Aajanika Makani aaKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MARCH 6-12
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 1 MAKANI 23-26
“Bukombi Bwakasimpe Bwabambikana”
it-2 241
MaLevi
Mulimu wakali kuchitwa aamaLevi wakabambidwe kabotu aaDavida. Davida wakasala bantu bakali kweendelezya, basilutwe, babetesi, balindi bamilyango, bantu bakali kubamba ziyobwedo zyamali kuswaanizya abantu biingi kuti bagwasye bapayizi mutempele, mumabuwa, mumaanda aakulida aakali kubelesegwa mukupa zipayizyo, zituuzyo, mumulimu wakusalazya, mukupima zintu, amumilimu iisiyene-siyene yakulinda. MaLevi bakali bayimbi bakabikkidwe mutubunga tuli 24, mbuli kwakabede bapayizi alubo bakali kuchinchaana. Bakali kupegwa milimu kwiinda mukuuma chisale. Kutubunga twabasikulinda, bakali kuuma chisale kuti basale muntu wakulinda umwi mulyango.—1Mk 23; 25; 26; 2Mk 35:3-5, 10.
it-2 686
Mupayizi
Mumilimu yakali kuchitwa kutempele, bapayizi bakali kuzulwidwa abasilutwe basiyene-siyene. Kwakali kuwaalwa chisale kuti basale bantu bakeelede kuchita milimu iisiyene-siyene. Aakati katubunga tuli 24, kabunga kamwi akamwi, kakali kubeleka kwamviki iimwi, tubili amunyaka. Bapayizi boonse bakali kubeleka chiindi nikwakali kuchitwa mapobwe, aawo bantu nibakali kutuula zipayizyo zyiingi, mbuli mbubakali kuchita nikupedwa tempele. (1Mk 24:1-18, 31; 2Mk 5:11; kozyanisya a 2Mk 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Mupayizi wakali kukonzya kubeleka kutempele aali zimwi ziindi kufumbwa biyo kuti taakali kupambanisya bamwi bapayizi bakali kuchita milimu yabo. Kweendelana anjiisyo zyamaJuda, chiindi Jesu naakali aanyika, bapayizi bakali biingi loko, zyakuti milimu yabo yamviki yakapambwidwe aakati kampuli zyakali kuchita milimu yazyo mukabunga aako, mpuli imwi ayimwi yakali kubeleka kwabuzuba bumwi naakuti kwamazuba miingi kweendelana amweelwe wayo.
it-2 451-452
Nyimbo
Naakali kuchita mabambe aakuti tempele lyaJehova liyakwe, Davida wakasala maLevi bali 4 000 kuti babe bayimbi. (1Mk 23:4, 5) Aakati kabantu aaba, bali 288 ‘bakayiisidwe kwiimbila Jehova, boonse bakali aaluzibo.’ (1Mk 25:7) Mabambe woonse aaya akali kuzulwidwa aabaalumi bakali aaluzibo mulizyakwiimba, nkukwaamba Asafu, Hemani aJedutuni (ooyo uuli aazina lyakuti Etani). Mbukunga umwi awumwi wabaalumi aaba wakali wazyalani lyabana baLevi batatu, Gerisomu, Kohati aMerari, eezi zyaamba kuti mpuli zyamaLevi zipati zitatu zyakaliswaanizidwe mukwiimba. (1Mk 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Bana babaalumi aaba bakali 24 alubo boonse bakali aakati kabayimbi aabaya bali 288 bakali aaluzibo lwakwiimba. Umwi awumwi wabana aaba, wakali kusalwa kuti azulwide kabunga kakwiimba kwiinda mukuwaala chisale. Alubo mwana ooyu wakali aabamwi bali 11 bakali aaluzibo mbaakali kuzulwida, bakali kusalwa kuzwa kubana bakwe, kuswaanizya abamwi maLevi. Nkinkaako, maLevi bali 288 ([1 + 11] × 24 = 288) bakali aaluzibo lwakwiimba, bakali mutubunga tuli 24, mbuli bapayizi. Kuti bantu bali 3 712 bakali ‘kuyiisigwa’ bapambukanisigwa, nkukwaamba kuti kabunga kamwi akamwi katubunga tuli 24 nga kazooba abantu bali 155. Eezi zyaamba kuti kwakali maLevi bali 13 bakali kuchita zyakwiimba akuyiisigwa aamuLevi umwi awumwi wakali aaluzibo. (1Mk 25:1-31) Mbukunga basikulizya myeembo bakali bapayizi, nkukwaamba kuti bakalikuswaanizigwa kumaLevi bayimbi.—2Mk 5:12; kozyanisya a My 10:8.
it-1 898
Sikulinda Milyango
Mutempele. Naakali waba aafwiifwi kufwa, Mwaami Davida wakachita mabambe aakuti kube maLevi ababelesi mutempele kuswaanizya abasikulinda milyango bakali 4 000. Bakali kuza kuzoobeleka kwamazuba aali 7 mutubunga twabo. Bakali aamulimu wakulinda ng’anda yaJehova akubona kuti milyango yajulwa akujalwa aachiindi cheelede. (1Mk 9:23-27; 23:1-6) Kuyungizya amulimu ooyu wakulinda, bamwi bakali aamulimu wakulanga zintu zyakali kupegwa aabantu kuti zibelesegwe kutempele. (2Ba 12:9; 22:4) Nikwakayinda chiindi, chiindi mupayizi mupati Jehoyada naakananika Jehoasi kuti abe mwaami kwakasalwa balindi bakulinda milyango yatempele kuti bakwabilile Jehoasi wakachili muniini kuzwa kuMwaami Wachanakazi Ataliya, ooyo wakali kuyanda kubweza bwaami. (2Ba 11:4-8) Mwaami Josiya, naakanyonyoona bukombi bwakubeja, basikulinda milyango bakagwasilizya mukugwisya zibelesyo zyakali mutempele, zyakali zyabelesegwa kukukomba Bbaala. Zibelesyo eezi zyakazoowumpilwa aanze aamuunzi.—2Ba 23:4.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
Kukomba Jehova Kulakonzya Kupa Kuti Ubotelwe
10 Kwiimba. (Int. 28:7) MaIsrayeli bakali kukubona kakuyandikana kwiimba mubukombi bwabo. Mwaami Davida wakasala maLevi bali 288 kuti kabayimba mutempele. (1 Mak. 25:1, 6-8) Mazubaano, tutondeezya kuti tulamuyanda Jehova kwiinda mukwiimba nyimbo zyakumutembawula. Takuyandikani kuti tube bantu bakwizi kwiimba kuchitila kuti tukonzye kwiimbila Jehova. Muchikozyano, “toonse tulalubizya ziindi zinji” nitwaambuula pesi tatuleki pe kwaambuula chiindi nituli kumiswaangano naakuti nituli mumulimu wakukambawuka. (Jak. 3:2) Munzila iikozyenie, tutaleki pe kwiimbila Jehova nyimbo zyakumutembawula nikuba katubonaanga tatukonzyi pe kwiimba kabotu.
MARCH 13-19
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 1 MAKANI 27-29
“Malayilile Aaluyando AaWisi Aaya Kumwana”
w05 2/15 19 ¶9
Atukwabilile Chitondeezyo Chakuti Tuli MaKkristu
Amuchite kuti kasimpe kamuBbayibbili kabe kanu. Chitondeezyo chesu chakuti tuli bakombi baJehova chilakonzya kumana kuti kachitayeeme mukuba aaluzibo lwamuMagwalo. (Bafilipi 1:9, 10) MaKkristu boonse, baniini abapati, beelede kuba aachoonzyo chakuti nzibasyoma nkasimpe kazwa muBbayibbili. Pawulu wakasungwaazya bakombinyina kuti: “Amube aachoonzyo azintu zyoonse. Amujatisisye kuzintu zibotu.” (1 Batesalonikka 5:21) MaKkristu bachikula bali aabazyali bakomba Jehova, beelede kuba aachoonzyo chakuti tabasyomi nzilyaamba Bbayibbili kupela akaambo kakuti nzizyo nzibasyoma bazyali babo. Davida wakasungwaazya mwanaakwe Solomoni kati “komuzyiba Leza wauso akumubelekela camoyo woonse.” (1 Makani 28:9) Kuli zyiingi nzyakeelede kuchita Mwaami Solomoni kwiinda kulanga nzila wisi njaakali kumusyomaayo Jehova kupela. Wakeelede kumuziba kabotu Jehova alubo mbubo mbaakachita. Wakakombelezya Leza kati: “Kondipa busongo aluzyibo kutegwa ndeendelezye bantu aaba.”—2 Makani 110.
w12 4/15 16 ¶13
Zumanana Kukomba Jehova Amoyo Woonse
13 Chiiyo chili aantanganana. Nisimpe kuti kulayandikana kuti chiindi choonse katutola lubazu muzintu zyamubukombi, ziswaanizya kunjila miswaangano akuya mumulimu wakukambawuka. Pesi kukomba Jehova amoyo woonse kuswaanizya zyiingi. (2 Mak. 25:1, 2, 27) Kuti muKkristu wayinkilila kunembo kuyanda “zintu zili musule” mumoyo wakwe, nkukwaamba zimwi zintu zili munyika eeyi, bweenzinyina mbwalaabo aLeza bulakonzya kumana. (Lk. 17:32) Kuti ‘twasesemwa aazintu zibi, akukakatila kuzintu zibotu,’ tuyooyelela “kuba muBwaami bwaLeza.” (Rom. 12:9; Lk. 9:62) Toonse tweelede kuba aachoonzyo chakuti taakwe chintu munyika eeyi yaSaatani chitukachizya kubikka Bwaami mubusena bwakusaanguna, nikuba kuti chintu eecho chibonekaanga nchibotu naakuti chilayandikana.—2 Kor. 11:14; bala Bafilipi 3:13, 14.
w17.09 32 ¶20-21
‘Koba Sicamba, Uubeleke Mulimu’
20 Mwaami Davida wakabuzya Solomoni kuti Jehova wakali kuyooba aanguwe kusikila tempele lizoomane kuyakwa. (1 Mak. 28:20) Solomoni taakazumizya buniini bwakwe naakuti kutaba aaluzibo kuti zimukachizye kuchita mulimu nkaambo majwi aawisi akali mumoyo wakwe amumizeezo. Wakatondeezya chibindi alubo kwiinda mukugwasigwa aaJehova, wakamaninsya kuyaka tempele bbotu muminyaka iili 7 ahafu.
21 Mbuli mbaakagwasya Solomoni, Jehova ulakonzya kutugwasya kuti tube aachibindi akuti tuchite mulimu mumpuli amumbungano. (Is. 41:10, 13) Kuti twaba aachibindi nitukomba Jehova, tulaba aachoonzyo chakuti uyootulongezya lino amuchiindi chiza. Nkinkaako, tweelede kuba ‘basichamba, akubeleka mulimu.’
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w17.03 29 ¶6-7
Wakaba Mweenzinyina Wachoonzyo Chiindi Bweenzinyina Nibwakali Kuyanda Kumana
Davida wakali abamwi beenzinyina bakali kusyomeka kulinguwe muziindi ziyumu. Umwi wabo wakali Husai, Bbayibbili lyaamba kuti wakali “mweenzinyina wa Davida.” (2 Sam. 16:16; 1 Mak. 27:33) Kweelede kuti wakali walupati-pati munkuta yamwaami amweenzinyina wamwaami ooyo wakali kutola makani aansiswa chimwi chiindi.
Chiindi Abbisalomu mwana waDavida naakali kuyanda kubweza bwaami, ma-Israyeli miingi bakaba kulubazu lwa-Abbisalomu pesi Husai teembaakachita pe. Davida naakali kuchija, Husai wakayinka kuli Davida. Davida wakamvwa kuchisa mumoyo akaambo kakuti mwanaakwe abamwi mbaakali kusyoma bakali bamupapila. Nikuba oobo, Husai wakayinkilila kunembo kasyomeka alubo wakabikka buumi bwakwe mumapenzi kuchitila kuti achite chintu chakali kuyoopa kuti makanze aabo atazwidilili pe. Husai taakachita oobo akaambo kakuti wakali kubeleka mung’anda yabwaami kupela. Wakatondeezya kuti mweenzinyina wachoonzyo.—2 Sam. 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
MARCH 20-26
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 1-4
“Mwaami Solomoni Taakasala Munzila Yabusongo”
it-1 174 ¶5
Masoja
Solomoni naakasaanguna kweendelezya, kuli zintu zipya zyakasaanguna kuchitika kumasoja aama-Israyeli. Nikuba kuti kwakali luumuno naakali kweendelezya, pesi wakayungizya mabbiza angolo. (Langa NGOLO) Chiindi chiingi, mabbiza aaya akali kuulwa kazwa ku-Ijipita. Myuunzi yoonse yakeelede kuyakwa muchilawu choonse kuchitila kuti zintu eezi zikkwane. (1Ba 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Mk 1:14-17) Nikuba oobo, Jehova taakaalongezya pe mabambe aaya aakachitwa aaSolomoni alubo chiindi naakafwa abwaami nibwakaanzaana, masoja aaya taakachilikwe manguzu pe. Nikwayinda chiindi, Isaya wakalemba kuti: “Maawe kulibaabo ibaunka ku Egepita kuti bakagwasyigwe, aabo basyoma mabbiza, ibasyoma nkalaki zyankondo akaambo kakuti nzinji, alimwi amabbiza aankondo, akaambo kakuti ajisi nguzu kapati, pele ibatalangi kuli yooyo Uusalala wa Israyeli, alimwi ibatayandauli Jehova.”—Is 31:1.
it-1 427
Ngolo
Mu-Israyeli, teekwalikwe ngolo zyankondo zyiingi kusikila kuchiindi chaSolomoni. Zyakapede kuti kube oobo nkuti Leza wakali walayilila kuti mwaami ataliyungizizyi mabbiza kuchitila kuti chisi chitasyomi mabbiza aayo. Malayilile aaya akali kupa kuti batabelesyi ngolo, nkaambo mabbiza ngawo akali kubelesegwa kukudonsa ngolo. (Dt 17:16) Chiindi Samuyele naakali kuchenjezya bantu atala amapenzi aakali kuzooba akaambo kakweendelezegwa aamuntu, wakati: “Uyoobweza bana banu basankwa kuti babe basinkalaki zyakwe.” (1Sa 8:11) Chiindi Abbisalomu a-Adonija nibakali kuyanda kuba baami, umwi awumwi wabo wakali aangolo yakwe abantu bali 50 bakali kuchijaana kunembo lyayo. (2Sa 15:1; 1Ba 1:5) Davida naakazunda mwaami wakuZoba wakasiya ngolo zyamabbiza zili 100.—2Sa 8:3, 4; 10:18.
Mwaami Solomoni naakali kusimya masoja aamu-Israyeli, wakayungizya ngolo zyakwe mpawo zyakazooba 1 400. (1Ba 10:26, 29; 2Ch 1:14, 17) Kuyungizya kumuunzi waJerusalema, imwi myuunzi yakazibidwe kuti myuunzi yangolo, yakali aazimwi ndawu ziyandikana mpuzyakali kubambilwa zibelesyo eezi zyankondo.—1Ba 9:19, 22; 2Ch 8:6, 9; 9:25.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w05 12/1 19 ¶6
Makani Aazwa Mubbuku lya 2 Makani
1:11, 12. Zintu Solomoni nzyaakakumbila zyakapa kuti Jehova abone kuti, kuba aabusongo aluzibo nzizyo zyakali mumoyo wakwe. Zintu nzitubuzya Leza munkombyo, zitondeezya zintu zili mumyoyo yesu, nkinkaako tweelede kuzilanga-langa.
MARCH 27–APRIL 2
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 5-7
‘Moyo Wangu Unooli Aalinjiyo Lyoonse’
w02 11/15 5 ¶1
Mutaleki Pe Kubunganaamwi
Mukuya kwachiindi, Davida naakali mwaami muJerusalema wakaba aachiyandisyo chakuyakila Jehova ng’anda kuti alemekwe. Mbukunga Davida wakali walwana nkondo zyiingi, Jehova wakamubuzya kuti: “Tokooyaka ŋanda yiitwa azina lyangu.” Pesi wakasala Solomoni mwana waDavida kuti ayake tempele. (1 Makani 22:6-10) Tempele eeli lyakatola minyaka iili 7 ahafu kuti limane kuyakwa mpawo Solomoni wakalipeda mu 1026 B.C.E. Akaambo kakuti Jehova wakabotelwa aatempele eeli wakati: “Ndaisalazya ŋanda eeyi njooyaka kwiinda mukubikka zina lyangu alinjiyo kukabe kutamani, alimwi meso aangu amoyo wangu zinooli alinjiyo lyoonse.” (1 Bami 9:3) Kufumbwa ma-Israyeli nibakali kusyomeka, Jehova wakali kwiilongezya ng’anda eeyo. Pesi kuti baleka kuchita zintu zibotu, Jehova taakali kuyooyilongezya pe alubo ‘ng’anda eeyi yakali kuyooba tongo.’—1 Bami 9:4-9; 2 Makani 7:16, 19, 20.
it-2 1077-1078
Tempele
Zyakachitika Chiindi. Tempele eeli lyakaliwo kusikila mu 607 B.C.E., pesi lyakazonyonyoonwa aamasoja aaBbabbiloni aakali kweendelezegwa aaMwaami Nebbukkadinezari. (2Ba 25:9; 2Mk 36:19; Je 52:13) Akaambo kakuti ma-Israyeli bakali babuliswaanizya mubukombi bwakubeja, Leza wakazumizya zisi kuti zikataazye Juda aJerusalema, alubo chimwi chiindi bakabweza zintu ziyandikana mutempele. Chimwi chiindi tempele teelyakali kulangwa-langwa pe. Mwaami Sisaki waku-Ijipita wakabweza lubono lwamutempele, (993 B.C.E.) chiindi nikwakali kweendelezya Rehobbowamu mwana waSolomoni, kakuli kwayinda minyaka iisika 33 kalili lyapedwa. (1Ba 14:25, 26; 2Mk 12:9) Mwaami Asa (977-937 B.C.E.) wakali kwiilemeka ng’anda yaJehova pesi kuti akwabilile Jerusalema, wakapa Mwaami Beni-hadadi wakuSiriya zintu ziyandikana ziswaanizya nsiliva angolida zyakali muchiyobwedo chatempele kuti amaninsye chizuminano nchaakachitide aaBbasa mwaami wa-Israyeli.—1Ba 15:18, 19; 2Mk 15:17, 18; 16:2, 3.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w10 12/1 11 ¶7
Uliizi “Myoyo Yabantu”
Nkombyo yaSolomoni ilakonzya kutuumbulizya. Bamwi bantu balakonzya kutamvwisisisya mbutulimvwa nkukwaamba ‘penzi lyesu amachise eesu.’ (Tusimpi 14:10) Nikuba oobo, Jehova uliizi myoyo yesu alubo ulaandaba andiswe. Kuti twamubuzya zyoonse zili mumyoyo yesu, kulatuubila kuti tukonzye kunyampula mikuli yesu. Bbayibbili lyaamba kuti: “Kamuwaala makataazyo aanu woonse kulinguwe, nkaambo ulaandaba andinywe.”—1 Petro 5:7.
APRIL 10-16
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 8-9
“Wakali Kububona Kabuyandikana Busongo”
w99 11/1 20 ¶4
Kupa Zipo Zyiingi
Nisimpe kuti mwaami mwanakazi wakuShebba wakalipeda kwiinda mukubelesya chiindi chakwe amanguzu aakwe kuti akaswaye Solomoni. Shebba ili mundawu iitegwa Republic of Yemen yamazubaano, nkukwaamba kuti mwaami mwanakazi ooyu wakeenda ankamela zyakwe musinzo uulampa makkilomita aayinda ku 1 600 kuti akasike kuJerusalema. Jesu wakaamba kuti, “wakazwa kumagolelo aanyika.” Nkamboonzi mwaami mwanakazi wakuShebba naakalipeda munzila iili boobu? Nkaambo wakali kuyanda kuti “azoomvwe busongo bwaSolomoni.”—Lukka 11:31.
w99 7/1 30 ¶4-5
Kuswaya Kwakeeta Zilongezyo
Nikuba oobo, mwaami mwanakazi wakasika kuJerusalema “abasikumusindikila banji ankamela zyakanyamwide mafwuta aamabbona, ngolida zinji amabwe mayandisi.” (1 Bami 10:2a) Bamwi baamba kuti ‘basikumusindikila’ aaba bakali kuswaanizya masoja. Eezi zilamvwisisika nkaambo mwanakazi ooyu wakali muntu uulemekwa loko alubo wakali kweenda aazintu ziyandikana zyakali kudula loko.
Mwaami mwanakazi ooyu wakamvwa atala ampuwo yaSolomoni “kujatikizya zina lya Jehova.” Taakali kweendela zyabbizinesi pe. Kweelede kuti mwaami mwanakazi wakayinkilide kuyoomvwa atala abusongo bwaSolomoni alubo kulakonzeka kuti wakali kuyanda kwiiya chimwi chintu atala aLeza wakwe Jehova. Mbukunga wakali kuzwa kubana baShemu naakuti baHamu aabo bakali bakombi baJehova, kweelede kuti wakali kuyanda kwiiya zyiingi atala abukombi bwamasyaanyinakulu.
w99 7/1 30-31
Kuswaya Kwakeeta Zilongezyo
Mwaami mwanakazi wakuShebba wakagamba loko akaambo kabusongo bwaSolomoni azintu nzyaakalaazyo mubwaami bwakwe zyakuti “kunyina muuya wakacili mulinguwe.” (1 Bami 10:4, 5) Bamwi batii majwi aaya aamba kuti mwaami mwanakazi “wakagonkelwa.” Umwi sikulanga-langa makani aamuBbayibbele wakaamba kuti, wakazilika. Kufumbwa zyakachitika, mwaami mwanakazi wakagamba akaambo kazintu nzyaakabona anzyaakamvwide. Wakaamba kuti babelesi baSolomoni bakali kubotelwa akaambo kakuti bakali kukonzya kumvwa busongo bwamwaami alubo wakalumbayizya Jehova akaambo kakuti wakabikkide Solomoni aachuuno chabwaami. Wakapa mwaami zipo zidula loko, ngolida njaakamupa kuti twayiyezyanisya aamali yamazubaano isika ku$40 000 000. Anguwe Solomoni “wakapa mwami mukaintu waku Sheba zyoonse nzyaakali kuyanda.”—1 Bami 10:6-13.
it-2 990-991
Solomoni
Mwaami mwanakazi naakabona bubotu bwatempele, ng’anda yaSolomoni, tebuli, nzyaakali kunywa kuswaanizya azigogo zyababelesi bakwe bakali kumweetela chakulya azipayizyo zyakali kuumpwa kutempele “wakagonkelwa.” Alubo wakaamba kuti: “Lino bona! Nzyondakaambilwa tazisiki akucisela pe kujatikizya busongo bwako butalivwulili. Busongo bwako bulainda aampuwo njondakamvwa.” Mpawo wakazoowamba kuti babelesi baSolomoni bamubelekela balilongezedwe. Eezi zyakapa kuti alumbayizye Jehova akaambo kakuti wakatondeezya kuti ulabayanda ma-lsrayeli kwiinda mukusala Solomoni kuti abe mwaami uubeteka kabotu akuchita chabululami.—1Ba 10:4-9; 2Ch 9:3-8.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
it-2 1097
Chuuno chaBwaami
Kuli chuuno chimwi kupela chabaami bama-lsrayeli chipandulwide buzwide, ncheecho chakapangwa aaSolomoni. (1Ba 10:18-20; 2Mk 9:17-19) Kweelede kuti chuuno eechi chakali ‘muNg’anda yaChuuno chaBwaami,’ eeyo yakali ng’anda yakayakilidwe aaChilundu chaMoriya kuJerusalema. (1Ba 7:7) Chuuno eechi, ‘chakapangidwe aameja aanzovu kachizilulwidwe aangolida yakasalazigwa mpawo kusule aachuuno kwakali kaluli azilyookezezyo zyamaboko kumabazu woonse.’ Nikuba kuti meja aanzovu ngawo aakabelesegwa kukupanga chuuno eechi chabwaami, pesi kweendelana amalayilile ngibakali kubelesya kuti kuyakwe tempele eeli, kweelede kuti chuuno eechi chakapangidwe aazisamu mpawo chazilululwa aangolida yakasalazigwa mpawo chabotesegwa aameja aanzovu. Muntu wakali kubona chuuno eechi chabwaami, wakali kubonaanga chipangidwe aameja aanzovu angolida kupela. Bbayibbili nilizwa kwaambuula atala amatantilo aali 6 aakali kuya kuchuuno chabwaami, lyaamba kuti kwakali, “zikozyanyo zyabasyuumbwa bobilo baimvwi mumbali aazilyookezezyo zyamaboko. Alimwi kwakali zikozyanyo zyabasyuumbwa bali 12 ibakaimvwi mumalyatilo aali cisambomwe, omwe kulubazu lumwi lwamatantilo alimwi aumwi kulubazu lumbi lwamatantilo.” (2Mk 9:17-19) Zikozyano eezi zyabalavu zileelela kuti zibelesegwe kubwaami. (Mtl 49:9, 10; Ciy 5:5) Balavu bali 12 bakali kweendelana amisyobo iili 12 yama-lsrayeli, kabiiminina kulibombya akugwasilizya mwaami wachuuno chabwaami eecho. Alubo kwakali chilyatililo changolida chakali aachuuno chabwaami. Bupanduluzi bwachuuno eechi chakapangidwe aameja aanzovu angolida bulagambya alubo chuuno eechi chakalisumpukide, chakali aakaluli azikozyano zyabalavu mumbali lyacho. Taakwe chimwi chuuno chabwaami chakali boobu aachiindi eechi, kufumbwa kuti chuuno eecho chajanwa aabasikuyanduulisisya naakuti chakapikichidwe aazintu zyachiindi naakuti chakapandululwa aabantu bachiindi. Sikulemba makani aaya wakaamba kuti: “Kunyina bwami bumbi bwakacitide cili boobu.”—2Mk 9:19.
APRIL 17-23
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 10-12
“Wakali Kububona Kabuyandikana Busongo”
Wakali Kunookonzya Kubotezya Leza
Kulakonzeka kuti Rehobbowamu wakabula kuti ulachita biyeni. Kaansinga wakasala kuchita nzibayanda bantu, we, bamumpuli yakwe abakali kubeleka mung’anda yabwaami teebakali kuyooyinkilila kunembo kabakkede kabotu. Alubo kaansinga taakachita nzibayanda, bantu bakali kuzoomupapila. Wakachita biyeni? Rehobbowamu wakasaanguna kukumbila kugwasigwa abaalumi bapati bakali kugwasya Solomoni. Pesi Rehobbowamu wakasala kuswiilila nzyaakabuzigwa abaselanyina. Mpawo wakabajata chalunya bantu mbaakali kweendelezya. Kuzwa waawo, wakasandula bantu bakatumidwe kuti: “Mebo njooyungizizya ijoko lyanu bulemu. Taata wakamuumya mitatula, mebo njoomuumya tubanze.”—2 Mak. 10:6-14.
w01 9/1 28-29
Niinzi Zikonzya Kukugwasya Kuti Usale Kabotu?
Mukuyungizya, Jehova utupede bakwesu abachizi basimide mukombi mumbungano zyesu mbitukonzya kwaambuulaabo chiindi nituyanda kusala zimwi zintu. (Ba-efeso 4:11, 12) Chiindi nituyanduula malayilile kuzwa kulibamwi, tatweelede kutobelezya nzibachita bamwi zyakuti balabuzya bantu boonse kusikila bajane muntu uutababuzye nzibayanda kumvwa. Mpawo kuti bamujana, batobelezya nzyaawamba. Alubo tweelede kuyeeya atala achikozyano chituchenjezya chaRehobbowamu. Chiindi naakali kuyanda kusala zintu zipati, wakajana malayilile mabotu kuzwa kubaalumi bachipati bakabelekede aawisi. Kwiinda kuti aswiilile nzibakamubuzya, wakayanda kugwasigwa aabaalumi bachiniini, baselanyina. Kutobelezya nzibakaamba baselanyina kwakapa kuti atasali kabotu mpawo zyakapa kuti asweekelwe aachipanzi chipati chabwaami bwakwe.—1 Bami 12:1-17.
Chiindi nuyanduula lugwasyo atala achimwi chintu, weelede kuchita oobo kubantu bakomena abali aaluzibo atala aMagwalo abalemeka njiisyo zyamuMagwalo. (Tusimpi 1:5; 11:14; 13:20) Kuti kazikonzeka, jana chiindi chakuyeeyesesya atala anjiisyo zyoonse ziswaanizidwe amakani ngwaajana. Kuti wasaanguna kubona zintu kweendelana ambulyaamba Jwi lyaJehova, ulachibona chintu chilikabotu nchweelede kusala.—Bafilipi 4:6, 7.
it-2 768 ¶1
Rehobbowamu
Muuya ooyu wakulisumpula wakachitwa aaRehobbowamu wakapa kuti bantu biingi baanzaane. Misyobo yakasyeede kiigwasya ng’anda yaDavida, wakali musyobo waJuda awaBbenjamini. Alubo bapayizi amaLevi bamisyobo yoonse kuswaanizya abamwi bantu bamisyobo iili 10 ambabo bakali kugwasilizya.—1Ba 12:16, 17; 2Mk 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
it-1 966-967
Madimoni Aali Mbuli Mpongo
Majwi aaJoshuwa aali muli Joshua 24:14 atondeezya kuti ma-lsrayeli bakali bajatikizigwa mubukombi bwakubeja bwaku-ljipita chiindi nibakali kuzwa nkuko mpawo Ezekkiyele utondeezya kuti bukombi oobu bwakubeja bwakayinkilila kunembo kabuliwo kuma-lsrayeli kwachiindi chilamfu. (Ezk 23:8, 21) Akaambo kazeezi, bamwi basikulanga-langa makani aamuBbayibbili bakaamba kuti makani aakaambwa aaLeza aakukasya ma-lsrayeli munkanda kuti batatuuli “zipaizyo zyabo kumadaimona aalibonya mbuli mpongo” (Le 17:1-7) kuswaanizya anzyaakachita Jerobbowamu kuti achite mabambe aakuti kube “bapaizi bakwe bamumasena aakukombela, abapaizi bamadaimona aalibonya mbuli mpongo alimwi abapaizi bazikozyanyo zyaboombe mbaakapangide” (2Mk 11:15) zitondeezya kuti ma-lsrayeli bakali kukomba mpongo mbuli mbukwakabede ku-ljipita, ikapati kumusaanza kwa-ljipita. Herodotus (II, 46) wakaamba kuti maGrikki bakasaanguna kusyoma muli Pan akuli baleza bakali kuboneka mbuli muntu kulubazu lumwi alubo bakali mbuli munyama kulilumwi lubazu, nkukwaamba baleza bakkala mulusaka bakali kutondeezegwa kabali aameja, muchila wampongo amawulu aampongo kuzwa kubukombi bwabana ljipita. Bamwi baamba kuti baleza bakubeja bakali kuboneka kuti kulubazu lumwi mbantu mpawo kulubazu lumwi mbanyama mbabo bakapa kuti Saatani atondeezegwe kali aamuchila, meja amawulu aali aansumba zyaanzeene alubo chiyanza eechi chakalidumide aakati kamaKkristu bakapona kuchiindi chakuma 500-1000 C.E.
Takwaambidwe pe kuti mpongo eezi zyakali ‘aaboya’ (seʽi·rimʹ) zyakali kwiimininaanzi loko. Nikuba kuti bamwi bayeeyela kuti eezi zyakali mpongo zyachoonzyo naakuti zyakali zifanikisyo zili mbuli mpongo, pesi taakwe mpuzyaambidwe pe eezi alubo amwi magwalo taakwe nzyaawamba pe atala ankani eeyi. Bbala eeli lilakonzya kwaamba kuti mumizeezo yabantu bakali kukukomba baleza aaba bakubeja, baleza aaba bakali kuboneka mbuli mpongo naakuti bakali aaboya. Naakuti kubelesegwa kwabbala eeli liti “mpongo” njiimwi nzila iitondeezya kuti zintu zyoonse zibelesegwa mubukombi bwakubeja zilasesemya. Zilikozyenie ambulibelesedwe bbala lyakuti zifanikisyo mumalembe miingi, nikuba kuti lizwa kubbala lyaamba “tubi” pesi tazyaambi kuti zifanikisyo eezi zyakapangidwe aatubi.—Le 26:30; Dt 29:17.
APRIL 24-30
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 13-16
“Ndiilili Nitweelede Kusyoma Jehova?”
Nibakwesu Bachikula Niinzi Nzimweelede Kuchita Kuti Bamwi Bamusyome?
12 Naakatalika kweendelezya, Mwaami Asa wakali kulibombya alubo wakali aachibindi. Muchikozyano, wakagwisya baleza boonse bakubeja. Alubo “wakaambila ba Juda kuti bayandaule Jehova Leza wabamausyi kuti batobele Mulawo akuubamba.” (2 Mak. 14:1-7) Chiindi Zera wakuEtiyopiya naakayinka aamasoja bali 1 000 000 kuti akalwane maJuda, Asa wakakumbila Jehova kuti amugwasye. Wakati: “O Jehova, tacikwe makani kulinduwe naa aabo mbogwasya mbanji naa tabajisi nguzu. Kotugwasya, O Jehova Leza wesu, nkaambo tusyoma nduwe.” Majwi aaya atondeezya kuti Mwaami Asa wakali aalusyomo lwakuti Jehova wakali kuyoobafutula bakombi bakwe. Asa wakasyoma Wisi wakujulu alubo “Jehova wakazunda bana Etiopiya.”—2 Mak. 14:8-12.
Nibakwesu Bachikula Niinzi Nzimweelede Kuchita Kuti Bamwi Bamusyome?
13 Nisimpe kuti kwakali kuyoosya kulwana aamasoja bali 1 000 000 pesi Asa wakazunda. Chuusisya nchakuti, Asa naakaswaanana aalimwi penzi wakaleka kukumbila Jehova kuti amugwasye. Chiindi Bbasa Mwaami walsrayeli naakali kuyanda kumulwana, Asa wakakumbila lugwasyo kumwaami waSiriya. Kusala ooku kwakamweetela mapenzi. Kwiinda mumupolofita Hanani, Jehova wakaambila Asa kuti: “Akaambo kakuti wakasyoma mwami wa Siriya muciindi cakusyoma Jehova Leza wako, impi yabasikalumamba yamwami wa Siriya yaloboka mumaanza aako.” Kuzwa aachiindi eecho, Asa wakali kukkala kalwanwa abasinkondonyina. (2 Mak. 16:7, 9; 1 Bam. 15:32) Mwiiyaanzi?
Nibakwesu Bachikula Niinzi Nzimweelede Kuchita Kuti Bamwi Bamusyome?
14 Nibachikula amulibombye alubo muzumanane kusyoma Jehova. Chiindi nimwakabbabbatizigwa mwakatondeezya kuti muli aalusyomo muli Jehova. Alubo Jehova wakamutambula kuti mube aakati kampuli yakwe. Nkinkaako, chintu nchimweelede kuchita nkuzumanana kusyoma Jehova. Kulakonzeka kuti kulamuubila kusyoma Jehova chiindi nimusala zintu zipati mubuumi, pesi kutegwani chiindi nimusala zintu ziniini? Kulayandikana kusyoma Jehova chiindi nimusala zimwi zintu ziswaanizya zyakulikondelezya, kusala mulimu ngumuyanda kuzoobeleka naakuti zintu nzimuyanda kuzoochita mubuumi. Mutasyomi maanu aanu pe. Amubelesye malayilile aamuBbayibbele kuti mukonzye kusala kabotu. (Tus. 3:5, 6) Kuti mwachita oobo, muyoopa kuti Jehova abotelwe alubo bakwesu abachizi bali mumbungano bayoomulemeka.—Bala 1 Timoteyo 4:12.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w17.03 19 ¶7
Atubelekele Jehova Chamoyo Woonse!
7 Umwi awumwi wesu ulakonzya kulilanga-langa akubona kuti ulilipedelede na amoyo woonse kuli Leza. Libuzye kuti, ‘Ndililipedelede na kubotezya Jehova, kwiiminina bukombi bwakasimpe, akukwabilila bakombi baLeza kuzintu zikonzya kubapambanisya?’ Yeeya kuti Asa wakeelede kuba aachibindi chipati biyeni kuti agwisye Maaka ooyo wakali “banyina mwami” munyika yabo! Nisimpe kuti taakwe muntu nguzi uukonzya kuchita mbuli Maaka, pesi kulakonzya kuba zyiimo ziyanda kuti ube abusungu mbuli bwaAsa. Muchikozyano, walikunoochita biyeni kuti umwi wamumpuli yanu naakuti mweenzinyokwe wachita chibi, taayempwa mpawo wagwisigwa mumbungano? Moyo wako walikunoopa kuti uchite biyeni? Walikunoosala kutaliswaanizya aamuntu ooyo na?