wendana la mbetawɔ kaso dimɛna dimɛna na?

⁸ Tekɔ nto l’ohomba wa waohwelo waki Nzambi nɛ dia vɔ tokeketshaka dia mbikikɛ efula k’ehemba kahomana laso l’‘etena k’ekomelo’ kɛnɛ. (Danyele 12:4) Waohwelo asɔ mbatokimanyiya di’aha sho monga ‘anto woka dui ko mbohɛ.’ (Jakoba 1:25) Koko wekelo w’Afundelo w’etete w’onto ndamɛ ndo wa l’etshumanelo l’ekimanyielo k’ekanda watondja ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ wayotokimanyiya dia tondoya ehemba wahomana la mbetawɔ kaso. (Mateu 24:45-47) Tɛdikɔ ta lo nyuma ta woho ɔsɔ tokimanyiyaka dia mbeya kɛnɛ kahombaso sala dia ngɛnyangɛnya Jehowa lam’atanemaso l’atei w’ekakatanu.

Ohomba wa nsanganya yakiso

9. Waa na wele ‘apami wele oko weshasha’ ndo ngande wakimanyiyawɔ anyawɔ ambetawudi?

⁹ Ehomba aso wendana la waohwelo waki Nzambi kotshamaka lo yɛdikɔ mɔtshi lo nsanganya y’Akristo, lɛnɛ alongolaso wetshelo oma le anangɛso wakasɔnama. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate “lam’aka[mbela Yeso] utsha l’ulungu, ndi akatole ului fumbi, akasha [“apami wele oko weshasha,” NW].” Paulo akafunde nto ate: “[Kristo] akasha amotshi dia ndjala atumami; amotshi amvutshi; amotshi amembi wa lukumu l’ololo; amotshi esambisha la embetsha. Ne dia nduwanya ekilami, dia mpika dimba dia Kristu.” (Efeso 4:8, 11, 12) Sho kokaka monga la lowando efula lo woho ɔnɛ wele ‘apami asɔ wele oko weshasha,’ mbut’ate dikumanyi diakasɔnama, wekɔ lo kotola yambalo yaso lo waohwelo waki Jehowa lam’asanganaso kamɛ dia mbɔtɛmɔla!

10. Dikambo diakɔna diakawɔ epole ɔsɛkɛ lo Heberu 10:24, 25?

¹⁰ Lowando lele laso l’ɛlɔngɔswɛlɔ waki Nzambi layototshutshuya dia mbɔtɔka lo nsanganya yaso tshanu yasalema l’etshumanelo lomingu tshɛ. Paulo akake epole ɔsɛkɛ l’ohomba wa sho sanganaka mbala la mbala. Nde akafunde ate: “Tukananeli untu l’untu dia ntomboshana lu ngandji la lu elimu w’ololo. Tatukimoki nsangana kame, uku eli etshelu k’amotshi, keli tukikitshanyaki. Tuleki ntsha okone, ne dia nyambena nyati: Lushi lako laya suki.”​—Heberu 10:24, 25.

11. Wahɔ akɔna wakondjaso oma l’oseka losanganya laso tshɛ la lomingu la lomingu?

¹¹ Onde wɛ ngɛnangɛnaka kɛnɛ katosalɛ nsanganya yaso? Wekelo wa Tshoto y’Etangelo wa lomingu la lomingu keketshaka mbetawɔ kaso, tokimanyiyaka dia kitanyiya waohwelo waki Jehowa, ndo tokeketshaka dia ndɔshana la ‘yimba ya l’andja ɔnɛ.’ (1 Koreto 2:12; Etsha 15:31) Lo Losanganya la lo Sɛkɛ, atɛkɛtshi mbishaka wetshelo w’oma l’Ɔtɛkɛta waki Nzambi, mbidja ndo waohwelo wa Jehowa la ‘ɛtɛkɛta wa lɔsɛnɔ’ waki Yeso. (Joani 6:68; 7:46; Mateu 5:1–7:29) Akoka aso wa ndakanya ndowanyemaka lo Kalasa k’Olimu wa Teokrasi. Losanganya l’Olimu tokimanyiyaka dia sho mbeya woho wa sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lo luudu la luudu, dia sala waendelo w’eyoyo, wa mbeka l’anto Bible, ndo lo toho tokina t’olimu wakiso. Djui ya tshitshɛ ya Wekelo wa Dibuku wa l’Etshumanelo toshaka diaaso dia woke dia sho kɛnɛmɔla awui anɛ wendana mbala efula la waohwelo waki Nzambi.

12, 13. Ngande wakɛnya ekambi waki Nzambi wa lo wodja ɔmɔtshi w’Asie dia vɔ ngɛnangɛnaka nsanganya y’Akristo?

¹² Wɔtwɛlɔ wa lo nsanganya ya l’etshumanelo mbala la mbala toholaka wadjango waki Nzambi ndo tokimanyiyaka dia sho tshikala nge lo nyuma lo nshi y’ata, lam’eso l’atei w’ekakatanu wendana l’ekondjelo, kana l’ehemba ekina wendana la mbetawɔ kaso. Anangɛso amɔtshi 70 wa lo wodja ɔmɔtshi w’Asie wanɛ wakawatakoya ngelo yawɔ ndo wakalawɔ lo ngamba kɛmɔtshi wakɛnya ohomba w’efula wele la nsanganya. Dia mɛnya woho wakawayashikikɛ dia tetemala sanganaka kamɛ mbala la mbala, vɔ wakakawola oya l’osomba awɔ wakahandjɔ vwa la ta, dia ndjɛmba diangɔ diakatshikala lo Mbalasa ka Diolelo dia vɔ tokika l’atei w’okonda lɛnɛ akiwɔ.

¹³ L’ɔkɔngɔ wa vɔ diɛnɛ ɛnɔnyi efula la ta l’ɛtshi kekina ka wodja akɔ wamɛ ɔsɔ, ekambi waki Jehowa wekɔ lo tetemala mbokambɛ l’ohetoheto. Wakambola ekumanyi kɛmɔtshi ka lɛtshi kɛsɔ ka nkɛtɛ ɔnɛ: “Kakɔna kakaleke nyokimanyiya lam’akanyasale di’anangɛso monga paka lo dihole diamɛ na?” Nde akakadimola ate: “Ɛnɔnyi 19 w’etondo, ndoko lushi lakatahandja losanganya. Mbala mɔtshi, l’ɔtɛ wa waa bɔmbɛ yakatetshiyaka kana ekakatanu ekina, anangɛso amɔtshi kokokaka koma lo dihole dia losanganya, koko ndoko lushi la sho mbetsha aha la mbɔtɔ losanganya.” Anangɛso ndo akadiyɛso wa ngandji asɔ mɛnaka mɛtɛ ohomba ‘waha tshika sangana kâmɛ.’

14. Naa wetshelo wakondjaso oma lo mbekelo kaki l’osombe wa womoto wakawelɛka Ana?

¹⁴ Ana, wadi aki odo ɔmɔtshi l’ɛnɔnyi 84 “kumumoka lu etemwelo.” Omalɔkɔ, mbakinde la diɛsɛ dia mɛna Yeso lam’akawaye la nde lo tɛmpɛlɔ yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’eotwelo kande. (Luka 2:36-38) Onde wɛ ambɔsa yɛdikɔ yaha pandjaka nsanganya? Onde wɛ salaka tshɛ dia mbɔtɔka l’oseka etenyi tshɛ ka nsanganya yaso oyadi ya totshitshɛ kana ya weke? Wetshelo wa dimɛna efula wa lo nyuma walongolaso lo nsanganya shɔ tɛnyaka hwe nganɛ wakokɛ Shɛso lele l’olongo ekambi ande. (Isaya 40:11) Waaso asɔ toshaka nto ɔngɛnɔngɛnɔ, ndo wongelo aso lo nsanganya shɔ mɛnyaka nganɛ wangɛnangɛnaso waohwelo waki Jehowa.​—Nehemiya 8:5-8, 12.

Waohwelo waki Jehowa tokakitolaka l’andja ɔnɛ

15, 16. Ngande wakoka ɔsɛdingwelo w’awui watohola Jehowa monga la shɛngiya lo lɔkɛwɔ laso?

¹⁵ Ɔsɛdingwelo wa waohwelo waki Nzambi tokimanyiyaka dia ndjanganya l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ. Oko ɛnyɛlɔ, kitanyiya waohwelo waki Nzambi tokokɛka di’aha sho ndjakimɔ l’awui wa mindo wa dieyanelo. (Euhwelu k’Elembe 5:18; Tukedi 6:29-35; Heberu 13:4) Naka sho kitanyiya waohwelo waki Nzambi, kete hatotota kashi, hatotokesa, kana mbiva. (Etumbelu 20:15, 16; Akambu w’Asi Lewi 19:11; Tukedi 30:7-9; Efeso 4:25, 28; Heberu 13:18) Ɔsɛdingwelo wa waohwelo waki Jehowa toshimbaka nto di’aha monga la shɔmbɔya, mombɛ onto kumbɛkumbɛ, kana mamatanyiyɛ onto dikambo.​—Akambu w’Asi Lewi 19:16, 18; Osambu 15:1, 3.

¹⁶ Lo kitanyiya waohwelo waki Nzambi, sho kidiamaka, kana kitshamaka lânde dikambo di’olimu ande. Ndo, ekɔ mɛtɛ ohomba efula ndjakakitola l’andja ɔnɛ! Lam’akandalɔmbaka Jehowa l’otsho w’ekomelo wa lɔsɛnɔ lande la lanɛ la nkɛtɛ, Yeso akalɔmbɛ dikambo di’ambeki ande ate: “Dimi lakawatela diui diaye. Wa la kete wakâhetsha, ne dia vo kema wa la kete, uku wemi kema la la kete. Dimi halombe nti: Uwanya la kete, keli lambukolomba nti: Uwashimbeli uma [“le kânga kɔlɔ,” NW]. Vo kema wa la kete, uku wemi kema la la kete. Uwakidia lu mete. Diui diaye dieko mete.” (Joani 17:14-17) Nyɛsɔ totetemale ngɛnangɛna Ɔtɛkɛta waki Nzambi, wɔnɛ watokitsha lânde dikambo di’olimu ande w’ekila.

17. Kakɔna kakoka tomba naka sho mɔnyɔla waohwelo waki Nzambi, ndo ahombaso sala?

¹⁷ Oko weso ekambi waki Jehowa, sho nangaka mbetawɔmaka nshi tshɛ l’olimu ande. Naka sho mɔnyɔla waohwelo waki Nzambi, kete tayokoka nɛndjama la yimba ya l’andja ɔnɛ, yɛnama efula oma l’ɛtɛkɛta, l’abuku, lo tɔkɛnyɔ, ndo oma lo lɔkɛwɔ. Ndo sho mɛtɛ hatolange monga anangi wa falanga, anto wayasɛma, akanga wa ndjambiya, akanga wa lɔhɛndɛ, waha la kɔlamelo, akanga wa djawudi, akanga w’ɛtɛ wolo, akanga wa lotamanya, anangi w’ɛngɛnɔngɛnɔ woleki wa Nzambi.