Kwaamba Makani Munzila Iitobeleka

KAMUTANA libambila makani munzila iitobeleka, mweelede kuba amakanze. Sena makanze aanu ngakuzyibya bamwi kaambo kajatikizya—lusyomo, muzeezo umwi, ibube bumwi, mucito naa ibukkale bumwi? Sena muyanda kutondezya mbwaaluzi naa mbwaataluzi makani amwi? Sena mujisi makanze aakukulwaizya bamwi kulumba cintu cimwi naa kubweza ntaamu imwi? Kufwumbwa naa mupanduluda muntu omwe naa nkamu, ikutegwa muzwidilile amakanze aanu, mweelede kubikkila maano kumakani ngobazyi kale kukaambo nkomujisi ambobakabona. Mwacita oobo, amulibambile makani munzila iiyoomugwasya kuzwidilila amakanze ngomujisi.

Kujatikizya mulimo wa Saulo (Paulo) naakali ku Damasko, Incito 9:22 (NW) yaamba kuti, “wakali kubagambya ba Juda bamu Damasko naakali kubatondezya bumboni munzila iitobeleka kuti ooyu ngo Kristo.” Ino bumboni oobo bwakali kubikkilizya nzi? Kweelana amakani aamba zyamulimo wa Paulo wamamanino mu Antiokeya a Tesalonika, kusaanguna wakasinizya kuti iba Juda bakali kwaazumina Magwalo aa Cihebrayo akuti bakali kulyaamba kuti bakali kuzizumina nzyaakali kwaamba kujatikizya Mesiya. Mpoonya mu Magwalo ngeena aayo, Paulo wakasala zibeela zyakali kwaamba buumi bwa Mesiya amulimo wakwe. Wakazizubulula zibeela eezyo akuzikozyanisya azintu zyakacitika ncobeni kujatikizya Jesu. Amane wakaakosola bweelede makani kati Jesu ngo Kristo naa Mesiya. (Inc. 13:16-41; 17:2, 3) Ikuti andinywe mwakapandulula kasimpe kamu Bbaibbele munzila iitobeleka, kalakonzya kubanjila mumoyo bantu.

Ikulibambila Mbwayookananwa. Makani alakonzya kulibambilwa munzila zisiyene-siyene zitobeleka. Ikuti kacimugwasya, mulakonzya kubelesya nzila zisiyene-siyene aciindi comwe. Amulange-lange nzila zimwi zisyoonto.

Kulibambila kweelana akaambo. Eeci cibikkilizya ikulibambila twaambo muzibeela-beela, cimwi acimwi kaceendelana amakanze aanu. Izibeela zilakonzya kazili twaambo tupati-pati tuyandika ikumvwisya kaambo nkomukanana. Tulakonzya kuba twaambo tugaminide itutondezya makani amwi mbwaaluzi naa mbwaataluzi. Twaambo tumwi, nokuba kuti tuleendelana amakani ngomujisi, tulakonzya kubikkilizyigwa antela kusotokwa kweelana abamuswiilila naa makanze ngomujisi.

Amulange cikozyanyo cakulibambila kweelana akaambo. Mumubandi iwaamba zyazina lya Leza mulakonzya kubikkilizya (1) ncociyandika kapati ikumuzyiba zina Leza, (2) izina lya Leza (3) ambotukonzya kulilemeka zina eelyo.

Zinji zilakonzya kuyiigwa caboola kukulibambila kweelana akaambo kwiinda mukulingaula mabbuku aalembwa a “muzike musyomesi uucenjede” aabelesyegwa muziiyo zya Bbaibbele zyaaŋanda. (Mt. 24:45) Mabbuku aaya kanji-kanji alabikkilizya atwaambo tunji tukonzya kugwasya basikwiiya ikumvwisya makani aantalisyo aakasimpe kamu Bbaibbele. Mumabbuku mapati-pati kuli tutwe twaandaanya cibalo acimwi. Kaambo akamwi kagwasya sikwiiya ikumvwisya makani aatobela alimwi kapa kuti amvwisye caambwa mucibalo coonse.

Icipa kuti kucitike cintu aziccilila. Ikupandulula twaambo kwiinda mukutondezya cipa kuti kucitike cintu aziccilila ninzila imwi njomukonzya kubelesya ikwaamba twaambo munzila iitobeleka.

Ikuti kamukananina muntu naa bantu banji ibayandika kulanga-langa zikonzya kucitika nobacita cintu cimwi naa ncobalombozya kucita, nzila eeyi ilakonzya kubagwasya kapati. Ibbuku lya Tusimpi caandaano 7 lilapa cikozyanyo cibotu kumakani aaya. Lilapandulula kabotu-kabotu imusankwa uutakwe luzibo alimwi ‘uunyina bongo’ (cipa kuti kucitike cintu cimwi) mbwaakajatikizyigwa amwanakazi muvwuule, ambwaakasubuka kumapenzi aakamusikila (ziccilila).—Tus. 7:7.

Ikutegwa mukankaizye kaambo, mulakonzya kwiindanya izintu zibi zibacitikila aabo bateendi munzila zya Jehova azintu zibotu zicitikila baabo ibamumvwida. Kwiinda mukukulwaizyigwa amuuya wa Jehova, Musa wakaindanya mbubwenya oobo naakali kwaambila bana Israyeli kabatananjila mu Nyika Yakasyomezyegwa.—Dt., caandaano 28.

Zimwi ziindi, ncibotu ikutalika mubandi kwiinda mukupandulula bukkale bumwi (ziccilila) mpoonya akupa bumboni butondezya zyakapa kuti kube boobo (cipa kuti kucitike cintu cimwi). Kanji-kanji eeci cibikkilizya kwaamba penzi limwi ambolikonzya kumanizyigwa.

Penzi ambolikonzya kumanizyigwa. Mumulimo wamumuunda, nomubandika penzi libakatazya bantu akubatondezya kuti kuli nzila mbotu mbolikonzya kumanizyigwa, eeci cilakonzya kumukulwaizya muntu ikuswiilila makani. Ipenzi lilakonzya kuba leelyo ndyomwaamba naa eelyo ndyaamba muntu ooyo ngomubandika limwi.

Penzi eelyo lilakonzya kalili lyakuti bantu balacembaala akufwa, kuyaambele kwamicito iitaluzi naa kutalulama ikudumide. Takuyandiki kwaamba zinji ikutondezya kuti ipenzi lili boobo nkolili, nkaambo lilalibonya. Kamwiile kwaamba buyo penzi, mpoonya akumupanduluda mbolikonzya kumanizyigwa kweelana ambolyaamba Bbaibbele.

Kulubazu lumwi, imuntu ulakonzya kali apenzi limugeme, ilijatikizya buyumu-yumu mbwajisi muzyali uuli alikke, uutyompedwe akaambo kabulwazi bukatazya naa kutundululwa amuntu umwi. Ikutegwa mumugwasye, kusaanguna mweelede kumuswiilila kabotu. Ibbaibbele lilijisi makani aagwasya mumapenzi oonse aaya. Pele ayandika kwaabelesya cabupampu. Ikutegwa mubandi wanu umugwasye ncobeni muntu ooyo, muyandika kumutondezya mbwaakonzya kubelesyegwa makani aayo mubukkale bwakwe. Amusalazye naa mwaamba mbolikonzya kumanizyilwa limwi penzi, kwakaindi kasyoonto antela mbwakonzya kuliyumya muntu mubukkale oobo butakonzyi kucinca kwaciindi ecino. Eeci caamba kuti mweelede kwaapandulula kabotu Magwalo kutegwa mupe bumboni kumakani ngomwaamba. Buyo-buyo imakani ngomwaamba inga taamugwasyi muntu.

Kuzyaamba mbozyakali kutobelana. Makani amwi kanji-kanji alauba-uba kwaakanana kweelana ambwaakali kutobelana. Mucikozyanyo, mubbuku lya Kulonga, Zipenzyo zili Kkumi zilaambwa kweelana ambozyakali kucitika. Ku Ba-Hebrayo caandaano 11, imwaapostolo Paulo wakabandauka mazina abaalumi abanakazi ibakali zitondezyo zibotu mulusyomo kweelana ambobakali kutobelana.

Ikuti kamuluula zintu zyakacitika kaindi kweelana ambozyakali kutobelana, eeci cilakonzya kubagwasya ibamuswiilila kumvwisya mbozyakatalika. Eeci cilabikkilizya azintu zicitika kumazuba eesu azyakacitika kuziindi ziluulwa mu Bbaibbele. Aboobo mulakonzya kamwaamba mbozyakali kutobelana zintu acakapa kuti kucitike zyakaccilila. Ikuti kamuyanda kutondezya zintu Bbaibbele nzyolyaamba kuti ziyoocitika kumbele, ikuzyaamba kweelana ambozitobelana inga yaba nenzila nguba-uba ibamuswiilila njobakonzya kumvwisya akwiibaluka nzyomwaamba.

Ikwaamba zintu kweelana ambozyakali kutobelana tacaambi kuti lyoonse mweelede kutalikila kumatalikilo. Zimwi ziindi, inga cagwasya kapati kwaamba buyo cakacitika kutalikila mpaakulwaizya makani ngomuluula. Nomuluula cakacitika, mucikozyanyo, mulakonzya kwaamba ciindi muntu umwi naakasunkwa kujatikizya kusyomeka kwakwe kuli Leza. Mbomwabakulwaizya kale amakani ngomwaluula, mulakonzya kwaamba kweelana ambozyakali kutobelana eezyo zyakaleta bukkale buli boobo.

Kubelesya Buyo Twaambo Tuyandika. Kuyina makani ambomulibambila makani, amubikkile maano kukubelesya buyo twaambo tuyandika. Imutwe wamakani ngomujisi weelede kumugwasya ikusala twaambo. Ibantu basiyene-siyene bali munkamu iimuswiilila abalo beelede kubikkilwa maano. Munkamu eeyo ibamwi kalakonzya kubagwasya kaambo kaambwa, pele ibamwi inga takabagwasyi pe. Alimwi mweelede kubona kuti toonse twaambo ntomwalibambila tuyoomugwasya ikuzuzikizya makanze ngomujisi. Buyo-buyo makani aanu nokuba kuti inga kaali makani mabotu, taakonzyi kubagwasya bantu.

Nomuvwuntauzya, mulakonzya kujana twaambo tunji kapati tubotu twalo tweendelana amutwe wamakani. Ino ntunji buti ntomweelede kubelesya? Ikuti naa twavwula twaambo ntomwaambila baswiilizi, tamukonzyi kuzuzikizya makanze ngomujisi. Itwaambo tusyoonto tupanduludwe kabotu tuyooibalukwa kwiinda twaambo tunji itwaambwa cakufwambaana. Eeci tacaambi kuti twaambo tumbi tukondelezya tatweelede kubikkilizyigwa. Pele amubone kuti twaambo ooto tatuzibaanyi makanze ngomujisi. Amubone makani aaya mbwaakabikkilizyigwa cabusongo mu Bbaibbele ku Marko 7:3, 4 a Johane 4:1-3, 7-9.

Mbomuya bukanana kaambo akamwi, amubone kuti tamuciti oobo cakutayeeyelwa cakuti ibamuswiilila bakakilwa kubona mbotweendelana twaambo. Ikutegwa twaambo tweendelane kabotu, mweelede kutondezya mpotuswaanganina. Nswaanganino ilakonzya kuba mumajwi masyoonto buyo naa kaambo kazulide ikatondezya mbotuswaangene twaambo. Mumyaambo minji, imabala naa twaambo tuswaanganya icaambwa tulakonzya kubelesyegwa kutondezya mbokeendelana kaambo kapya akaako kaambwa kusaanguna.

Ikubelesya buyo twaambo tuyandika akulibambila munzila iitobeleka kuyoomugwasya kuzuzikizya makanze ngomujisi.