LAYIBBULALI IJANIKA A-INTANETI yaWatchtower
LAYIBBULALI IJANIKA A-INTANETI
yaWatchtower
Chitonga (Zimbabwe)
  • BBAYIBBELE
  • MABBUKU
  • MISWAANGANO
  • lvs chaand. 7 map. 89-103
  • Buumi Ububona Mbuuli Mbabubona Na Leza?

Vidiyo njulikuyanda tiijaniki pe

Utulekelele, kulizyachitika vidiyo niyalikuyanda kujula

  • Buumi Ububona Mbuuli Mbabubona Na Leza?
  • Mbutukonzya Kukkala Katuli Muluyando lwaLeza
  • Bala mu ‘Muluyando LwaLeza’
  • Tutwe tuniini
  • Makani Ayendelana
  • JEHOVA UBUBONA BIYENI BUUMI ABULOWA?
  • KUSILIKWA KAKUBELESEGWA BULOWA
  • MILAWU YAJEHOVA ITONDEEZYA KUTI ULATUYANDA
  • TANTAMUKA MIZEEZO MIBI
  • UTALISWAANIZYI AMBUNGA ZITALEMEKI BUUMI
  • BUZYA BAMWI ATALA ABWAAMI
  • Lemeka Chipo Chabuumi
    IBbayibbele Nga Lilatuyiisyaanzi?
  • Maboneno Ngalaawo Leza Atala Aganzi
    Mbukonzya Kubotelwa Mubuumi Kukabe Kutamani!—Gwasigwa Akwiiya Bbayibbele
Mbutukonzya Kukkala Katuli Muluyando lwaLeza
lvs chaand. 7 map. 89-103
Kulibambila kuzuzikizya kkaadi litegwa DPA

CHAANDAANO 7

Buumi Ububona Mbuuli Mbabubona Na Leza?

“Mulinduwe mokabede kasensa kabuumi.”—INTEMBAUZYO 36:9.

1, 2. Nchiichili chipo chiyandikana nchitwakapegwa aJehova?

JEHOVA wakatupa chipo chiyandikana loko. Wakatupa buumi. (Matalikilo 1:27) Uyanda kuti tube abuumi bulikabotu. Wakatupa malayilile aakonzya kutugwasya kuti tusale munzila iilikabotu. Malayilile alakonzya kutugwasya “kusala cibotu ecibi.” (BaHebrayo 5:14) Chiindi nitubelesya malayilile, tutondeezya kuti tuyanda kuyiisigwa aJehova. Kupona kweendelana amalayilile aLeza akubona mbaatugwasya zipa kuti tubone mbaayandikana mubuumi bwesu.

2 Chimwi chiindi, buumi bulakonzya kutuyumina. Kulakonzya kuba zyiimo zitakwe milawu ilaantanganana muBbayibbele. Muchikozyano, tulakonzya kusala nzila yakusilikwa kakubelesegwa bulowa. Kujana twachita biyeni kuti tusale munzila iibotezya Jehova? MuBbayibbele muli malayilile aatondeezya mbabubona Jehova buumi abulowa. Kuti twaamvwisisisya malayilile aaya, tulakonzya kusala kabotu akuba amanjezeezya aasalala. (Tusimpi 2:6-11) Lino, atulange-lange amwi malayilile.

JEHOVA UBUBONA BIYENI BUUMI ABULOWA?

3, 4. (a) Jehova wakatondeezya biyeni mbabubona bulowa? (b) Bulowa bwiimininaanzi?

3 Bbayibbele lituyiisya kuti bulowa bulasalala nkaambo bwiiminina buumi. Alubo buumi bulayandikana kuli Jehova. Kkayini naakajaya mwanikaakwe, Jehova wakamubuzya kuti: “Ijwi lyabulowa bwamwanike wako lilandikwiilila kuzwa muvu.” (Matalikilo 4:10) Bulowa bwaAbbelo bwakali kwiiminina buumi bwakwe. Chiindi Jehova nakaamba atala abulowa bwaAbbelo, wakali kwaamba buumi bwaAbbelo.

4 Nilyakiinda Zambangulwe lyamuchiindi chaNowa, Leza wakabuzya bantu kuti balye nyama. Pesi wakaamba chaantanganana kuti: “Tamweelede kulya nyama antoomwe abuumi bwayo, nkokuti bulowa bwayo.” (Matalikilo 9:4) Mulawu ooyu wakali kubeleka muchiindi chaNowa alubo uchibeleka akulindiswe. Eezi zitondeezya chaantanganana kuti kuli Jehova bulowa bwiiminina buumi. Andiswe mbutweelede kububona bulowa.—Intembauzyo 36:9.

5, 6. Mulawu waMusa wakali kutondeezya kuti Jehova ububona biyeni buumi abulowa?

5 MuMulawu waMusa, Jehova wakati: “Kufumbwa muntu . . . uulya bulowa, njoomulwisya oyo muntu uulya bulowa, njoomutanda muciinga cakwe. Nkaambo mubulowa mobubede buumi bwanyama.”—Levitiko 17:10, 11.

6 Mulawu waMusa wakali kwaamba kuti muntu uuyanda kujaya munyama kuti alye, wakeelede kuvwikka bulowa bwamunyama munyika. Eezi zyakali kutondeezya kuti buumi bwamunyama ooyo bwabweeda kuMulengi, Jehova. (Deuteronomo 12:16; Ezekiele 18:4) Nikuba boobo, Jehova taakali kulangilila kuti maIsrayeli bagwisye bulowa boonse bwamunyama. Nikuba kuti kuli bulowa bwachaala mumunyama, maIsrayeli bakali kukonzya kulya nyama eeyo manjezeezya aabo kaasalala. Kulemeka bulowa bwabanyama kwakali kutondeezya kuti balamulemeka Sikupa buumi, Jehova. Alubo muMulawu waMusa, Jehova wakalayilila maIsrayeli kuti bapayizye banyama kuchitila kuti balekelelwe zibi zyabo.—Langa Makani Aakumamanino 19 a 20.

7. Davida wakatondeezya biyeni kuti ulabulemeka buumi?

7 Tulakonzya kubona mbubuyandikana bulowa kwiinda muzintu zyakachitwa aDavida naakali kulwana amaFilisti. Basilumamba baDavida nibakabona kuti waba anyota, bakabikka buumi bwabo mumapenzi kwiinda mukunjila muchilawu chabasinkondonyina kuti bakamutekele maanzi. Pesi Davida wakakaka kwaanywa alubo “wakaatila ansi buyo kuli-Jehova.” Wakati: “Cinditonde, O Jehova, kucita obo. Sa ndakonzya kunywa bulowa bwabantu aba ibakeenda cakutayoowa kufwa?” Davida wakalizi kuti buumi abulowa ziyandikana loko kuli Leza.—2 Samuele 23:15-17.

8, 9. MaKristu beelede kububona biyeni bulowa?

8 MaKristu bamumwaanda wakusaanguna, teebakachili kutuula zipayizyo zyabanyama. Nikuba boobo, bakeelede kuba amaboneno aalikabotu atala abulowa. Umwi Mulawu Jehova ngwaakalayilide maKristu wakali wakuti ‘balikasye . . . kubulowa.’ Kuchita oobo kwakalikozyenie akutantamuka bwaamu akukomba mituni.—Incito 15:28, 29.

Muchizi ulikuzuzikizya kkaadi litegwa DPA mpawo uliikwaambuula adokotela

Ndilakonzya na kupandulula nzindisala atala akusilikwa kakubelesegwa tupanzi twabulowa?

9 Mbukubede amazubaano. TumaKristu, tulizi kuti buumi buzwa kuli Jehova. Alubo, tulizi kuti bulowa bulasalala akuti bwiiminina buumi. Nkinkaako, tweelede kubelesya malayilile aamuBbayibbele chiindi nitusala nzila zyakusilikwa kakubelesegwa bulowa.

KUSILIKWA KAKUBELESEGWA BULOWA

10, 11. (a) Bakamboni baJehova bakubona biyeni kusilikwa kakubelesegwa bulowa naakuti zipaanzi zine zyabulowa? (b) Nkuukuli kusala kweelede kuchitwa amuKristu umwi awumwi?

10 Mbutuli Bakamboni baJehova tulizi kuti ‘kulikasya . . . kubulowa’ tachaambi kubulya naakuti kubunywa luzutu. Pesi chaamba kutabikkwa bulowa, kutapa bamwi bulowa kuti bakabubelesye akutabulondola kuchitila kuti buzoobelesegwe. Alubo, ziswaanizya kutabikkwa zipanzi zyabulowa zili 4 zitobela: maseelo aasalala (red cells), maseelo aatuba (white cells), maplateletes aplasma.

11 Zipanzi zine zyabulowa ngazyapambulwa akuba tupanzi tuniini twabulowa. MuKristu umwi awumwi weelede kulisalila kuti ulabelesya tupanzi ootu naakuti kutatubelesya. Ulakonzya kulisalila kubelesya busilisi buswaanizya kusilikwa kakubelesegwa bulowa bwakwe. Umwi awumwi weelede kulisalila kuti bulowa bwakwe buyoobelesegwa biyeni naliku-opaletwa, nalikulangwa-langwa malwazi mumubili analikusilikwa muli zimwi nzila.—Langa Makani Aakumamanino 21.

12. (a) Jehova ulakubikkila na maanu kusala nkutuchita katubelesya manjezeezya eesu? (b) Niinzi chikonzya kutugwasya kuti tusale kabotu mumakani aabusilisi?

12 Jehova ulakubikkila na maanu kusala nkutuchita katubelesya manjezeezya eesu? Iiyi. Alubo, Jehova ulazibona nzituchita anzituyeeya. (Bala Tusimpi 17:3; 24:12.) Nkinkaako, chiindi nitusala kubelesya imwi nzila yabusilisi, tweelede kukomba kuli Jehova katukumbila kuti atugwasye alubo tuyanduulisisye atala abusilisi oobo. Kuzwa waawo, tweelede kubelesya manjezeezya eesu aakayiisigwa aBbayibbele kuti tusale kabotu. Tatweelede kubuzya bamwi kuti batusalile zyakuchita naakuti kubabuzya kuti balikunoochita biyeni kaansinga mbabo balikuyanda kusala nzila yabusilisi. Nkaambo muKristu umwi awumwi, “uleelede kunyampula mukuli wakwe mwini.”—BaGalatiya 6:5; BaRoma 14:12.

MILAWU YAJEHOVA ITONDEEZYA KUTI ULATUYANDA

13. Milawu amalayilile aaJehova aali atala abulowa zituyiisyaanzi?

13 Zintu zyoonse Jehova nzyatubuzya kuti tuchite zigwasya ndiswe alubo zitondeezya kuti ulatuyanda. (Intembauzyo 19:7-11) Tachaambi kuti tuswiilila Jehova akaambo kakuti milawu yakwe igwasya ndiswe luzutu. Pesi tulamuswiilila nkaambo tulamuyanda. Kuyanda Jehova kupa kuti tutazumini kubikkwa bulowa. (Incito 15:20) Eezi zilatukwabilila kumalwazi. Bantu biingi balizi kuti kubikkwa bulowa kweeta malwazi alubo madokotela miingi bakabona kuti kwaandulwa kakutabelesegwi bulowa kulagwasya. Zilaantanganana kuti malayilile aJehova ngabusongo akuti ulaaluyando.—Bala Isaya 55:9; Johane 14:21, 23.

14, 15. (a) Njiili milawu Jehova njaakapa bakombi bakwe kuti bakwabililwe? (b) Kujana waabelesya biyeni malayilile ajanika mumilawu eeyi?

14 Milawu yaLeza igwasya bakombi bakwe. Jehova wakapa maIsrayeli milawu yakali kubakwabilila. Muchikozyano, umwi mulawu wakali wakuti, kuti muntu wayaka ng’anda, wakeelede kuyaka chitabililo aakaluli kuti bantu batawi. (Deuteronomo 22:8) Umwi mulawu wakali kwaambuula atala abanyama. Muntu wakali ang’ombe iidinka, wakeelede kwiiyembela kuchitila kuti itadinki naakuti kujaya muntu. (Kulonga 21:28, 29) Muntu wakali kukachilwa kutobelezya malayilile aaya, wakali kuba amulandu wabulowa kuti muntu wafwa.

15 Milawu eeyi itondeezya kuti buumi bulayandikana kuli Jehova. Kuziba eezi kutugwasya biyeni? Kutugwasya kuti tulemeke buumi kwiinda munzila njitubamba myuunzi yesu, mbutweenzya moota, ambutusala zyakulikondelezya. Bamwi bantu, kapati bachikula, babonaanga taakwe bubi pe kuchita zintu zikonzya kubanjizya mumapenzi. Pesi Jehova tayandi pe kuti tuchite oobo. Uyanda kuti tubulemeke buumi bwesu abwabamwi.—Mukambausi 11:9, 10.

16. Jehova ukubona biyeni kugwisya da?

16 Buumi bwabantu boonse bulayandikana kuli Jehova. Nikuba mwana uutanazyalwa ulayandikana kulinguwe. Mulawu waMusa wakali kwaamba kuti, kuti muntu wachisa mukayintu uli aada katayeeyelede zyakuti mukayintu ooyo wafwa naakuti wasowa, Jehova wakali kupa muntu ooyo mulandu wakujaya. Eezi zyakali kwaamba kuti nikuba kuti muntu ooyo wamujaya chakutayeeyela, pesi unooli wajaya akuti buumi oobo bwakeelede kubbadalwa. (Bala Kulonga 21:22, 23.) Mwana uutanazyalwa, Leza umubona kali muntu. Ubonaanga Jehova umvwa biyeni atala akugwisya da? Alubo, ubonaanga Jehova umvwa biyeni nabona bana biingi batanazyalwa kabajayigwa?

17. Niinzi chikonzya kuumbulizya mwanakazi wakagwisya da katanayiya atala aJehova?

17 Niinzi nchayelede kuziba mwanakazi wakagwisya da katanayiya atala aJehova? Weelede kuziba kuti Jehova ulakonzya kumulekelela kwiinda muchinunuzyo chaJesu. (Luka 5:32; BaEfeso 1:7) Mwanakazi wakachita chibi chipati chiindi, teelede kukkala kalipa mulandu atala achibi nchaakachita nkaambo “Jehova ngusibuuya, ngusiluse, . . . Mbuli kujwe mbokuli kule kuzwa kumbo, mbuboobu mbwaalampya insotoko zyesu kuzwa kulindiswe.”—Intembauzyo 103:8-14.

TANTAMUKA MIZEEZO MIBI

18. Nkamboonzi nitweelede kubeleka changuzu kuti tugwisye muzeezo wakusula bamwi?

18 Kulemeka buumi kutalikila mumoyo. Alubo, kuswaanizya mbutubabona bamwi. Mwaapostolo Johane wakalemba kuti: “Muntu uusula mweenzinyina, mujayi.” (1 Johane 3:15) Chimwi chiindi, kutayanda bamwi kulakonzya kupa kuti tubasule. Kusula bamwi kulakonzya kupa kuti tutabalemeki, twaambe zyakubeja atala ambabo nikuba kulombozya kuti anooli bafwa. Jehova ulizi mbutulimvwa atala abamwi. (Levitiko 19:16; Deuteronomo 19:18-21; Matayo 5:22) Kuti katuli amizeezo iili boobo, tweelede kubeleka changuzu kuti twiigwisye.—Jakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Mbakubona Jehova kulwana kupa kuti tuchiteenzi?

19 Kuli imwi nzila njitukonzya kutondeezya kuti tulabulemeka buumi. Lugwalo lwaIntembauzyo 11:5 lutondeezya kuti Jehova ‘ulabasula basinkondo.’ Kulikondelezya azintu zyakulwana, kutondeezya kuti tulakuyanda kulwana. Tatuyandi kuzuzya mizeezo yesu azintu zili atala akulwana azifanikisyo zitali kabotu. Pesi tweelede kubikka zintu zilikabotu azipa luumuno mumizeezo yesu.—Bala BaFilipi 4:8, 9.

UTALISWAANIZYI AMBUNGA ZITALEMEKI BUUMI

20-22. (a) Jehova ubabona biyeni bantu batalemeki buumi? (b) Kujana bakombi baJehova batondeezya biyeni kuti ‘tabali bayeeyi nyika’?

20 Bantu bamunyika tababulemeki pe buumi alubo kuli Jehova bali amulandu wakujaya. Bantu bayandisya twaambo twanyika bapa kuti bantu biingi bafwe kuswaanizya abakombi baJehova. MuBbayibbele, mfulumende eezi zikozyanisigwa abanyama bayoosya bali alunya. (Daniele 8:3, 4, 20-22; Ciyubunuzyo 13:1, 2, 7, 8) Mazubaano, bantu biingi baliikujana mali nyingi kwiinda mukuuzya zilwanisyo zijaya. Zilaantanganana kuti “nyika yoonse iikede muzibi.”—1 Johane 5:19.

21 MaKristu ‘tabali bayeeyi nyika.’ Bakombi baJehova tabatoli lubazu mutwaambo twanyika amunkondo. Tabajayi bantu alubo tabasumpuli mbunga zipa kuti bantu bafwe. (Johane 15:19; 17:16) MaKristu nibapenzegwa, tababweedezyi chibi kuchibi. Jesu wakati tweelede kuyanda basinkondoma.—Matayo 5:44; BaRoma 12:17-21.

22 Zikombelo zyakubeja zisumpula mulimu uupa kuti bantu biingi bafwe. Bbayibbele lyaamba kuti Bbabbiloni Mupati wiiminina bukombi bwakubeja boonse, akuti “mulinguwe mwakajanwa bulowa bwabasinsimi abwabasalali abulowa bwabantu boonse ibakajayigwa ansi.” Ulizi na kuti nkamboonzi Jehova natulayilila kuti: ‘Amuzwe mulinguwe nobantu bangu’? Bakombi baJehova tabaliswaanizyi mubukombi bwakubeja.—Ciyubunuzyo 17:6; 18:2, 4, 24.

23. ‘Kuzwa’ muli Bbabbiloni Mupati kuswaanizyaanzi?

23 ‘Kuzwa’ muli Bbabbiloni Mupati kuswaanizya kutatola lubazu muzintu zyoonse zichitwa mubukombi bwakubeja. Muchikozyano, tweelede kwaazimya mazina eesu ngitwakalembesezye muzikombelo zyakubeja. Pesi kuli zyiingi zyeelede kuchitwa. Tweelede kusula zintu zibi zichitwa mubukombi bwakubeja. Zikombelo zyakubeja zisumpula bwaamu, twaambo twanyika abutangazu. (Bala Intembauzyo 97:10; Ciyubunuzyo 18:7, 9, 11-17) Eezi zyapa kuti bantu biingi bafwe.

24, 25. Kujana kuziba Jehova kwatugwasya biyeni kuti tube aluumuno amanjezeezya aasalala?

24 Katutanayiya kasimpe, toonse twakali kusumpula zintu zibi zisungwaazigwa aSaatani. Pesi lino, twakachincha. Twakasyoma muchinunuzyo akulipeda kuli Leza. Twakajana “ziindi zyakulyookezya izizwa kubusyu bwa-Jehova.” Kuziba kuti tulikuchita kuyanda kwaLeza kupa kuti tube aluumuno amanjezeezya aasalala.—Incito 3:19; Isaya 1:18.

25 Jehova ulakonzya kutulekelela kwiinda muchinunuzyo nikuba kuti twakali mumbunga zitalemeki buumi. Tulachilumba chipo chabuumi Jehova nchaakatupa. Tutondeezya kulumba kwiinda mukukambawuka makani mabotu akutatobelezya zilimunyika yaSaatani. Eezi zipa kuti tube abweenzuma bulikabotu aLeza.—2 BaKorinto 6:1, 2.

BUZYA BAMWI ATALA ABWAAMI

26-28. (a) Nguuli mulimu uuyandikana Jehova ngwaakapede Ezekkiyele? (b) Jehova uyanda kuti tuchiteenzi?

26 Muchiindi chamaIsrayeli, Jehova wakabuzya musinsimi Ezekkiyele kuti achenjezye bantu atala akunyonyoonwa kwaJerusalemu akubabuzya nzibakeelede kuchita kuti bafutuke. Kaansinga Ezekkiyele taakabachenjezya, wakali kuyooba amulandu wabulowa kuli Jehova. (Ezekiele 33:7-9) Ezekkiyele wakatondeezya kuti ulabulemeka buumi kwiinda mukuchenjezya bantu.

27 Jehova utupede mulimu wakuti tuchenjezye bantu kuti nyika eeyi yaba afwiifwi kunyonyoonwa akuti bazibe atala aJehova kuti bakapone munyika mpya. (Isaya 61:2; Matayo 24:14) Tweelede kubeleka changuzu kuti tubuzye bamwi makani aaya. Toonse tulayanda kwaamba mbuli mbakaamba Pawulu naakati: “Ndasalala kubulowa bwabantu boonse, nkaambo nsikasiside cintu pe, ndakamwaambila luyando loonse lwa-Leza.”—Incito 20:26, 27.

28 Kuli zimwi mbazu mutweelede kusalala. Tuyooyiya atala anzizyo muchaandaano chitobela.

NJIISYO ZIZWA MUBBAYIBBELE

1 BUUMI BULAYANDIKANA KULI JEHOVA

“Mulinduwe mokabede kasensa kabuumi.”​—Intembauzyo 36:9

Nkamboonzi nitweelede kubona kuti buumi nchipo chiyandikana loko?

  • Matalikilo 1:27; Intembauzyo 19:7-11; Tusimpi 2:6-11

    Jehova wakalenga zintu zyoonse kuswaanizya abantu. Ulatuyanda alubo uyanda kuti bantu boonse babotelwe akuba abuumi bulikabotu.

  • BaRoma 14:12; BaGalatiya 6:5

    Jehova taakatulenga mbuuli marobboti pe. Wakatupa lwaangunuko lwakulisalila nzila zikonzya kutondeezya kuti tulabulemeka buumi.

2 BULOWA BULASALALA KULI JEHOVA

“Nkaambo mubulowa mobubede buumi bwanyama.”​—Levitiko 17:11

Jehova ububona biyeni bulowa?

  • Levitiko 17:10; Tusimpi 13:16; Incito 15:20; BaRoma 12:2

    Kulakonzya kuba zyiimo ziyanda kuti tusale nzila zyakusilikwa kakubelesegwa tupanzi twabulowa. Tatweelede kubuzya bamwi kuti batusalile zyakuchita. Kakutanachitika penzi lili boobo, tweelede kukomba kuli Jehova katukumbila kuti atugwasye alubo tweelede kuyanduulisisya.

  • Matalikilo 9:4, 5, 9; Deuteronomo 12:16; Incito 15:28, 29

    MuBbayibbele, bulowa bwiiminina buumi. Mulawu waLeza uuli atala abulowa tunachincha pe. Wakali kubeleka kuchiindi chaNowa, kuchiindi chamaIsrayeli akumaKristu.

3 BUUMI TWEELEDE KUBUBONA MBUULI MBABUBONA JEHOVA

“Inzila zyangu zilisumpwidwe kwiinda inzila zyanu amiyeeyo yangu kwiinda miyeeyo yanu.”—Isaya 55:9

Nziizili zimwi nzila mutukonzya kutondeezya kuti tulabulemeka buumi?

  • Kulonga 21:22, 23

    Buumi bwabantu boonse bulayandikana kuli Jehova. Nkinkaako, kugwisya da nkubisya nkaambo nikuba mwana uutanazyalwa, Leza umubona kali muntu.

  • Intembauzyo 103:8-14; Incito 3:19; BaEfeso 1:7

    Jehova ulamulekelela mwanakazi wakagwisya da katanayiya kasimpe kuti wachincha maponeno aakwe.

  • Intembauzyo 11:5; Mukambausi 11:9, 10

    Tutondeezya kuti tulabulemeka buumi kwiinda mukutantamuka zisobano zikonzya kutunjizya mumapenzi. Alubo tweelede kubamba myuunzi yesu amoota zyesu munzila iilikabotu.

4 BANTU BATALEMEKI BUUMI BALI AMULANDU WABULOWA KULI JEHOVA

“Ndakabona kuti mwanakazi oyo ulikoledwe abulowa bwabasalali.”—Ciyubunuzyo 17:6

Nkamboonzi bantu batalemeki buumi nibali amulandu wabulowa?

  • Ciyubunuzyo 18:2, 4, 9, 24

    Bantu biingi balikufwa akaambo kazintu zichitwa abantu bali muzikombelo zyakubeja, bali mutwaambo twachisi abatangazu.

  • Matayo 24:14; Johane 17:16; Incito 20:26, 27

    MaKristu tabaliswaanizyi mutwaambo twanyika alubo tabaliswaanizyi mumbunga zisumpula nkondo akujayana. Tugwasya bantu kuti bayiye atala aJehova kuti bakapone kukabe kutamani.

    Mabbuku Ajanika MuChitonga (Zimbabwe) (2013-2025)
    Zwa
    Njila
    • Chitonga (Zimbabwe)
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njila
    Share