LAYIBBULALI IJANIKA A-INTANETI yaWatchtower
LAYIBBULALI IJANIKA A-INTANETI
yaWatchtower
Chitonga (Zimbabwe)
  • BBAYIBBELE
  • MABBUKU
  • MISWAANGANO
  • mwbr23 May map. 1-12
  • Aajanika Makani “aaKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu”

Vidiyo njulikuyanda tiijaniki pe

Utulekelele, kulizyachitika vidiyo niyalikuyanda kujula

  • Aajanika Makani “aaKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu”
  • Ajanika Makani aKabbuku Kabuumi Amulimu Wesu—2023
  • Tutwe tuniini
  • MAY 1-7
  • MAY 8-14
  • MAY 15-21
  • MAY 22-28
  • MAY 29–JUNE 4
  • JUNE 5-11
  • JUNE 12-18
  • JUNE 19-25
  • JUNE 26–JULY 2
Ajanika Makani aKabbuku Kabuumi Amulimu Wesu—2023
mwbr23 May map. 1-12

Aajanika Makani aaKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

MAY 1-7

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 17-19

“Bona Bamwi Mbuli Mbababona Jehova”

w17.03 24 ¶7

Uyoobikkila Maanu Kuzintu Zilembedwe Na?

7 Kutegwani aamwana wa-Asa uutegwa Jehosafati? Wakali aabuntu bwiingi bubotu. Wakachita zintu zyiingi zibotu akaambo kakuti wakasyoma Leza. Nikuba oobo, aali chimwi chiindi taakasala kabotu pe. Muchikozyano, wakapanga chizuminano chalukwatano aMwaami mubi uutegwa Ahabbu, wabwaami bwakunyika. Nikuba kuti wakachenjezegwa amupolofita Mikkaya, Jehosafati wakamvwanana a-Ahabbu kuti balwane ma-Siriya. Nibakali kunkondo, Jehosafati wakafutukila aaniini loko kuti ajayigwe. Mpawo wakabweeda kuJerusalema. (2 Mak. 18:1-32) Naakachita oobo, mupolofita Jehu wakamubuzya kuti: “Sena weelede kugwasya basizibi alimwi akuyanda baabo ibamusulide Jehova?”—Bala 2 Makani 19:1-3.

w15 8/15 11-12 ¶8-9

Yeeyesesya Atala Aluyando lwaJehova Lutamani

8 Jehova uyanda kuti tuzibe kuti ulatuyanda akuti talangisisyi zibi nzituchita. Ulanga zibotu nzituchita. (2 Mak. 16:9) Eezi nzizyo nzyaakachita kuli Jehosafati, Mwaami waJuda. Aali chimwi chiindi, Jehosafati wakasala chabufuba-fuba kwiinda mukuzumina kusindikila Mwaami Ahabbu waku-Israyeli chiindi naakali kuyanda kuyooboozya muunzi waRamoti-gileadi kuzwa kumaSiriya. Nikuba kuti bapolofita bakubeja bali 400 bakaamba kuti Ahabbu wakali kuyoozwidilila, pesi mupolofita waJehova wakasimpe uutegwa Mikkaya wakaamba kuti wakali kuyoozundwa. Ahabbu wakafwa kunkondo mpawo Jehosafati wakafutukila aabbuli lyangubo. Naakabweeda kuJerusalema, Jehosafati wakalulamikwa akaambo kakumvwanana aa-Ahabbu. Nikuba oobo, Jehu mwana waHanani, sizilengaano, wakabuzya Jehosafati kuti: “Kuli bubotu bwajanwa mulinduwe.”—2 Mak. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.

9 Naakasaanguna kweendelezya, Jehosafati wakalayilila basilutwe, maLevi abapayizi kuti beende myuunzi yoonse yaJuda kabayiisya bantu Mulawu waJehova. Bbelekelaamwi eeli lyakagwasya loko nkaambo bantu bakayakide afwiifwi aambabo, bakasaanguna kuyoowa Jehova. (2 Mak. 17:3-10) Nisimpe kuti Jehosafati wakachita chabufuba-fuba, pesi Jehova taakaziluba pe zintu zibotu nzyaakachita. Lwaano oolu lwamuBbayibbili lutuyeezya kuti Jehova unootutondeezya luyando lutamani kuti twachita zintu zimubotezya aamoyo woonse, nikuba kuti tatumaninide pe.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

w17.03 20 ¶10-11

Komba Jehova Amoyo Woonse!

10 Mwana wa-Asa uutegwa Jehosafati “wakazumanana kweenda munzila zya Asa usyi.” (2 Mak. 20:31, 32) Wakazichita biyeni eezi? Jehosafati wakatobelezya chikozyano chawisi kwiinda mukusungwaazya bantu kuti bayanduule Jehova. Wakachita oobo kwiinda mukubamba bbelekelaamwi lyakuti bantu bayiisigwe kakubelesegwa “bbuku lya Mulawo wa Jehova.” (2 Mak. 17:7-10) Alubo wakiinka kuchilawu chakunyika chabwaami bwa-lsrayeli, kuchilawu chazilundu cha-Efrayimu “ikuti abapilusye kuli Jehova Leza wabamausyi.” (2 Mak. 19:4) Jehosafati wakali mwaami “iwakayandaula Jehova camoyo woonse.”—2 Mak. 22:9.

11 Toonse tulakonzya kutola lubazu mubbelekelaamwi lyakuyiisya bantu lili kuzulwidwa aaJehova mazubaano. Ulaamakanze aakuyiisya bantu na Jwi lyaLeza mweezi amweezi kuti ubagwasye kuti bakombe Jehova? Ulakonzya kujana muntu wakwiiyaawe Bbayibbili kwiinda mukulipeda akulongezegwa aaLeza. Ulaakombela na makani aaya? Ulilipedelede na kuchita mulimu ooyu kwiinda mukubelesya chiindi nchwaayelede kulyookezya? Mbuli mbaakachita Jehosafati nakiinka kuchilawu cha-Efrayimu kuti akagwasye bantu kuti babweede kubukombi bwakasimpe, andiswe tulakonzya kugwasya aabo batachichiti mulimu. Mukuyungizya, baalu balakonzya kuchita mabambe aakuti baswaye muntu wakagwisigwa mumbungano pesi wakasiya chibi chakwe kuchitila kuti bamugwasye.

MAY 8-14

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 20-21

“Amusyome Jehova Leza Wanu”

w14 12/15 23 ¶8

Atulibambile Mamanino Aanyika Eeyi Katulaamwi

8 Muchiindi chakali kweendelezya Mwaami Jehosafati, bakombi baJehova bakalangene aabasinkondonyina balaanguzu, nkukwaamba “nkamu mpati” yakali kuzwa kuzisi zyakabazyungulukide. (2 Mak. 20:1, 2) Zilabotezya kuti bakombi baLeza teebakayanda kulwana basinkondonyina amanguzu aabo. Pesi bakalangilila kuli Jehova. (Bala 2 Makani 20:3, 4.) Alubo teebakazichita aabalikke pe, umwi awumwi kweendelana mbaakali kuyanda. Bbayibbili litubuzya kuti: “Boonse bakaliimvwi kubusyu bwa Jehova antoomwe atwana twabo tuniini, bamakaintu babo alimwi abana babo.” (2 Mak. 20:13) Nikuba kuti bakali bapati naakuti bakali baniini, boonse bakaba aalusyomo kwiinda mukutobelezya malayilile aaJehova mpawo Jehova wakabakwabilila kuzwa kuli basinkondonyina. (2 Mak. 20:20-27) Eezi nzizyo nzitweelede kuchita kuti twaswaana mapenzi, mbukunga tuli bakombi baLeza.

w21.11 16 ¶7

Nimuchizwa Aakuchada Amubikke Jehova Mubusena Bwakusaanguna

7 Jehova wakaambuula aaJehosafati kabelesya muLevi wakali kutegwa Jahazieli. Jehova wakati: “Amwiime mumasena aanu, mwiime nji, akubona lufwutuko lwa Jehova ndwatiimucitile.” (2 Mak. 20:13-17) Zilaantanganana kuti taakwe wakali kuyeeyela pe kuti kwakali kuyoobelesegwa nzila eeyi kuti balwane basinkondonyina. Pesi malayilile aayo akali kuzwa kuli Jehova kutali kuli Jahazieli. Jehosafati wakachita mbuli mbaakabuzigwa akaambo kakuti wakali kusyoma muli Leza wakwe amoyo woonse. Chiindi Jehosafati amaJuda nibakayinka kuyooswaanana aabasinkondonyina, wakabikka bayimbi bakatalikwe zilwanisyo kunembo aamasoja. Jehova taakamulekelezya pe Jehosafati alubo wakabazunda basinkondonyina.—2 Mak. 20:18-23.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

it-1 1271 ¶1-2

Jehoramu

Jehoramu taakatobelezya nzila ziluleme zyawisi Jehosafati akaambo kamwanakazi wakwe uutegwa Ataliya. (2Ba 8:18) Jehoramu wakajaya bakulana bakwe bali 6 abamwi basilutwe baJuda. Mukuyungizya, wakapa kuti bantu mbaakali kweendelezya batantamuke kuli Jehova mpawo bakasaanguna kukomba baleza bakubeja. (2Mk 21:1-6, 11-14) Chiindi naakali kweendelezya, kwakaba kutamvwanana muchisi chakwe kuswaanizya azimwi zisi. Kumasaangunino, bana Edomu bakapapila mpawo ambabo bana Libina bakapapila Juda. (2Ba 8:20-22) Mulugwalo Elija ndwaakalembela Jehoramu, wakamuchenjezya kuti: “Aboobo Jehova ulaleta mapenzi aataambiki kubantu bako, kubana bako, kuli bamakaintu bako alimwi akuzintu zyako zyoonse.” Mukuyungizya, wakaamba kuti iwe Mwaami Jehoramu, “uyoociswa malwazi manji, kubikkilizya abulwazi bwamwida kusikila limwi mala aako akazwe akaambo kabulwazi oobo ibunookujisi buzuba abuzuba.”—2Mk 21:12-15.

Zintu zyakachitika kweendelana ambaakaamba Jehova. Jehova wakazumizya maArabbu amaFilisiti kuti babweze nyika eeyo akuti batole banakazi baJehoramu abana bakwe kubuzike. Leza wakazumizya kuti Jehoazi (ooyo wiitwa kuti Azariya), mwana muniini waJehoramu kuti afutuke akaambo kachizuminano chaBwaami Leza nchaakapangide aaDavida. “Musyule lyazintu zyoonse eezyi, Jehova wakamuletela (Jehoramu) bulwazi bwamwida butasilikiki.” Nikwakayinda minyaka iibili, “mala aakwe akazwa” mpawo wakafwa. Eeyi niinzila njakafwaayo mwaalumi ooyu wakali kuchita zintu zibi alubo chiindi naakafwa, “kunyina wakausa pe.” Wakazikkwa muMuunzi waDavida “pele kutali mumasena aakuzikkila bami.” Mwanaakwe Ahaziya wakazooba mwaami mubusena bwakwe.—2Mk 21:7, 16-20; 22:1; 1Mk 3:10, 11.

MAY 15-21

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 22-24

“Jehova Ulabalongezya Aabo Batondeezya Chibindi”

w09 4/1 24 ¶1-2

Jehoasi Wakasiya Jehova Akaambo Kakumvwanana Aabantu Babi

KWAKALI zintu zibi loko zyakali kuchitika muJerusalema, oomo tempele lyaLeza mulyakabede. Mwaami Ahaziya wakachili kuzwa aakujayigwa. Zilachisa kuyeeyesesya atala azyakachitwa aaAtaliya bayina aaAhaziya. Wakapa kuti bana baAhaziya balombe, bazukulu bakwe bajayigwe. Nkamboonzi naakachita oobo? Nkaambo Ataliya wakali kuyanda kuti abe nguwe mwaami kwiinda kuti kubikkwe umwi aakati kabazukulu bakwe.

Nikuba oobo, umwi wabazukulu baAtaliya uutegwa Jehoasi wakafutuka alubo Ataliya taakwe nzyaakazi pe. Mulayanda na kuziba kuti Jehoasi wakafutuka biyeni? Jehoasi wakali aamuchizi wawisi uutegwa Jehosabati wakamubweza mpawo wamusisa mutempele lyaLeza. Wakachita oobo akaambo kakuti mulumaakwe Jehoyada wakali Mupayizi Mupati. Jehosabati aJehoyada bakaba aachoonzyo chakuti Jehoasi ulikwabililidwe.

w09 4/1 24 ¶3-5

Jehoasi Wakasiya Jehova Akaambo Kakumvwanana Aabantu Babi

Kwaminyaka iili 6, Jehoasi wakalisisidwe mutempele. Mutempele oomo wakali kuyiisigwa zyiingi atala aJehova Leza amilawu yakwe. Naakasisya minyaka iili 7, Jehoyada wakabweza ntaamu yakuti abe mwaami. Ulayanda na kuziba kuti Jehoyada wakazichita biyeni eezi akuti niinzi zyakazoochitika kuli Namalelo mubi uutegwa Ataliya, banyinakulu aaJehoasi?—

Chakusisikizya, Jehoyada wakabunganizya balindi bamwaami, baami mbibakalaabo muchiindi eecho muJerusalema. Wakababuzya atala ambubakafutula mwana waMwaami Ahaziya, kalaamwi amwanakazi wakwe. Jehoyada wakazooyeta Jehoasi kubalindi bamwaami mpawo bakazoobona kuti nguwe wakali kweelela kweendelezya. Mpawo bakachita mabambe.

Jehoyada wakamugwisizya aanze Jehoasi mpawo wamuzwaatika ngowani yabwaami. Mpawo bantu “bakatalika kukambilila akwaamba kuti: ‘Aaongole mwami!’” Balindi bakazyunguluka Jehoasi kuchitila kuti bamukwabilile. Ataliya naakamvwa bantu kabali kubotelwa, wakachijaana kuti akabakasye nzibakali kuyanda kuchita. Pesi Jehoyada wakalayilila balindi kuti bajaye Ataliya.—2 Bami 11:1-16.

it-1 379 ¶5

Kuzikkwa, Ndawu Zyakuzikkilwa

Mupayizi Mupati uululeme Jehoyada wakapegwa chilongezyo chakuzikkwa “mu Munzi wa Davida antoomwe abami,” alubo nguwe alikke muntu wakatali kuzwa mumpuli yabaami wakapegwa chilongezyo eechi.—2Mk 24:15, 16.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

it-2 1223 ¶13

Zekkariya

12. Mwana waMupayizi Mupati Jehoyada. Jehoyada naakafwa, Mwaami Jehoasi wakasiya bukombi bwakasimpe, wakaswiilila malayilile aatali kabotu kwiinda kuti aswiilile bapolofita baJehova. Zekkariya mwana wamuchizi aawisi waJehoasi (2Mk 22:11), wakachenjezya bantu atala amakani aaya pesi bantu bakamutulula mabwe mulubuwa lwatempele kwiinda kuti bachinche. Chiindi naakali waba aafwiifwi kufwa, Zekkariya wakati: “Jehova abone ncoocita akukupa mulandu.” Majwi aaya aabupolofita akazuzikizigwa nkaambo bana Siriya teebakachita zintu zibi muJuda kupela pesi Jehoasi wakajayigwa aababelesi bakwe babili “akaambo kabulowa mbwaakatila bwabana ba Jehoyada mupaizi.” Mumalembe aaGreek Septuagint amalembe aaLatin Vulgate atondeezya kuti Jehoasi wakajayigwa kuti abweedezye bulowa ‘bwamwana’ waJehoyada. Malembe aaMasoretic amalembe aaSyriac Peshitta alibikka mubwiingi bbala lyakuti “bana” kutondeezya kuti Zekkariya mwana waJehoyada ooyo wakali mupolofita amupayizi wakali kuyandikana.—2Mk 24:17-22, 25.

MAY 22-28

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 25-27

“Jehova Ulakonzya Kukupa Manji Kwiinda Yaayo”

it-1 1266 ¶6

Jehoasi

Jehoasi wakabbadalila masoja aali 100 000 kuzwa kumwaami waJuda kuti alwane bana Edomu. Nikuba oobo, kweendelana anchenjezyo njibakajana kuzwa ‘kumuntu waLeza mwini-mwini’ teebakiinkilila kunembo pe nikuba kuti bakali babbadalwa matalenta aansiliva aali 100 ($660 600) kuti bamugwasye munkondo, baalumi aaba bakanyema akaambo kakuti bakabuzigwa kuti babweede kumyuunzi yabo alubo kulakonzeka kuti chimwi chakabanyema loko nchakuti bakasweekelwa kuzintu nzibakali kulangilila kuyoojana kunkondo. Nkinkaako, baalumi aaba kabali mulweendo kubweeda kumyuunzi yabo bakalwana madolopo aabwaami nkubuli kumusaanza, kuzwa kuSamariya kuyoosika kuBeti-horoni.—2Mk 25:6-10, 13.

w21.08 30 ¶16

‘Atulabile’ Tulibonene Kuti Jehova Mubotu

16 Lipede kusiya zimwi zintu. Kulipeda kusiya zimwi zintu kuti tubelekele Jehova tazyaambi kuti tweelede kusiya zintu zyoonse nzituyanda. (Muk. 5:19, 20) Pesi kuti twakachilwa kuchita zyiingi mumulimu waJehova akaambo kakuti tatuyandi pe kusiya chimwi chintu nchituyandisya, tulaba mbuli mwaalumi wakaambwa muchikozyano chaJesu wakabeleka changuzu kuti ajane zintu zyiingi pesi taakwe naakabikkila maanu kukukomba Leza. (Bala Lukka 12:16-21.) Mukwesu uutegwa Christian uukkala kuFrance wakaamba kuti: “Teendakali kujana chiindi chiingi chakuba aamwi ampuli yangu alubo teendakali kubelekela Jehova amanguzu aangu woonse.” Christian amwanakazi wakwe bakazoosala kuti bapayone. Pesi kuti bachite oobo, bakeelede kusiya milimu yabo. Kuti bajane ziyandikana bakasaanguna kabbizinesi kazyakukkilina alubo bakayiya kukkutisikana akupona aazintu ziche. Nzibakachita zyakabagwasya na? Christian wakaamba kuti: “Lino tulikubotelwa amulimu wakukambawuka. Alubo kulatubotezya kugwasya bantu mbitwiiyaabo Bbayibbele ambitubweedela kuti bayiye atala aJehova.”

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

w07 12/15 10 ¶1-2

Ulaawe Na Muntu Uukugwasya Kuti Usale Kabotu Muzintu Zyamubukombi?

Naakaba aaminyaka iili 16, Uziya wakaba mwaami wabwaami bwakumusanza bwaJuda. Wakeendelezya kwaminyaka yiinda ku50, kuzwa kumamanino aamwaanda wachi 9 kusika kumasaangunino aamwaanda wachi 8 B.C.E. Kuzwa kachili muniini, Uziya “wakazumanana kucita ziluleme mumeso aa Jehova.” Niinzi chakamugwasya kuti asale munzila iilikabotu? Bbayibbili lyaamba kuti: “[Uziya] wakazumanana kuyandaula Leza mumazuba aa Zekariya ooyo iwakamuyiisya kuyoowa Leza mwini-mwini. Mumazuba ngaakali kuyandaula Jehova, Leza mwini-mwini wakapa kuti azwidilile.”—2 Makani 26:1, 4, 5.

Taakwe makani miingi pe aambwa aali atala aZekkariya sikupa mwaami lulayo, kunze kwamakani aaya alembedwe muBbayibbili. Nikuba oobo, Zekkariya nguwe wakayiisya mwaami ooyo wakachili muniini “kuyoowa Leza mwini-mwini,” eezi nzizyo zyakagwasya mwaami ooyu kuti achite zintu zilikabotu. Bbuku lipandulula makani aamuBbayibbili litegwa The Expositor’s Bible lyakaamba kuti Zekkariya wakali “mwaalumi wakaazi kabotu magwalo aasalala, wakalisimide muzintu zyabukombi alubo wakali kwaabilana aabamwi luzibo ndwaakalaalo.” Umwi sikulanga-langa makani aamuBbayibbili wakaamba kuti Zekkariya: “Wakali mwaalumi wakabuzi kabotu bupolofita alubo . . . wakali aabusongo, wakalilipedelede, wakali muntu uulikabotu alubo kweelede kuti wakamugwasya loko Uziya.”

MAY 29–JUNE 4

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 28-29

“Ulakonzya Kukomba Jehova Nikuba Kuti Teewakakomezegwa Kabotu”

w16.02 14 ¶8

Tobelezya Chikozyano Chabeenzinyina baJehova

8 Kusiyana aRute, Hezekkiya wakakomenena muchisi chakalipedelede kukomba Jehova. Pesi teeboonse pe ma-lsrayeli bakali kupona kweendelana akulipeda ooku. Umwi muntu wakachita oobo, Mwaami Ahazi, wisi aaHezekkiya. Mwaalumi ooyu mubi wakapa kuti bantu bamubwaami bwaJuda basaangune kukomba zibumbwa alubo wakapambanisya tempele lyaJehova lyakali muJerusalema. Kweelede kuti buumi bwakali buyumu loko chiindi Hezekkiya naakachili muniini nkaambo bamwi banike bakwe bakajayigwa munzila iichisa loko kwiinda mukutentwa mumulilo mbuli zipayizyo kuli baleza bakubeja.—2 Bam. 16:2-4, 10-17; 2 Mak. 28:1-3.

w16.02 14 ¶9-11

Tobelezya Chikozyano Chabeenzinyina baJehova

9 Kwakali kuuba kuli Hezekkiya kuti chiindi naakali kukomena, anyemene Leza akutachita nzyayanda. Bamwi bantu bakataswaanana aachiimo chiyumu chili mbuli chaHezekkiya, balakonzya kuyeeya kuti kulikabotu ‘kukalalila Jehova’ naakuti kunyemena mbunga yakwe. (Tus. 19:3) Alubo bamwi balakonzya kuyeeya kuti akaambo kakuti teebakakomezegwa kabotu, balakonzya kuchita zintu zibi akwiindulula zibi zyakali kuchitwa aabazyali babo. (Ezk. 18:2, 3) Makani aaya ngachoonzyo na?

10 Kweendelana azyakachitika mubuumi bwaHezekkiya, zitondeezya kuti teembubo pe! Taakwe kaambo pe kapa kuti tunyemene Jehova nkaambo teenguwe pe uupa kuti bantu baswaane zibi munyika eeyi mbi. (Job. 34:10) Nisimpe kuti bazyali balakonzya kupa kuti bana babo bachite zintu zibotu naakuti zibi. (Tus. 22:6; Kol. 3:21) Pesi eezi tazyaambi kuti zintu muntu nzyatasale kuchita mubuumi zyeendelana aanzila njaakakomezegwaayo. Kusiyana azeezi, Jehova utupede chipo chibotu loko chakulisalila nzituyanda kuchita akuti tulaba bantu balibiyeni. (Dt. 30:19) Hezekkiya wakachibelesya biyeni chipo eechi?

11 Nikuba kuti Hezekkiya wakali mwana wawumwi wabaami baJuda babi pesi wakaba mwaami uulikabotu. (Bala 2 Bami 18:5, 6.) Nikuba kuti wisi wakali kuchita zintu zibi pesi kwakali bamwi bakali zikozyano zilikabotu. Mumazuba aayo kwakali bapolofita bakali mbuli lsaya, Mikka aHosiya. Kweelede kuti Hezekkiya wakaamvwisisisya loko makani aaLeza aakali kwaambwa aabaalumi aaba basyomeka alubo eezi zyakamugwasya kuti azumine lulayo lwaJehova akululamikwa. Nkinkaako, Hezekkiya wakakanza kululamika zintu zyoonse zyakali zyapambanisigwa aawisi. Wakachita oobo kwiinda mukusalazya tempele, kupa zipo zyakumaninsya milandu yabantu akunyonyoona zifanikisyo zyabaleza bakubeja mubbelekelaamwi lyakasika kundawu zyakali kule loko. (2 Mak. 29:1-11, 18-24; 31:1) Naakaswaana chiimo chiyumu mbuli chiindi muunzi waJerusalema nwaakayanda kusinkilwa aamwaami wamaAsiriya uutegwa Sanakkeribbu, Hezekkiya wakatondeezya chibindi alusyomo. Wakasyoma Leza kuti amugwasye alubo wakasimya bantu kwiinda mumajwi ngaakaamba achikozyano chakwe. (2 Mak. 32:7, 8) Mukuya kwachiindi, chiindi Hezekkiya naakayanda kululamikwa aakaambo kakulisumpula, wakalibombya alubo wakachincha. (2 Mak. 32:24-26) Zilaantanganana kuti Hezekkiya taakazumizya zintu zyakachitikide chiindi kuti zipambanisye zintu nzyaakali kuchita aachiindi eecho anzyaakali kuyanda kuzoochita. Pesi wakatondeezya kuti mweenzinyina waJehova akuti nchikozyano chibotu nchitweelede kutobelezya.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

w12 2/15 24-25

Natani Wakasumpula Bukombi Bwakasimpe

Mbuli mukombi waJehova uusyomeka, Natani wakazumina muzeezo waDavida wakuti ayake ndawu yakusaanguna aanyika, yakali kuzoosumpula bukombi bwakasimpe. Aachiindi eecho, Natani wakaamba maboneno aakwe kwiinda kuti aambe makani aazwa kuli Jehova. Mubusiku mbuboobo, Leza wakalayilila mupolofita wakwe kuti aambe mulumbe uusiyene angwaakaambide kumwaami wakuti: Davida teenguwe pe wakali kuzooyaka tempele lyaJehova. Muntu wakali kuzooliyaka, wakali umwi wabana baDavida. Pesi Natani wakaamba kuti Leza wakali wapangana chizuminano aaDavida chakuti chuuno chakwe chabwaami chakali ‘kuzookkazikizigwa kukabe kutamani.’—2 Sam. 7:4-16.

Nzyaakali kuyeeya Natani atala akuyakwa kwatempele, teezyakali kweendelana pe akuyanda kwaLeza. Nikuba oobo, taakang’ung’una pe pesi wakazumina zyakaambwa aaJehova akuchita kweendelana amakanze aakwe. Tweelede kutobelezya chikozyano chakwe kuti Leza watululamika. Imwi milimu Natani njaakazoochita kali mupolofita waLeza, iitondeezya kuti Leza wakazumanana kumuyanda. Kweelede kuti Jehova wakazulwida Natani, kuswaanizya aaGadi sizilengaano, kuti bagwasye Davida kuchita mabambe aabayimbi bali 4 000 kuti kababeleka milimu yamutempele.—1 Mak. 23:1-5; 2 Mak. 29:25.

JUNE 5-11

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 30-31

“Kubunganaamwi Kulayandikana”

it-1 1103 ¶2

Hezekkiya

Mbaakasungwaalila Bukombi Bwakasimpe. Mbaakabikkwa biyo aachuuno chabwaami kali aaminyaka iili 25, Hezekkiya wakasungwaalila bukombi bwakasimpe. Chintu nchaakasaanguna kuchita, nkulijula lubo tempele akulibambulula. Mpawo wakayita bapayizi amaLevi akubabuzya kuti: “Ndilayandisisya mumoyo wangu kupanga cizuminano a Jehova Leza wa Israyeli.” Eechi chakali chizuminano chakusyomeka, nikuba kuti chizuminano eechi chakaliwo kale, pesi kwakali kubaanga chizuminano chaMulawu chilikubikkwa lubo muJuda. Wakachita mabambe aakuti maLevi asaangune lubo kuchita milimu yabo alubo wakaboozya lubo mabambe aazibelesyo zyakwiimba akwiimbwa kwantembawuzyo. Mwakali muli Nisani, mweezi wakusekelela Pobwe lyaPasika, pesi tempele abapayizi amaLevi teebakali kusalala pe. MuNisani 16, tempele lyakasalazigwa alubo zibelesyo zyamumo, zyakabweedezegwa. Mpawo ma-Israyeli boonse bakapa zipayizyo zyakumaninsya milandu yabo. Kumasaangunino, basilutwe bakeeta zipayizyo, zituuzyo zyazibi zyabwaami, azyabusena busalala, azyabantu, mpawo bantu bakeeta zyuulu zyazipayizyo zyuumpwa.—2Mk 29:1-36.

it-1 1103 ¶3

Hezekkiya

Mbukunga kutasalala kwabantu kwakali kupa kuti Pobwe lyaPasika litasekelelwi aachiindi cheelede, Hezekkiya wakabelesya mulawu wakali kuzumizya kuti bantu batasalali basekelele Pobwe eeli nikwayinda mweezi uumwi. Wakayita bantu bamuJuda, kuswaanizya abamu-Israyeli kwiinda mumagwalo aakatolwa abatumwa kuzwa kuBeere-seba kusika kuDani. Biingi bakali kubaseka batumwa aaba, pesi bamwi, kapati kuzwa kuli Aseri, kuli Manase, akuli Zebbuloni, bakalibombya mpawo bakayinka. Alubo bamwi bakali kuzwa ku-Efrayimu a-Isakkari, ambabo bakayinka. Mukuyungizya, biingi bakatali ma-Israyeli, bakaliwo. Kweelede kuti aaya akali makani mayumu loko aakuti aabo bakali kuzwa kubwaami bwakunyika, bakali kwiiminina bukombi bwakasimpe, bayinke kuPobwe eelyo. Ambabo bakali kuzooswaana kukazigwa akufubaazigwa mbuli batumwa, mbukunga bwaami bwamisyobo iili kkumi bwakanikide mubukombi bwakubeja alubo bwakali kupenzegwa aamasoja ama-Asiriya.—2Mk 30:1-20; My 9:10-13.

it-1 1103 ¶4-5

Hezekkiya

Nilyakayinda Pobwe lyaPasika, kwakachitwa Pobwe lyaZinkwa Zitakwe Bumena, kwamazuba aali 7, mpawo bantu bakabotelwa zyakuti mbungano yoonse yakasala kuti liyungizigwe aamazuba aali 7. Nikuba muchiindi eechi chiyumu, Jehova wakalongezya bantu zyakuti, “kwakaba kusekelela kupati mu Jerusalemu, nkaambo kuzwa mumazuba aa Solomoni mwana wa Davida mwami wa Israyeli, kwakanyina cintu cili boobu cakacitikide kale mu Jerusalemu.”—2Mk 30:21-27.

Nzibakachita zyakatondeezya kuti bukombi bwakasimpe bwakali kubweedezegwa akuti teebakali kutondeezya mbubalimvwa kupela. Nkamboonzi nitwaamba oobo? Nkaambo bantu aaba kabatanabweeda kumyuunzi yabo, bakazwa mpawo bakanyonyoona misemu yamabwe yakukomba, badilisya masena aakukombela azipayililo, mpawo bakanyonyoona misemu yazisamu zyakukomba muJuda yoonse, muBbenjamini, nikuba mu-Efrayimu akuli Manase. (2Mk 31:1) Hezekkiya wakaba chikozyano chili kabotu kwiinda mukunyonyoona nzoka yamukuba yakapangidwe aaMozesi, nkaambo bantu bakali basaanguna kwiikomba akuumpa zipayizyo kulinjiyo. (2Ba 18:4) Naakamana mapobwe aaya, Hezekkiya wakaba aachoonzyo chakuti bukombi bwakasimpe buliikwiinkilila kunembo kwiinda mukubamba tubunga twabapayizi akuchita mabambe aakuti milimu yamutempele iichitwe. Alubo wakalayilila bantu kuti baswiilile Mulawu uuli atala azyakkumi akuti basange michelo yakusaanguna kumaLevi akubapayizi. Bantu bakagwasilizya aamoyo woonse.—2Mk 31:2-12.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

w18.09 6 ¶14-15

‘Kuti Kamuzizi Zintu Eezi, Munoobotelwa Kuti Kamuzichita’

14 Imwi nzila iikonzya kusunka kulibombya kwesu, nkutaswiilila bamwi nibaambuula. Muli Jakobo 1:19 Bbayibbele lyaamba kuti tweelede ‘kufwambaana kuswiilila.’ Jehova nchikozyano chimaninide munkani eeyi. (Matl. 18:32; Jos. 10:14) Atubone nzitwiiya kumakani aakwaambuuzyania aalembedwe muli Kulonga 32:11-14. (Bala.) Nikuba kuti Jehova taakali kuyandikana kugwasigwa aMusa pesi Jehova wakapa kuti Musa aambe mbaakali kulimvwa. Chimwi chiindi, teekuuba pe kuswiilila akutobelezya zintu nzitubuzigwa amuntu uutamaninide. Pesi Jehova ulabaswiilila bantu bamwiita akaambo kalusyomo.

15 Umwi awumwi weelede kulibuzya kuti: ‘Kuti Jehova wakatondeezya kulibombya kwiinda mukuswiilila bantu bali mbuuli Abrahamu, Rakkele, Musa, Joshuwa, Manowa, Eliya aHezekkiya tazitondeezyi na kuti andime ndeelede kubalemeka bakombima boonse, kubaswiilila akuchita kweendelana azintu zibotu nzibaamba? Kuli umwi muntu na mumbungano naakuti mumpuli uuyanda kuti ndiswiilile nzyalikwaamba lino? Ndeelede kuchitaanzi? Ndiyoosala kuchitaanzi?’—Matl. 30:6; Bab. 13:9; 1 Bam. 17:22; 2 Mak. 30:20.

JUNE 12-18

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 32-33

“Sungwaazya Bakombinyokwe Nibali Mubuyumu-yumu”

it-1 204 ¶5

Asiriya

Senakkeribbu. Senakkeribbu mwana wa Sargon II, wakali kuyanda kulwana bwaami bwaJuda mumunyaka wachi 14 wabweendelezi bwaHezekkiya. (732 B.C.E.). (2Ba 18:13; Is 36:1) Hezekkiya wakali wapapila chisubulo nchibakabikkide ma-Asiriya akaambo kazintu zibi zyakachitidwe aawisi, Ahazi. (2Ba 18:7) Naakachita oobu, Senakkeribbu wakanjilila Juda yoonse, wazunda myuunzi iili 46 (kozyanisya a Is 36:1, 2) mpawo naakali kukkeempu yakwe kuLakkisi, wakaamba kuti Hezekkiya amubbadale matalenta aangolida aali 30 (c. $11,560,000) amatalenta aansiliva aali 300 (c. $1,982,000). (2Ba 18:14-16; 2Mk 32:1; kozyanisya a Is 8:5-8.) Nikuba kuti mali eeyi yakabbadalwa, Senakkeribbu wakatuma batumwa bakwe kayanda kuti bantu bamuJerusalema balibombye kulinguwe. (2Ba 18:17–19:34; 2Mk 32:2-20) Akaambo kakuti Jehova wakapa kuti masoja aaSenakkeribbu aali 185 000 anyonyoonwe mubusiku bumwi, zyakapa kuti mwaalumi ooyu uulisumpula, aleke kulwana akubweeda kulimbabo kuNiniva. (2Ba 19:35, 36) Naakali nkukooko, wakazoojayigwa abana bakwe babili, mpawo mwanaakwe uutegwa Esari-hadoni wakazoobweza chuuno chakwe chabwaami. (2Ba 19:37; 2Mk 32:21, 22; Is 37:36-38) Makani aaya, katutalangi makani aakuti masoja aama-Asiriya akanyonyoonwa, alilembedwe mumakani aali atala aSenakkeribbu a-Esari-hadoni.—ZIFANIKISYO, Vol. 1, p. 957.

w13 11/15 19 ¶12

Beembezi Bali Chiloba, Basilutwe Bali Lusele, Nzibaamba Kulindiswe Mazubaano

12 Jehova ulilipedelede kuchita nzitutakonzyi pe kuchita, pesi ulangilila kuti andiswe tuchite nzitukonzya. Hezekkiya wakaambuuzyania ‘abasilutwe bakwe abasikalumamba bakwe,’ mpawo bakazuminana “kusinka tusensa twamaanzi twakali anze aamunzi . . . Kunze lyaboobo, [Hezekkiya] wakabeleka canguzu kuyakulula bwaanda moonse mobwakakolomokede akuyaka ngazi alimbubo, alimwi wakayaka abumbi bwaanda anze, . . . alimwi wakapanga zilwanyo antobo zinji.” (2 Mak. 32:3-5) Kuti akwabilile bakombi bakwe akubeembela, Jehova wakabelesya baalumi bakali aachibindi mbuli Hezekkiya, basilutwe bakwe, abapolofita bakasimide mubukombi.

w13 11/15 19 ¶13

Beembezi Bali Chiloba, Basilutwe Bali Lusele, Nzibaamba Kulindiswe Mazubaano

13 Nzyaakazoochita Hezekkiya, zyakali kuyandikana loko kwiinda kusinkila maanzi akukwabilila miduli yamuunzi. Mbukunga wakali mweembezi uuli aandaba abantu, Hezekkiya wakabungania bantu akubasungwaazya amajwi ati: “Mutayoowi nokuba kukankama akaambo kamwami wa Asuri . . . , nkaambo mbotuli limwi mbanji kwiinda mbobali limwi. Walo ujisi buyo janza lyanyama, pele swebo tuli aa Jehova Leza wesu kuti atugwasye akutulwanina nkondo zyesu.” Aaya aakali majwi aasungwaazya aakuti Jehova wakali kuyoolwanina bakombi bakwe! MaJuda nibakamvwa majwi aaya “bakayumizyigwa amajwi aa Mwami Hezekiya wa Juda.” Mwazibona na kuti akali ‘majwi aaHezekkiya’ aakapa kuti bantu batayoowi? Hezekkiya, basilutwe bakwe amasoja aakwe, kuswaanizya abapolofita bali mbuli Mikka a-Isaya, bakatondeezya kuti beembezi balikabotu mbuli mbaakaambide Jehova kwiinda mubapolofita bakwe.—2 Mak. 32:7, 8; bala Mika 5:5, 6.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

w21.10 4 ¶11-12

Chaambaanzi Kweempwa Kwachoonzyo?

11 Mukuya kwachiindi, Jehova wakazoozisandula nkombyo zyaManase. Wakabona zintu nzyaakali kukombela Manase kuti zyakali kutondeezya kuti wakali wachincha chachoonzyo. Jehova wakamuswiilila Manase chiindi naakali kukumbila lulekelelo alubo wakazoomuzumizya kuti abe mwaami lubo. Manase wakabelesya mweenya ooyu kuti atondeezye kuti wakali weempwa chachoonzyo. Wakachita zintu nzyaakatachita pe Ahabbu. Wakachincha buntu bwakwe. Wakagwisya baleza bakubeja mpawo wakasungwaazya bantu kuti bakombe Jehova. (Bala 2 Makani 33:15, 16.) Kwaamba choonzyo, eezi zyakali kuyanda chibindi alusyomo nkaambo kwaminyaka myiingi Manase taakali chikozyano chibotu pe kumpuli yakwe, kubalupati-pati bakwe akubantu mbaakali kweendelezya. Pesi kumamanino, Manase wakasaanguna kubambulula zintu zibi nzyaakali wachita. Alubo kweelede kuti wakaba chikozyano chilikabotu kumuzukulu wakwe Josiya nkaambo Josiya wakali mwaami uulikabotu.—2 Bam. 22:1, 2.

12 Twiiyaanzi kuzwa kuchikozyano chaManase? Manase wakalibombya. Alubo kuli zyiingi nzyaakachita. Wakakomba kuli Jehova kakumbila kuti amufwide luse. Wakasiya michito yakwe mibi. Wakabeleka changuzu kuti abambulule zintu zitali kabotu nzyaakali wachita mpawo wakasaanguna kukomba Jehova alubo wakagwasya bamwi kuti ambabo bakombe Jehova. Chikozyano chaManase chilabagwasya bantu bakachita zibi zipati. Zyakachitika kuli Manase zitondeezya kuti Jehova “Leza ulilibambilide kulekelela” zibi. (Int. 86:5) Jehova ulabalekelela aabo beempwa chachoonzyo.

JUNE 19-25

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | 2 MAKANI 34-36

“Kubala Jwi lyaLeza Kulikukugwasya Na?”

it-1 1157 ¶4

Hulida

Chiindi Josiya naakamvwa kubalwa ‘kwabbuku lya Mulawo’ lyakajanwa aaHilikkiya mupayizi mupati, nikwakali kubambululwa tempele, Josiya wakatuma bantu kuti bakabuzye makani kuli Jehova. Bakayinka kuli Hulida mpawo Hulida wakababuzya makani aazwa kuli Jehova aatondeezya mapenzi aakali kuzooba akaambo kakutaswiilila aakalembedwe ‘mubbuku‘ aakali kuzoosikila chisi chakali chapapila Leza. Hulida wakayungizya kwaamba kuti akaambo kakuti Josiya wakalibombya kunembo lyaJehova, taakali kuyooswaanana aamapenzi aaya pe pesi wakali kuyoobunganizigwaamwi amawisi alubo wakali kuyoozikkwa mukabanda muluumuno.—2Ba 22:8-20; 2Mk 34:14-28.

w09 6/15 10 ¶20

Sungwaalila Ng’anda yaJehova!

20 Chiindi nibakali kuchita mulimu wakuyakulula tempele wakabambidwe aaMwaami Josiya, Mupayizi Mupati Hilikkiya “wakajana bbuku lya Mulawo wa Jehova lyakapegwa kwiinda muli Musa.” Wakalipa Safani mulembi, mpawo Safani wakabalila Josiya makani aakali mukati. (Bala 2 Makani 34:14-18.) Niinzi zyakachitika? Chakufwambaana, mwaami wakadelula zigogo zyakwe akaambo kakuusa mpawo wakalayilila bantu kuti bakabuzye makani kuli Jehova. Kwiinda mumupolofita mwanakazi Hulida, Leza wakaamba mulumbe wakali kutondeezya kuti zimwi zintu nzibakali kuchita bantu bamuJuda zyakali zibi. Nikuba oobo, Leza wakazibona zintu zibotu nzyaakachita Josiya zyakugwisya zintu nzibakali kubelesya bantu mubukombi bwakubeja alubo eezi zyakapa kuti Josiya azumanane kuyandwa aaJehova nikuba kuti kwakaambidwe kuti chisi chakali kuyooswaana mapenzi. (2 Mak. 34:19-28) Twiiyaanzi kuzwa kumakani aaya? Toonse tuli aamakanze aakusumpula bukombi bwakasimpe mbuli mbaakachita Josiya. Tweelede kuswiilila malayilile aazwa kuli Jehova chakufwambaana akuyeeyesesya atala azintu zikonzya kuchitika kuti twazumizya basilweeno akutasyomeka kuti zipambanisye bukombi bwesu. Tulakonzya kuba aachoonzyo chakuti Jehova uyoozibona zintu nzituchita kuti tusungwaalile bukombi bwakasimpe, mbuli mbaakachita kuli Josiya.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

w17.03 27 ¶15-17

Uyoobikkila Maanu Na Kuzintu Zilembedwe?

15 Chamamanino, njiili nchenjezyo njitujana kuzwa kuzintu zyakachitikila mwaami mubotu uutegwa Josiya? Atubone zyakapa kuti azundwe akuti afwe. (Bala 2 Makani 35:20-22.) Josiya ‘wakayinka kuyoolwana’ Mwaami Nekko waku-ljipita nikuba kuti mwaami ooyu wakabuzizye Josiya kuti taakali kuyanda kulwana aanguwe pe. Bbayibbili lyaamba kuti majwi Nekko ngaakaamba akazwa “kumulomo wa Leza.” Ani mpo, nkamboonzi Josiya naakayinka kuyoomulwana? Bbayibbili talyaambi pe.

16 Josiya wakali kuyooziba biyeni kuti majwi akaambidwe aaNekko akali kuzwa kuli Jehova? Wakali kukonzya kubuzya kuli Jeremiya mupolofita uusyomeka. (2 Mak. 35:23, 25) Pesi taakwe aalembedwe kuti nzizyo nzyaakachita. Mukuyungizya, Nekko wakali kuya kuKarikemesi kuti akalwane ‘sinkondyonyina’ kutali akalwane Jerusalema. Alubo zina lyaLeza teelyakaswaanizigwa pe aawa nkaambo Nekko taakali kusampula Jehova naakuti bakombi bakwe. Nzyaakachita Josiya kulwana aaNekko teezyakali kabotu pe. Kuli chiiyo nchitujana na aawa? Chiindi nitwaswaanana aamapenzi, tweelede kuyeeya kuti Jehova uyandaanzi atala ankani eeyo.

17 Kuti kwabuka penzi, tweelede kulanga-langa njiisyo zyamuBbayibbili akweezya kuzibelesya munzila iilikabotu. Chimwi chiindi kulayandikana kuti twaambuuzyanie aabaalu. Kulakonzeka kuti twakayeeyesesya zintu nzituzi kale atala amakani aayo akuyanduulisisya mumabbuku eesu. Pesi kulakonzeka kuti kulizimwi njiisyo zyamuBbayibbili baalu nzibakonzya kwaamba kuti tuzilange-lange. Muchikozyano, muchizi ulizi kuti ulaamulimu wakukambawuka makani mabotu. (Mil. 4:20) Nikuba oobo, atuteedi bumwi buzuba wayeeya kuya mumulimu wakukambawuka mpawo mulumaakwe uutakombi wamubuzya kuti atayinki pe. Mpawo waamba kuti tabali kujana chiindi chiingi pe chakubaamwi alubo uyanda kuti bachite chimwi chintu kabalaamwi. Muchizi ooyo, ulakonzya kulanga-langa amwi mavesi aamuBbayibbili mbuli aakuti tweelede kuswiilila Leza akugwasya bantu kuti babe basikwiiya. (Mt. 28:19, 20; Mil. 5:29) Pesi weelede kuyeeyesesya kuti weelede kulibombya kumulumaakwe akumvwisisisya. (Ef. 5:22-24; Flp. 4:5) Ulakonzya kulibuzya kuti, mulumaakwe ulikumukasya kuti ayinke kukukambawuka na naakuti ulikumukumbila biyo kuti bachite chimwi chintu mubuzuba mbuboobo kupela? Tweelede kuba aamaboneno aalikabotu chiindi nitweezya kuchita nzyayanda Leza akuba aamoyo uutatupi mulandu.

JUNE 26–JULY 2

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | EZARA 1-3

“Zumizya Jehova Kuti Akubelesye”

w22.03 14 ¶1

Ulikuzibona Na Nzyaakabona Zekkariya?

MAJUDA bakali baba aaminyaka myiingi kabali mubuzike kuBbabbiloni mpawo Jehova Leza wakapa kuti “Mwami Koresi wa Persia” abaangunune kuzwa mubuzike. Eezi zyakapa kuti babotelwe loko maJuda. Mwaami wakaambilizya kuti maJuda babweede kuli mbabo kuti bakayakulule “ŋanda ya Jehova Leza wa Israyeli.” (Ezr. 1:1, 3) Ooyu wakali mulumbe uubotezya loko kumaJuda nkaambo bakali kuyookonzya kumukomba lubo Leza wabo wakasimpe munyika njaakabapede.

w17.10 26 ¶2

Ngolo Angowani Zyabwaami Zilamukwabilila

2 Zekkariya wakalizi kuti maJuda bakayinkide kuJerusalema bakali baalumi abanakazi bakali kusyomeka. Bakali bantu aabo “Leza mwini-mwini mbaakasungula mumoyo” kuti basiye myuunzi yabo amabbizinesi aabo. (Ezr. 1:2, 3, 5) Bakasiya ndawu njibakazibide akwiinka kundawu biingi babo njibakatazi pe. Kaansinga kuyakulula tempele lyaJehova teekwakali kuyandikana, nikuli bantu aaba teebakali kunooyenda musinzo uulampa makkilomita aali 1 600 kabayinda munyika iikataazya.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

w06 1/15 19 ¶1

Makani Aazwa Mubbuku lya-Ezara

1:3-6. Mbuli ma-lsrayeli bamwi bakasyaala kuBbabbiloni, biingi baBakamboni baJehova tabakonzyi pe kubeleka mumulimu wachiindi choonse naakuti kwiinka kubusena kuyanda basikupupulula biingi. Nikuba oobo, balabagwasya akubasungwaazya aabo bakonzya kuchita oobo akusanga kuchitila kuti mulimu waBwaami amulimu wakugwasya bantu kuti babe basikwiiya wiinkilile kunembo.

    Mabbuku Ajanika MuChitonga (Zimbabwe) (2013-2025)
    Zwa
    Njila
    • Chitonga (Zimbabwe)
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njila
    Share