LAYIBBULALI IJANIKA A-INTANETI yaWatchtower
LAYIBBULALI IJANIKA A-INTANETI
yaWatchtower
Chitonga (Zimbabwe)
  • BBAYIBBELE
  • MABBUKU
  • MISWAANGANO
  • bhs map. 207-223
  • Makani Aakumamanino

Vidiyo njulikuyanda tiijaniki pe

Utulekelele, kulizyachitika vidiyo niyalikuyanda kujula

  • Makani Aakumamanino
  • IBbayibbele Nga Lilatuyiisyaanzi?
IBbayibbele Nga Lilatuyiisyaanzi?
bhs map. 207-223

MAKANI AAKUMAMANINO

1 JEHOVA

Izina lyaLeza nguJehova alimwi lyaamba kuti “Upa kuti Kube.” Jehova nguLeza singuzuzyoonse, alimwi ngwaakalenga zintu zyoonse. Ulaamanguzu aakuchita kufumbwa nchaayanda kuchita.

MuchiHebrayo, zina lyaLeza lyakalembedwe amabala oone. MuchiKuwa, mabala aaya ayimininwaa amabala akuti YHWH naa JHVH. Mumagwalo aaBbayibbele aakusaanguna achiHebrayo izina lyaLeza lijanika muziindi zisika ku 7 000. Munyika yoonse bantu balemba zina lyaJehova munzila zisiyene-siyene alimwi balyiita munzila zisiyene-siyene kweendelana amilaka yabo.

▸ Chaandano 1, ifuka 15

2 IBBAYIBBELE “LYAKAZWA KULI LEZA”

Mwini Bbayibbele nguLeza, pesi wakabelesya bantu kuti balilembe. Eechi chikozyanisigwaa sianene uubuzya muzukulu wakwe zyakulemba mulugwalo lujisi mizeezo yakwe. Leza wakabelesya muuya wakwe uusalala kuti ugwasye balembi kulemba mizeezo yakwe. Muuya waLeza wakali kubagwasya munzila zisiyene-siyene. Chimwi chiindi wakali kuchita kuti babone zilengano naa kulota zintu nzibakali kuzolemba aansi.

▸ Chaandano 2, ifuka 5

3 MILAWU

Ninjiisyo ziyandikana zipandulula kasimpe kamuBbayibbele. Muchikozyano, injiisyo yakuti “mweenda abamineme anywebo mulaminama” ituyiisya kuti tulakonzya kujatikizigwa kububotu naa kububi akaambo kabantu mbitukkalaabo. (1 BaKorinto 15:33) Alubo injiisyo yakuti “kufumbwa ncabyala muntu, ulatebula eco nciconya“ ituyiisya kuti zyoonse nzituchita zilaampindu.​—BaGalatiya 6:7.

▸ Chaandano 2, ifuka 12

4 BUSINSIMI

Aaya makani azwa kuli Leza. Alakonzya kupandulula kuyanda kwaLeza, injiisyo zyakulilemeka, malayilile, naa lubeta. Alimwi alakonzya kuba mulumbe wachimwi chintu chizoochitika lyajuunza. MuBbayibbele kuli businsimi bwiingi loko bwakazuzikizigwa kale.

▸ Chaandano 2, ifuka 13

5 BUSINSIMI BUPANDULULA MESIYA

Jesu nguwe wakazuzikizya businsimi bwiingi bwamuBbayibbele bupandulula atalaa Mesiya. Langa bbokesi liti “Businsimi Buli Atalaa Mesiya.”

▸ Chandano 2, ifuka 17, mabala aamunsi.

BUSINSIMI BUPANDULULA MESIYA

CHAKACHITIKA

BUSINSIMI

KUZUZIKIZIGWA

Wazyalwa kumusyobo waJuda

Mtalikilo 49:10

Luka 3:23-33

Wazyalwa kuli nakalindu

Isaya 7:14

Matayo 1:18-25

Wakazwa muluzubo lwaMwaami Davida

Isaya 9:7

Matayo 1:1, 6-17

Jehova wakaamba Jesu kuti Mwanaakwe

Intembauzyo 2:7

Matayo 3:17

Bantu biingi teebaka syoma Jesu kuti wakali Mesiya

Isaya 53:1

Johane 12:37, 38

Wakanjila muJerusalemu katantide mbong’olo

Zekariya 9:9

Matayo 21:1-9

Wakaabwa amweenzinyina

Intembauzyo 41:9

Johane 13:18, 21-30

Wakaabwa amali yansiliva iili 30

Zekariya 11:12

Matayo 26:14-16

Wakali wumwide naakali kutamikizigwa

Isaya 53:7

Matayo 27:11-14

Zigogo zyakwe zyakawaalilwa chisolo

Intembauzyo 22:18

Matayo 27:35

Wakasampulwa naakali aachisamu

Intembauzyo 22:7, 8

Matayo 27:39-43

Zifuwa zyakwe teezyakatyolwa pe

Intembauzyo 34:20

Johane 19:33, 36

Wakazikkwaa muvubi

Isaya 53:9

Matayo 27:57-60

Kubusigwa kwakwe

Intembauzyo 16:10

Incito 2:24, 27

Wakabusigilwa kuya kujulu kuti akakkale kujaanza lyachilisyo chaLeza

Intembauzyo 110:1

Incito 7:55, 56

6 MAKANZE AJEHOVA ATALAA NYIKA

Jehova wakalenga nyika kuti ibe muunzi waparadayizi wabantu bamuyanda. Makanze aakwe taana chincha pe. Lino-lino, uyoogwisya bubi boonse akupa bantu bakwe buumi butamani.

▸ Chaandano 3, ifuka 1

7 SAATANI DIABOLOSI

Saatani mungelo wakasaanguna kupapila Leza. Uyiitwa kuti Saatani, chaamba “Sikukazya,” akaambo kakuti ulwana aJehova. Alubo wiitwa kuti Diabolosi, chaamba “Sikubejelezya.” Wakapegwa zina eeli akaambo kakuti ubejelezya leza alimwi weena bantu.

▸ Chaandano 3, ifuka 4

8 BANGELO

Jehova wakalenga bangelo katanalenga nyika. Bakalengelwa kuti bakkale kujulu. Kuli bangelo bayiinda kumyaanda yamamiliyoni. (Daniele 7:10) Balaa mazina alimwi abube busiyene, alimwi bangelo basyomeka balibombya bakakaka kukombwa abantu. Bali azyuuno zisiyene amilimu yakubeleka iisiyene. Umwi mulimu ngubapedwe uswaanizya kubeleka kuchuuno chaBwaami bwaJehova, kusisya mulumbe wakwe, kukwabilila akuzulwida babelesi bakwe baanyika, beeta lubeta, akugwasilizya mulimo wakukambawuka. (Intembauzyo 34:7; Ciyubunuzyo 14:6; 22:8, 9) Muchiindi chitoobela, banooli aamwi aJesu mukulwana nkondo yaArmagedoni.​—Ciyubunuzyo 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Chaandano 3, ifuka 5; Chaandano 10, ifuka 1

9 CHIBI

Chibi nchintu nchumvwa, nchuchita chikazyania aJehova naa kuyanda kwakwe. Akaambo kakuti chibi chinyonyoona bweenzuma bwesu aLeza nkikaako wakatupa milawu anjiisyo zitugwasya kuntantamuka kuchita chibi. Kumatalikilo, zintu zyoonse Jehova nzyaakalengede zyakali maninide, pesi chiindi Adamu aEva nibakasala kutaswiilila Jehova, bakabisya alimwi teebakachimaninide pe. Nkaako bakazoochembaala akufwa, akaambo kakuti twakakona chibi kuli Adamu andiswe tula chembaala akufwa.

▸ Chaandano. 3, ifuka. 7; Chaandano. 5, ifuka. 3

10 ARMAGEDONI

Ninkondo yaLeza yakunyonyoona nyika yaSaatani abubi bwayo boonse.

▸ Chaandano 3, ifuka 13; Chaandano 8, ifuka 18

11 BWAAMI BWALEZA

Bwaami bwaLeza nimfulumende Jehova njaakabikka kujulu. Jesu Kristu nguuMwaami uulikwiiyendelezya. Muchiindi chitobela, Jehova uyoobelesya mfulumende eeyi kugwisya bubi boonse. Bwaami bwaLeza buyooyendelezya nyika yoonse.

▸ Chaandano 3, ifuka 14

12 JESU KRISTU

Leza wakasaanguna kulenga Jesu katanalenga zimwi zintu. Jehova wakamutuma anyika kuti azoofwide bantu. Chiindi naakajayigwa Jesu, Jehova wakamubusya. Lino Jesu uliikulela kujulu kali Mwaami wamfulumende yaLeza.

▸ Chaandano 4, ifuka 2

13 BUSINSIMI BUPANDULULA MVIKI ZILI 70

IBbayibbele lyakaambilizya, chiindi Mesiya naakali kuyooboneka. Chiindi eechi cheelede kuba chiindi chakumamanino chachiindi chamviki zili 69, chakatalikila mumunyaka wa 455 B.C.E. alimwi chakamana mumunyaka wa 29 C.E.

Tuzi biyeni kuti chiindi eechi chakamana mu 29 C.E.? Mviki zili 69 zyakatalika mumunyaka wa 455 B.C.E. aawo Nehemiya naakasika kuJerusalemu alimwi katalika kuyakulula muunzi. (Daniele 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8) Mbubonya mbuli bbala lyakuti ‘dazeni’ mbulituyeezya namba ya 12, alilalyo ibbala lyakuti “mviki” lituyeezya namba ya 7. Imviki zyaambidwe mubusinsimi oobu tazili mviki zyamazuba aali 7, pesi nimviki zyaminyaka iili 7, kweendelana aamulawu wabusinsimi wakuti “buzuba nkokuti mwaka omwe.” (Myeelwe 14:34; Ezekiele 4:6) Eezi zyaamba kuti imviki iimwi yiiminina minyaka iili 7 akuti imviki zili 69 zitupa minyaka iili 483 (69 x 7). Ikuti twabala minyaka iili 483 kuzwa mu 455 B.C.E., itusisya kumunyaka wa 29 C.E. Ooyu nguwo loko munyaka Jesu ngwaakabbabbatizigwaawo akuba Mesiya!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Ibusinsimi oobu bwakaambilizya imwi mviki, imviki eeyi itupa imwi minyaka iili 7. Muchiindi eechi, mumunyaka wa 33 C.E., Mesiya wakali kuzoojayigwa, alimwi kumatalikilo amunyaka wa 36 C.E., makani mabotu aaBwaami bwaLeza akali kuzookambawukwa muzisi zyoonse kutali kumaJuda luzutu.​—Daniele 9:24-27.

▸ Chaandano 4, ifuka 7

Chati: Businsimi bwamviki zili makumi aali musanu azibili muli Daniele 9 bwaambilizya kuboola kwaMesiya

14 INJIISYO YAKUBEJA YABUTATU

IBbayibbele liyiisya kuti Jehova Leza nguuMulengi akuti ngwaakalenga Jesu katanalenga zintu zyoonse. (BaKolose 1:15, 16) Jesu tali Leza Singuzuzyoonse pe. Taakwe naakalyaamba kuti uleelene aLeza. Pesi wakaamba kuti: “Taata mupati kwiinda ndime.” (Johane 14:28; 1 BaKorinto 15:28) Pesi zimwi zikombelo ziyiisya njiisyo yaButatu, ikuti Leza uli muzipaanzi zitatu: Ndeende, Mwana, amuuya uusalala. Ibbala lyakuti Butatu talijaniki pe muBbayibbele. Pesi ninjiisyo yakubeja.

Muuya uusalala ninguzu zyaLeza zibeleka, ninguzu zyakwe zibeleka zitaboneki nzyabelesya mukuchita kuyanda kwakwe. Teemuntu pe. Muchikozyano, maKristu bakusaanguna “bakazyula muuya uusalala,” alimwi Jehova wakati: “Ndiyootila muuya wangu atala lyabantu boonse.”​—Incito 2:1-4, 17.

▸ Chaandano 4, ifuka 12; Chaandano 15, ifuka 17

15 CHIINGANO

Chiindi maKristu nibakomba Leza, tabachibelesyi pe chiingano. Nkaamboonzi?

  1.  Chiingano chakali kubelesegwa muzikombelo zyakubeja kwachiindi chilamfu. Lyansiku chakali kubelesegwa mubukombi bwazilenge amuzichito zyakoonana zichitwa abantu batazi Leza. Muminyaka iili 300 yakusaanguna kuzwa kulufu lwaJesu, maKristu teebakali kuchibelesya pe chiingano mubukombi bwabo. Mukuya kwachiindi, Mweendelezi waRoma Constantine wakachita kuti chiingano chibe chitondeezyo chabukombi. Chitondeezyo eechi chakali kubelesegwa kuchitila kuti chiKristu chizibikane loko. Pesi mubwini chiingano tachikwe chakuchita aJesu Kristu. Ibbuku lyaNew Catholic Encyclopedia lipandulula kuti: “Chiingano chakaliko chiKristu kachitanaba alimwi chilajanika muziyanza zitali zyachikristu.”

  2.  Jesu taakafwida aachiingano pe. Ibbala lyamuchiGiriki lyakasandululwa kuti “chiingano” lyaamba “chisamu chiimvwi,” “chitanda,” IBbayibbele litegwa Companion Bible lipandulula kuti: “mumagwalo aachiGiriki [chizuminano chipya] taakwe nikwaambwa zisamu zibili.” Jesu wakafwida aachisamu chimwi chiimvwi.

  3.  Jehova tayandi pe kuti tubelesye zikozyano naa zitondeezyo mubukombi bwesu.​—Kulonga 20:4, 5; 1 BaKorinto 10:14.

▸ Chaandano 5, ifuka 12

16 CHIIBALUSYO

Jesu wakalayilila basikumutobela kuti kabachita Chiibalusyo chalufu lwakwe. Eezi balazichita munyaka amunyaka muNisani 14, buzuba bukozyene maIsrayeli mbubakali kusekelelaabo Pasika. Chinkwa awayini, ziiminina mubili abulowa bwaJesu, zilayinzigwa kunembo lyabantu boonse aChiibalusyo. Aabo bayoolela aJesu kujulu mbabo balya chinkwa akunywa wayini. Aabo balabulangilizi bwakupona anyika kukabe kutamani balanjila Chiibalusyo pesi taakwe nibalya chinkwa naa kulya wayini.

▸ Chaandano 5, ifuka 21

17 BUUMI

MuBbayibbele lyachikuwa lyaNew World Translation, bbala lyakuti “buumi” libelesegwa kupandulula (1) muntu, (2) munyama, naa kuti (3) buumi bwamuntu naa bwamunyama. Nzezi zimwi zikozyano:

  • Muntu. “Mumazuba aNowa . . . Bantu bace, nkokuti bantu bali musanu abatatu.” (1 Petro 3:20) Izyaamba Nowa abanakwe, bana bakwe baluumi abanakazi babo.

  • Munyama. “Lino Leza wakaamba kuti: ‘Maanzi avuzye makamu makamu aazintu zyuumi, abalo bayuni bauluke atala lyanyika mumweenya wajulu.’ Lino Leza wakaamba kuti: ‘Amwalo munyika muzwa zintu zyuumi, cimwi acimwi mbuli musyobo waco. Nkabela kwakaba obo.”​—Matalikilo 1:20, 24.

  • Buumi bwamuntu naa bwamunyama. Alakwe Jehova waakaambila Musa: “Nkaambo abo bantu boonse ibakali kuyanda kukujaya.” (Kulonga 4:19) Chiindi Jesu naakali aanyika, wakaamba kuti: “Ndime sikweembela mubotu; sikweembela mubotu ulatulila mbelele buumi bwakwe.”​—Johane 10:11.

    Kuyungizya waawo, ikuti muntu wachita chimwi chintu “amuuya wakwe woonse” chaamba kuti ulachichita chakuliyandila anguzu zyakwe zyoonse. (Matayo 22:37; Deuteronomo 6:5) Ibbala lyakuti “buumi” lilakonzya kubelesegwa kupandulula chiyandisyo chachilenge chuumi. Muntu uufwide naa mutunta ulakonzya kwaambwa kuti muuya uufwide.​—Myeelwe 6:6; Tusimpi 23:2; Isaya 56:11; Hagai 2:13.

▸ Chaandano 6, ifuka 5; Chaandano 15, ifuka 17

18 MUUYA

Ibbala lyakuti Muuya lyakasandululwa muchiHebrayo amuchiGiriki muBbayibbele lyachikuwa litegwa New World Translation lilakonzya kwaamba zintu zisiyene. Zitakonzyi kubonwa abantu mbuli luuwo naa muuya bantu abanyama ngubayoya. Mabala aaya alakonzya kwaamba zilenge zyakumuuya amuuya uusalala, zyaamba nguzu zyaLeza zibeleka. IBbayibbele taliyiisyi kuti kuli chipona chiindi muntu nafwa.​—Kulonga 35:21; Intembauzyo 104:29; Matayo 12:43; Luka 11:13.

▸ Chaandano 6, ifuka 5; Chaandano 15, ifuka 17

19 GEHENA

Gehena ndizina lyabusena bwakali kuJerusalemu ooko matombe nkwaakali kutentelwa. Taakwe bukamboni butondeezya kuti muchiindi chaJesu bantu abanyama bakali kutentwa buumbulu kubusena oobu. Aboobo Gehena talyiiminini bumwi busena ooko bantu bakafwa nkubatentwa akutamani. Muchiindi Jesu naakali kwaamba aabo bazoowaalilwa muGehena, wakali kwaamba atala akunyonyoonwa chakumanina.​—Matayo 5:22; 10:28.

▸ Chaandano 7, ifuka 20

20 INKOMBYO YAMWAAMI

Eeyi ninkombyo Jesu njaakayiisya basikwiiya bakwe. Yaambwa kuti Ninkombyo yachikozyano. Muchikozyano, Jesu wakatuyiisya kukomba munzila iili boobu:

  • “Alilemekwe izina lyako”

    Tukombela zina lyaJehova kuti lisalazigwe kuzwa kukubeja koonse. Eezi zili boobu kuchitila kuti boonse bali kujulu aanyika bakalemeke zina lyaLeza.

  • “Abuze Bwami bwako”

    Tukombela mfulumende yaLeza kuti izoonyonyoone nyika yaSaatani eeyi mbi, akuti izooyendelezye nyika yoonse, akuchita nyika kuti izoobe paradayizi.

  • “Alucitwe luyando lwako ansi ano”

    Tukombela makanze aaLeza anyika kuti azoozuzikizigwe kuchitila kuti bantu baswiilila, bamaninide bakapone kukabe kutamani muParadayizi, mbubonya mbuli Jehova mbaakali kuyanda chiindi naakabalenga.

▸ Chaandano 8, ifuka 2

21 CHINUNUZYO

Jehova wakapa chinunuzyo kuchitila kuti bantu bafulwe kuzwa muchibi alufu. Chinunuzyo wakali muulo wakali kuyandikana kuti uwule naa kuboozya buumi bwabantu bumamaninide oobo muntu wakusaanguna, Adamu, mbwaakasweekelwa akubambulula bweenzuma bwakanyonyooka aJehova. Leza wakatuma Jesu aanyika kuti azoofwide basizibi boonse. Lino akaambo kalufu lwaJesu, bantu boonse bali aachoolwe chakuyoopona kukabe kutamani alimwi kabamaninide.

▸ Chaandano 8, ifuka 21; Chaandano 9, ifuka 13

22 NKAAMBOONZI MUNYAKA WA 1914 NIWUYANDIKANA?

Businsimi bujanika muli Daniele chaandano 4 butuyiisya kuti Leza wakali kuzoobusya mfulumende yakwe mu 1914.

Businsimi: Jehova wakapa Mwaami Nebukadinezara chiloto chabusinsimi chakali atala amunsamu mupati wakagonkwa. Muchiloto, chisiko chamunsamu chakabikkwa ibbanti lyansimbi amukuba kuchitila kuti uleke kukomena kwaziindi zili “musanu azibili.” Kuzwaawo munsamu wakali kuzookomena lubo.​—Daniele 4:1, 10-16.

Nchibwaamba businsimi kuli ndiswe: Munsamu wiiminina bweendelezi bwaLeza. Kwaminyaka myiingi, Jehova wakali kubelesya baami bamuJersalemu kuti beendelezye chisi chaIsrayeli. (1 Makani 29:23) Pesi baami aabo teebakachili kusyomeka pe, mpawo bweendelezi bwabo bwakagola. IJerusalemu lyakanyonyoonwa mumunyaka wa 607 B.C.E. aaya akali matalikilo aziindi zili “musanu azibili.” (2 Bami 25:1, 8-10; Ezekiele 21:25-27) Chiindi Jesu naakamba kuti “Jerusalemu uyoolyataulwa bamasi mane cikazyulile ciindi cabamasi,” wakali kwaamba ziindi zili “musanu azibili.” (Luka 21:24) Aboobo ziindi zili “musanu azibili” teezyakamana chiindi Jesu naakali aanyika pe. Jehova wakasyomezya kuti wakali kuyoosala Mwaami kumamanino aaziindi zili “musanu azibili.” Bweendelezi bwaMwaami mupya, Jesu, buyooyeta zilongezyo zipati loko kubantu baLeza munyika yoonse mbiizulwa, akutamani.​—Luka 1:30-33.

Bulamfu bwaziindi zili “musanu azibili”: Ziindi zili “Musanu azibili” zyakatola minyaka iili 2 520. Ikuti twabala minyaka iili 2 520 katutalikila mumunyaka wa 607 B.C.E., tusika mumunyaka wa 1914. Mpimpawo Jehova naakasala Jesu, Mesiya, kuba Mwaami waBwaami bwaLeza kujulu.

Tuyijana biyeni namba ya 2 520? IBbayibbele lyaamba kuti iziindi zitatu achisela zyeelene aamazuba aali 1 260. (Ciyubunuzyo 12:6, 14) Aboobo ziindi zili “musanu azibili” mazuba aali 2 520. Mazuba aali 2 520 aleelene aminyaka iili 2 520 kweendelana amazuba mbaabaligwa mubusinsimi bwaBbayibbele bwakuti “buzuba nkokuti mwaka omwe.”​—Myeelwe 14:34; Ezekiele 4:6.

▸ Chaandano 8, ifuka 23

Chati litondeezya mazuba azyakachitika zyendeelana achiloto chaNebukadinezara

23 MIKAYELI MUNGELO MUPATI

Ibbala lyakuti “silutwe mupati” lyaamba kuti ‘mwaami wabangelo.’ IBbayibbele lyaambuula atala amungelo mupati uumwi luzutu, alimwi izina lyakwe nguMikayeli.​—Daniele 12:1; Juda 9.

Mikayeli nguuMweendelezi wampi yabangelo basyomeka baLeza. Ibbuku lyaCiyubunuzyo 12:7 lyaamba kuti: “Mikayeli abangelo bakwe bakalwanisya simwaaba . . . abangelo bakwe.” Ibbuku lyaCiyubunuzyo lyaamba kuti Jesu nguuMweendelezi wampi yaLeza, aboobo izina lyaJesu limwi nguMikayeli.​—Ciyubunuzyo 19:14-16.

▸ Chaandano 9, ifuka 4

24 MAZUBA AAMAMANINO

Bupanduluzi oobu bwaamba kuchiindi aawo zintu zipati niziyoochitika aanyika Leza katana nyonyoona nyika yaSaatani. Alubo bupanduluzi bwakuti ‘citondezyo camamanino aabweende bwazintu’ abwakuti “kuboola kwa-Mwana a-muntu,” bulabelesegwa mubusinsimi bwaBbayibbele bwaamba chintu chimwi. (Matayo 24:3, 27, 37) “Mazuba aamamanino” akatalika aawo Bwaami bwaLeza nibwakatalika kulela kujulu mu 1914 alimwi buyoomana aawo nyika yaSaatani yakuyoonyonyoonwa lyaArmagedoni.​—2 Timoteo 3:1; 2 Petro 3:3.

▸ Chaandano 9, ifuka 5

25 KUBUSIGWA

Ikuti Leza waboozya muntu wakafwide kubuumi, kutegwa nkubusigwa. Kuli kubusigwa kuli musanu atune kwaambidwe muBbayibbele. Eliya, Elisha, Jesu, Petro, Paulo boonse bakabusya bakafwide. Malele aaya bakali kukonzya kwaachita akaambo kanguzu zyaLeza. Jehova usyomezya kuyoobusya “baluleme abataluleme aanyika. (Incito 24:15) Alubo iBbayibbele lyaamba atala akububuke bwakujulu. Eechi chiyoochitika aawo aabo bakasalwa, naa bakananikwa aLeza kuti bakapone kujulu aJesu.​—Johane 5:28, 29; 11:25; BaFilipi 3:11; Ciyubunuzyo 20:5, 6.

▸ Chaandano 9, ifuka 13

26 ZYABUDIMONI (MIZIMU)

Zyabudimoni naa zyamuzimu michito mibi yakweezya kwaambuula aamyuuya, kwiinda kuli umwi muntu mbuli mung’anza, naa musondi. Bantu bachita michito eeyi balayichita nkaambo basyoma njiisyo zyakubeja zyakuti myuuya yabantu bakafwa ilapona akuba zyeelo zili aanguzu. Madimoni aleezya kweena bantu kuti bataswiilili Leza. Basondi, masalamusi, balozi, zisyomwa aziyanza, kubelesegwa amyuuya zyoonse nzyabudimoni. Mabbuku amamagazini miingi, mapulogilamu aajanika muTV, zikwankwani, nyimbo, masalamusi, zilakonzya kubonekaanga takonzyi kutweetela mapenzi naa kubaanga zilabotezya. Ziyanza zyamalilwe miingi, mbuli kusanina bakafwa, mapwayila, kuyeeya bakafwa, tunsiya-nsiya twabanakazi bakafwidwa, azimwi, nkubelekelana amadimoni. Chiindi chiingi bantu babelesya misamu iikola ikuti kabayanda kubelesya nguzu zyamadimoni.​—BaGalatiya 5:20; Ciyubunuzyo 21:8.

▸ Chaandano 10, ifuka 10; Chaandano 16, ifuka 4

27 BUPATI BWAJEHOVA

Jehova nguLeza Singuzuzyoonse alimwi nguwe wakalenga zintu zyoonse. (Ciyubunuzyo 15:3) Nchichicho nchali Mwini wazintu zyoonse mupati, naa ulaanguzu zyakweendelezya zilenge zyakwe. (Intembauzyo 24:1; Isaya 40:21-23; Ciyubunuzyo 4:11) Nkaambo zyoonse nzyaakalenga wakazibikila milawu. Jehova ulaanguzu zyakusala bamwi kuti babe beendelezi. Tusumpula bupati bwaLeza chiindi nitutondeezya kumuyanda akumuswiilila.​—1 Makani 29:11

▸ Chaandano 11, ifuka 10

28 KUGWISYA DA

Kugwisya da kuchitwa aachali kuchitila kuti mwana ulimuda afwe. Teensi ningozi naa kulichitikila buyo kwamubili wamuntu pe. Chiindi mwana natalika kuba, nga nchipanzi chimwi mumubili wabanyina. Uba muntu uumbi.

▸ Chaandano 13, ifuka 5

29 KUBIKKILWA BULOWA

Oobu mbusilisi bwakubikkilwa bulowa, buzwa kuli umwi muntu kabubelesegwa kusilika umwi muntu naa chimwi chazipanzi zyone zyabulowa chibikkilwa umwi muntu kachizwa kuli umwi muntu naa mubulowa bulondolwa. Zipanzi zyone zyabulowa zitegwa plasma, red blood cells, white blood cells, plateletes.

▸ Chaandano 13, ifuka 13

30 LULAYO

MuBbayibbele, ibbala lyakuti “lulayo” talyaambi zikozyenie achilusubulo. Chiindi nitupegwa lulayo, ngatulokulayililwa, kuyiisigwa, akululamikwa. Jehova tabachitili chalunya aabo mbalaya. (Tusimpi 4:1, 2) Jehova ubikkila bazyali chikozyano chili kabotu. Lulayo ndwapa lulaanguzu izyakuti muntu ngawalutambula. (Tusimpi 12:1) Jehova ulabayanda bantu, alimwi ulabayiisya. Ubapa malayilile aakululamika mizeezo iitali kabotu alimwi malayilile aabagwasya kwiiya kuyeeya akuchita zintu munzila iimuboteezya. Kubazyali, lulayo luswaanizya kugwasya bana babo kuti bamvwisisisye kaambo ncibeelede kuswiilila. Alubo zyaamba kubayiisya kuyanda Jehova aJwi lyakwe, iBbayibbele, akumvwisisisya injisyo zyaBbayibbele.

▸ Chaandano 14, ifuka 13

31 MADIMONI

Myuuya iitaboneki, nzilenge zyakumuuya zibi zilaanguzu kwiinda bantu. Madimoni mbangelo babi. Bakaba babi chiindi nibakataswiilila bakalichita basinkonyina baLeza. (Matalikilo 6:2; Juda 6) Bakaliswaanizya aSaatani mukupapila Jehova.​—Deuteronomo 32:17; Luka 8:30; Incito 16:16; Jakobo 2:19

▸ Chaandano 16, ifuka 4

    Mabbuku Ajanika MuChitonga (Zimbabwe) (2013-2025)
    Zwa
    Njila
    • Chitonga (Zimbabwe)
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njila
    Share