Mitshamuselo yi gomogo omu nya mabhuku ma khumbugidwego omu nya Gibhukwana nya mitshangano nya thumo ni mavbanyelo
3-9 NYA AGOSTO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | EKISODHA 13-14
“Tiyani mu na wona esi PFHUMU Nungungulu a na girago gasi gu mi vbanyisa”
(Ekisodha 14:13, 14) Khavbo avbo, Mosi a di embela vathu, khuye: “Mu nga thavi; tiyani mu na wona esi PFHUMU Nungungulu a na girago gasi gu mi vbanyisa muhuno; kholu Vagipiti mu va wonago muhuno olu, gima kha mu na nga va wona gambe kala gupindruga. 14 PFHUMU Nungungulu a na mi dwanela, enu mu na degula henu kape.”
w13 1/2 paj. 4
Mosi — mwama nya gukhodwa
Mosi adzina kha nga ba a dundruga gu khuye Nungungulu a di hadzi kabanisa Yiphwa nya Gufuviye gasi vaIsrayeli va vbuluga. Ganiolu a di gu dziti gu khuye Nungungulu a na gira gilogyo gasi gu vhikeya vathu vaye. Nigu a di gu vbweta gu khuye vaIsrayeli va manega ni gutiya nyo fane. Mosi a di embeya vathu khuye: “Mu nga thavi; tiyani mu na wona esi PFHUMU Nungungulu a na girago gasi gu mi vbanyisa muhuno. ” (Ekisodha 14:13) Ina Mosi si kodzide gu tiyisa gukhodwa ga vaIsrayeli? Ina, kholu Bhibhiliya yari khiyo: “Khu gukhodwa, va na Israyeli va di tshatuga yiphwa nya Gufuvile gukhwatshi va gu gimbila mafuni nya gubange.” (Vahebheru 11:29) Gukhodwa ga Mosi gu mu phaside uye mune gu bwe gu phasa ava va nga landra giyeyedzo gyaye.
(Ekisodha 14:21, 22) Khavbo avbo, Mosi a di thawuludza mandza vbatshani nya yiphwa, PFHUMU Nungungulu a di reda yiphwa ni vbakari nya wutshigu, khu tshivba nya phuvbotshani. A di bangisa yiphwa, mati ma di kabanega khu vbakari. 22 Sanana sa Israyeli si di bela khu vbakari nya yiphwa na yi bangide, mati ma gu gira libhiyo khu nyambade ni nyamudye gwawe.
w18.09 paj. 25, ndri. 13
Nungungulu nya tshivba yatshavbo, ganiolu a khathalago
Leri Ekisodha 14:19-22. Nga dzi dundrugeya na wuri gumogo ni vana Israyeli. U segedwe. Mabutho ya Egipito momo hwane gwago, nigu khu mbeli gwago, Yiphwa nya Gufuviye. Khavbovbo, Nungungulu a gira gilogyo. Lipfhi lile li nga ba li romo khu mbeli, li bweleya hwane, vbakari gwanu ni vaGipiti. Olu vaGipiti va di romo mugidemani, ganiolu enu mu manega guwonegeyani khu gilewugiso! Khavbovbo u wona Mosi na gu thawuludza mandza vbatshani nya yiphwa, guta phuvbo nya tshivba ngudzu khu khuga-dambo, yi ta tula ndziya kala tshatugo nya yiphwa. Khu kharato, uwe ni ndranga yago, ni sifuyu sago, mu gimbiya funguni na mu sasamedzidwe gwadi ni vatshavbo vathu. U liwuga kholu mafu ma mwalo ndzilo ne kha ma kwirigi. Ma bangide ma bwe ma tiyanyana, si gu vbevbugeya gu gimbiya. Ambari ava va tsheteyago va si kodza gu tshatuga gwadi.
(Ekisodha 14:26-28) PFHUMU Nungungulu a di embela Mosi, khuye: “khusa mandza u veta yiphwa gasi mati ma wuye ma ta langaladza Vagipiti ni dzikareta dzawe nya nyimbi ni vakhileli nya dzikavalu.” 27 Khavbo avbo, Mosi a di khusa mandza a veta yiphwa. Na wu khuga wuronga nya guge, mati ya phwani ma di wuya wulanga waye. Vagipiti khavo va gu ma thava, gasi olu avo va gu ma khinga. PFHUMU Nungugnulu a di mbembisa Vagipiti vbakari nya yiphwa. 28 Kholu gikhati ma widego mati, ma dita khubhunyeta dzikareta, ni vakhileli nya dzikavalu, ma gu langaladza mabuthu yatshavbo nya nyimbi ya Faro ma nga belago phwani ma landra sanana sa na Israyeli. Mwalo ni moyo basi a nga tshalago.
w09 15/3 paj. 7, dzindri. 2-3
U nga tshuki u divala Jehovha
Tepo vaGipiti va nga ba va ngo dzuwega hungo khu kotani nya dzikareta dzawe nya nyimbi nyo ghoheke, vaIsrayeli va di gu tshatuga va duga vbavbandze. Khu hwane Mosi a di khusedza libogo a veta Yiphwa nya Gufuviye. Khu kharato Jehovha a di gira gu mati ma nga ba ma kabenegide ma patana, gufa kharato Faro ni masotshwa yaye. Mwalo ni nala moyo a nga vbuluga. Khu kharato Israyeli a di tshulega! — Ekiso. 14:26-28; Ndzi. 136:13-15.
Esi si nga girega, si giride gu mayigo ya vbafuvbiyana mule ma tala khu hwanga. (Ekiso. 15:14-16) Hwane nya 40 myaga, Rahabhe wa Jeriko a di embeya vaIsrayeli vavili khuye: “hi tade khu hwanga . . . hi pwide gupwani PFHUMU Nungungulu bangiside mati nya yiphwa nya Gufuvile mbeli gwanu, gikhati mu dugidego khu tigoni ga Egipito.” (Jos 2:9, 10) Ambari mayigo yale ma nga ba ma si khozeyi Jehovha, kha ma nga ba ma divade edzi Jehovha a tshudzisidego khidzo vathu vaye. Khu lisine vaIsrayeli va diri ni sighelo nya singi gasi va mu dundruga.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Ekisodha 13:17) Gikhati Faro a tshudego vathu va duga, Nungungulu kha va diga va bela khu ndzila nya guvbindre khu tigoni ga Vafilisitiya, ambari ulo yi nga bani yiri iyo nya vbafuvbi ngudzu, kholu Nungungulu a di khuye: “Vathu va gu mana dzinyimbi, va na vbela tshivba va dzi laya, va bwelela tigoni ga Egipito.”
it-2 paj. 51
Dziruwa
Gu khugeya gale, dziruwa nya dzi khongolo ni dziruwa dzi nga ba dzi thumiswa ngudzu, gupata ni malanga gu nga ba gu girwa dzinogosi si di gu patana ni madhoropa ni mifumo ya gipandreni gya Palestina. (Mit 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos 2:22; Val 21:19; 1Sa 6:9, 12; 13:17, 18; wona ESTRADA REAL.) Ruwa yi nga ba yi tidwa kha nga iyo nya yikhongolo yakona yi di gu duga khu Egipito yi hongola ga madhoropa ya Vafilisitiya va Gaza ni Ascalom, yi dzuwuluga vbadugwana yi hongola wuronga na yi kokomeya Megidhu. Yi di gu simama kala Hazori, yi hongola wuronga nya yiphwa ya Galileya, yi bwe yi simama kala Dhamasiko. Pfhuka wowu wa Filisitiya wu diri wudugwana ngudzu gu khugeya khu Egipito kala tigoni nya gitumbiso. Ganiolu, Jehovha a di thangeya vaIsrayeli ava bedza khu yimbe ndziya gasi gu va si vbeyi tshivba khu gu wugedwa khu Vafilisitiya. — Eks 13:17.
(Ekisodha 14:2) “Embela va na Israyeli va bwelela hwane, vaya zumba vbafuvbi ni lidhoropa la Pi-Hayiroti, vbakari ni vbakari nya eno khu Migidholi eno khu yiphwa, na va gu wona Bhahali-Zefoni. Gu vbwetega mu tsitsa mitshatsha yanu bambe nya yiphwa.
it-2 paj. 77, dzindri. 5-6
Guduga
Yiphwa nya gufuviye yi kabanegide khu hayi gasi gu vaIsrayeli va tshatuga?
So yeyedza khatshi, hwane nya gu vaIsrayeli va vbohede gipandre nya wuvili nya lipfhumba lawe tigoni ga Etani “vbinganoni nya giwula”, Nungungulu a di embeya Mosi gu khuye va di yede gu “bwelela hwane, vaya zumba vbafuvbi ni lidhoropa la Pi-Hayiroti . . . bambe nya yiphwa.” Esi si di hadzi gu gira Faro a pimisa gu khuye vaIsrayeli “va ngu legalega ni litigo.” (Eks 13:20; 14:1-3) Vahevbudzi nyo khaguri va wonago lipfhumba la el Haj na ri ilo nya tshukwana la kona va ri khavo verbhu nya giHebheru yi gu khiyo “gu bweleya” ya gu tshingiswa nigu kha yi thuli basi gu djikanyana mwendro gu vbindrugedza ndziya, ganiolu ya gu thula gu bweleya nyadzadi hwane. Vahevbudzi vovo vari khavo, tepo vaIsrayeli va nga vboha norti mwendro wuronga nya litamu nya yiphwa nya gufuviye ga Suez, va di djika va bweleya kala este mwendro khuga-dambo ga Jebel ʽAtaqah, gu nga ba guri ni sigomo khu oeste mwendro pfhola-dambo vbaguvbi ni litamo nya yiphwa nya gufuviye. Khu kharato, vaIsrayeli, olu va nga ba vari vangi ngudzu, na va sa yi mana ndziya nya gu duge khu gu vbiredza. Va gu tsangwa khu gipandre gya norte va di hadzi mwanwa gikayelani kholu va di tshikedwe ndziya khu tsongo.
Tumbunugo nya giJhuda wa lizana myaga nya gupheye wu ngu yeyedza mahungu yaya. (Wona PI-HAIROTE) Ganiolu, gilo nya lisima khu gu gigiro gyogyo gi ngu pwana ni mahungu ma yeyedzwago avba nya Bhibhiliya, na ri gu mahungu ma ganedwago khu vahevbudzi nya vangi kha ma pwani ni gigiro gegi. (Eks 14:9-16) So gira khatshi gutshatuga gogu ga vaIsrayeli gu giregide hwindzo ni litamo nya yiphwa nya gufuviye, gasi gu Faro ni masotshwa yaye a si si kodzi gu mana vaIsrayeli a va wugeya na ri khu ga gimbe gipandre nya litamo nya yiphwa nya gufuviye. — Eks 14:22, 23.
10-16 NYA AGOSTO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | EKISODHA 15-16
“Dhumisa Jehovha khu ndzimo”
(Ekisodha 15:1, 2) Khavbo avbo, Mosi ni sanana sa na Israyeli va di emba ndzimo yeyi nya gurungudze PFHUMU Nungungulu, khavo: “Nyi na embelela ga PFHUMU Nungungulu a wonegisidego gidhumo gyaye nya gikhongolo: Rinyide phwani kavalu ni mukhileli wakone. 2 PFHUMU Nungungulu khuye tshivba ni ndzimo yangu. Khuye muvbanyisi wangu. Khuye Nungungulu wangu, nyi na mu rungudza; Nungungulu wa vababe vangu; khu guralo, nyi na mu khusedza.
w95 15/10 paj. 11, ndri. 11
Khu ginani hi yedego gu thava Nungungulu nya lisine olu?
Khu gu ba Jehovha a fuviside masotshwa nya tshivba ya Egipito si giride gu vakhozeyi vaye va mu rungudza nigu lina laye li tidwe gwatshavbo. (Josuwa 2:9, 10; 4:23, 24) Lina laye li di khusedzwa, li vbindra vatshavbo vanungungulu nya malipha va Egipito ava va nga tandrega gu tshudzisa vakhozeyi vawe. Avo va di gu tumba vanungungulu vawe, vathu ni tshivba yawe, khu kharato, khu mahegiso yakona avo va khade dzitshoni. (Ndzimo 146:3) Khiso si nga gira gu vaIsrayeli va kutsega gu emba ndzimo nya gu bonge Nungungulu a vbanyago, oyu a gu ni tshivba nya gu tshudzise vathu vaye!
(Ekisodha 15:11) Khu mani a fananago nago, Uwe PFHUMU Nungungulu vbakari ga vanungungulu vatshavbo? Khu mani nya gungangamele gu fanana ni Uwe, a fanedego gu thawa ni gu rungudzwa? U giride siliwugiso.
(Ekisodha 15:18) PFHUMU Nungungulu a na fuma gikhati gyatshavbo kala gupindruga.
w95 15/10 dzipaji. 11-12, dzindri. 15-16
Khu ginani hi yedego gu thava Nungungulu nya lisine olu?
Na ri gu khatshi hi di vbuluga gumogo ni Mosi, vbavbanzi nya gukanakane na hi kutsegide gu emba khethu: “Khu mani a fananago nago, Uwe PFHUMU Nungungulu vbakari ga vanungungulu vatshavbo? Khu mani nya gungangamele gu fanana ni Uwe, a fanedego gu thawa ni gu rungudzwa? U giride siliwugiso.” (Ekisodha 15:11) Gu dzipwa nya nga gogo maningano ni Nungungulu gu ngu khumbugwa gunganigungani, myaga ni myaga. Ga libhuku nyo hegise nya Bhibhiliya, mupostoli Johane a gu ganeya khu tsawa nya sithumi nyo tumbege si todzidwego sa Nungungulu khuye: Si “di embelela ndzimo ya Mosi, githumi gya Nungungulu ni ndzimo ya Nvutana.” Gu diri yavbini mahungu nya ndzimo yoyo nya lisima? “Pfhumu Nungungulu, nya Tshivba Yatshavbo, sigiro sago sikhongolo, si ngu liwugisa! Dzindzila dzago dzi lulamide, dzi na ni lisine, uwe Pfhumu nya mayigo. Khu mani a na dzi kodzago gumba gu ninga githawo? Khu mani a na dzi kodzago gumba dhumisa lina Iago? Kholu, khuwe basi u Agidego!” — Gutuledwa 15:2-4.
Muhuno nugo gu nani vakhozeyi va Nungungulu va nga mana gu tshudziswa nigu va ngu tsakiswa, nasiri basi khesi Nungungulu a giridego ganiolu khu milayo yaye gambe. Vathu nya mayigo yatshavbo va ngu mana gutshudziswa khu liphuvboni, va hambaniswa ni litigo leli nyo vivbe, khu gu va hevbula nigu landrisa milayo nyo lulame ya Nungungulu. Mwaga ni mwaga, dzimiliyoni nya vathu va ngu dzi hambanisa ni litigo leli nyo vivbe vata hengeledzanoni yi agidego vata dzi tshanganisa ni vakhozeyi va Jehovha. Nugunugu, hwane nya gu fuviswe wukhongeyi nya malipha, ni satshavbo silo nya guvivbe, vathu vovo va na vbanya kala gupindruga mafuni nya maphya ma tadego khu gu lulama.
(Ekisodha 15:20, 21) Khavbo avbo, Miriyamu, nyamayi nya muprofeti, ndruye wa Aroni, a di phara tandrandra mandzani, vanyamayi vatshavbo va di duga vbavbandze ni mitandrandra yawe, va hana. Miriyamu a di va thulela ndzimo, khuye: “Embani ga PFHUMU Nungungulu, kholu khu lisine khongolo; mbembiside phwani kavalu ni mukhileli wakone.”
it-3 paj. 47, ndri. 4
Ndzimo
Khatshi gutala nya dzindzimo nyo embeledwe khu tsawa, tigoni ga Israyeli, dzi diri nya gu ningedzane, avba gu gu ni mitsawa mivili yi kabaneyanago koru mwendro muembeleyi moyo a hathwago khu tsawa nya koru. Maembelo yoyo ma ngu wonega omu nya milowo. (Eks 15:21; 1Sa 18:6, 7) Esi si ganedwago maningano ni mitsawa mivili nya yikhongolo ya va nya guembeleya dziteponi dza Nehemiya, ni sipandre sakona tepo gu nga girwa buzo gasi gu hendzeledza Jerusalema, so yeyedza gu va di gu emba kharato. — Ne 12:31, 38, 40-42; wona NDZIMO.
it-3 paj. 339
Muprofeti
Miriyamu khuye nyamayi nyo pheye a khumbugwago omu nya Bhibhiliya kha nga muprofeti. Khatshi Nungungulu, thumiside Miriyamu gasi gu ganeya mahungu nyo khaguri, adzina saye kha nga ndzimo. (Eks 15:20, 21) Khu kharato Bhibhiliya yari khiyo Miriyamu ni Aroni va di embeya Mosi khavo: “Ina [Jehovha] kha ganela gwathu gambe, gani?” (Mit 12:2) Jehovha abune, khu gu thumisa muprofeti Mikeya a di ganeya gu khuye, khuye a nga rumeya “Mosi, Aroni ni Miriyamu” gasi va ya phasa vaIsrayeli gu duga khu Egipito. (Mik 6:4) Ambari olu Miriyamu a nga ba ari ni lithomo nya gu khale muprofeti, wupari waye ni Nungungulu wu diri wudugwana ngudzu gu vbindra owu ndriyaye Mosi a nga ba ari nawo ni Nungungulu. Tepo a nga diga gu dzi vega wulangani gwaye, a di tsayiswa khu Jehovha nya gu. — Mit 12:1-15.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Ekisodha 16:13) Gupfolani nya lidambo, gu di duga sikenya nya singi, si ta fenengedza talala watshavbo. Vbadzimindrutunu gu di manega mumya bambe nya talala.
w11 1/9 paj. 14
U di gu dziti?
Khu ginani Jehovha a hathidego sikenya gasi si khala guhodza ga vaIsrayeli giwulani?
Hwane nya gu vaIsrayel va dugide khu Egipito, Nungungulu va ningide nyama nya yingi nya sikenya khu dzitepo dzimbili. — Ekisodha 16:13; Mitengo 11:31.
Sikenya sinyoni nya sidugwana si gu ni 18 dzisentimetro khu gu lapha nigu sa gu peza 100 dzigrama a gu (0.1 kg). Iso sa gu tala gu manega ngudzu Ásia ocidental ni Europa. Kha nga olu a gu sinyoni si vbuvbago si hongola ga mayigo nya mangi, teponi nya girame so hongola wuronga ga África ni Arábia. Ndrani nya maendro yaso mitsawa nya yingi ya gu tshatuga costa leste do mar Mediterrâneo si bwe si vbuvba si hongola península ya Sinayi.
Guya khu The New Westminster Dictionary of the Bible (Novo Dicionário Bíblico de Westminster) “sikenya sa gu vbuvba gwadi nigu khu guvbiredza si hongola omu phuvbo yi veteyago umo; Ganiolu phuvbo ya gu za yi vbindrugedza umo yi veteyago umo, khu kharato sinyoni si garala khu kotani nya olu si nga vbuvba khu tepo nyo laphe, iso sa gu tshiga vbavbatshi gasi si lala.” Na si nga si simami ni liendro laso, iso si yede gu hefemula khu pimo nya litshigu limwedo mwendro mavili, avba si nga hadzi vbevbugeya vasoti gu si mana. Gupheyani nya lizana myaga nya wu 20, Egipito mwaga ni mwaga a di gu rumeya tanga nya 3 dzimiliyoni nya sikenya gasi gu hodza.
Ga dzitepo dza dzimbili edzi vaIsrayeli va nga hodza sikenya gu diri nago nya gu vbisanyana. Ambari olu nya gu ga nango yeyi khu gi olovedzo sinyoni sesi si di gu vbuvbeya gipandreni gya Sinayi, khu Jehovha a nga gira gu yi “veta phuvbo nya yikhongolo” yi giridego gu sinyoni sesi si hongola avba vaIsrayeli va nga ba va girede avbo mitshatsha yawe. — Mitengo 11:31.
(Ekisodha 16:32-34) Mosi a di khuye: “PFHUMU Nungungulu rumide gukhuye: Sayisani ghomeri nya gutale khu manaha ndrangani gwanu, gasi situgulwana sanu si ta wona guhodza nyi mi wundzidego khugo giwulani gikhati nyi mi dusidego khigyo khu tigoni ga Egipito.” 33 Mosi a di embela gambe Aroni, khuye: “Dzega gifugo u thela ghomeri nya gutale khu manaha, u vega mbeli ga PFHUMU Nungungulu gasi gu sayisela vatugulu vanu.” 34 Kha nga idzo PFHUMU Nungungulu a rumidego khidzo Mosi, Aroni a di vega gifugo nya Wufakazi gasi gi sayisega avbo.
w06 15/1 paj. 31
Siwudziso sa valeri
Hwane nya gu vaIsrayeli va tshudziswa khu Egipito, va di gu ngura ngura khu kotani nya guhodza. Khu kharato, Jehovha a di va ninga manaha. (Ekisodha 12:17, 18; 16:1-5) Ga tepo yoyo, Mosi a di embeya Aroni khuye: “Dzega gifugo u thela ghomeri nya gutale khu manaha, u vega mbeli ga PFHUMU Nungungulu gasi gu sayisela vatugulu vanu.” Matimo ma yeyedza khayo: “Kha nga idzo PFHUMU Nungungulu a rumidego khidzo Mosi, Aroni a di vega gifugo nya Wufakazi gasi gi sayisega avbo.” (Ekisodha 16:33, 34) Gu mwalo gukanakana nya gu khethu Aroni thede manaha omu nya gifugo ga tepo yoyo, ganiolu uye thede manaha mbeli nya gifugo nya Wufakazi hwane nya gu Mosi na giride ngasa a bwe a theya sileti omu nya ngasa.
17-23 NYA AGOSTO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | EKISODHA 17-18
“Trenari vambe u bwe u va ninga mithumo nyo gire”
(Ekisodha 18:17, 18) Sade wa Mosi a di mu embela, khuye: “Khandridzo edzi u girago. Kholu u na garala uwe, ni vathu vava u gu navo va na garala navo, kholu thumo wowu wu lemede ngudzu gu wu rwala uwe wenga.
w13 1/2 paj. 6
Mosi mwama nya lihaladzo
Mosi yeyedzide lihaladzo ga vaIsrayeli. Avo va di gu dziti gu khavo Jehovha a di gu thumisa Mosi gasi gu thangeya vathu vaye, khu kharato va di gu hongola gwaye gasi va mana giphaso ga sigaradzo sawe. Bhibhiliya yari khiyo: “Vathu va di ema mbeli ga Mosi gukhugela ni dzimindru kala gupfolani nya lidambo.” (Ekisodha 18:13-16) Adzina Mosi a di gu garala khu gu khala dzihora nya dzingi na gu engiseya vaIsrayeli na va gu ganeya sigaradzo sawe! Ambari ulolo Mosi a di gu tsaka khu gu phasa vathu a nga ba ava gola.
(Ekisodha 18:21, 22) Uwe hatha vbakari nya vathu vatshavbo, vama nya gukari nya vadi ni lisine, va thavago Nungungulu, vama va tumbegidego, va si dzumeligo gurengeledwa, u va vega kha nga vathangeli nya likhumi mazana, nya lizana, nya livbandre magumi ni nya likhumi. 22 Avo va na lamula vathu vava gikhati gyatshavbo. Mahungu yale nya makhongolo, va na ma tisa avbo gwago, aholu aya mambe yatshavbo nya madugwana va na ma vbedza avo, kharati u na vbungula rwalo wago, avo va na hengela nago gu wu rwala.
w03 1/11 paj. 6, ndri. 1
Gutumbega khwa lisima gasi gu mana gu tsaka womini
Vama vale va di yeyedzide makhalelo nya yadi na va nga si hathwi gasi gu gira thumo wowu nyo khugege. Avo va yeyedzide gu khavo va ngu thava Nungungulu; va di gu ninga ngudzu githavo muvangi wawe nigu va di gu dzi garadzeya gu mu tsakisa. Vatshavbo va di gu dziti gu khavo vama vale va di dzi garadzide ngudzu gasi gu landrisa milayo ya Nungungulu. Avo va di gu nyenya gu surubanya dzitsapawu nya vathu, iso si nga ba si yeyedza gu khiso avo va di tumbegide nigu isoso si di hadzi va phasa gu mba thumisa malungelo yawe khu ndziya nya mba yadi. Va di hadzi gu mba londrola gutumbega ga vambe khu gu feya gu wuyedwa avo ni valongo vawe mwendro dzipari.
(Ekisodha 18:24, 25) Mosi a di yingisa magana ya sade waye, a gu gira satshavbo esi a nga embedwago khuye. 25 Mosi a di hatha vbakari nya vathu vatshavbo va na Israyeli, vama nya vadi a va emisa mbeli nya vathu kha nga vathangeli nya likhumi mazana, nya lizana, nya livbandre magumi ni nya likhumi.
w02 15/5 paj. 25, ndri. 5
Vathu nya gululame va gu thangedwa khu gutumbega
Mosi a diri muthu nyo dzi nogise. Tepo a nga ba a dzipwa na vbede tshivba khu gu lulamisa sigaradzo sa vambe, sade waye Jetro a di mu phasa, a mu embeya khuye: Ninga mithumo vambe vama va dinganedwago. Mosi a di gu guti gu hegedwa gwaye, khu kharato uye a di dzumeya giphaso a ningidwego. (Ekisodha 18:17-26; Mitengo 12:3) Mwama nya gurule kha bombi gu ninga mithumo vambe, nigu kha thavi gu luza malungelo yaye a gu ninga mithumo vambe vathu va dinganedwago. (Mitengo 11:16, 17, 26-29) Vbavbandze nya isoso, uye a gu garadzegeya gu va phasa gu dandra khu liphuvboni. (1 Thimoti 4:15) Ina kha hi yeli gu gira sasimweso?
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Ekisodha 17:11-13) Gikhati Mosi a nga bani a gu khusedza mawogo, Israyeli a di pala. Aholu gikhati a nga bani a gu reledza mawogo, Amaleki a di pala. 12 Khu guralo, gu di vboha avbo mawogo ya Mosi ma nga garalago, ma gu lemela. Va di resa giwindri va ta gi vega vbavbatshi gwaye. Mosi a di khala vbagiwindritunu, Aroni ni Huri va di pharedzela mawogo yaye, mumbe khu nyambade, mumbe khu nyamudye gwaye. Khu magirelo yaya, mawogo ya Mosi ma di simama gu tiya kala li gu pfola lidambo. 13 Josuwa a di pala kharati Amaleki ni vathu vaye khu matshari.
w16.09 paj. 6, ndri. 14
“Mandza yago ma nga vbeli tshivba”
Aroni ni Huri va phaside Mosi ndrani nya nyimbi khu gu va mu pharedzeya mandza yaye. Anethu, hi nga vbweta dzindziya nya gu phase vambe khu silo si wonegago. Nya vangi va ngu tshaniseka khu kotani nya madwali mwedro gu dandra khu tanga. Vambe va gu emisana ni gu wugedwa khu va ndrangani gwawe, wutundzu mwendro gu fedwa khu muthu va mu golago. Hi nga tiyisa gambe vaphya ava va gurumedzwago gu gira silo nyo vivbe, nigu va gu kutsedzedwa gu vbweta dzithomba omu nya litigo leli khu va ya hevbula omu nya dzixikola nya dzikhongolo, gu mana dzitsapawu nya dzingi mwendro thumo nya ndruma. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) U nga yeyedza gu khuwe u ngu khatala khu vandriyago khu dzindziya nya dzingi. Khu giyeyedzo, u nga bhula navo Salawuni nya Mufumo ni thumoni nyo tshumayele, u nga va rana gasi mu ta jantar gumogo mwendro kamo gu bhula navo khu telefone.
(Ekisodha 17:14) Khavbo avbo, PFHUMU Nungungulu a di embela Mosi, khuye: “Lova silo sesi libhukuni, gu khala gialakanyiso gi sayiswago, u embela gambe Josuwa, khuwe: Eni nyi na gira gu Amaleki a fuva a si alakanwi gambe vbavbatshi nya lidambo.”
it-1 paj. 422
Bhibhiliya
Kha si kanakanisi gu khiso Mosi a di lova mahungu ya omu nya Bhibhiliya na gu kutswa khu tshivba ya Nungungulu, nigu ma di yede gu thumiswa avba nya wukhozeli wu agidego. Khandri a di si khugeya Mosi gu khala muthangeyi wa vaIsrayeli; gupheyani uye a di bombide gu gira isoso. (Eks 3:10, 11; 4:10-14) Gu pheya, Nungungulu a di tiyisa Mosi, a bwe a mu ninga tshivba nya gu gire siliwugiso, iso si nga gira gu ambari dzinyanga dza Faro dzi khodwa gu khidzo Mosi a di gu gira siliwugiso sile khu tshivba ya Nungungulu. (Eks 4:1-9; 8:16-19) Mosi kha nga ba a dzi khusedza khu gu khala muganeyi ni mulovi. Vbavbandze nya isoso, khu kotani nya gu engise ni gu thangedwa khu liphuvbo nya guage, Mosi a si kodzide gu ganeya nigu lovide gipandre nyo khaguri nya Bhibhiliya. — Eks 17:14.
24-30 NYA AGOSTO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | EKISODHA 19-20
“Likhumi milayo yo gu khuha kharini?”
(Ekisodha 20:3-7) U nga manegi nuri ni vambe vanungungulu mbeli gwangu. 4 U nga tshuki u dzi girela githombe nya guvatwe, mwendro gifananiso nya esi si guromo vbatshani, ndzadzini, mwendro nya esi si guromo vbavbatshi, mafuni, mwendro nya esi si guromo guetani nya mati, vbavbatshi nya mafu. 5 Khu na nga khizima mbeli nya silo soso, gambe gima khu na nga si khozela, kholu eni kheni PFHUMU Nungungulu wago, nyi Nungungulu nya wufu, nyi ngu tsayisa sanana khu kotani nya gighoho gya vavelegi vawe kala gitugulwana nya wuraru negi nya wuna ga vale va nyi vengago. 6 Aholu, nyi ngu girela wuhindzi, kala gitugulwana nya likhumi mazana (1.000) ga vale va nyi golago, va wuya va vegisa milayo yangu. 7 U nga hagani khu lina la PFHUMU Nungungulu wago, kholu PFHUMU Nungungulu kha na nga diga gu tsayisa uyo a haganago khu lina Laye umo nyamba vbwetega.
w89 15/11 paj. 6, ndri. 1
Likhumi milayo yo thula ginani gwago?
4 milayo nyo pheye yo tshingisa mirwalo hi gu nayo ga Jehovha. (Nyo pheye) Nungungulu a ngo vbweta gu khozedwa uye enga. (Matewu 4:10) (Nya wuvili) Kha hi yeli gu khozeya sifananiso. (1 Johane 5:21) (Nya wuraru) Hi yede gu thumisa lina la Nungungulu khu ndziya nya yadi neyi yi zundzegago. (Johane 17:26; Varoma 10:13) (Nya wuna) Hi yede gu dzigaradzeya gu gira silo si agidego. Isoso si na hi gira hi mana tepo nya gu hefemule mwendro gu ‘vegedza sabhadho’, ganiolu khu ndziya nyo lulame. — Vahebheru 4:9, 10.
(Ekisodha 20:8-11) Alakanya litshigo nya sabhadho, u li agisa. 9 U na thuma livbandre nya limwedo matshigu u gira mithumo yago tshavbo. 10 Aholu litshigu nya livbandre na mavili, Sabhadho ya PFHUMU Nungungulu wago; u nga thumi gilo khu litshigu lolo uwe mwendro gyanana gyago nya gikhwathana, mwendro githumi gyago nya mwama mwendro nya nyamayi, ambari gifuyo gyago, mwendro muluveli a khalago ndrangani gwago. 11 Kholu, khu livbandre na limwedo matshigu, PFHUMU Nungungulu giride ndzadzi ni mafu, linene ni satshavbo si guromo umo, a gu hefemula khu litshigu nya livbandre na mavili. Khu kotani nya kharato, PFHUMU Nungungulu kategiside litshigu nya Sabhadho a li agisa.
(Ekisodha 20:12-17) “Rungudza babe ni mayi wago, gasi ma engedzedwa matshigu yago nya guvbanye tigoni u na ningwago khu PFHUMU Nungungulu wago. 13 U nga songi. 14 U nga bhayi. 15 U ngabi. 16 U nga singedzi malipha muthu kwanu. 17 U nga dogoreli nyumba ya muthu kwanu. U nga dogoreli mwangadzi wa muthu kwanu; mwendro githumi gyaye nya mwama mwendro nya nyamayi, ambari mombe yaye, mwendro buru yaye, mwendro gimbe gilo gi mu lumbago, u nga gi dogoreli.”
w89 15/11 paj. 6, dzindri. 2-3
Likhumi milayo yo thula ginani gwago?
(Nya wu 5) Gu engisa nya sanana gu ngo simama gu khala litshina nya gu pwanana ndrangani nigu si ngu resa makategwa matago khu ga Jehovha. Nigu nayo wowu “nya guhegule a gu ni gitumbiso” wu ngu tumbisa wumindru nyo tsakise. Khu na nga “mana gukatega” basi ganiolu u na “engedzedwa matshigu yago nya guvbanye mafuni.” (Vaefeso 6:1-3) Kha nga olu hi vbanyago matshiguni nyo hegise nya silo sesi nyo vivbe, guengisa gogo ga gu ninga lithomo vaphya nya gu gima va sifi.— 2 Thimoti 3:1; Johane 11:26.
Lihaladzo lathu khu vandriyathu li na hi gira gu hi si va gireyi silo nya gu vivbe nya nga (nya wu 6) gu songa, (nya wu 7) wubhayi, (nya wu 8) guba, ni (nya wu 9) gu singedza malipha muthu kwanu. (1 Johane 3:10-12; Vahebheru 13:4; Vaefeso 4:28; Matewu 5:37; Mavingu 6:16-19) Ahanti esi si hi kutsago gu gira gilo nyo khaguri ke? Nayo nya wu (10) wu ganeyago khu gu potsa gu dogoreya silo savane, wa gu hi dundrugisa gu khuwo Jehovha a gu vbweta gu khuye hi manega ni mapimo ma lulamidego mahoni gwaye. — Mavingu 21:2.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Ekisodha 19:5, 6) Olu mwa gu yingisani lito langu, mu vegisa gidzumeledzwano gyangu, mu na khala thomba yangu vbakari nya mayigo yatshavbo, kholu litigo latshavbo la gu lumba Eni. 6 Enu mu na khalani litigo nya vaphasi nya mhamba, litigo li agidego. Aya khu magana u na ya embelago sanana sa Israyeli.”
it-3 paj. 488, dzindri. 3-4
Muphasi nya mhamba
Muphasi nya mhamba nya mukristo. Jehovha a di tumbisa vaIsrayeli gu khuye va gu sayisa gidzumeledzwano Gyaye avo va di hadzi khala “litigo nya vaphasi nya mhamba, litigo li agidego.” (Eks 19:6) Ambari ulolo, wuphasi nya mhamba nya lifumbo la Aroni wu di hadzi simama kala a vboha wuphasi nya wukhongolo nya mhamba. (Heb 8:4, 5) Wu di hadzi simama kala gi hegisa gidzumeledzwano nya nayo ni gu girwa buzo nya gidzumeledzwano nya giphya. (Heb 7:11-14; 8:6, 7, 13) Miningelo yi phede gu girwa ga va na Israyeli, gasi va khala vaphasi nya mhamba va Jehovha, gasi va thuma avba nya malulamiselo nya Mufumo va tumbisidwego khu Nungungulu; khu gu gimbiya nya tepo, ningelo wowo wu di ningedwa ga vambe vathu. — Mith 10:34, 35; 15:14; Ro 10:21.
Vadugwana vaJudha va nga dzumeya Kristo, va luza kharato gu gira gipandre nya Mufumo nya lisine nya vaphasi nya mhamba ni litigo li agidego. (Ro 11:7, 20) Khu kotani nya olu vaIsrayeli va nga ba va ri vathu nya gu mba tumbega, Nungungulu a di va embeya na yi nga tshade tepo khu gu thumisa muprofeti waye Hoseya, khuye: “Kholu uwe u bombide guti, eni neni kha nyi gu vbweti, u khala muphasi nya mhamba mbeli gwangu, kholu u hambanide ni nayo wa Nungungulu wago, eni neni nyi na divala khu sanana sago.” (Ho 4:6) Khu ndziya nyo fane, Jesu a di embeya vathangeyi nya vaJudha khuye: “Mu na dzegedwani Mufumo wa Nungungulu wu ningedwa ga lihundzu li na gu thelago mihandro.” (Mt 21:43) Ganiolu, kha nga olu Jesu Kristo a nga ba a romo vbavbatshi nya Nayo mafuni, a di gu dziti gu khuye wu di gu thuma wuphasi nya mhamba wa Aroni, nigu a di ruma ava a nga ba a va vbanyiside ga madwali nya sokonho gu hongola ga muphasi nya mhamba gasi vaya gira miningelo yi nga ba yi vbwetwa. — Mt 8:4; Mr 1:44; Lu 17:14.
(Ekisodha 20:4, 5) “U nga tshuki u dzi girela githombe nya guvatwe, mwendro gifananiso nya esi si guromo vbatshani, ndzandzini, mwendro nya esi si guromo vbavbatshi, mafuni, mwendro nya esi si guromo guetani nya mati, vbavbatshi nya mafu. 5 Khu na nga khizima mbeli nya silo soso, gambe gima khu na nga si khozela, kholu eni kheni PFHUMU Nungungulu wago, nyi Nungungulu nya wufu, nyi ngu tsayisa sanana khu kotani nya gighoho gya vavelegi vawe kala gitugulwana nya wuraru negi nya wuna ga vale va nyi vengago,
w04 15/3 paj. 27, ndri. 1
Dzithomba dza omu nya libhuku la Ekisodha
20:5 — Khu ginani Jehovha a nga tsayisa melego wu nga hadzi landreya khu kotani nya sighoho sa vavelegi vawe? Hwane nya gu vbohe ga tanga nya gu dzi hlamuleye wabune, muthu ni muthu a gu lamudwa guya khu mavbanyelo yaye. Ganiolu tepo vaIsrayeli va nga bweleya ga mavbanyelo ya gale nya gu gukhozeye sifananiso, isoso si reside gutshaniseka nya gu khongolo ngudzu ga melego wu nga landreya. Gu dzega ni vaIsrayeli nyo tumbege navo va pwide wuvi nya isoso, kholu si di gu va garadzeya gu sayisa gutumbega khu kotani nya olu va nga ba va randredwe khu wukhongeyi nya wungi nya malipha.
31 NYA AGOSTO–6 NYA SETEMBRO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | EKISODHA 21-22
“Yeyedza gu khuwe u ngu wona womi nga edzi Jehovha a wu wonago khidzo”
(Ekisodha 21:20) “Muthu a gu bayisa khumbi yaye nya mwama mwendro nya nyamayi khu simbo, va gu fela mandzani gwaye, va na phodzedwa.
it-2 dzipaji. 17-18
Gu vetwa
Gu di gu dzumeledwa gu mune nya sithumi nya vahebheru a si veta khu simbo sa gu mba mu engisa mwendro so khala vawugeyi. Ganiolu gyo tshuka githumi gifa khu kotani nya gu vetwe, mune githumi a di yede gu tsayiswa. Gya gu vetwa gi sifi khu litshigu limwedo mwendro mavili, isoso si na yeyedza gu khiso khu lisine mune wagyo a diri mwalo makungo nyo gi songe. Uye adiri ni fanelo nya gu gi tsayise gya gu ghoha, kholu githumi gi diri “dzitsapawu dzaye.” Khu lisine mwalo muthu a vbwetago gu fuvisa silo saye nya lisima, khu kharato a tshala a tshaniseka hwane. Nigu gya gu tshuka githumi gifa hwane nya litshigu limwedo mwendro mavili, si di hadzi gu mba pwisisega gu gi difa khu kotani nya vetwe mwendro gimbe gilo. Khu kharato, githumi gya gu vbanya litshigu limwedo mwendro mavili, mune wagyo kha na nga tsayiswa khu isoso. — Eks 21:20, 21.
(Ekisodha 21:22, 23) “Va gu dwana vathu va bayisa nyamayi nya mimba, ya gu ghoheka mimba yaye, aholu uye a sifi, a na livbwa tengo wu na lombwago khu mwama waye, nivbo yoyo wu na livbedwa mbeli ga valamuli. Aholu a gufa nyamayi wule a na livbiswa womi khu womi,
lvs dzipaji. 95-96, ndri. 16
Ina u ngu ninga lisima womi nga Jehovha?
Womi wa moyo ni moyo wathu wu ni lisima ga Jehovha gu pata ni womi nya gyanana gi nga romogo ndrani ga mamayi wagyo. Ga nayo wa Mosi, ga gu tshuka muthu a phazama a bayisa nyamayi nya mimba, ganiolu gyanana mwendro mamayi afa, ga Jehovha muthu yoyo a diri ni nandru kholu songide muthu. Ambari olu a nga mba gira khu nyagigwenye, ganiolu songide muthu, Jehovha a di hadzi gu mu livbisa womi khu womi. (Leri Ekisodha 21:22, 23.) Ga Nungungulu, gyanana gi ngo gomogo ndrani ga mayi wagyo dza womi. Isoso so yeyedza gu khiso gu pola mimba silo nyo vivbe ngudzu. Jehovha a gu dzipwa kharini khu gu wona dzimiliyoni nya sanana na si gu songwa mwaga ni mwaga tepo va polago dzimimba?
(Ekisodha 21:28, 29) “Mombe ya gu ghumula muthu nya mwama mwendro nya nyamayi, yi mu songa, mombe yago, yi na pfarwa khu siwindri, ni nyama yakone kha yi na hodzwa; aholu mune mombe kha na ningwa nandru. 29 Aholu mombe yoyo, a gu nari giolovedzo gyaye nya gughumulele vathu, ni mune wakone na embedwe, aholu a si theli kota khu gu yi segela, ya gu songa mwama mwendro nyamayi, mombe yi na pfarwe khu siwindri, ni mune wakone nuye a na songwe.
w10 15/4 paj. 29, ndri. 4
Jehovha a gu vbweta gu khuye “u vbuluga”
Iso si nga ba si girwa ga nayo wa Mosi, si di gu thuma gambe a gu tshuka muthu a bayiswa khu sirengo sa ndrangani. Khu giyeyedzo, ga gu tshuka mombe yi ghumula muthu yi mu songa, mune girengo a di yede gu songa girengo gyaye gasi gu vhikeya vathu. Kha nga olu nya gu avba nya giemo gegi uye kha nga ba a yede gu hodza nyama nya mombe yoyo mwendro gu yi rengisa, gu yi songa gu diri gu luza kamo ngudzu. Ganiolu ginani gi nga hadzi girega ya gu tshuka mombe yi bayisidego muthu nyo khaguri, yi si khothedwi khu mune wayo? Ga gu tshuka mombe yoyo yi bayisa gambe mwendro gu songa mumbe muthu, iyo gumogo ni mune wayo va di yede gu songwa. Nayo wowo wu di gu gira gu vafuyi va pimisa khedzi va na vhikeyago khidzo mitshambi yawe. — Ekiso. 21:28, 29.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Ekisodha 21:5, 6) Aholu khumbi ya gu ganela, khiyo: “Eni nyi ngu mu gola mune wangu, mwangadzi wangu ni sanana sangu, kha nyi dzini gutshulega nyi hongola.” 6 Khu guralo, mune waye a na yi resa mbeli ga Nungungulu, a yi hidzimisa vbafuvbi ni lidimba mwendro avbo nya hasimo; khavbo avbo, mune waye a na yi pola ndzeve khu ndrombo. Khumbi yeyi yi na mu thumela kala gupindruga.
w10 15/1 paj. 4, dzindri. 4-5
Khu ginani hi yedego gu hendzeledza womi wathu ga Jehovha?
Gu dzi hendzeledza ga Jehovha gilo nya lisima ngudzu ga muKristo. Gu ngu vbindra ni simbe silo. Ganiolu, gu dzi hendzeledza ga Jehovha ga gu hi phasa kharini? Khu giyeyedzo, hongoleni hi wone edzi hi nga wuyedwago khidzo ha gu haguleya gu pwanana ni vathu. Avba nya wupari, gasi gu mana lithomo nyo mane pari, u yede gu pheya khuwe u dzumeya gu khala pari nya yadi. Isoso so pata gu dzi emiseya gu yeyedza gu khatala khu pari yago. Mowo nya wupari nya wukhongolo wu khumbugwago omu nya Bhibhiliya khowu wa Dhavhidhe ni Jonatane. Avo va di bwe va gira gidzumeledzwano nya wupari wawe. (Leri 1 Samuweli 17:57; 18:1, 3.) Ambari olu nya gu wupari nya nga wowo wu ngu kala, gutala nya wupari wa gu simama abari gu vatshavbo va dzi emisede gu khala dzipari, mwendro gu kutsega gu gira isoso. — Mav. 17:17; 18:24.
Nayo wa Nungungulu ga vaIsrayeli wo ganeya khu wumbe wupari owu wu phasago vathu landrisa gisambanyo va giridego. Khu giyeyedzo, ga gu tshuka githumi gi vbweta gu thuma avbo ga mune wagyo kala gupindruga, igyo gi di yede gu gira gidzumeledzwano ni mune wagyo. Nayo wo ganeya khuwo: “khumbi ya gu ganela, khiyo: ‘Eni nyi ngu mu gola mune wangu, mwangadzi wangu ni sanana sangu, kha nyi dzini gutshulega nyi hongola.’ Khu guralo, mune waye a na yi resa mbeli ga Nungungulu, a yi hidzimisa vbafuvbi ni lidimba mwendro avbo nya hasimo; khavbo avbo, mune waye a na yi pola ndzeve khu ndrombo. Khumbi yeyi yi na mu thumela kala gupindruga.” — Ekiso. 21:5, 6.
(Ekisodha 21:14) Aholu muthu a gu wugela muthu kwawe khu khorosa a gira gikungo nya gu mu songe, muthu yoyo ambari na sihade vbagiluvelotunu gwangu, mu dzege aya songwa.
it-1 paj. 1143
Kheho nya gu wombe khiyo
Gigengedzo gi gomogo omu ga Ekisodha 21:14 adzina gi di gu thula gu khigyo muphasi nya mhamba a di yede gu songwa a gu tshuka a songa muthu, mwendro saye, so thula gu khiso gu thumisa dzikheho nya giluvelo si di si phasi gilo kholu esi a giridego si di vivbide ngudzu. — Fananisa ni 1Dzf 2:28-34.