Ino Babuloni Mupati Nguni?
Bwiinguzi bwamu Bbaibbele
Bbuku lya Ciyubunuzyo lyaamba zya “mukaintu” walo wiitwa kuti “muvwuule imupati,” alimwi ujisi zina “lyamaseseke lyakuti: ‘Babuloni Mupati.’” (Ciyubunuzyo 17:1, 3, 5) Mukaintu ooyu wiiminina zikombelo zyakubeja zyamunyika yoonse, zyalo ‘zyakaleka kasimpe ka Leza akutobela bubeji.’a (Baroma 1:25) Nokuba kuti zikombelo eezyi ziliindene muzintu zinji, munzila imwi zyoonse buyo zitantamuna bantu kukukomba Leza wakasimpe, Jehova.—Deuteronomo 4:35.
Mbomukonzya Kumuzyiba Babuloni Mupati
Babuloni Mupati ncitondezyo. Bbuku lya Ciyubunuzyo lilembedwe “muzitondezyo,” aboobo cileelela kwaamba kuti Babuloni Mupati ncitondezyo buyo, kutali mukaintu wini. (Ciyubunuzyo 1:1) Kuyungizya waawo, “ukkala atala aamaanzi manji,” alo aayiminina “mikowa yabantu, makamu aabantu, masi alimwi amilaka.” (Ciyubunuzyo 17:1, 15) Mukaintu wini takonzyi kucita oobo pe.
Babuloni Mupati wiiminina mbunga yamunyika yoonse. Wiitwa kuti “munzi mupati ooyo uujisi bwami bweendelezya bami bamunyika.” (Ciyubunuzyo 17:18) Aboobo ulijisi nguzu zyakweendelezya zintu zicitika munyika yoonse.
Babuloni Mupati nimbunga yazikombelo, kutali mbunga yamapolitikisi naa yamakwebo. Mu Babuloni yansiku bantu bakali kukomba alimwi munzi ooyu wakalizyibidwe kapati akaambo kakubelesya “ziposo” alimwi “abulozi.” (Isaya 47:1, 12, 13; Jeremiya 50:1, 2, 38) Alimwi buya bantu bamumunzi ooyu bakalijatikizyidwe abukombi bwakubeja bwalo ibukazya Leza wakasimpe Jehova. (Matalikilo 10:8, 9; 11:2-4, 8) Beendelezi baku Babuloni bakali kulibikka atala kwiinda Jehova abukombi bwakwe. (Isaya 14:4, 13, 14; Daniele 5:2-4, 23) Mbubwenya buyo, Babuloni Mupati awalo ulizyibidwe akaambo ‘kamicito yakwe yakusyoma mizimo.’ Eeci citondezya kuti nimbunga yacikombelo.—Ciyubunuzyo 18:23.
Babuloni Mupati takonzyi kuba mbunga yamapolitikisi nkaambo “bami bamunyika” bayoomulila aakunyonyoonwa. (Ciyubunuzyo 17:1, 2; 18:9) Alimwi takonzyi kuba mbunga yamakwebo akaambo kakuti Bbaibbele lilamwaandaanya ‘kubasambazi bamunyika.’—Ciyubunuzyo 18:11, 15.
Photograph taken by courtesy of the British Museum
Ibbwe lizekawidwe Mwami Nabonidus wa Babuloni alimwi azitondezyo zyabaleza botatwe, nkokuti Sin, Ishtar, alimwi a Shamash
Babuloni Mupati uleelela kuba citondezyo cabukombi bwakubeja. Muciindi cakuyiisya bantu mbobakonzya kuba acilongwe a Leza wakasimpe Jehova, bukombi bwakubeja mubwini bubasololela kukukomba baleza bambi. Bbaibbele lyaamba kuti kucita boobo ‘nkuvwuula kwakumuuya.’ (Levitiko 20:6; Kulonga 34:15, 16) Bunji bwazikombelo zyakubeja zyazumanana kuyiisya njiisyo zyakubeja zyakatalikila ku Babuloni wansiku, mbuli njiisyo yabutatu, kuti kuli cibeela cizumanana kupona muntu afwa, alimwi akubelesya mituni mubukombi. Alimwi zikombelo eezyi zilasanganya bukombi bwanzizyo akutola lubazu muzintu zyanyika. Bbaibbele lyaamba kutasyomeka kuli boobu kuti mbumambe bwakumuuya.—Jakobo 4:4.
Lubono alimwi amambonwa aabukombi bwakubeja zileendelana ancolyaamba Bbaibbele kujatikizya Babuloni Mupati, walo ‘wakasamide zisani zyacisombo alimwi zisalala pyu’ alimwi “wakalisakatizya angolida, mabwe mayandisi alimwi angale.” (Ciyubunuzyo 17:4) Kuli Babuloni Mupati nkokuzwa “zintu zisesemya zyamunyika,” naa njiisyo amicito iitamulemeki Leza. (Ciyubunuzyo 17:5) Bantu bamubukombi bwakubeja “mikowa yabantu, makamu aabantu, masi alimwi amilaka” ibamukkomanina Babuloni Mupati.—Ciyubunuzyo 17:15.
Babuloni Mupati ulijisi mulandu akaambo ‘kabantu boonse ibakajaigwa anyika.’ (Ciyubunuzyo 18:24) Kuzwa kaindi, bukombi bwakubeja mbobwali kutalisya nkondo akusosela micito yabugwebenga pele alimwi bwaalilwa kuyiisya bantu kasimpe kujatikizya Jehova, Leza waluyando. (1 Johane 4:8) Eeci capa kuti bantu banji bajaigwe.
Ino Leza Umubona Buti Babuloni Mupati?
Mumeso aa Leza, zibi zya Babuloni Mupati “zyalundana kusikila kujulu.” (Ciyubunuzyo 18:4, 5) Leza ulinyemede kujatikizya zikombelo zyakubeja akaambo kakuti zyaamba makani aatali amasimpe kujatikizya nguwe alimwi tazibeendelezyi kabotu bantu bali mulinzizyo.
Ino Ncinzi Ciyoomucitikila Babuloni Mupati?
Bbaibbele lyaamba kuti ‘Leza uyoomubeteka akumupa cisubulo’ Babuloni Mupati. (Ciyubunuzyo 18:20) Kalibelesya mwaambo wamaambilambali, Bbaibbele lyakasinsima kuti Leza uyoobunyonyoona bukombi bwakubeja. (Ciyubunuzyo 18:8) Uyookulwaizya munyama uusalala pyu—iwiiminina ambunga zyamunyika—kubukila bukombi bwakubeja alimwi akubunyonyoona cakumaninina. (Ciyubunuzyo 17:16, 17) “Oobu mbombubo Babuloni imunzi mupati mbouyoowaalwa ansi mukulaba kwaliso, alimwi kunyina nouyoojanwa limbi pe.” (Ciyubunuzyo 18:21) Aboobo, boonse aabo bayanda kukkomanisya Leza beelede ‘kuzwa akati kabo,’ akulyaandaanya kubukombi bwakubeja.—2 Bakorinto 6:14-17.
a Amubone cibalo cakuti “Ino Inga Ndacijana Buti Cikombelo Cakasimpe?”