MAʻASI 9-15, 2026
HIVA 45 Ko e Fakalaulauloto ʻa Hoku Lotó
ʻE Lava Ke Ke Faitau Lavameʻa mo e Ngaahi Ongoʻi Taʻepaú
“He toki tangata fakaʻofa ē ka ko au!”—LOMA 7:24.
TAUMUʻÁ
Founga ke fekuki ai mo ʻetau ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongoʻi taʻepaú.
1-2. Naʻe anga-fēfē ongoʻi ʻa Paula ʻi he taimi ʻe niʻihi, pea ko e hā ʻe lava nai ai ke tau mahinoʻi ʻa e meʻa naʻá ne hiki fekauʻaki mo iá tonu? (Loma 7:21-24)
KO E HĀ ʻoku haʻu ki ho ʻatamaí ʻi hoʻo fakakaukau ki he ʻapositolo ko Paulá? ʻOkú ke fakakaukau ki ha misinale loto-toʻa, ko ha faiako pōtoʻi, pe ko ha tokotaha naʻá ne hiki ʻa e ngaahi tohi lahi ʻi he Tohi Tapú? ʻOku moʻoni kotoa ia. Ka naʻe toe maʻu ʻe Paula ʻa e ngaahi ongoʻi loloto. Hangē pē ko e tokolahi ʻo kitautolu, naʻá ne faitau ʻi he taimi ʻe niʻihi mo e ngaahi ongoʻi taʻepau.
2 Lau ʻa e Loma 7:21-24. ʻI he tohi ʻa Paula ki he kau Lomá, naʻá ne fakahaaʻi ʻa e ngaahi ongoʻi ʻoku lava ke mahinoʻi ʻe he tokolahi ʻo kitautolu. Neongo ko ha Kalisitiane faitōnunga ia, naʻá ne maʻu ha fāinga ʻi loto—ko ha faitau ʻi he vahaʻa ʻo ʻene holi mālohi ke fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá pea mo ʻene hehema ke fakatōliʻa ʻa e ngaahi holi fehālaakí. Tānaki atu ki aí, naʻe fāinga ʻa Paula ʻi he taimi ʻe niʻihi mo e ngaahi ongoʻi taʻepau fekauʻaki mo hono kuohilí pea fekauʻaki mo ha palopalema hokohoko naʻá ne fekuki mo ia.
3. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení? (Sio foki ki he “Lea mo Hono ʻUhinga.”)
3 Neongo ʻa e fāinga ʻi loto ʻa Paulá, naʻe ʻikai ke ne fakaʻatā ʻene ngaahi ongoʻi taʻepaúa ke puleʻi ʻene fakakaukaú. ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ki he ngaahi fehuʻi: Ko e hā naʻá ne fakatupunga ʻa Paula ʻi he taimi ʻe niʻihi ke ne ongoʻi “fakaʻofa”? Naʻe anga-fēfē ʻene fekuki mo e ngaahi ongoʻi taʻepaú? Pea ʻe lava fēfē ke tau faitau lavameʻa mo ʻetau ngaahi ongoʻi taʻepaú?
MEʻA NAʻÁ NE FAKATUPUNGA ʻA PAULA KE ONGOʻI TAʻEPAÚ
4. Ko e hā naʻá ne fakatupunga ʻa Paula ke maʻu ʻa e ngaahi ongoʻi taʻepaú?
4 Ngaahi meʻa naʻá ne fai ʻi he kuohilí. Ki muʻa ke hoko ʻa Paula ko ha Kalisitiané, ʻi heʻene kei ʻiloa ko Saulá, naʻá ne fai ʻa e ngaahi meʻa naʻá ne fakaʻiseʻisa ai ki mui. Ko e fakatātaá, naʻá ne sio fakataha mo e leleiʻia ki hono tolomakaʻi ki he mate ʻa e faitōnunga ko Sitīvení. (Ngā. 7:58; 8:1) Pehē foki, naʻe takimuʻa ʻa Saula ʻi hono fakatangaʻi kakaha ʻa e kau Kalisitiané.—Ngā. 8:3; 26:9-11.
5. Naʻe anga-fēfē hono uesia ʻa Paula ʻe he ngaahi meʻa naʻá ne fai ʻi he kuohilí?
5 Hili ʻa e hoko ʻa Paula ko ha Kalisitiané, naʻe fakahohaʻasi ia ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻe hono kuohilí. Ko e ngaahi meʻa naʻá ne fai ʻi heʻene fakatangaʻi taʻetuku ʻa e kau Kalisitiané naʻe toe lahi ange ʻene fakahohaʻasi iá ʻi he faai atu ʻa e ngaahi taʻú. Ko e fakatātaá, ʻi heʻene ʻuluaki tohi ki he kau Kolinitoó ʻi he 55 K.M. nai, naʻá ne pehē: “ʻOku ʻikai te u taau mo hono ui ko ha ʻapositoló, koeʻuhi naʻá ku fakatangaʻi ʻa e fakatahaʻanga ʻa e ʻOtuá.” (1 Kol. 15:9) ʻI ha taʻu nai ʻe nima ki mui ai, ʻi heʻene tohi ki he kau ʻEfesoó, naʻá ne fakamatalaʻi ʻa ia tonu ʻokú ne “siʻisiʻi ange ʻi he siʻisiʻi taha ʻi he kotoa ʻo e kakai tapú.” (ʻEf. 3:8) ʻI he tohi ʻa Paula kia Tīmoté, naʻá ne lave kiate ia tonu naʻá ne hoko ki muʻa “ko ha tokotaha laukovi ki he ʻOtuá pea ko ha tokotaha fakatanga pea ko ha tangata anga-taʻetokaʻi.” (1 Tīm. 1:13) ʻOku lava ke ke sioloto atu ki he ongoʻi ʻa Paula ʻi heʻene ʻaʻahi ki ha fakatahaʻanga pea fetaulaki mo e faʻahinga naʻá ne fakatangaʻí pe ko e fāmili ʻo e niʻihi naʻá ne fakatangaʻí?
6. Ko e hā ha toe meʻa naʻá ne fakatupunga ʻa Paula ke ne mamahi lahi? (Sio foki ki he fakamatala ʻi laló.)
6 Ko ha tolounua ʻi he kakanó. Naʻe fakahoa ʻe Paula ha meʻa naʻá ne fakatupunga ia ke ne mamahi lahi ki ha “tolounua ʻi he kakanó.” (2 Kol. 12:7) Naʻe ʻikai ke lave ʻa e ʻapositoló ki he meʻa naʻá ne fakatupunga ʻa e mamahí, ka ʻoku fakahaaʻi ʻi he lea fakaefakatātā naʻá ne ngāueʻakí mahalo pē ko ha palopalema fakaesino, palopalema fakaeongo, pe ko ha meʻa kehe.b
7. Naʻe anga-fēfē hono uesia ʻa Paula ʻe heʻene ngaahi taʻehaohaoá? (Loma 7:18, 19)
7 Ko ʻene ngaahi taʻehaohaoá. Naʻe fāinga ʻa Paula mo ʻene ngaahi taʻehaohaoá. (Lau ʻa e Loma 7:18, 19.) Neongo naʻá ne loto ke fai ʻa e meʻa naʻe totonú, ko hono kakano taʻehaohaoá naʻá ne fakavaivaiʻi ʻene fakapapau ke fai peheé. Naʻá ne fakahaaʻi naʻe ʻi ai ha faitau hokohoko ʻi he vahaʻa ʻo ʻene ngaahi hehema fakakakanó pea mo e holi ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú. Neongo ia, naʻe ngāue mālohi ʻaupito ʻa Paula ke fakalakalaka. (1 Kol. 9:27) Kuo pau pē naʻá ne ongoʻi feifeitamaki ʻi ha taimi pē naʻe toe ʻasi hake ai ʻene ngaahi tōʻonga ʻikai leleí!
FOUNGA NAʻE FEKUKI AI ʻA PAULA MO E ONGOʻI TAʻEPAÚ
8. Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻi he ngaahi tohi ʻa Paulá fekauʻaki mo e founga naʻá ne fekuki ai mo ʻene ngaahi taʻehaohaoá?
8 Hangē ko ia naʻe fakahaaʻi ʻi heʻene ngaahi tohí, naʻe fakakaukauloto ʻa Paula ki he founga ʻe malava ai kiate ia mo hono kaungātuí ke faitau pea ikuʻi ʻa e ngaahi hehema angahalaʻiá ʻi he tokoni ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá. (Loma 8:13; Kal. 5:16, 17) Naʻe faʻa lave ʻa Paula ki he ngaahi tōʻonga kovi mo e ngaahi holi ʻoku totonu ke tauʻi ʻe he kau Kalisitiané. (Kal. 5:19-21, 26) ʻOku ʻikai ha veiveiua naʻe fakalaulauloto ʻa Paula ki hono ngaahi vaivaiʻangá tonu, kumi ki he akonaki ʻi he Folofolá, pea ʻiloʻi ʻa e ngaahi sitepu pau ke fekuki ai mo ʻene ngaahi taʻehaohaoá. ʻOku lava ke tau fakapapauʻi naʻá ne ngāueʻaki ʻa e faleʻi naʻá ne ʻoange ki he niʻihi kehé.
9-10. Ko e hā naʻe tokoni kia Paula ke ne faitau mo e ngaahi ongoʻi taʻepaú? (ʻEfesō 1:7) (Sio foki ki he fakatātaá.)
9 Neongo naʻe loto-siʻi ʻa Paula ʻi he taimi ʻe niʻihi, naʻe lava ke ne tauhi maʻu ha fakakaukau pau. Ko e fakatātaá, naʻá ne fiefia ʻi he ngaahi fakamatala lelei mei hono ngaahi kaungāfonongá. (2 Kol. 7:6, 7) Naʻá ne maʻu ʻa e fiefia ʻi he hoko ʻo kaungāmeʻa mo hono ngaahi kaungātuí. (2 Tīm. 1:4) Pea naʻá ne ʻiloʻi naʻá ne maʻu ʻa e hōifua ʻa Sihová. ʻIo, naʻe fiefia ʻa Paula koeʻuhi naʻe lava ke ne tauhi ki he ʻOtuá “ʻaki ha konisēnisi maʻá.” (2 Tīm. 1:3) Naʻa mo e taimi naʻe tuku pilīsone ai ʻa Paula ʻi Lomá, naʻá ne enginaki ki hono kaungātuí ke nau “fiefia . . . ʻi he ʻEikí.” (Fil. 4:4) Ko ʻene ngaahi leá ʻoku ʻikai ke hangē ia ko ha taha ʻoku ikuʻi ʻe he ngaahi fakakaukau taʻepaú. ʻOku hā mahino, ʻi he ʻalu hake ʻa e fakakaukau taʻepaú ʻi he ʻatamai ʻo Paulá, naʻe lava ke ne ikuʻi ia pea toe maʻu ha fakakaukau pau.
10 Naʻe toe lava ke faitau lavameʻa ʻa Paula mo e ngaahi ongoʻi taʻepaú koeʻuhi naʻá ne tui ko e huhuʻí ko ha meʻaʻofa fakafoʻituitui kiate ia. (Kal. 2:20; lau ʻa e ʻEfesō 1:7.) Ko e olá, naʻá ne falala pau ki he fakamolemole ʻa Sihova fakafou ʻia Sīsū Kalaisí. (Loma 7:24, 25) Neongo ʻa e ngaahi fehālaaki ʻa Paula ʻi he kuohilí mo ʻene ngaahi taʻehaohaoá, naʻe lava ke ne “fai ʻa e ngāue toputapu” ki he ʻOtuá ʻi he fiefia.—Hep. 9:12-14.
Neongo naʻe fakahohaʻasi ʻa Paula ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻe hono kuohilí, naʻá ne faitau mo e ngaahi ongoʻi taʻepaú ʻaki ʻa e fakalaulauloto ki he huhuʻí (Sio ki he palakalafi 9-10)
11. Ko e hā ʻoku fakalototoʻa ai ʻa e faʻifaʻitakiʻanga ʻa Paulá kiate kitautolú?
11 Hangē ko Paulá, te tau ongoʻi nai ʻoku ʻi ai maʻu pē ha faitau ʻi loto ʻiate kitautolu. Mahalo pē ʻi heʻetau fakakaukaú, ko e meʻa ʻoku tau faí, pe meʻa ʻoku tau leaʻakí. Ko kitautolu foki te tau fie pehē nai, ‘He toki fakaʻofa ē ka ko au!’ Ko e lea eni ʻa ha tuofefine taʻu 20 tupu ko Lisac fekauʻaki mo ʻene fāinga fakafoʻituituí: “ʻOku fakalototoʻa kiate au ʻeku fakakaukau ki he tuʻunga ʻo Paulá. ʻOku ou fiemālie ʻi he ʻiloʻi ʻoku ʻikai ko au toko taha pē ʻoku ongoʻi pehení. Ko ha toe fakamanatu ia ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa ʻoku foua ʻe heʻene kakaí.” Hangē ko Paulá, ko e hā ʻe lava ke tau fai koeʻuhi ke tau maʻu ha konisēnisi maʻa pea fiefia neongo hono maʻu ʻa e ngaahi ongoʻi taʻepaú?
FOUNGA ʻE LAVA KE TAU FAITAU AI MO E ONGOʻI TAʻEPAÚ
12. ʻOku anga-fēfē tokoni ʻa hono tauhi maʻu ha taimi-tēpile fakalaumālie leleí ke tau faitau mo e ngaahi ongoʻi taʻepaú?
12 Tauhi maʻu ha taimi-tēpile fakalaumālie lelei. ʻI heʻetau fokotuʻu ha taimi tēpile fakalaumālie lelei, ʻe lelei ange ai ʻetau malava ke tokangataha ki he ngaahi meʻa ʻoku leleí. ʻE lava ke tau fakahoa ia ki hono tauhi maʻu ha tōʻonga fakatupu moʻui lelei. ʻI heʻetau kai moʻui lelei, fakamālohisino maʻu pē, pea maʻu ha mohe feʻungá, ʻoku tau faʻa ongoʻi lelei ange ai. ʻI he tuʻunga meimei tatau, kuo tau hokosia kotoa ʻa e ongoʻi lelei ʻi heʻetau lau maʻu pē ʻa e Folofolá; teuteu ki he ngaahi fakatahá pea kau ki ai; pea kau ʻi he ngāue fakafaifekaú. Ko e ngaahi ngāue fakatupu langa hake ko iá ʻoku tokoni ia ke tau fekuki mo ʻetau ngaahi fakakaukau taʻepaú.—Loma 12:11, 12.
13-14. Kuo anga-fēfē maʻu ʻaonga ha kau Kalisitiane faitōnunga ʻe niʻihi mei ha taimi-tēpile fakalaumālie lelei?
13 Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sione, ʻa ia ʻi hono taʻu 39 naʻe ʻiloʻi kuo maʻu ia ʻe he kanisaá. ʻI he kamatá, naʻá ne fāinga mo e ngaahi ongoʻi taʻepau. Naʻá ne fifili, ‘ʻOku lava fēfē ke hoko eni he ʻoku ou fuʻu kei siʻi?’ ʻI he taimi ko iá, naʻe taʻu tolu pē hono kiʻi fohá. Ko e hā naʻá ne tokoniʻi ʻa Sione ke fekuki mo ʻene ngaahi ongoʻi taʻepaú? “Neongo ʻeku faʻa ongoʻi helaʻiá, naʻá ku fakapapauʻi naʻe tauhi maʻu ʻe homau fāmilí ha taimi-tēpile fakalaumālie lelei,” ko ʻene leá ia. “Naʻa mau maʻu ʻa e ngaahi fakatahá kotoa, kau ki he ngāue fakafaifekaú ʻi he uike kotoa, pea fai tuʻumaʻu ʻa e lotu fakafāmilí naʻa mo e taimi naʻe faingataʻa aí.” ʻI he manatu ki he kuohilí, ʻoku toe pehē ʻe Sione: “ʻI he ʻuluaki taimí ʻokú ke ʻohovale, ka ʻi he hili iá ko e ngaahi fakakaukau fakahohaʻá ʻe fetongi ia ʻaki ʻa e mālohi mo e ʻofa ʻa Sihová. ʻE lava ke ʻai koe ʻe Sihova ke ke mālohi, ʻo hangē tofu pē ko e meʻa kuó ne fai kiate aú.”
14 Ko Lisa, naʻe lave ki ai ki muʻá, ʻokú ne pehē: “Ko e taimi kotoa pē ʻoku ou maʻu ai ʻa e ngaahi fakatahá pea fai ʻeku ako fakafoʻituituí, ʻoku fakamanatu mai ai ʻoku fanongo mai ʻa Sihova pea ʻokú ne ʻofa lahi ʻiate au. ʻOku ou fiefia ai.” Ko Nolan, ko ha ʻovasia sēketi ʻi ʻAfilika, ʻokú ne lea maʻana mo hono uaifí ko Diane, ʻo pehē: “ʻOkú ma pipiki ki heʻema taimi tēpile-fakalaumālié naʻa mo e taimi ʻokú ma loto-siʻi aí. ʻOku ʻai maʻu pē ʻe Sihova ke māʻalaʻala ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ʻa e vakai totonú. ʻOkú ma feinga ke manatuʻi ʻe tokoniʻi mo tāpuakiʻi kimaua ʻe Sihova; ʻoku ʻikai ke ma ʻiloʻi ʻa e foungá, ka ʻokú ma ʻiloʻi te ne fai pehē.”
15. Ko e hā nai ʻe fiemaʻu ke tau fai ke ikuʻi ʻa e ngaahi ongoʻi taʻepaú? Fakatātaaʻi.
15 ʻE fiemaʻu nai ke tau fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he muimui pē ki he ngaahi meʻa tefitó ʻo kapau ʻoku tau loto ke ikuʻi ʻa e ngaahi fakakaukau taʻepaú. Ke fakatātaaʻi, tau pehē pē ʻoku kamata ke ke langa tuʻa. Ke faitoʻo iá, ʻe fiemaʻu nai ke ke fai ha meʻa lahi ange ʻi he lue pē ʻi he ʻaho kotoá. Ke ʻiloʻi ʻa e tupuʻanga ʻo e langá, ʻe fiemaʻu nai ke ke fai ha fekumi pea naʻa mo e talanoa ki ha toketā. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻe fiemaʻu nai ke tau fai ha fekumi ʻi he Tohi Tapú mo ʻetau ʻū tohí pea naʻa mo e talanoa ki ha Kalisitiane matuʻotuʻa ke ʻiloʻi ʻa e founga ke fekuki ai mo e ngaahi ongoʻi taʻepau ʻoku toutou malanga haké. Fakakaukau ki he ngaahi fokotuʻu lahi ange ʻe lava ke tokoni.
16. Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke ʻiloʻi ʻa e tupuʻanga hoʻo ngaahi fakakaukau taʻepaú? (Saame 139:1-4, 23, 24)
16 Sivisiviʻi ʻi he faʻa lotu hoʻo ngaahi fiemaʻu fakafoʻituituí. Naʻe mahinoʻi ʻe Tuʻi Tēvita naʻe ʻiloʻi lelei ia ʻe Sihova. Ko ia naʻe kole ʻa Tēvita kia Sihova ke tokoniʻi ia ke ne ʻiloʻi ʻa e tupuʻanga ʻo e “hohaʻatuʻu ʻa [ʻene] ngaahi fakakaukaú.” (Lau ʻa e Saame 139:1-4, 23, 24.) ʻE lava foki ke ke kole kia Sihova ke tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ʻa e tupuʻanga ʻo hoʻo ngaahi fakakaukau taʻepaú pea mahinoʻi ʻa e founga ke ikuʻi ai iá. Te ke toe ʻeke hifo nai ha ngaahi fehuʻi hangē ko e: ‘Ko e hā nai ʻa e tupuʻanga tefito ʻo ʻeku ngaahi fakakaukau hohaʻatuʻú? ʻOku ʻi ai ha meʻa ʻokú ne langaʻi ʻeku fakakaukau taʻepaú? ʻOku ou hehema ke nōfoʻi ʻi he fakakaukau taʻepaú kae ʻikai ke talitekeʻi ia?’
17. Ko e hā ha kaveinga ki he ako fakafoʻituituí te ne tokoniʻi koe ke fakahangataha ho ʻatamaí ki he fakakaukau fakatupu langa haké? (Sio foki ki he fakatātaá.)
17 Feʻunuʻaki hoʻo ako fakafoʻituituí ki hoʻo ngaahi fiemaʻú. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻe ʻaonga nai ke ke ako ha taha ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihová. Ko e fakatātaá, naʻe maʻu ʻaonga lahi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻi he fakalaulauloto ki he huhuʻí mo e fakamolemole ʻa Sihová. ʻE lava ke ke fai ʻa e meʻa tatau. Ngāueʻaki ʻa e Tataki Fakaefekumi Maʻá e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, pe ko ha ʻū tohi kehe tokoni ki he ako Tohi Tapú ke ako ʻa e ngaahi kaveinga hangē ko e meesi, fakamolemole, mo e ʻofa mateaki ʻa e ʻOtuá. ʻI hoʻo maʻu pē ʻa e ngaahi kupu ʻe ʻaonga kiate koé, hikiʻi hifo ia ʻi ha lisi. Fakapipiki ia ʻi ha feituʻu ʻe lava ke ke sio ki ai pea ako ʻa e ngaahi kupu ʻi hoʻo lisí ʻi he taimi ʻokú ke loto-siʻi aí. Feinga ke ngāueʻaki ʻa e meʻa ʻokú ke laú ki ho tuʻungá tonu.—Fil. 4:8.
Fili ʻa e ngaahi kaveinga ki he akó te ne tokoniʻi koe ke ikuʻi ʻa e ngaahi fakakaukau taʻepaú (Sio ki he palakalafi 17)
18. Ko e hā ʻa e faʻahinga poloseki ako kuo tokoni ki he kau Kalisitiane ʻe niʻihi?
18 Ko Lisa, naʻe lave ki ai ki muʻá, naʻá ne ako fakafoʻituitui fekauʻaki mo Siope. ʻOkú ne pehē: “ʻOku meimei tatau hoku tuʻungá mo Siope. Naʻá ne fehangahangai mo e ʻahiʻahi hokohoko. Ka ʻi he ongoʻi mātuʻaki loto-siʻi ʻa Siopé, naʻe ʻikai ʻaupito ke tuku ʻene hanga kia Sihová—neongo naʻe ʻikai ke ne ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga naʻe hoko ai ʻene ngaahi palopalemá.” (Siope 42:1-6) Ko Diane, naʻe lave ki ai ki muʻá, ʻokú ne pehē: “ʻOku ou ako mo hoku husepānití ʻa e tohi ʻUnuʻunu Ofi kia Sihova. ʻOkú ma houngaʻia ʻi hono fakafuo kimaua ʻe Sihova ʻo hangē ko hono fakafuo ʻe ha tufunga-ʻumea ʻa e ʻumeá. ʻI he ʻikai ke tokangataha ki heʻema ngaahi tōnounoú, ʻokú ma feinga ke sioloto atu ʻoku fakafuo kimaua ʻe Sihova pea tokoniʻi kimaua ke ma toe lelei ange. ʻOkú ma ʻunuʻunu ofi ange ai kiate ia.”—ʻAi. 64:8.
HANGA KI HE KAHAʻÚ ʻI HE TUIPAU
19. Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke tau ʻamanekiná?
19 Neongo kapau ʻoku tau maʻu ha taimi-tēpile fakalaumālie lelei mo ha polokalama ako lelei ʻoku feʻunga mo ʻetau fiemaʻú, heʻikai ke tau ʻamanekina ʻe pulia fakaʻaufuli ʻetau ngaahi fakakaukau mo e ongoʻi taʻepaú. ʻE kei ʻi ai pē ʻa e ʻaho te tau ongoʻi fakaʻofa ai! Kae kehe, ʻi he tokoni ʻa Sihová, ʻe lava ke tau fakasiʻisiʻi ʻa e ngaahi ongoʻi taʻepaú ʻi heʻene malanga haké. ʻE lava ke tau tuipau ko e lahi taha ʻo e ngaahi ʻahó te tau maʻu ai ha konisēnisi maʻa pea maʻu ʻa e ʻuhinga kotoa ke fiefia ai ʻi heʻetau moʻuí mo ʻetau ngāue kia Sihová.
20. Ko e hā ʻokú ke fakapapauʻi ke faí?
20 Tau fakapapauʻi muʻa ke ʻoua naʻa puleʻi kitautolu ʻe he ngaahi fakakaukau taʻepau fekauʻaki mo hotau kuohilí, ko hotau ngaahi faingataʻá, pe ko ʻetau ngaahi taʻehaohaoá. ʻI he tokoni ʻa Sihová, ʻe lava ke tau hanganaki mapuleʻi ʻa e ngaahi ongoʻi taʻepaú. (Saame 143:10) ʻE lava ke tau fakatuʻotuʻa atu ki he ʻaho heʻikai ke tau toe fāinga ai ke maʻu ha fakakaukau pau. ʻI hono kehé, te tau ʻā hake ʻi he pongipongi taki taha ʻo ʻikai ha fakakaukau hohaʻatuʻu, ka te tau fiefia ke tauhi ki hotau ʻOtua ʻofá, ʻa Sihova!
HIVA 34 ʻAʻeva ʻi he Anga-Tonu
a LEA MO HONO ʻUHINGA: ʻI he kupu ko ení, ko e kupuʻi lea “ngaahi fakakaukau taʻepaú” ʻoku ʻuhinga ia ki he ngaahi ongoʻi loto-mamahi mo feliliuaki ʻoku tau maʻu ʻi he taimi ki he taimi. ʻOku ʻikai ʻuhinga ia ki he puke ʻi he loto-mafasiá ʻa ia ʻe fiemaʻu ki ai ha tokoni fakafaitoʻo.
b ʻOku fakahaaʻi ʻi he ngaahi tohi ʻa Paulá naʻe palopalema ʻene sió ʻo faingataʻa ai ke ne faitohi mo fakahoko ʻene ngāue fakafaifekaú. (Kal. 4:15; 6:11) Pe naʻe ʻuhinga nai ʻa Paula ki he loto-moʻua naʻe fakatupunga ʻe he niʻihi ʻo e kau faiako loí. (2 Kol. 10:10; 11:5, 13) Pe ko e hā pē ʻa e tupuʻanga ʻo ʻene hohaʻá, ko ha meʻa ia naʻe fakamamahi kia Paula.
c Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi.