Munyamata we ndi vipangizu vinandi va mazuŵa nganu, kweni wagona waka pabedi ndipu walereska kuchanya kwa nyumba

VO ACHINYAMATA AFUMBA

Kumbi Ndingachitanji Asani Ndaboweka?

Asani kwayamba kuwa vuwa ndi msana, achinyamata anyaki aboweka chifukwa aja waka pakhomu kwambula chakuchita ndipuso asoŵa kwakuselere. Munyamata munyaki zina laki Robert wangukamba kuti: “Asani ve viyo, chechosi chituma ndipu ndisoŵa chakuchita.”

Kumbi namwi mukuvwapu viyo? Asani ndi viyo, nkhani iyi yikuwovyeningi!

Vo mutenere kuziŵa

Kugwiriskiya ntchitu vipangizu vamazuŵa nganu kungakuwovyani cha.

Kugwiriskiya ntchitu Intaneti kungawoneka nge ndi nthowa yamampha yakumalisiya nyengu. Kweni yingakuchitiskani kuti mutondeki kuŵanaŵaniya vinthu vakukhumbika ndipu venivi vingachitiska kuti mubowekengi. Munyamata munyaki wa vyaka 21 zina laki Jeremy, wangukamba kuti: “Ungaja pasi kuwonere sikirini kweni maŵanaŵanu ngaja kuti nge kunyaki.”

Msungwana munyaki zina laki Elena wangukamba so kuti: “Ukhumbika kujiŵikiya mphaka yakucheze pa vipangizu va mazuŵa nganu, chifukwa vingachitiska kuti uleki kuŵanaŵaniya mo vinthu viliri. Mwakuti asani waleka kugwiriskiya ntchitu ndipu uboweka so ukongwa!”
Vithemba mo muwone vinthu.

Kumbi kuja ndi vakuchita vinandi ndiku kungachitiska kuti mulekengi kuboweka? Vithemba ndi mo uŵikiyapu mtima pa vo uchita. Mwakuyeruzgiyapu, msungwana munyaki zina laki Karen wangukamba kuti: “Sukulu yandibowanga ukongwa chinanga kuti nyengu zosi ndajanga ndi vakuchita vinandi. Mwaviyo, ukhumbika kuŵikiyapu mtima pa vo uchita kuti uleki kuboweka.”

Kumbi muziŵa? Mumalu mwakuja waka chifukwa chakusoŵa vakuchita, muwonengi kuti nyengu yeyosi yo mwenayu yenge dongu lanyata ndipu yingakupaskani mwaŵi wakuti musambiriyi vinandi.

Kamiti ko kakume mumuphika ke ndi gitala, pepala ndi chakulembe, kweniso chinthu chakujambulapu — Nyengu yeyosi yo mwenayu yenge dongu lanyata ndipu yingakupaskani mwaŵi wakuti musambiriyi vinandi

Vo mungachita

Musambirengi vinthu vakupambanapambana. Saniyani mabwezi ngasonu. Sambirani masaza, malusu pamwenga ntchitu yinyaki. Mufufuzengi nkhani zinyaki. Ŵanthu wo atanja kuchita vinthu vakupambanapambana aboweka ukongwa cha pakuyeruzgiya ndi ŵanthu wo atijipatuwa. Ndipu visuzga cha kucheza ndi ŵanthu ŵenaŵa.

Fundu ya mu Bayibolu: “Chechosi cho janja laku lasaniya kuti lichiti, uchichiti ndi nthazi zaku zosi.”—Wakutaula 9:10.

“Pambula kuswera yapa ndikwamba kusambira chineneru cha Chitchayinizi Mandarini. Chifukwa chakuti ndayeseriyanga zuŵa lelosi, ndinguwamu kuti ndasweranga waka kusambira chineneru ichi. Ndituvwa umampha asani nde ndi vakuchita. Venivi vichitiska kuti ndiŵanaŵanengi umampha kweniso kuti nyengu yangu ndiyigwiriskiyengi ntchitu mwakwenere.”—Melinda.

Muŵanaŵaniyengi ukongwa chilatu chinu. Asani muŵanaŵaniya chilatu cho muchitiya vinthu vinyaki, mungachita mphwayi cha ndi vo muchita. Kweniso mungawona kuti sukulu yibowa cha asani muŵanaŵaniya vo mukhumba kufiska.

Fundu ya mu Bayibolu: “Palivi chinthu chamampha ku munthu kuluska . . . kusaniya likondwa chifukwa cha ntchitu yaki yo wagwira mwaphamphu.”—Wakutaula 2:24.

“Ndati ndaja kamanavi kuti ndimalizi sukulu, ndaŵerenganga kwa maola 8 chifukwa chakuti kuvuli uku ndaŵerenganga ukongwa cha. Kweni ndabowekanga cha chifukwa ndinguŵikiyapu mtima. Ndakhumbisiskanga kuti ndikweri umampha mayesu. Venivi vandichiskanga kuti ndileki kuchita ulesi.”—Hannah.

Muzomerezengi kuti mungasintha cha vinthu vinyaki. Chinanga ndi vinthu vo mukhumbisiska kuja navu, vikhoza kuja ndi vinthu vinyaki vo mungaviyanja cha. Ndipu chinanga mbanyinu wo mutiŵayanja ukongwa angasintha vo mukupangana, ndi kukusiyani kwambula chakuchita chechosi. Mumalu mwakuguŵa ndi vo vachitika, mutenere kuzomereza waka kuti ndimu viŵiya nyengu zinyaki.

Fundu ya mu Bayibolu: “Munthu yo we ndi mtima walikondwa walutirizga kuchita phwandu.”—Nthanthi 15:15.

“Munyangu munyaki wangundikambiya kuti ndingakondwa chinanga kuti ndingaŵa ndija. Iyu wangukamba kuti pakhumbika lusu kuti ufiski kuchita vinthu ndi anyaku kweniso kuchita vinthu pakuwija. Munthu weyosi wakhumbika kuja ndi lusu lenili.”—Ivy.

Vo achinyamata anyinu akamba

“Ndachitiyanga sanji ŵanthu wo awonekanga kuti vinthu vitiŵayende umampha. Pavuli paki ndinguwamu kuti nawu mbanthu nge ndisi ndipu akondwanga waka chifukwa chakuti ajanga ndi vakuchita. So nani ndinguwona kuti ndingachita umampha kuti ndichitengi vinthu vinyaki mumalu mwakuja waka. So ndingwamba kufufuza nkhani zakukondwesa kweniso kuchita masaza nganyaki. Asani usaniya nyengu yakufufuziya vinthu vo vichitika mucharu, ukondwa ndipu ukhumbisiska kuziŵa vinandi. Venivi vichitiska kuti ulekengi kuboweka.”—Hannah.

“Pa nyengu yo ndenga ndi vyaka va mu ma 13 ndi 14, ndayanjanga kutchaya magemu kuti ndileki kuboweka. Kweni ndichikuwa, ndingwamba kuwona kuti kutchaya magemu nkhwakovya cha kuti ndileki kuboweka. Ndatangwanikanga ukongwa kuseŵe magemu ngenanga, kweni pakumaliya paki ndawonanga kuti palivi chazeru cho ndachitapu. Mwaviyo, ndinguwona kuti ndikhumbika kusaniya vakuchita vinandi.”—Caleb.

“Pa nyumba pandibowanga mwakuti ndawonanga kuti kuswera kufipa. Kweni ndinguziŵa kuti ndikhumbika kwamba ndini kucheza ndi anyangu mumalu mwakulindizga kuti ayambengi ndiwu. So ndingwamba kuŵayende anyangu ndipu venivi vinguwovya ukongwa. Sonu, ndiboweka cha chinanga ndingaja ndija chifukwa ndisaniya vakuchita!”—Micaela.