“Makani Mabotu” Aamu Ciyubunuzyo
‘Ndakabona angelo umwi uuluka mujulu, wakalijisi Makani Mabotu aateeli aakukambaukila baabo ibakala ansi.’—CIYUBUNUZYO 14:6.
1. Nkaambo nzi Bakamboni ba Jehova ncobatali “nkamu yabantu ibasinsima mapenzi” nokuba kuti basyoma kuti ibbuku lya Ciyubunuzyo lyakasololelwaa muuya?
MUKWIIMPANA amakani ngobabejelezyegwa Bakamboni ba Jehova tabali “nkamu yabantu ibasinsima mapenzi” naa “nkamu yaambilizya lunyonyooko.” Pele ibbuku lya Ciyubunuzyo balalizumina kuti ncibeela ca Jwi lya Leza ilyakasololelwaa muuya uusalala. Inzya, ibbuku lya Ciyubunuzyo lilijisi milumbe yalubeta kuli basizibi. Pele mubukambausi bwabo bwabuleya, babelesi ba Leza babikkila maanu kapati kubulangizi bubotu ibuli mu Bbaibbele, kubikkilizyaa boobo ibuli mubbuku lya Ciyubunuzyo. Aboobo, kunyina nobayungizya cintu naa kugusya kuzwa mumajwi aabusinsimi aajanwa mumo.—Ciyubunuzyo 22:18, 19.
Basikwaambilizya ba Makani Mabotu
2. Mmagwalo nzi ngobabelesya kanjikanji Bakamboni ba Jehova mumulimo wabo wabukambausi?
2 Ilugwalo ndobabelesya kanjikanji Bakamboni ba Jehova ikutondezya kuti mulimo wabo wabuleya ngwamu Magwalo nkaambo ka Jesu kakuti: “Aya Makani Mabotu aa-Bwami azookambaukwa munyika yoonse kuti abe citondezyo kumisyobo yoonse. Elyo mamanino azoosika.” (Matayo 24:14) Ino “aya Makani Mabotu aa-Bwami” ncinzi? Ibunji bwa Bakamboni inga baingula kwiinda mukuzubulula tupango kuzwa kubbuku lya Ciyubunuzyo caandaano 20 alimwi a 21 itwaamba makani aa Myaka iili Cuulu ya Bulelo bwa Kristo alimwi amfwulumende yakwe ya Bwami alimwi aciinga cabantu mwalo ‘imutakabi limbi’ lufwu, kulila alimwi akuciswa.—Ciyubunuzyo 20:6; 21:1, 4.
3. Ino mulimo wabuleya wa Bakamboni ba Jehova weelene amulimo uli?
3 Mbobali basikwaambilizya bamakani aya mabotu, Bakamboni ba Jehova mbabamwiiminina ncobeni mutumwa wacikozyanyo wakujulu uujisi mulimo awalo uupandululwa mubbuku lya Ciyubunuzyo. ‘Ndakabona angelo umwi uuluka mujulu, wakalijisi Makani Mabotu aateeli aakukambaukila baabo ibakala ansi akubamasi boonse akumisyobo yoonse akumyaambo yoonse akumikowa yoonse.’ (Ciyubunuzyo 14:6) “Makani Mabotu aateeli” abikkilizya kwaambilizya kwakuti “Bwami [naa bulelo] bwaansi bwaba bwa-Mwami wesu abwa-Kristo wakwe” akuti “ciindi” ncabikkide Jehova casika “cakubanyonyoona abo banyonyoona nyika.” (Ciyubunuzyo 11:15, 17, 18) Sena ayo taali makani mabotu ncobeni?
Bulangizi Mbotujisi mu Ciyubunuzyo
4. (a) Ntwaambo nzi tupati-pati itupandulwidwe kucaandaano 1 cabbuku lya Ciyubunuzyo? (b) Ncinzi ncobeelede kucita aabo ibayanda kugwasigwaa makani mabotu?
4 Icaandaano cakusaanguna cabbuku lya Ciyubunuzyo caamba Jehova kuti ngu “Alfa a-Omega, . . . Uuliko, Uwakaliko, Uuyoobako, Singuzuzyoonse.” Alimwi Mwanaakwe Jesu Kristo cimwaamba kuti “ngukamboni uusyomeka,” “iwakasaanguna kuzyalwa kuzwa kubafu” alimwi akuti “ngumweendelezi wabami banyika.” Alimwi kujatikizya Jesu caamba kuti ngonguwe “iwakatuyanda, akutusanzya kuzibi zyesu mubulowa bwakwe mwini.” (Ciyubunuzyo 1:5, 8) Aboobo, ibbuku lya Ciyubunuzyo lilatupandulula itwaambo tupati-pati twakasimpe kafwutula buumi kuzwa kumatalikilo. Aabo “ibakala ansi” tabakagwasigwi pe amakani mabotu ngobatolelwa ccita kuti babuzyiba bulelo bwa Jehova, akusyoma mubulowa bwa Jesu ibwakatilwa alimwi akusyoma kuti Jehova wakamubusya akuti Kristo ono ngo Mweendelezi wanyika ngwabikkide Leza.—Intembauzyo 2:6-8.
5. Ino Kristo upandulwidwe kuti ujisi mulimo nzi kuzyaandaano 2 alimwi a 3 zyabbuku lya Ciyubunuzyo?
5 Izyaandaano zyobile zitobela zipandulula Kristo Jesu kuti Mmulangizi wakujulu siluyando wambungano zyabasikwiiya bakwe anyika. Ibbuku ilyakatuminwa kumbungano zya Banakristo zili ciloba nzyaakasala ezyo izyakali ku Asia Minor mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E. lyakali kukulwaizya alimwi lyakajisi lulayo lusitikide lwalo ilucibeleka asunu. Imilumbe iyakatuminwa mbungano kanjikanji italika aamajwi aakuti “ndizi milimo yako mbwiibede” naa “ndizi mapenzi aako mbwaabede.” (Ciyubunuzyo 2:2, 9) Inzya, Kristo wakalizizyi zyoonse zyakali kucitika mumbungano zyabasikwiiya bakwe. Bamwi wakabalumbaizya akaambo kaluyando lwabo, lusyomo, ikuliyumya mumulimo, ikukakatila alimwi akaambo kakusyomeka kuzina lyakwe akujwi lyakwe. Ibamwi wakabasinsa nkaambo bakalekela luyando ndobakajisi kuli Jehova aku Mwanaakwe kuti luceye naa nkaambo bakatalika kupona bukkale bwabwaamu, ikukomba mituni naa bwatubunga twaluleyo.
6. Ino cilengaano cilembedwe kucaandaano 4 cibagwasya kuteelela nzi bantu?
6 Caandaano 4 cijisi cilengaano ciyoosya kapati cacuuno cabwami cakujulu ca Jehova Leza. Citondezya kabeela kabulemu bwabusena mpabede Jehova alimwi abubambe bwabweendelezi bwakujulu mbwayoobelesya. Ibeendelezi babikkidwe balo bajisi zyuuno zyabwami zizingulukide cuuno cabwami bwakujulu aansi, balamukomba Jehova alimwi balaambilizya kuti: “Nduwe uuelede, O Mwami, kutambula bulemu alulemeko anguzu, nkaambo nduwe wakalenga zintu zyoonse, nkaambo kabukanze bwako nkizibeda, ankizyakalengelwa.”—Ciyubunuzyo 4:11.
7. (a) Ncinzi mungelo ncaambila bantu baanyika kuti bacite? (b) Ncibeela nzi ciyandika kapati camulimo wesu wakuyiisya?
7 Sena eci kuli ncocaamba kubantu sunu? Inzya kuli ncocaamba. Ikuti kabayanda buumi mubweendelezi bwa Bwami bwa Myaka iili Cuulu, beelede kutobela ceeco ncaambilizya ‘angelo umwi uuluka mujulu’ nati: “Amuyoowe Leza akumupa bulemu, nkaambo casika ciindi calubeteko lwakwe.” (Ciyubunuzyo 14:6, 7) Akati kamakanze mapati aamulimo wakuyiisya Bbaibbele uucitwaa Bakamboni ba Jehova kuli aayo aakugwasya “baabo ibakala ansi” kuti bazyibe akukomba Jehova, bazyibe kuti ngo Mulengi alimwi akulibombya kubweendelezi bwakwe bululeme icakulisungula.
Mwanaambelele Uuyandika Kulemekwa
8. (a) Ino Kristo utondezyedwe buti mucaandaano 5 alimwi a 6? (b) Ncinzi ncobanga baiya kuzwa kucilengaano eci boonse abo ibateelela makani mabotu?
8 Muzyaandaano zyobile zitobela, ica 5 alimwi a 6, Jesu Kristo waambwa kuti Mmwanaambelele iwakajanwa kuti nguuelela kujalula ibbuku lyakajisi zinamatizyo zili ciloba, calo mumwaambo wacikozyanyo iciyubununa zintu izicitika mumazubeesu ano. (Amweezyanisye Johane 1:29.) Imajwi aakujulu aamba boobu kujatikizya Mwanaambele oyu wacikozyanyo ategwa: “Nduwe uuelede kubweza ibbuku, akunamatula zinamatizyo zyalyo. Nkaambo nduwe wakayaswa akutufutula kuli-Leza abulowa bwako, swebo tobantu bamisyobo yoonse amilaka yoonse amikowa yoonse, azisi zyoonse, akutubika mbuli bami abapaizi ba-Leza wesu, nkabela tuyooendelezya ansi.” (Ciyubunuzyo 5:9, 10) Icilengaano eci ciyiisya kuti kwiinda mubulowa bwa Kristo ibwakatilwa, ibantunsi bamwi ibazwa muzyooko zyoonse balaitwa kuti bakabe anguwe kujulu oko nkobanooli ‘bami ibayooendelezya nyika.’ (Amweezyanisye Ciyubunuzyo 1:5, 6.) Imweelwe wabo ulaambwa kumbele mubbuku lya Ciyubunuzyo.
9. Ino Kristo utondezyedwe buti mucaandano ca 6?
9 Mucilengaano eci ncoona, Kristo ulitondezyedwe kali mwami uutantide abbiza lituba, kayaabuya “kuya buzunda akuzunda.” Mucoolwe, uyoozizunda zintu zibyaabi zyoonse iziimininwaa basimabbiza ibambi botatwe bamu Ciyubunuzyo balo ibaleta nkondo, inzala alimwi alufwu kubantu kuzwa mumwaka uutalubiki iwa 1914 akaambo kakubalika kwabo kwanguzu. (Ciyubunuzyo 6:1-8) Imulimo uulibedelede wa Kristo, Imwanaambelele wa Leza kumakani aalufwutuko lwabantu alimwi amukuzuzikizya makanze aa Jehova mabotu ngomutwe mupati wamulimo wakuyiisya Bbaibbele uucitwaa Bakamboni ba Jehova.
10. (a) Mmakani nzi aayandika kapati aambwa mucaandaano 7? (b) Ino aabo ibatambula Bwami wakabaamba buti Kristo?
10 Caandaano ca 7 cijisi makani mabotu ncobeni. Mulikke mubbuku lya Ciyubunuzyo motujana mweelwe wabaabo Jesu mbaakati ‘nkatanga kaniini’ balo ibapegwa Bwami kuli Wisi wa Mwanaambelele. (Luka 12:32; 22:28-30) Aba balagwalwa a Jehova Leza kwiinda mumuuya wakwe uusalala. (2 Ba-Korinto 1:21, 22) Imwaapostolo Johane walo iwakatambula Ciyubunuzyo ulazumina ategwa: “Ndakaswiilila mweelwe wabaabo ibakagwalwa. Kwakagwalwa zyuulu zili mwaanda amakumi one azine.” (Ciyubunuzyo 7:4) Imweelwe oyu uugaminide ulasinizigwa mucaandaano cakumbele kuti mmweelwe woonse wabaabo ‘ibakanununwa akati kabantu’ kuti beendelezye antoomwe a Mwanaambelele aa Cilundu cakujulu ica Zioni. (Ciyubunuzyo 14:1-4) Nokuba kuti ibazikombelo zya Kristendomu bapa bupanduluzi butasalede alimwi ibunyina mpindu kujatikizya mweelwe oyu, sikwiiya Bbaibbele wazina lya E. W. Bullinger waamba boobu kujatikizya nguwo: “Aka nkaambo kauba-uba alimwi nkkamasimpe: imweelwe wini-wini ikuleka mweelwe uutazibidwe kabotu mucibalo ncoonya eci.”
11. (a) Mmakani nzi mabotu aajanwa mucaandaano ca 7? (b) Mbulangizi nzi mbobajisi ‘ibankamu mpati’?
11 Ino mmweelwe nzi uutazibidwe kabotu ngwaakali kwaamba Bullinger? Mukapango ka 9, imwaapostolo Johane wakalemba kuti: “Musule lyayaaya ndakalanga, ndakabona inkamu impati yabantu batabaliki kumuntu naba omwe, bazwa kuzisi zyoonse akumisyobo yoonse akumikowa yoonse akumyaambo yoonse.” (Ciyubunuzyo 7:9) Ino mbaani ibankamu mpati eyi, ino ibwiime bwabo kuli Leza buli buti, alimwi ino bajisi bulangizi nzi bwabukkale bwakumbele? Ibwiinguzi ibupegwa muciyubunuzyo mmakani mabotu kubantu bakkede anyika. Tubala kuti: “Mbaaba bakazwa kumapenzi ayo mapati, alimwi bakasanzya zikobela zyabo akuzitubya mubulowa bwa-Mwana[a]mbelele.” Akaambo kalusyomo ndobajisi mubulowa bwa Kristo ibwakatilwa, bayookwabililwa aakucitika ayo ‘mapenzi mapati.’ Kristo ‘uyoobasololela kutusensa twamaanzi aabuumi, nkabela Leza uyoosansamuna misozi yoonse kumeso aabo.’ (Ciyubunuzyo 7:14-17) Inzya, ituulunzuma twabantu ibapona sunu balakonzya kuba cibeela cankamu iitabaliki yabantu ibayoofwutuka mamanino aabweende obu bwazintu bubyaabi. Mbobanooli balelwa ba Mwami Jesu Kristo mu Bulelo bwakwe bwa Myaka iili Cuulu, uyoobasololela kubuumi butamani anyika. Sena ayo taali makani mabotu?
“Mabeteko Aakwe Ngalusinizyo, Aliluleme”
12, 13. (a) Ino zyaandaano 8 kusikila ku 19 zijisi makani nzi? (b) Nkaambo nzi bantu babombe myoyo ncobateelede kunyonganizigwa abusinsimi buli boobo?
12 Icaandaano 8 kusikila ku 19 zibandika kapati impuwo iijisi bbuku lya Ciyubunuzyo iyakuti ndibbuku ilisinsima lunyonyooko luyoosya kapati. Zijisi milumbe miyumu yambeta (iyiimininwaa kulizigwa kwamyeembo, izipenzyo alimwi amitiba yabukali bwa Leza) izigamikidwe kuzibeela zisiyene-siyene izyabweende bwazintu bwa Saatani. Imbeta ezi ziyoosaanguna kucitwa kubukombi bwakubeja (“BABULONI MUPATI”), mpoonya akubweende bwatwaambo twacisi ibutali bwabunaleza ibwiimininwaa zinyama.—Ciyubunuzyo 13:1, 2; 17:5-7, 15, 16.a
13 Izyaandaano ezi zitondezya mbokwakasalazigwa kujulu elyo Saatani amadaimona aakwe nobakawisigwa anyika. Eci ncecitupa bupanduluzi bulikke bwamaanu kujatikizya ncokuli mapenzi aali mukwiindila anyika kuzwa mumwaka wa 1914. (Ciyubunuzyo 12:7-12) Alimwi zilalupandulula ilunyonyooko lwabweende bwazintu bwa Saatani anyika mumwaambo wacikozyanyo. (Ciyubunuzyo 19:19-21) Sena bantu ibabombe myoyo beelede kuzyingwa akaambo kazintu ziyoosya zili boobo? Peepe, nkaambo aciindi cambeta zya Leza, imakamu-makamu aakujulu aloongolola kuti: “Aleluya! Lufutuko abulemu anguzu nzezya-Leza wesu. Ikuti mabeteko aakwe ngalusinizyo, aliluleme.”—Ciyubunuzyo 19:1, 2.
14, 15. (a) Ino mamanino aabweende obu bwazintu bubyaabi ayooletwa buti mubululami? (b) Nkaambo nzi cibeela eci ca Ciyubunuzyo ncoceelede kuba cintu cikkomanisya kubantu babombe myoyo?
14 Jehova kunyina nayakuleta bweende bwazintu bululeme kakunyina kunyonyoona baabo ibanyonyoona nyika saansi. (Ciyubunuzyo 11:17, 18; 19:11-16; 20:1, 2) Pele kunyina muntu naa cisi icijisi nguzu izikonzya kuzuzikizya ceeci. Alikke Jehova a Mwami alimwi Mmubetesi ngwabikkide, Jesu Kristo mbebakonzya kucita ceeci mubululami.—2 Ba-Tesalonika 1:6-9.
15 Mbubwenya Ciyubunuzyo mbocitondezya munzila iisalala, Jehova ukanza kunyonyoona bweende obu bwazintu bubyaabi. Iluzibo luli boobu lweelede kuletela lukkomano kubaalumi abanakazi “balila akutongela nkaambo kazisesemyo zyoonse zicitwa.” (Ezekieli 9:4) Eci ceelede kubazyibya mbokuyandika kufwambaana ikutobela kwaambilizya kwamungelo uujisi makani mabotu, iwakati: “Amuyoowe Leza . . . nkaambo casika ciindi calubeteko lwakwe. Amukombe oyo iwakalenga ijulu anyika.” (Ciyubunuzyo 14:7) Ibantu bali boobo abakombe akubelekela Jehova antoomwe a Bakamboni bakwe, “babamba milazyo ya-Leza akujata bumboni bwa-Jesu Kristo.”—Ciyubunuzyo 12:17.
Ibulelo Bwabulemu bwa Myaka Iili Cuulu
16. (a) Nkaambo nzi izikombelo zya Kristendomu ncozyabukaka bulangizi bwa Myaka iili Cuulu? (b) Nkaambo nzi Bakamboni ba Jehova ncobasyoma kuti imupailo wacikozyanyo uyooingulwa?
16 Izyaandaano 20 kusikila ku 22 zyabbuku lya Ciyubunuzyo zijisi twaambo twamu Magwalo twabulangizi bwa Myaka iili Cuulu. Eci ncecibeela cilikke ca Bbaibbele icaamba ciindi cigaminide camyaka iili cuulu calo iciyooba ngamatalikilo aalukkomano lutamani iluyooba kujulu aanyika. Izikombelo zya Kristendomu zyabukaka bulangizi bwa Myaka iili Cuulu. Mbwaanga njiisyo zyazikombelo zyaamba kuti bantu balulami baunka kujulu akuti basizibi baunka kuhelo, tazijisi busena kujatikizya nyika yaparadaiso. Imupailo wacikozyanyo, uulomba kuti ‘luyando lwa Leza lucitwe, ansi ano mbobonya mbuli kujulu,’ taucikwe mpindu iili yoonse kubanamunji muzikombelo zya Kristendomu. (Matayo 6:10) Pele kuli Bakamboni ba Jehova zintu tazili boobo pe. Cakusinizya basyoma kuti Jehova Leza kunyina naakalenga inyika “kuti ibe yalupilingano pe,” pele “kuti ikalwe bantu.” (Isaya 45:12, 18) Aboobo ibusinsimi bwansiku, imupailo wacikozyanyo alimwi abulangizi bwakuciyubunuzyo bwa Myaka iili Cuulu zilazuminana. Mu Bulelo bwakwe bwa Myaka iili Cuulu, Kristo uyoobona kwaamba kuti luyando lwa Jehova lwacitwa anyika mbubwenya mbolucitwa kujulu.
17. Ncinzi citondezya kuti “myaaka iili cuulu” yeelede kuteelelwa kuti mmyaka iini buya kutali yacikozyanyo?
17 Ikaambo kakuti “myaaka iili cuulu” kalajanwa ziindi zili cisambomwi mutupango twakusaanguna tuli ciloba mucaandaano ca 20 cabbuku lya Ciyubunuzyo. Icigwasya ncakuti muzibeela zyoonse mubelesyedwe mweelwe uugaminide, icaamba kuti ncuulu camyaka cini buya caambwa, ikutali buyo ciindi cilamfwu icitazizyilwe mpocigolela, mbubwenya ibunji bwabasikupandulula bamu Kristendomu mbobayanda kuti tusyome. Ino ncinzi ciyoocitika kuciindi eco ca Cuulu ca Myaka? Kusaanguna, Saatani uyooangwa kusikila ciindi eco cikakkwane. (Ciyubunuzyo 20:1-3; amweezyanisye Ba-Hebrayo 2:14.) Taaliboteli kaka makani ayo!
18. (a) Nkaambo nzi Myaka iili Cuulu ncoinga yaambwa kuti ‘mbuzuba’ bwalubeta? (b) Ncinzi ciyoocitika kumamanino aamyaka iili cuulu?
18 Mbwaanga aabo “bayooendelezya [a Kristo] myaaka iili cuulu” “bakapegwa lubeteko,” atwaambe kuti ciindi eci ‘mbuzuba bwalubeta’ bwamyaaka iili cuulu. (Ciyubunuzyo 20:4, 6; amweezyanisye Incito 17:31; 2 Petro 3:8.) Ibafwide bayoobusigwa alimwi bayoobetekwa munzila yomwe kweelana amicito yabo kuciindi eco antoomwe abaabo ibayoofwutuka ‘mumapenzi mapati.’ (Ciyubunuzyo 20:12, 13) Imyaaka iili cuulu yaakumana, kwaciindi cisyoonto Saatani uyooangululwa ikutegwa akasunke bantu ciindi camamanino elyo walo amadaimona aakwe kubikkilizyaa bantu ibayoozanga anyika ibatikamutobele bayoonyonyweedwa limwi kukabe kutamani. (Ciyubunuzyo 20:7-10) Imazina aabantu ibayoozwidilila mumusunko oyo ayoolembwa kaatakonzyeki kumwaigwa “mubbuku lyabuumi” alimwi bayoonjizigwa mubuumi bwalukkomano lutagoli, kababeleka alimwi akukomba Jehova munyika yaparadaiso.—Ciyubunuzyo 20:14, 15; Intembauzyo 37:9, 29; Isaya 66:22, 23.
19. Nkaambo nzi ncotunga twasinizya kuti izisyomezyo zibotu izilembedwe mubbuku lya Ciyubunuzyo ziyoozuzikizigwa ncobeni? (b) Ncinzi ciyoobandikwa mucibalo citobela?
19 Aayo ngamakani mabotu aalembedwe mu Ciyubunuzyo. Tazili zisyomezyo zyabuyo izyakayeeyegwa buyo abantu. Imwaapostolo Johane wakalemba kuti: “Oyo uukede acuuno cabwami wakati, Amubone, ndalengulula zintu zyoonse, zibe zipya. Alimwi wandaambila kuti, Lemba kuti majwi aya a[la]syomeka, alisinizye.” (Ciyubunuzyo 21:5) Ncinzi ncotweelede kucita ikutegwa tukatole lubazu mukuzuzikizigwa kwamakani aya mabotu? Ibbuku lya Ciyubunuzyo lilijisi kulaya kunji kuli baabo ibayanda kucita nzyayanda Leza. Ikutobela lulayo olo kuyootuletela lukkomano lutaambiki lino alimwi mane do kukabe kutamani, mbubwenya cibalo citobela mbocitondezya.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Ikuti kamuyanda bupanduluzi buyungizidwe bwabbuku lya Ciyubunuzyo, amubone ibbuku lyakuti Revelation—Its Grand Climax At Hand!, ilyakamwaigwa mu 1988 aba Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Itwaambo Twakwiinduluka
◻ Ntwaambo nzi tupati-pati itujanwa ku Ciyubunuzyo caandaano 4 kusikila ku 6 itubamba cibeela ciyandika kapati camakani mabotu?
◻ Mmakani nzi mabotu aajanwa ku Ciyubunuzyo caandaano 7?
◻ Nkaambo nzi bantu babombe myoyo ncobateelede kunyonganizigwaa milumbe yalubeta iijanika mubbuku lya Ciyubunuzyo?
◻ Muunzila nzi Cuulu ca Myaka mociyooba “buzuba” bwalubeta?
[Cifwanikiso icili apeeji 24]
Inkondo, inzala alimwi alufwu, uyoozigusizya limwi anyika Imwami Jesu Kristo