CIBALO CAKWIIYA 24
LWIIMBO 98 Magwalo Akasololelwa a Leza
Ziiyo Nzyotukonzya Kwiiya Kubusinsimi Jakobo Mbwaakasinsima Katanafwa—Cibeela 1
“Amulibunge-bunge antoomwe kutegwa ndimwaambile ciyoomucitikila kumazuba aakumamanino.”—MATL. 49:1.
ZILAAYIIGWE
Tulabona ziiyo nzyotukonzya kwiiya kubusinsimi Jakobo mbwaakasinsima katanafwa kujatikizya Rubeni, Simeoni, Levi alimwi a Juda.
1-2. Ncinzi ncaakacita Jakobo kalaafwaafwi kufwa? Nkaambo nzi? (Amubone acifwanikiso .)
KACEMBEEDE kapati, Jakobo amukwasyi wakwe bakalonga kuzwa ku Kanana kuunka ku Egepita. Okuya wakazumanana kumubelekela Jehova cakusyomeka kwamyaka iili 17. (Matl. 47:28) Jakobo wakakkomana kapati kumubona alimwi mwanaakwe Josefa nkaambo wakali kuyeeya kuti wakalifwide. Lino wakaba antoomwe abana bakwe boonse alimwi. Pele wakazyiba kuti wakalaafwaafwi kufwa. Aboobo, wakapanga muswaangano abana bakwe boonse kutegwa abaambile cintu cimwi icakali kuyandika kapati.—Matl. 49:28.
2 Mumazuba aayo, cakali cilengwa buya kuli silutwe wamukwasyi kubunganya banamukwasyi akubapa malailile katanafwa. (Is. 38:1) Lyamuswaangano ooyu, wakali kukonzya kwaamba wakali kuyooba silutwe wamukwasyi aakufwa.
Jakobo katanafwa, waambila bana bakwe basankwa bali 12 zintu zyakali kuyoobacitikila (Amubone muncali 1-2)
3. Ncinzi ncotwiiya kulugwalo lwa Matalikilo 49:1, 2?
3 Amubale Matalikilo 49:1, 2. Pele muswaangano ooyu tiiwakali muswaangano-swaangano buyo pe. Mbwaanga Jakobo wakali musinsimi, aciindi aawa Jehova wakamusololela kwaambila bana bakwe zintu ziyandika kapati izyakali kuyoobacitikila kumbele antoomwe amikwasyi yabo. Nkakaambo kaako majwi ngaakaamba Jakobo, zimwi ziindi aambwa kuti mbusinsimi mbwaakasinsima katanafwa.
4. Ino Jakobo wakasinsima nzi? Ncinzi ncotukonzya kwiiya kumajwi aakwe? (Amubone akabbokesi kakuti “Mukwasyi wa Jakobo.”)
4 Mucibalo eeci, tulanga-langa ncaakaamba Jakobo kubana bakwe basankwa bone nkokuti: Rubeni, Simeoni, Levi alimwi a Juda. Mpoonya mucibalo citobela, tuyoolanga-langa majwi ngaakaambila bana bakwe basankwa bambi bali 8. Kweelana ambotutiibone, Jakobo wakasinsima cakali kuyoocitikila bana bakwe basankwa alimwi amikwasyi yabo yalo mukuya kwaciindi iyakali kuyooba cisi ca Israyeli. Aboobo ciindi notulanga-langa cakacitikila cisi ca Israyeli, tulabona majwi aa Jakobo mbwaakazuzikizyigwa. Alimwi kwiinda mukulanga-langa majwi aakwe, tulabona ziiyo ziyandika kapati zikonzya kutugwasya kumukkomanisya Taateesu wakujulu, Jehova.
RUBENI
5. Ncinzi Rubeni ncaakali kulangila kupegwa kuli bausyi?
5 Jakobo wakasaanguna kubandika a Rubeni kwiinda mukwaamba kuti: “Ndonduwe mwanaangu mutaanzi kuzyalwa.” (Matl. 49:3) Mbwaanga Rubeni ngowakali mutaanzi kuzyalwa, kulangilwa kuti wakali kuyeeya kuti wakali kukonzya kukona zintu zinji zyabausyi kwiinda banabokwabo bambi. Kunze lyaboobo, ambweni wakali kulangila kuti wakali kuyooba silutwe wamukwasyi ciindi nobakali kuyoofwa bausyi alimwi akuti coolwe eeci cakali kunoopegwa buyo kuli balunyungu lwakwe.
6. Nkaambo nzi Rubeni ncaakasweekelwa coolwe cakuba mutaanzi kuzyalwa? (Matalikilo 49:3, 4)
6 Rubeni kunyina naakapegwa coolwe cakuba mutaanzi kuzyalwa. (1Mak. 5:1) Nkaambo nzi? Nkaambo nokwakainda ciindi cili mbocibede kuzwa Rakele naakafwa, Rubeni wakoona a Biliha imubelesi wa Rakele. Ooyu wakali mubelesi Rakele ngwaakapede Jakobo kuti abe mukaintu wakwe. (Matl. 35:19, 22) Pele nkaambo nzi Rubeni ncaakoona a Biliha? Mbwaanga Rubeni wakali mwana wa Leya mwanookwabo a Rakele, ambweni wakacita oobo kutegwa Jakobo aleke kumuyanda Biliha akuti atalike kuyanda banyina naa ambweni akaambo kakumunyomenena buyo.—Amubale Matalikilo 49:3, 4.
7. Ncinzi cakamucitikila Rubeni alimwi abaluzubo lwakwe? (Amubone akabbokesi kakuti “Businsimi Jakobo Mbwaakasinsima Katanafwa.”)
7 Jakobo wakaambila Rubeni kuti: “Tokazwidilili.” Alimwi majwi aaya akazuzikizyigwa ncobeni. Nkaambo Bbaibbele kunyina mpolyaamba kuti umwi wabaluzubo lwa Rubeni wakaba mwami, mupaizi naa musinsimi. Nokuba boobo, Jakobo wakapa Rubeni lukono alimwi buya balunyungu lwakwe bakaba umwi wamisyobo ya Israyeli. (Jos. 12:6) Rubeni wakatondezya bube bumwi bubotu alimwi buya kulibonya kuti kunyina naakaciinduluka kucita bwaamu.—Matl. 37:20-22; 42:37.
8. Nziiyo nzi nzyotwiiya kucikozyanyo ca Rubeni?
8 Ncinzi ncotwiiya? Twiiya kuti tweelede kuba abube bwakulilesya akukaka kutalilemeka kwamusyobo uuli woonse. Ikuti twasunkwa kucita cibi, tweelede kuyeeya micito yesu mboikonzya kumujatikizya Jehova, banamukwasyi alimwi abambi buyo. Alimwi tweelede kuyeeya kuti “kufwumbwa cintu muntu ncasyanga, ncencico eeco ncayootebula.” (Gal. 6:7) Kulubazu lumwi, icakamucitikila Rubeni cituyeezya luse lwa Jehova. Nokuba kuti Jehova takonzyi kutukwabilila kumapenzi aakonzya kuboola akaambo kakulubizya kwesu, pele uyootulongezya ikuti naa twasolekesya kucita ciluzi.
SIMEONI A LEVI
9. Nkaambo nzi Jakobo ncaakanyema kapati kujatikizya Simeoni a Levi? (Matalikilo 49:5-7)
9 Amubale Matalikilo 49:5-7. Jakobo wakanyema kapati kujatikizya Simeoni a Levi. Myaka yakaindide musyule, Dina mwana musimbi wa Jakobo, wakajatwa akoonwa amwaalumi muna Kanana wazina lya Sekemu. Tacidoonekwi buya kuti bana boonse ba Jakobo bakanyema kapati akaambo kacakacitikila mucizyi wabo. Aboobo, bakalicengeezya kuti balabamba luumuno abaalumi bana Sekemu ikuti naa bazumina kupalulwa. Baalumi aabo bakazumina. Nokuba boobo, zilonda zyabo zyakupalulwa kazicicisa kapati, Simeoni a Levi “aumwi wakabweza panga lyakwe akuunka mumunzi kakunyina kulizyibya kuli basimunzi akujaya basankwa boonse.”—Matl. 34:25-29.
10. Ino majwi aabusinsimi ngaakaamba Jakobo kujatikizya Simeoni a Levi akazuzikizyigwa buti? (Amubone akabbokesi kakuti “Businsimi Jakobo Mbwaakasinsima Katanafwa.”)
10 Jakobo wakanyema kapati akaambo kancobakacita bana bakwe basankwa bobilo. Aboobo, wakasinsima kuti bakali kuyoomwaika munyika ya Israyeli yoonse. Majwi aaya aabusinsimi akazuzikizyigwa nokwakainda myaka yiinda ku 200 ciindi bana Israyeli nobakanjila Munyika Yakasyomezyedwe. Musyobo wa Simeoni wakatambula minzi imwi kaluli lukono lwabo mucilawo ca Juda. (Jos. 19:1) Kumane musyobo wa Levi wakapegwa minzi iili 48 mucisi ca Israyeli coonse.—Jos. 21:41.
11. Nzintu nzi zibotu nzyobakacita bamusyobo wa Simeoni a Levi?
11 Baluzubo lwa Simeoni a Levi tiibakakwiinduluka kulubizya nkobakacita bamausyi. Alimwi bunji bwaba Levi bakali kumukomba Jehova cakusyomeka. Mucikozyanyo, ciindi Musa naakaunka ku Cilundu ca Sinai kuyootambula Mulawo kuzwa kuli Jehova, bana Israyeli banji bakatalika kukomba moombe. Pele ba Levi tiibakacita oobo. Muciindi caboobo, bakamugwasyilizya Musa kujaya baabo ibakakomba moombe. (Kul. 32:26-29) Aboobo, Jehova wakasala bamwi bamusyobo wa Levi kuba bapaizi. (Kul. 40:12-15; My. 3:11, 12) Mpoonya mukuya kwaciindi, bamusyobo wa Simeoni bakagwasya bamusyobo wa Juda kulwana bana Kanana kutegwa babweze masena aabo Munyika Yakasyomedwe.—Bab. 1:3, 17.
12. Nziiyo nzi nzyotukonzya kwiiya kumusyobo wa Simeoni a Levi?
12 Ncinzi ncotwiiya? Twiiya kuti tatweelede kulekela kunyema kweendelezya zintu nzyotusala akucita. Ikuti nywebo naa muntu ngomuyanda wacitilwa cakutalulama, masimpe tulakonzya kunyema. (Int. 4:4) Pele tweelede kuyeeya kuti Jehova takonzyi kutukkomanina ikuti andiswe twaamba naa kucita zintu zikonzya kubacisa aabo bakatweendelezya cakutalulama. (Jak. 1:20) Aboobo, ciindi umwi naatucitila cakutalulama kufwumbwa naa ngu Kamboni naa pe, tweelede kubelesya njiisyo zyamu Bbaibbele kutegwa tucite zikonzya kumukkomanisya Jehova. (Rom. 12:17, 19; 1Pet. 3:9) Ciiyo cimbi ncakuti, nokuba kuti bazyali banu kabacita zintu zitamukkomanisyi Jehova, amuyeeye kuti nywebo mulakonzya kusala kucita zintu Jehova nzyaamba kuti zililuzi. Tamweelede kuyeeya kuti inga tiimwacikonzya kumukkomanisya Jehova. Uyoomugwasya kucita ciluzi alimwi uyoomulongezya akaambo kakucita boobo.
JUDA
13. Kweelede kuti Juda wakalibilika nocakasika ciindi cakuti bausyi batalike kubandika anguwe, nkaambo nzi?
13 Jakobo lino wakatalika kubandika a Juda. Ciindi Juda naakamvwa majwi bausyi ngobakaambila bapati bakwe, kweelede kuti wakalibilika. Kayi awalo kuli zintu zibi nzyaakacita. Mucikozyanyo, kulangilwa kuti awalo wakatola lubazu mukusaala munzi wa Sekemu. (Matl. 34:27) Alimwi wakabasangana banabokwabo mukusambala Josefa mubuzike akucenga bausyi kujatikizya makani aaya. (Matl. 37:31-33) Kumane, wakoona a Tamara mukamwanaakwe kayeeya kuti wakali mukaintu muvwuule.—Matl. 38:15-18.
14. Nzintu nzi zibotu nzyaakacita Juda? (Matalikilo 49:8, 9)
14 Kwiinda mukusololelwa amuuya uusalala, Jakobo wakaile kumulumbaizya buyo Juda akumulongezya. (Amubale Matalikilo 49:8, 9.) Juda wakatondezya kuti wakali kubabikkila maano bausyi ibakacembeede. Alimwi wakatondezya kuti wakali kumuyanda kapati Benjamini musyoonto wakwe cakuti wakalilibambilide kuba nguwe muzike muciindi cakwe.—Matl. 44:18, 30-34.
15. Muunzila nzi businsimi ibwaamba Juda mobwakazuzikizyigwa?
15 Jakobo wakasinsima kuti Juda wakali kuyooba musololi akati kabanabokwabo. Nokuba boobo, businsimi oobu bwakatalika kuzuzikizyigwa nokwakainda myaka iibalilwa ku 200, ciindi bana Israyeli nobakazwa mu Egepita akuunka munkanda Munyika Yakasyomezyedwe. Musyobo wa Juda ngowakasaanguna kunyamuka mpoonya misyobo iimbi yakatobela. (My. 10:14) Nokwakainda myaka iili mbwiibede, Jehova wakasala Juda kuti asaangune nguwe kuunka kuyoolwana bana Kanana Munyika Yakasyomezyedwe. (Bab. 1:1, 2) Kunze lyaboobo, Davida ngomwami wakusaanguna akati kabami banji ibakazwa mumusyobo wa Juda. Pele kuli nzila azimbi businsimi oobu bujatikizya Juda mbobwakazuzikizyigwa.
16. Ino businsimi bulembedwe kulugwalo lwa Matalikilo 49:10 bwakazuzikizyigwa buti? (Amubone akabbokesi kakuti “Businsimi Jakobo Mbwaakasinsima Katanafwa.”)
16 Jakobo wakaamba kuti Muleli wabantu boonse wakali kuyoozwa mumukwasyi wa Juda alimwi akuti wakali kuyoolela mane kukabe kutamani. (Amubale Matalikilo 49:10 alimwi abupanduluzi buyungizyidwe.) Muleli ooyu ngu Jesu Kristo walo Jakobo ngwaakaamba kuti Silo. Kujatikizya Jesu, mungelo wakaamba kuti: “Jehova Leza uyoomupa cuuno cabwami ca Davida usyi.” (Lk. 1:32, 33) Alimwi Jesu wiitwa kuti “Syuumbwa wamusyobo wa Juda.”—Ciy. 5:5.
17. Mbuti mbotukonzya kumwiiya Jehova munzila mbotubabona bamwi?
17 Ncinzi ncotwiiya? Jehova wakamulongezya Juda nokuba kuti wakacita zibi zimwi zipati. Pele ambweni banabokwabo bakali kulibuzya Jehova ncaakabona mulinguwe. Kufwumbwa mbocakabede, Jehova wakabona bube bubotu mulinguwe alimwi wakamulongezya. Mbuti mbotukonzya kwiiya cikozyanyo ca Jehova? Ciindi Munakristoma naapegwa coolwe caalubazu, kumatalikilo tulakonzya kusunkwa kubikkila maano kukutalondoka kwakwe. Pele tweelede kuyeeya kuti kuli bube bubotu Jehova mbwaakabona mulinguwe. Nkaambo walo ubikkila maano kubube bubotu mbobajisi bakombi bakwe. Andiswe tweelede kusolekesya kucita mbubwenya oobo.
18. Nkaambo nzi ncotweelede kuba abube bwakukkazika moyo?
18 Ciiyo acimbi ncotwiiya kuli Juda nkuba abube bwakukkazika moyo. Jehova lyoonse ulazizuzikizya zisyomezyo zyakwe, pele talili lyoonse nacita oobo munzila njotuyeeyela naa aciindi ncotuyeeyela. Mucikozyanyo, baluzubo lwa Juda kunyina nobakatalika kweendelezya bantu ba Leza mpoonya-mpoonya. Pele bakazumanana kubagwasyilizya aabo Jehova mbaakasalide mbuli Musa mu Levi, Joshua muna Efraimu a Mwami Saulo muna Benjamini. Ncimwi buyo andiswe mazuba aano, tweelede kubagwasyilizya aabo Jehova mbasala kutusololela.—Heb. 6:12.
19. Ncinzi ncotwaiya kujatikizya Jehova kubusinsimi Jakobo mbwaakasinsima katanafwa?
19 Ncinzi ncotwaiya kumakani aamba businsimi Jakobo mbwaakasinsima katanafwa? Twabona kuti “muntu mbwazibona zintu tabusyi mbubo mbwazibona Leza.” (1Sam. 16:7) Jehova ulakkazika moyo kapati alimwi ulalekelela. Nokuba kuti tabukkomanini bukkale butali kabotu, pele alimwi talangili kuti babelesi bakwe banoocita zintu cakulondoka. Mane buya, ulakonzya kubalongezya bantu ibakacita zibi zipati musyule ikuti naa beempwa ncobeni akutalika kucita ziluzi. Mucibalo citobela, tuyoobandika Jakobo ncaakaambila bana bakwe basankwa bambi ibali 8.
LWIIMBO 124 Katusyomeka Lyoonse