Amulikasye Kubulowa Cakusyomeka
Aaya makani akazwa mu Ngazi Yamulindizi ya Novermber 1, 2000. Musyule, aaya makani tanaakaliko mumyaambo iimwi. Moonse mwakulwaizyigwa kuti muzinzibale kuyeeya milawo alimwi anjiisyo zyamu Bbaibbele zyijatikizya nzila zyabusilisi ziliko zyabulowa kutegwa kamuli aluzibo nomusala. Basilutwe bamikwasyi beelede kubikkila maano kapati kutegwa bagwasye bana babo kuswiilila ncolyaamba Bbaibbele kujatikizya bulowa.
1 Ikweelana amilawo yamu Bbaibbele yakubelesya bulowa munzila yeelede, mbuti Bakamboni ba Jehova mbobazyibona inzila zyabusilisi zyakubelesya bulowa bwamuntu ngoonya uusilikwa? Muciindi cakulisalila kufwumbwa ncotuyanda naa ikuccilila ceeco icaambwa abasilisi, Munakristo aumwi weelede kuzibikkila maanu kapati zintu zyaamba Bbaibbele. Makani ali boobo ajatikizya buyo nguwe a Jehova.
2 Jehova, imwini wabuumi bwesu wakalailila kuti bulowa tabweelede kuligwa. (Matalikilo 9:3, 4) Mu Mulawo ngwaakapa bana Israyeli bansiku, Leza wakaamba mbobweelede kubelesyegwa bulowa akaambo kakuti bwiiminina buumi. Wakalaila kuti: “Mubulowa mobubede buumi bwanyama, alimwi mbombubo mbondimupede acipaililo kuti bumanye milandu.” Ino mbuti ikuti naa muntu wajaya munyama kutegwa alye? Leza wakati: “Uleelede kutila bulowa ansi akubuvumba abulongo.”a (Levitiko 17:11, 13) Imulawo ooyu Jehova wakawiinduluka ziindi zinjaanji. (Deuteronomo 12:16, 24; 15:23) Ibbuku lyaba Juda litegwa Soncino Chumash lyaamba kuti: “Bulowa tabweelede kuyobolwa pe kuti bubelesyegwe pele bweelede kutilwa ansi.” Kunyina muna Israyeli wakeelede kubelesya alimwi akuyobola bulowa bwacilenge cimwi cilaabuumi bwakazwa kuli Leza.
3 Ikutobela Mulawo wa Musa kwakamana Mesiya naakafwa. Pele ikusetekana kwabulowa mumeso aa Leza kucizumanana. Kabasololedwe aamuuya wa Leza uusalala, ibaapostolo bakalailila Banakristo kuti ‘balikasye kubulowa.’ Imulawo ooyo tonookeelede kuubya-ubya pe. Wakali kuyandika kapati mubukkale mbubwenya mbokuyandika kulikasya kubwaamu naa kukukomba mituni. (Incito 15:28, 29; 21:25) Ikupa alimwi akubikkwa bulowa nokwakaduma kapati mumwaanda wamyaka wa 20, Bakamboni ba Jehova bakazyiba kuti iciyanza eeci cakali kukazyanya a Jwi lya Leza.b
4 Zimwi ziindi, dokotela ulakonzya kwaambila mulwazi ikuyobozya bulowa bwakwe mwini imvwiki zili mbozibede kacitanasika ciindi cakupandulwa mu Cingisi ikutegwa (preoperative autologous blood donation, naa PAD mubufwaafwi) ikutegwa ikuti naa kwaakuyandika, ulakonzya kumubikka mulwazi ibulowa bwakwe mwini mbwaakayobozya. Pele ooko kugusya, kuyobola alimwi akubikka bulowa kulakazyanya kapati acaambwa kubbuku lya Levitiko alimwi a Deuteronomo. Ibulowa tabweelede kuyobolwa pe; bweelede kutilwa ansi−calo icili mbuli kupilusya bulowa kuli Leza. Inzya, Mulawo wa Musa taucibeleki lino pe. Nokuba boobo, Bakamboni ba Jehova balazitobela njiisyo zya Leza zili mumulawo ooyo, alimwi balikanzide ‘kulikasya kubulowa.’ Aboobo tatupi bulowa alimwi tatubuyoboli pe kutegwa tukabikkwe bulowa bwesu oobo bweelede ‘kutilwa.’ Ikucita boobo kulakazyanya amulawo wa Leza.
5 Inzila zimwi izijatikizya bulowa bwamuntu uusilikwa ngoonya tazisalede kabotu kuti zilakazyanya anjiisyo zya Leza zyaambidwe. Mucikozyanyo, Banakristo banji balazumina kugusyigwa bulowa bumwi kuti bukapimwe, mpoonya camana eeco bulasowegwa. Inzila zyabumpiyompiyo bunji zimbi izijatikizya bulowa bwamuntu uusilikwa ngoonya azyalo zilakonzya kubelesyegwa abasilisi.
6 Mucikozyanyo, inzila zimwi zyakwaandula zicitwa, ibulowa bumwi bulakonzya kugusyigwa mumubili akwiinzyigwa mumuncini kwiinda mukubelesya nzila iitegwa mu Cingisi hemodilution. Ibulowa busyaala mumubili wamulwazi inga mbuuba-uba. Mpoonya, ibulowa bwakwe ibwainzyigwa mumuncini uujisi tupila mbuli insinga zyabulowa bulapilusyigwa mulinguwe, eeci calo cipa kuti imaseelo aabulowa avwule kusikila kuli yaayo aayandika. Mbubwenya buyo, ibulowa buzwa acilonda camuntu naanengwa bulakonzya kwiinzyingwa mumuncini uuseba bulowa ikutegwa itumbuulumbuulu tupanga bulowa twaangile ansefwa akupilusyigwa mumubili wamulwazi; eeci mu Cingisi caambwa kuti cell salvage. Munzila iimbi, ibulowa bulakonzya kwiinzyigwa mumuncini walo muciindi cili mbocibede uukonzya kuzumanana kubeleka munzila njoonya ibeleka zizo zyamumubili (izili mbuli moyo, mapunga naa insa). Mpoonya ibulowa bwali mumuncini bulapilusyigwa mumulwazi. Munzila zimbi, ibulowa bwiinzyigwa mumuncini uuseba mu Cingisi uutegwa (separator naa centrifuge) ikutegwa izibeela zyabulowa zibyaabi naa zijisi bulwazi zigusyigwe. Ambweni imbaakani inga yaba yakusalaula zibeela zyabulowa zimwi akuzibelesya abusena bumbi mumubili. Kuli nzila zimbi oomo bulowa buli mbobubede nobugusyigwa ikutegwa bubikkwe mbaakani imwi naa kusanganizyigwa amusamu umwi, mpoonya bulapilusyigwa mumulwazi.
7 Inzila zibelesyegwa zilakonzya kwiimpana, alimwi inzila zimbi zipya, ibusilisi alimwi akuvwuntauzya cilubide mumulwazi zinooyabuyaambele. Tauli mukuli wesu pe ikulanga-langa nzila zisiyene-siyene zyoonse alimwi akusala ceelede kucitwa. Munakristo weelede kulisalila mwini kujatikizya mbobuyooyendelezyegwa bulowa bwakwe akwaandulwa, akujana cilubide mumubili, naa akujana busilisi bumwi bweelede kubelesyegwa. Kakucili ciindi, imulwazi weelede kubuzya dokotela naa haazibwene mukwaandula kuti amwaambile cilangilwa kuyoocitwa kubulowa bwakwe anooandulwa. Mpoonya weelede kusala kweelana ancaazuminzya manjezeezyaakwe. (Amubone kabbokesi.)
8 Banakristo beelede kunooyeeya kulyaaba nkobakacita kuli Leza alimwi aceelelo ‘cakumuyanda amoyo wabo woonse, amuuya wabo woonse, anguzu zyabo zyoonse amiyeeyo yabo yoonse.’ (Luka 10:27) Mukwiimpana abanabunji munyika, Bakamboni ba Jehova balacibikkila maanu kapati cilongwe cabo cibotu a Leza. Sikupa Buumi ukulwaizya bantu boonse ikusyoma mubulowa bwa Jesu bwakatilwa. Tubala kuti: “Mulinguwe [Jesu Kristo] mumonya mutujene lunununo nkaambo kabulowa bwakwe, lulekelelo lwamilandu yesu.”—Ba-Efeso 1:7.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Professor Frank H. Gorman wakalemba kuti: “Ikubutila ansi bulowa kulateelelwa kabotu kuti mbulemu ibutondezyegwa kubuumi bwamunyama, aboobo kupa bulemu kuli Leza iwakalenga alimwi uuzumanana kubulanganya buumi oobo.”
b Ngazi Yamulindizi yamu July 1, 1951 yakaingula mibuzyo iiyandika kapati kujatikizya makani aaya, yakatondezya ncokutali kabotu kubikkwa bulowa bwakapegwaa bantu.
Kabbokesi kali apeeji 4]
MIBUZYO NJOMWEELEDE KULIBUZYA
◼ Ikuti naa ibulowa bwangu bumwi buyooyinzyigwa mumuncini umwi kunze lyamubili wangu alimwi ambweni buyooleka akweenda kwaciindi cili mbocibede, sena manjezeezya aangu ayoondizuminzya kubona bulowa oobu kuti bucili cibeela cangu, aboobo tabuyandiki ‘kutilwa ansi’?
◼ Sena manjezeezya aangu aakayiisyigwa njiisyo zyamu Bbaibbele ayoonyonganizyigwa naa ikuti naa bulowa bwangu bumwi bwagwisyigwa, bwasanganizyigwa amisamu iimbi alimwi akupilusyigwa mumubili wangu ciindi nondipimwa kubona cilubide mumubili antela nondaandulwa?