LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • Mulawo Wabukkale Bubotu—Ninjiisyo Iibeleka Mumbazu Zyoonse
    Ngazi Yamulindizi—2001 | December 1
    • Mulawo Wabukkale Bubotu—Ninjiisyo Iibeleka Mumbazu Zyoonse

      “Zintu zyoonse zili buti nzimuyanda kuti bantu bamucitile, anywebo amubacitile nzizyonya.”—Matayo 7:12.

      KWAINDA myaka iitandila kuzyuulu zyobilo kuzwa ciindi Jesu Kristo naakaamba makani aaya mu Mulumbe wakwe uuzyibidwe kapati waa Cilundu. Kuzwa mumyaanda yamyaka eeyo, zintu zinji zyakananwa alimwi akulembwa kujatikizya kaambo aaka. Mucikozyanyo, akati kazyintu zinjaanji zyakakananwa, kwakaambwa kuti “ngamakani aambwa mu Magwalo woonse,” “mubufwaafwi aapandulula zintu Munakristo nzyayelede kucitila muntunyina” alimwi “nenjiisyo iiyandika kapati yabukkale buli kabotu.” Eeyi njiisyo yazyibwa kapati cakunga ciindi aciindi iitwa kuti Mulawo Wabukkale Bubotu.

      Nokuba boobo, ooyu Mulawo Wabukkale Bubotu ulazuminwa akubantu boonse, Ibanakristo abaabo batasyomi. Bahaabusongo iba Juda, iba Bbuda alimwi aba Giliki bakaupandulula mulawo ooyu wabukkale uuzizyilwe munzila ziindenyi-indenyi. Ikaambo kazyibidwe kapati kubantu bakkala Kujwe, nkaako kakaamba Confucius walo uulemekwa kapati abantu ba Kujwe akaambo kakuti ngusibusongo alimwi mwiiyi. Mubbuku litegwa The Analects lyatatu akati kamabbuku aa Confucius aategwa Four Books, injiisyo eeyo ya Mulawo Wabukkale Bubotu ililembedwe ziindi zyotatwe. Iciindi naakali kwiingula mibuzyo yobilo njaakabuzyigwa abasicikolo bakwe, Confucius wakati: “Icintu ncotayandi kuti bantu bakucitile, utabacitili abalo mbweena.” Buzuba bumwi sicikolo wakwe umwi wazina lyakuti Zigong cakulisumpula wakati “Eezyo nzyonditayandi kuti bantu bandicitile, andime mbweena tandeleede pe kubacitila,” imwiiyi wakwe wakamwiingula aamajwi apa kukkalaansi kuyeeya wakati, “Inzya, pele eeci tonacikonzya pe kucicita.”

      Ikuti twaabala mabala aaya, umwi ulakonzya kubona kuti kaambo ka Confucius kaaliindenyi kapati ambuli mbwaakazyi kwaamba Jesu. Lwiindano luliko ndwakuti, Mulawo Wabukkale Bubotu ngwakaamba Jesu uyanda kubweza ntaamu akucitila bantu zintu zibotu. Amweezyeezye kuti bantu balacita kweelanaa majwi mabotu aa Jesu aakulanganya bantu, kubweza ntaamu yakugwasya alimwi akuccilila milawo iibikkidwe. Sena muyeeya kuti eeco inga capa kuti nyika eeyi ibe busena bubotu? Tacidoonekwi buya pe.

      Kufwumbwa naa mulawo waambidwe munzila iili kabotu naa pe, icintu cipati ncakuti, bantu bapona muziindi ziindenyi-indenyi alimwi abali mumasena aindenyi-indenyi, babikka lusyomo mu Mulawo Wabukkale Bubotu ooyu. Eeci citondezya kuti Jesu ncaakaamba mu Mulumbe wakwe waa Cilundu, masimpe ninjiisyo iijatikizya buumi bwabantu koonse-koonse kufwumbwa musela.

      Amulibuzye kuti: ‘Sena ndilayanda kulemekwa akutasalululwa alimwi akusyomwa? Sena ndilayanda kupona munyika mutako kusalana mubala, milandu alimwi ankondo? Sena inga ndayanda kuba mumukwasyi uulanganya?’ Ee ma, ngwani uukonzya kukaka kuba mubukkale buli boobu? Bwini mbwakuti, mbantu buyo basyoonto babujana bubotu oobu. Banabunji eeci cilibonya mbuli kuti inga tacikonzyeki pe kubaa zintu zyili boobu.

      Mulawo Wabukkale Bubotu Wayabaizyigwa

      Kuzwa kaindi, kwali kuba milandu kujatikizya lwaanguluko lwabantu lwatakali kubikkilwa maano. Eezyi zilabikkilizyaa buzike bwakali mu Afulika, lufwu lwaku nkambi ya Nazi, kutundululwa kwabana alimwi ankondo yacijaye-jaye mumasena manji-manji. Mulongo wamakani aatakondelezyi nguukonzya kulampa.

      Inyika eeyi sunu iijisi milimo yasayaansi njabulyatu. Mbantu buyo basyoonto balanganya beenzinyina iciindi lwaanguluko lwabo noluli muntenda. (2 Timoteo 3:1-5) Ino nkaambo nzi banji ncobaliyanda, tabajisi lubomba alimwi mbalyatu? Sena takali kaambo kakuti Mulawo Wabukkale Bubotu nikuba kuti ulizyibidwe kapati tabaubikkili maano alimwi tabautobeli? Cilausisya kuti nokuba kulibaabo balitaminina kuti balimuzyi Leza, mbobalimvwa oobo. Alimwi kwiinda mukubona zintu mbuli mbozyeenda, bantu bayakwiile kubedalyo balyatu.

      Aboobo mibuzyo iiyandika kulanga-langa njakuti: Ino ncinzi ncocijatikkizya kuccilila Mulawo Wabukkale Bubotu? Sena kucili muntu ucuuccilila? Alimwi sena kuli nikuyakuba ciindi bantu boonse nibaya kuuccilila Mulawo Wabukkale Bubotu? Ikutegwa mujane bwiinguzi bwini kumibuzyo eeyi, mwalombwa kuti mubale cibalo ciccilila.

      [Cifwanikiso icili apeeji 3]

      Confucius alimwi abamwi bakayiisya mbazu zinjaanji kapati kujatikizya Mulawo Wabukkale Bubotu

  • Mulawo Wabukkale Bubotu—Ulabeleka
    Ngazi Yamulindizi—2001 | December 1
    • Mulawo Wabukkale Bubotu—Ulabeleka

      Nikuba kuti Mulawo Wabukkale Bubotu wakatalisyigwa a Jesu, bantu banji baubona kubota caboola kumakani akuyiisya, Jesu imwini wakati: “Kwiisya kwangu takuli kwangu ndemwini, nkukwakwe uwakandituma.”—Johane 7:16.

      INZYA, Iwakatalisya kuyiisya ooko Jesu nkwaakali kuyiisya kubikkilizyaa Mulawo Wabukkale Bubotu ooyu, nguyooyo wakatuma Jesu uutegwa Mulengi, Jehova Leza.

      Kuzwa kumatalikilo, Leza wakakanza kuti muntu woonse weelede kucitila muntunyina mbweena buyo mbuli mbwayanda awalo kuti acitilwe. Wakapa cikonzyanyo cibotu kweelanaa mbuli mbwaakabalenga bantu kwiinda mukubabikkila maano: “Nkabela Leza wakalenga muntu mucinkozya cakwe. Wakamulenga mucinkozya ca-Leza. Wakabalenga baalumi abanakazi.” (Matalikilo 1:27) Eeci caamba kuti Leza caluyando wakabapa bantu bube bubotu kapati kutegwa kabalaa buumi bubotu muluumuno, bukondelezya—kabakonzya kucita kabotu kukabe kutamani. Manjezyeezya Leza ngaakabapa ikuti abelesyegwa kabotu akali kukonzya kubagwasya kucita zintu zili kabotu kubantunyina mbweena buyo mbuli mbobakali kunga bayanda kucitilwa abalo.

      Ikuliyanda Kwakatalika

      Mbwaanga bantu bakatalika antalisyo mbotu, ino ncinzi cakalubila? Icakalubila ncakuti, bulyatu bwakatalika mubantu calo capa kuti banyongane. Ibunji bwabantu balicizyi cibalo ca Bbaibbele icaamba banabubili bakusaanguna ncobakacita kweelanaa mbokulembedwe kubbuku lya Matalikilo caandaano 3. Kwiinda mukukulwaizyigwa a Saatani uukazya zyeelelo ziluleme zya Leza, Adamu a Eva cakulisumpula bakakaka kweendelezyegwa a Leza kwiinda mukulisalila lwaanguluko. Ikuliyanda alimwi akuzanga kwabo ooku, tiikwaaba kusowekelwa buyo lwabo beni pe, pele abana babo boonse mbobali kuyoozyala kumpela. Eeco cakali citondezyo cakunyonyooka lwakacitika akaambo kakutamvwida injiisyo yakazyi kwiitwa kuti Mulawo Wabukkale Bubotu. “Mbuboobo cibi mbucakanjila munyika kumaanza aamuntu omwe buyo, alwalo lufu nkaambo kacibi, nkabela mbubonya obo lufu mbulwakazida bantu boonse, nkaambo kakuti boonse babisya.”—Ba-Roma 5:12.

      Nikuba kuti bantu bakazyikaka nzila zibotu zya Jehova Leza, walo tanaakabakaka pe. Mucikozyanyo, Jehova wakabapa bana Israyeli Mulawo wakwe kutegwa ubasololele. Wakabayiisya mbobakeelede kulanganya bantunyina mbweena mbobakali kuyanda abalo. Mulawo wakapa malailile mbuli mbobakeelede kulanganya bazike, bamucaala alimwi abamukabafwu. Wakapa malailile mbuli mbobakeelede kweendelezya twaambo tuli mbuli twakucisa muntu, kubba bantu alimwi akubba zintu zimwi buyo. Milawo iijatikizya bulondo yakali kutondezya luyando kubantunyina. Kwakaliko aimwi milawo yakali kujatikizya makani akoonana. Jehova wakawaamba Mulawo wakwe mubufwiifwi kwiinda mukubaambila bantu kuti: “Yanda mweenzinyoko mbubonya mboliyanda omwini,” makani ngeena Jesu ngaakazyi kuzubulula kumbele. (Levitiko 19:18; Matayo 22:39, 40) Imulawo wakalijisi malailile mbuli mbobakeelede kulanganya beenzu bakali kukkala aba Israyeli. Imulawo wakalailila kuti: “Mutapenzyi beenzu. Mulizi moyo wamweenzu mbuubede, nkaambo anywebo mwakali beenzu mucisi ca-Egepita.” Munzila iimwi, bana Israyeli bakeelede kweetezyegwa baabo bakabulide zintu.—Kulonga 23:9; Levitiko 19: 34; Deuteronomo10:19.

      Kufwumbwa eelyo bana Israyeli nibakali kuuccilila Mulawo, cisi cabo cakali kulonjenzyegwa kuli Jehova. Mumazubaa bulelo bwa Davida alimwi a Solomoni, cisi cakazwidilila alimwi bantu bakakondwa kapati. Makani aansiku atwaambila kuti: “Ba-Juda aba-Israyeli kabali banji-banji, bakavula mbubonya mbuuvula musenga wakunkomwe yalwizi. Bakali kulya akunywa akusekelela. Ba-Juda aba-Israyeli bakali kukala cakuliiba, umwi aumwi ulikede munsi lyamusaansa wakwe alyamukuyu wakwe.”—1 Bami 4:20; 25.

      Icuusisya ncakuti, luumuno alimwi alukwabililo lwacisi tiilwaatola ciindi cilamfwu pe. Nikuba kuti Leza wakalibapede Mulawo bana Israyeli, tiibakali kuuccilila akaambo kakuliyanda kwakaya ampela cakunga bakacileka kubabikkila maano bantu. Eeci cilengwa alimwi akuzanga kwabo, nzyizyakapa kuti umwi aumwi buumi bumuyumine. Kuzikusikila mumwaka wa 607 B.C.E., Jehova wakabazumizya bana Babuloni kunyonyoona bwami bwaba Juda imunzi mupati waku Jerusalemu alimwi atempele yabo iyakali mbotu kapati. Ino nkaambo nzi? “Mbuli mbumwakaka kuswiilila majwi aangu, amubone! Ndatuma kuyooita misyobo yoonse yakunyika, mbwaamba Jehova, amulanda wangu Nebukadinezara mwami wa-Babuloni, kuti balwisye nyika ino abantu bakede mulinjiyo amisyobo yoonse iiengelede, nkabela njoobanyonyoona, njoobabika kuti babe ciyoosyo, acisabulo acisampaulo.” (Jeremiya 25:8, 9) Elo nkusubulwa kuputi kaka kucitaka akaambo kakukaka bukombi busalala bwa Jehova!

      Icikozyanyo ncotweelede Kwiiya

      Jesu Kristo tanaakali kwiile kuyiisya buyo Mulawo Wabukkale Bubotu, pele wakatondezya citondezyo cibotu kwiinda mukuuccilila. Masimpe wakali kubabikkila maano bantu. (Matayo 9:36; 14:14; Luka 5:12, 13) Kuciindi cimwi naakasika munsi amunzi wa Naini, Jesu wakabona mukamufwu wakakopenyi mumoyo kalila mwanaakwe musankwa wakazyedwe alikke. Cibalo ca Bbaibbele caamba kuti: “Nkabela Mwami naakamubona wakamufwida luzyalo.” (Luka 7:11-15) Ibbala lyakuti ‘kufwida luzyalo’ kweelanaa mbolyaamba bbuku lya Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, lilipandulula kuti “kweetezyegwa alimwi akuyanda kucitila muntu cintu cimwi.” Wakakubona kucisa kwamoyo kwamukaintu ooyo alimwi cakamupa kubweza ntaamu iiyandika kutegwa amugwasye. Nkukondwa kupati kaka mukamufwu ooyo nkwaakazyi kuba ankuko iciindi Jesu naakamubusya mwana musankwa kuzwa kulufwu alimwi ‘akumupa kuli banyina’!

      Kumamanino, ikweelanaa makanze a Leza, Jesu cakulisungula wakapenga alimwi wakaaba buumi bwakwe kuba cinunuzyo kutegwa bantu bagusyigwe mubuzike bwacibi alimwi alufwu. Eeci cakali cikozyanyo cibotu kwiinda mukucita zintu kweelanaa Mulawo Wabukkale Bubotu.—Matayo 20:28; Johane 15:13; Ba-Hebrayo 4:15.

      Ibantu Babelesya Mulawo Wabukkale Bubotu

      Sena masimpe mazubaano kucili bantu bacuuccilila Mulawo Wabukkale Bubotu? Inzya nkobali, ikutali buyo ciindi nocikonzyeka. Mucikonzyanyo, iciindi ca Nkondo Yanyika Yabili mu Nazi Germany, Bakamboni ba Jehova bakazumanana kusyomeka kwabo kuli Leza alimwi akuyanda basimukobonyina alimwi bakakaka kulesyegwa kuccilila Mulawo Wabukkale Bubotu. Nikuba kuti Imfwulumende yakakulwaizya kusulana alimwi akutantamuka ba Juda, Bakamboni bakazumanana kuuccilila Mulawo Wabukkale Bubotu. Nimuba munkambi, bakazumanana kubalanganya bantunyina bakali kufwa nzala, ba Juda alimwi abatali ba Juda kwiinda mukubapa zyakulya nikuba kuti zyakali kukatazya kujana. Kuyungizya ali ceeco, nikuba kuti Imfwulumende yakabalailila kubweza zilwanyo akutalika kujaya bantunyina, bakakaka kucita oobo mbweena buyo mbuli mbobatakali kuyanda kujaigwa abalo. Ino mbuti mbobakali kukonzya kubajaya aabo mbobayanda mbweena mbuli mbobaliyanda beni? Akaambo kakukaka kwabo, banji bakatolwa ikutali buyo kunkambi, pele kukujaigwa.—Matayo 5:43-48.

      Nomubala cibalo eeci, muli mukugwasyigwa acikozyanyo cimwi ca Mulawo Wabukkale Bubotu mbuli mboubeleka. Bakamboni ba Jehova balizyi kuti bantu banji mazubaano balipengede kapati alimwi banyina bulangizi. Akaambo kaceeci, Bakamboni cakulisungula balabweza ntaamu kuyiisya bantu kubaa bulangizi alimwi anzila zibeleka zijanwa mu Bbaibbele. Ndwiiyo lwanyika yoonse lwalo luli mukucitwa kapati. Ncinzi cakazyikuccilila? Kweelanaa mbokwaasinsimwa kubbuku lya Isaya 2:2-4, ‘ibantu banji’ ibasotoka kutuulunzuma tuli cisambomwe nyika yoonse ‘bayiisyigwa munzila ya Jehova, nkabela baleenda munzila zyakwe.’ Munzila yacikozyanyo, bakaiya ‘kufula mapanga aabo akuba maamba aakulimya, amasumo aabo aba zikwezyuzyo zyazisamu.’ Balunjana luumuno alimwi alukwabililo muziindi zino zikatazya.

      Ino Mbuti Inywe?

      Amweezyeezye buyo kusubulwa alimwi akupenga kwakaba kubantu akaambo kakutaccilila Mulawo Wabukkale Bubotu kuzwa ciindi nikwaaba buzangi mu Edeni bwakacitwa a Saatani Diabolosi. Ino-ino Jehova uyakubujosya bukkale bubotu. Munzila nzi? “Nkabela kaambo nkaakayubunwidwa Mwana a-Leza nkaaka, kuti ajaye milimo ya-Saatani.” (1 Johane 3:8) Eeci ciyakucitika mubulelo bwa Bwami bwa Leza buyoolelwa a Jesu Kristo musongo alimwi weelela iwakayiisya Mulawo Wabukkale Bubotu alimwi akuuccilila.—Intembauzyo 37:9-11; Daniele 2:44.

      Imwami Davida wa Israyeli yansiku wakacibona naakati: “Ndakali mulombe, sunu ndakomena, pele nsina bona uululeme uusiidwe, nanka lunyungu lwakwe lukumbila insima. Lyoonse ngusiluzyalo, ulaaba, alunyungu lwakwe luli acoolwe.” (Intembauzyo 37:25, 26) Sena tamuzumini kuti bantu banji sunu balanyanga muciindi cakuti ‘kabababeda alubomba alimwi akubaabila zintu’? Camasimpe, ikuti twauccilila Mulawo Wabukkale Bubotu, cilakonzya kusololela kuluumuno alimwi alukwabililo lwini-lwini akaambo kakuti tunakukkomenyi azilongezyo ziliko lino alimwi aziyakuba mu Bwami bwa Leza kumbele. Ibwami bwa Leza buyoozwisya kuliyanda kuliko, abubi anyika alimwi abweende oobu bubyaabi bwabantu akubikka bweendelezi bupya bwa Leza. Eelyo bantu boonse bayookondwa kuponaa Mulawo Wabukkale Bubotu.—Intembauzyo 29:11; 2 Petro 3:13.

      [Zifwanikiso izili apeeji 4, 5]

      Jesu tanaakali kuyiisya buyo Mulawo Wabukkale Bubotu, pele wakatondezya cikozyanyo cibotu kwiinda mukuuccilila

      [Zifwanikiso izili apeeji 7]

      Ikuccilila Mulawo Wabukkale Bubotu kulakonzya kusololela kuluumuno alimwi alukwabililo lwini-lwini

Chitonga Publications (1991-2025)
Log Out
Log In
  • Chitonga
  • Amutumine Bamwi
  • Makani Ngomuyanda
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Nzyomweelede Kuzumina
  • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Log In
Amutumine Bamwi