Ino Inga Twapona Ciindi Cilamfwu Buti?
Ibunji bwabantu balapona kwamyaka minji eci capa kuti bamwi kababuzya kuti, ‘Ino inga twapona ciindi cilamfwu buti?’
IKWEELANA abbuku litegwa The New Encyclopa̗dia Britannica (1995) lyakaamba kuti, Pierre Joubert ngomuntu wakazizilwe kuti wakapona myaka minji kwiinda. Wakafwa mumwaka wa 1814 kali amyaka iili 113. Inzya nkobali bamwi bayeeyelwa kuti bakapona kwamyaka minji kwiinda waawo, pesi bumboni bujatikizya myaka njibaapona tabuko pe. Nokuba boobo, bumboni bwini-bwini bwatondezya kuti kuli bantu banji-banji ibakapona kwamyaka minji kwiinda Pierre Joubert.
Jeanne Louise Calment wakazyalwa mumwaka wa February 21, 1875 ku Arles mucisi ca France nkocili kumusanza lwaambo. Wakafwa mumwaka wa August 4, 1997. Lufwu lwamukaintu ooyu iwakafwa kalaa myaka iili 122 lwakaambilizigwa kapati. Mumwaka wa 1986, imwaalumi wakucisi ca Japan wazina lya Shigechiyo Izumi wakafwa kalaa myaka iili 120. Ibbuku litegwa Guinness Book of Records 1999 lyaamba kuti, Sarah Knauss mmuntu ulaamyaka minji kwiinda bantu boonse aciindi nolyakalembwa. Wakazyalwa mumwaka wa September 24, 1880 mucisi ca Pennsylvania mu U.S.A. Marie-Louise Febronie Meilleur wakucisi ca Quebec ku Canada wakafwa mumwaka wa 1998 kali aamyaka iili 118, pesi wakali mupati kwiinda Sarah amazuba aali 26.
Masimpe, imweelwe wabantu bapona kwamyaka minji wayaambele kapati. Mweelwe wabantu bapona kwamyaka iisika kumwaanda ulalangilwa kuyaambele kusika ku 2.2 miliyoni mucisela camwaka wamwaanda uboola! Ncimwi buyo amweelwe wababaya bapona kwamyaka iisika kuma 80 akwiindilila walo wayaambele kuzwaa 26.7 miliyoni mumwaka wa 1970 kusika ku 66 miliyoni mumwaka wa 1998. Ooku kwali kuyungizigwa kupati amapasenti asika ku 147 kweelanyaa 60 pasenti yakuvwula kwabantu nyika yoonse.
Ibantu tabali mukupona buyo myaka minji. Ibunji bwambabo bacita zintu nzyobataciti bantu bamyaka icili muma 20. Mumwaka wa 1990, John Kelley iwakali aamyaka iili 82 yakuzyalwa, wakazuza musinzo wamakkilomita aali 42.2—mumaoola aali musanu amaminiti osanwe—mucisobano cakulunduka. Mumwaka wa 1991, bakaapa ba Mavis Lindgren ibakali aamyaka yakuzyalwa iili 84 bakazuza musinzo ooyu nguonya mumaoola aali ciloba amaminiti aali fwuka. Icaino-ino, imudaala wamyaka iisika ku 91 yakuzyalwa wakamanizya kulunduka mucisobano ca New York City Marathon!
Eeci tacaambi kuti bacembeede bakaindi tiibakali kucita zintu zigambya. Kali aamyaka iili 99 yakuzyalwa syaanene wamu Bbaibbele Abrahamu, ‘wakabazuzaanina beenzu’ bakwe. Naakali amyaka yakuzyalwa iili 85, Kalebe wakati: “Inguzu zyangu mbuzyakabede [myaka iili 45 yainda], asunu mbuzicibede, nikuba kulwana nikuba kweendeenda.” Kujatikizya Musa naakacili amyaka 120 yakuzyalwa, Ibbaibbele lyaamba boobu: “Meso aakwe kaatakwe gubi, anguzu zyakwe kazitana kumana.”—Matalikilo 18:2; Joshua 14:10, 11; Deuteronomo 34:7.
Jesu Kristo wakaamba kuti muntu wakusaanguna Adamu alimwi asikuyaka bwato Nowa, bakali bantu beni-beni ibakaliko. (Matayo 19:4-6; 24:37-39) Ibbuku lya Matalikilo lyaamba kuti Adamu wakapona myaka iisika ku 930, awalo Nowa wakapona kwamyaka iili 950. (Matalikilo 5:5; 9:29) Sena ncobeni bantu bakapona kwamyaka minji boobu? Sena tulakonzya kupona ciindi cilamfwu kwiinda waawo, ambweni kupona kukabe kutamani? Amusinizye kwiinda mukubala cibalo citobela.