ZYAKACHITIKA MUBUUMI
Ndichiiya Ambulisunu
NDILAMULUMBA Jehova akaambo kakuti ‘Muyiisi wangu Mupati.’ (Is. 30:20) Jehova uyiisya bakombi bakwe kabelesya Jwi lyakwe Bbayibbili, zintu nzyaakalenga ambunga yakwe. Alubo ulatuyiisya kabelesya bakwesu abachizi. Nikuba kuti ndachembaala, ndichiinkilila kunembo kandigwasigwa aaJehova kabelesya nzila zyoonse eezi. Muleke ndimupandulwide kuti nkamboonzi nindaamba oobo.
Kandili aampuli yesu mu 1948
Ndakazyalwa mu 1927 mukadolopo kaniini kali aafwiifwi aChicago iili mu-Illinois mu-U.S.A. Ndeende abaama bali aabana bali 5, Jetha, Don, ime, Karl aJoy. Toonse twakali kuyanda kubelekela Jehova amoyo woonse. Jetha wakanjila kkilasi yachibili yaGiliyadi mu 1943. Aaba bamwi batatu bakaya kuBbeteli yakuBrooklyn iili muNew York. Don wakayinka mu 1944, Karl wakayinka mu 1947 mpawo Joy wakayinka mu 1951. Chikozyano chabo chilikabotu achikozyano chabazyali bangu, chakandisungwaazya kuti andime ndiyande kubelekela Jehova.
MBUYAKAJANA KASIMPE MPULI YESU
Baama andeende bakali kubala Bbayibbili kabamuyanda Leza alubo bakapa kuti andiswe tumuyande Leza. Nikuba oobo, ndeende taakachili kwaalemeka pe macheechi naakazwa kuNkondo yaMunyika Yoonse. Baama bakamulumba Leza, ndeende naakaboola kali muumi kunkondo. Baama bakabuzya ndeende kabati, “Karl tweende kucheechi mbuli mbutwakali kuchita chiindi.” Ndeende wakati, “Ndilamusindikila kupela pesi tandikanjili pe mucheechi.” Mpawo baama bakati, “Nkamboonzi?” Ndeende wakati, “Bapati bazikombelo banjila chikombelo chimwi bakali mumapaati aasiyene mpawo bakali kulongezya masooja bakumapaati aabo kabababuzya kuti bakazunde nibaakulwana aabamwi. Leza wakali kubagwasilizya na bapati bazikombelo aaba bakali aamapaati aasiyene nikuba kuti bakali kunjila chikombelo chimwi?”
Baama nibakali kucheechi, Bakamboni baJehova babili, bakasika aang’anda yesu. Mpawo bakapa ndeende mabbuku aabili aakali kutegwa Light aakali kwaambuula atala abbuku lyaChiyubunuzyo. Ndeende wakatambula mabbuku aayo. Baama nibakaabona mabbuku aayo, bakasaanguna kwaabala. Limwi zuba baama bakabala pepatwaambo lyakali kutamba bantu kuti basaangune kwiiya Bbayibbili kababelesya mabbuku aategwa Light. Baama bakasala kuti bayinke, nibakasika nkukooko, bakajana umwi mwanakazi wakachembeede. Mwanakazi ooyo wakajisi bbuku limwi. Baama bakabuzya kuti, “Tuli kuyiila aano na?” Mwanakazi ooyo wakati, “Iiyi mama, munjile.” Mumviki yakatobela baama bakati twiinkaamwi ambabo. Mpawo twakazookkala katwiinka mviki amviki.
Kuluumwi muswaangano, sikuchitisya muswaangano wakandikumbila kuti ndibale lugwalo lwa Intembauzyo 144:15 lwaamba kuti aabo bakomba Jehova balabotelwa. Vesi eeyi ndakayiyanda loko kuswaanizya aamwi mavesi aabili aakabalwa, lwa 1 Timoti 1:11 lwaamba kuti Jehova ‘nguLeza uubotelwa’ alubo kwakabalwa Ba-efeso 5:1 iitusungwaazya kuti ‘tutobelezye Leza.’ Ndakabona kuti ndeelede kubotelwa chiindi nindibelekela Mulengi wangu alubo ndeelede kumulumba akaambo kakundipa chilongezyo eechi. Zintu eezi kazili zibili, ndakeezya kuzibelesya mubuumi bwangu.
Mbungano yakali aafwiifwi ankutwakali kukkala kwakali kweendwa makkilomita aali 32 kuti ukasike nkuko. Nikuba oobo, twakali kwiinka kumiswaangano alubo ndakayungizya kuba aaluzibo lwamuBbayibbili. Ndichiyeeyede limwi zuba sikuchitisya miswaangano wakagala Jetha kuti asandule. Nindakamvwa nsandulo yakwe, ndakalibuzya kuti, ‘Ndaliizi nsandulo kaansinga andime ndalitambikide kuti ndisandule.’ Ndakasaanguna kulibambila nsandulo zyangu. Chintu chiyandikana loko nchakuti andime ndakasaanguna kusima mubukombi mbuli bakulana bangu. Mpawo ndakabbabbatizigwa mu 1941.
KUYIISIGWA AAJEHOVA KUMISWAANGANO YABBOOMA
Tandizoowulubi pe muswaangano wabbooma wakachitwa mu 1942 kuCleveland, Ohio. Bantu bakali mundawu zyiinda ku 50 mu-United States bakaswiilizya muswaangano ooyo kababelesya fooni. Ime abamumpuli yesu kuswaanizya abamwi bakwesu twakali kukkala mumatente aafwiifwi akooko kwakali kuchitilwa muswaangano. Nkondo yaNyika Yabili, yakali kuuntya kasuko alubo Bakamboni baJehova bakali kukazigwa. Goko ndakabona tubunga twabakwesu bakapakide moota zyabo alubo malayiti aamoota zyabo teebakaalanzizye kukkeempu pe. Bakwesu aaba bakazuminene kuti umwi abbude aanze aamoota mansiku kuchitila kuti abe mulindi. Kuti mulindi wabona kuti kuli penzi lyaamba kuchitika, wakali kubuzya bakwesu kuti balayite malayiti kuchitila kuti abamunike kumeso basikutukazya kuti bataboni pe mpawo bakali kulizya mahuta. Bamwi nibakali kumvwa mahuta bakali kuchijaana kuti bazoogwasilizye. Ndakabona kuti bantu baJehova balilibambilide kufumbwa chiimo chabuka. Eezi zyakapa kuti ndikonzye koona akaambo kakuti ndakalizi kuti ndilikwabililidwe.
Muminyaka yakazootobela, kandiyeeya zyakachitika kumuswaangano ooyu, ndakabona kuti baama teebakali kuyoowa pe. Bakali kusyoma Jehova chakumaninina ambunga yakwe. Tandizoochilubi pe chikozyano chabo chilikabotu.
Muchiindi chifwiifwi katuzwide kumuswaangano, baama bakaba payona wachiindi choonse. Bakali kuswiilisisya kunkani zyakali kwaambuula atala amulimu wachiindi choonse. Nitwakali kubweeda kung’anda bakaamba kuti, ndiyanda kwiinkilila kunembo kandipayona, pesi milimu yaang’anda yandivulila. Nkinkaako, bakatukumbila kuti tubagwasye mpawo twakazumina. Umwi awumwi wesu wakapegwa rumu iimwi naakuti aabili kuti aakkiline katutanalya chakulya chakuseeni. Nitwakali kuya kuchikolo, baama bakali kusyaala kabalanga kuti twakkilina na choonzyo mpawo kuti bajana kuti twakkilina bakali kwiinka kukukambawuka. Baama bakali kukkala kabajisikini, pesi bakali kutuchitila zyoonse nzitwakali kuyandikana tubana. Nitwakali kuza kukususula anitwakali kuchayisya kuchikolo, twakali kujana bajika. Amwi mazuba katuli twachayisya kuchikolo, twakali kwiinkaamwi ambabo kukukambawuka, eezi zyakatugwasya kuti tumvwisisisye kuti kupayona nkuchitaanzi loko.
NDAKASAANGUNA KUPAYONA
Ndakasaanguna kupayona kandili aaminyaka iili 16. Nikuba kuti ndeende taakayinaba Kamboni pe aachiindi eecho, pesi wakali kuziyanda nzindakali kuchita. Limwi zuba goko ndakamubuzya kuti, nikuba kuti ndili kubeleka changuzu kuti ndijane muntu wakwiiyaawe Bbayibbili, pesi tandina mujana pe. Kuzwa waawo, ndakabuzya ndeende kuti, “Ulayanda na ndeende kuti twiiye?” Wakawumunina mbichaani mpawo wakazooti, “Iiyi, ndilayanda.” Ndeende nguwe wakaba chiiyo changu chakusaanguna. Eechi nchilongezyo chipati kulindime.
Twakali kwiiya katubelesya bbuku litegwa “The Truth Shall Make You Free.” Nitwakayinkilila kunembo katuli kwiiya, ndakabona kuti ndeende wakali kundigwasya kuti ndilizibe Bbayibbili akuti ndibe muyiisi uulikabotu. Muchikozyano, limwi zuba goko nitwakazwa aakubala fuka, wakabuzya kuti: “Ndazibona nzililikwaamba bbuku. Pesi uzizi biyeni kuti nzililikwaamba nzyachoonzyo?” Teendakalikwe nsandulo pe yamubuzyo ooyo, nkinkaako, ndakamubuzya kuti: “Nsikwaayo pe nsandulo lino, pesi muchiiyo chitobela ndinooli ndabaayo.” Eezi nzizyo nzindakachita. Ndakajana mavesi aakali kusandula mubuzyo wandeende. Kuzwa waawo, ndakasaanguna kuyanduulisisya nindakali kulibambila. Eezi zyakapa kuti ndisime mubukombi anguwe ndeende wakayinkilila kunembo mubukombi. Wakali kuzibelesya nzyaakali kwiiya alubo wakabbabbatizigwa mu 1952.
NDAKAYINKILILA KUNEMBO KWIIYA KUBBETELI
Ndakazwa aang’anda kandili aaminyaka iili 17. Jethaa wakaba mumishinali alubo Don wakabelekela kuBbeteli. Jetha aDon bakali kwiiyanda milimu yabo alubo eezi zyakali kundisungwaazya. Nkinkaako, ndakalembela kuti ndiye kuGiliyadi akuBbeteli aachiindi chimwi mpawo ndakasiya nkani eeyo mumaboko aaJehova. Niinzi zyakazoochitika? Ndakazootambwa kuBbeteli mu 1946.
Muminyaka myiingi yayinda, ndakachita zintu zisiyene-siyene kuBbeteli alubo ndakali kwiiya zintu zipya. Ndaba aaminyaka iili 75 kandibelekela aaBbeteli. Kuzwa aachiindi eecho, ndakayiya mbaapangwa mabbuku akulangana aazyamali. Alubo ndakayiya mbundikonzya kuula zintu zibelesegwa aaBbeteli akutumizya zimwi zintu kuli zimwi ndawu. Kwiinda zyoonse, kulandinoneezya kujana chakulya chamubukombi nchitupegwa aaBbeteli mukukomba kwakuseeni amulaamwi mapulogilamu.
Kandili kuyiisya baalu
Alubo ndakayiya zyiingi kumwanikaangu Karl wakazooza kuBbeteli mu 1947. Karl wakali kulibala Bbayibbili alubo wakali muyiisi uulikabotu. Ndakakumbila kuti andigwasye nindakali kulibambila nkani. Mpawo ndakamubuzya kuti ndakali ndayanduula zintu zyiingi zyakubelesya pesi ndakali kukachilwa kuti ndilasala kubelesya chili loko. Wakandigwasya kwiinda mukubelesya mubuzyo, wakati, “Joel, mutwe wankani yako utyeni?” Ndakazwa ndazibona nzyaakali kuyanda kwaamba kuti ndakeelede kubelesya zintu zyeendelana aamutwe wankani yangu. Tandizoochilubi pe chiiyo eecho.
Kuti tubotelwe aaBbeteli, tweelede kutola lubazu mumulimu wakukambawuka alubo kuchita oobo kupa kuti tujane mpindu mbotu loko. Ndichiyeeyede zyakachitika limwi zuba goko kuBronx iili kudolopoo lyaNew York. Ime awumwi mukwesu twakaya kuyooswaya umwi mwanakazi wakali watambula Ngaziyakulinda a-Amubuke! Twakajuzyania mpawo twakati, “Tuyobubuzya bamwi atala amakani mabotu aazwa muBbayibbili.” Mwanakazi ooyo wakasandula kuti, “Kuti kazili atala aBbayibbili, amunjile.” Twakabala akwaambuuzyania atala amavesi aasiyene-siyene aakali kwaambuula atala aBwaami bwaLeza anyika mpya. Nzitwakamubuzya zyakamunoneezya nkaambo wakabuzya bamwi kuti bazootujoyine mumviki yakali kutobela. Mukuya kwachiindi, mwanakazi ooyo amulumaakwe bakazooba Bakamboni baJehova.
NDAKAYIYA ZYIINGI KUMWANAKAZI WANGU
Ndakasala kuti ndiyanda kuchada. Mpawo ndakazoojana musimbi uulikabotu kakuli kwayinda minyaka iisika ku 10. Niinzi chakandigwasya kuti ndijane mwanakazi uulikabotu. Ndakakomba kuli Jehova alubo ndakali kulibuzya kuti, ‘Tuzoochita mulimuunzi amuntu ngunditazoochadaawe?’
Kandili aaMary mumulimu wabbazu
Nwaakamana muswaangano ngutwakalaawo kuYankee Stadium mu 1953 ndakazibana aawumwi muchizi uutegwa Mary Aniol. Mary amuchizaangu Jetha bakanjila kkilasi yachibili yaGiliyadi alubo bakali kubelekaamwi kabali mamishinali. Kaboteledwe, Mary wakandibuzya mbaakali kubotelwa mumulimu wakwe wabumishinali kuCaribbean azyiiyo zyaBbayibbili nzyaakalaazyo. Nitwakasaanguna kuzibana kabotu, ndakabona kuti Mary wakali aazipeekezyo zyamubukombi zikozyenie aazyangu. Twakapenzyania muluyando alubo twakachada mu-April 1955. Mary wakatondeezya kuti nchipo chizwa kuli Leza munzila zyiingi alubo wakali chikozyano chilikabotu chakutobelezya. Wakali kubotelwa kuchita kufumbwa mulimu ngwaapegwa. Wakali kubeleka changuzu, wakali aandaba abamwi alubo wakali kukkala kabikka Bwaami mubusena bwakusaanguna. (Mt. 6:33) Twakabeleka mumulimu wabbazu kwaminyaka iitatu mpawo mu 1958, twakatambwa kuti tukabelekele kuBbeteli.
Ndakayiya zyiingi kuli Mary. Muchikozyano, nitwakachada-chada twakasala kuti katubala Bbayibbili katulaamwi. Twakali kubala mavesi aasika ku 15 buzuba abuzuba. Umwi wakali kubala mavesi aayo, mpawo twakali kwaamba nzitwajana mumavesi aayo ambutukonzya kuzibelesya mubuumi bwesu. Mary wakali kukkala kandibuzya nzyaakayiya kuGiliyadi naakuti nzyaakaswaana naakali mumishinali. Nzyaakali kundibuzya zyakali kundigwasya kuti ndipe nkani munzila iilikabotu akuti ndikonzye kuyanduula nzila iilikabotu yakusungwaazya bachizi.—Tus. 25:11.
Mwanakazaangu Mary wakafwa mu 2013. Ndilangilila aameso aasalala kuyoomubona munyika mpya. Ndililipedelede kwiinkilila kunembo kandili kwiiya akusyoma Jehova amoyo wangu woonse. (Tus. 3:5, 6) Kulanduumbulizya alubo kulandibotezya kuyeeya atala azintu nzibayoochita bakombi baJehova munyika mpya. Zintu eezyo ziswaanizya kuyooyiya atala azintu zipya atala aMuyiisi wesu Mupati. Tandikwe majwi pe aakonzya kupandulula mbundimulumba Jehova akaambo kakundiyiisya akunditondeezya luzyalo lupati.
a Langa zyakachitikila Jetha Sunal muNgaziyakulinda yaChikuwa yamuMarch 1, 2003, pp. 23-29.