Niniva aki osomba waki la mvudu ndo waa mɔnima ya diambo
Onde wɛ akeyaka?
Kakɔna kakatombe la Niniva l’ɔkɔngɔ wa nshi ya Jɔna?
OYA lo ntambe k’esambele N.T.D., Asuriya akayonga diolelo diakaleke woke l’andja w’otondo. Sitɛ k’Ɛtɛrnɛtɛ ka British Museum mbutaka ɔnɛ: “Diɔ diakananɔ oma la Kupiro lo owɛstɛ polo lo Iran lo ɛstɛ ndo l’etena kɛmɔtshi diɔ diakɔshi ndo Edjibito.” Niniva kapitalɛ ka tɔ mbaki osomba wakaleke woke l’andja w’otondo. Tɔ kaki la waa mɔnima ya diambo, tojardɛ t’elangala efula, mvudu y’eshinga welo, ndo waa bibliɔtɛkɛ ya weke weke. Efundelo wa lo mpele dia la Niniva k’edjedja mɛnyaka dia nkumekanga Assourbanipal, akayaelɛka ndamɛ ɔnɛ “nkumekanga k’andja w’otondo” oko wakayaelɛka nkumi ya dikanga kina ya l’Asuriya. L’etena kɛsɔ, akɛnamaka oko Asuriya la Niniva kokoka nɛndjama pondjo.
Diolelo di’Asuriya diakolɛ andja w’otondo mbaki diolelo diakaleke woke l’andja w’otondo l’etena kɛsɔ
Koko, lam’akonge Asuriya la wolo woleki, Zɛfaniya omvutshi wa Jehowa akate ate: “[Jehowa] ayolanya Asuriya ndo nde ayetɛ Niniva tɔngɔ to, womu oko oswe wa shɛnga.” Laadiko dia laasɔ, Nahuma omvutshi wa Jehowa akate ate: “Nyombe fɛsa, nyombe paonyi! . . . Osomba waya ndooko l’ɛngɔ, waya tɔngɔ to, wambolanyema! . . . Onto tshɛ lakɛna ayokolawɔ ndo ayota ate: ‘Niniva ambolanyema!’” (Zɛf. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Lam’akawoke prɔfɛsiya shɔ, ondo anto wakayambola ɔnɛ: ‘Onde dui sɔ koka salema? Onde diolelo dia wolo di’Asuriya koka nɛndjama lushi lɔmɔtshi?’ Akɛnamaka oko dui sɔ kokoka salema.
Niniva akayokomaka tɔngɔ to!
Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, dui diakiwɔ kɔfɔnyaka sɔ diakasalema! Oya l’ekomelo ka ntambe k’esambele N.T.D., Asuriya akalɛndjama oma le ase Babilɔna l’ase Mediya. L’ekomelo, anto kombidjasɛ nto la Niniva ndo osomba ɔsɔ wakohamɛ lo pondjo! Okanda ɔmɔtshi wakatondjama lo Musée d’art métropolitain, la New York mbutaka ɔnɛ: “Lo Moyen-Âges, dihole sɔ diakanyɛma yimba ndo diakafamɛ ndo paka oma lo Bible mbeyaso dia Niniva kakikɔ.” Lo ndjela awui wambetaka wele lo Ɛtɛrnɛtɛ wa tshunda dielɛwɔ Archéologie biblique wa l’etatelo k’ɛnɔnyi wa 1800, “ndooko onto leya shikaa kana kapitalɛ ka woke k’Asuriya kakikɔ mɛtɛ.” Koko oma laasɔ lo 1845, otshimi w’emindo ɔmɔtshi welɛwɔ Austen Henry Layard akatatɛ ntshimola lam’aki Niniva. Diangɔ diakandashola, diakɛnya dia Niniva aki osomba w’edjedja wa lokumu.
Woho wakakotshama prɔfɛsiya yendana la Niniva lo yoho ya shikaa, keketshaka wɛkamu aso w’ɔnɛ prɔfɛsiya ya lo Bible yendana l’ekomelo ka mandji ya pɔlitikɛ ya nshi nyɛ yele la wolo yayokotshama ndo yɔ la wɔ.—Dan. 2:44; Ɛny. 19:15, 19-21.