Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
JULY 5-11
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 11-12
“Jehova Mbwayanda Kuti Kakombwa”
it-2 1007 ¶4
Buumi
Kubelekela Leza Abuumi Boonse. Notwaamba bbala lyakuti buumi, kanji-kanji twaamba muntu. Pele magwalo amwi atukulwaizya kumuyandaula Leza, kumuyanda akumubelekela ‘amoyo wesu woonse alimwi abuumi bwesu boonse’ (Dt. 4:29; 11:13, 18). Pele Deuteronomo 6:5 yaamba kuti: “Mweelede kuyanda Jehova Leza wanu amoyo wanu woonse, abuumi bwanu boonse alimwi anguzu zyanu zyoonse.” Jesu wakaamba kuti cakali kuyandika kubelekela Leza abuumi bwesu boonse, anguzu zyesu, kumane wakayungizya kuti, ‘amizeezo yesu yoonse.’ (Mk. 12:30; Lk. 10:27) Aboobo mubuzyo ngwakuti, nkaambo nzi ncokwaambwa zintu zimwi antoomwe abuumi, kayi buumi bubikkilizya zyoonse? Kutegwa tumvwisye caambwa, atupe cikozyanyo. Muntu ulakonzya kulisambala (kusambala buumi bwakwe) mubuzike kumuntu uumwi, calo cikonzya kupa kuti abe muntu wayooyo wamuula naa wasimalelaakwe. Pele andiza tamubelekeli camoyo woonse simalelaakwe, aboobo inga kwaambwa kuti tabelesyi nguzu zyakwe zyoonse naa mizeezo yakwe yoonse kutegwa asumpule nzyayanda simalelaakwe. (Amweezyanisye Ef. 6:5; Kol. 3:22.) Aboobo, zibeela zimwi eezyi zilaambwa kutegwa tuzibikkile maano akutaziluba ciindi notubelekela Leza simaleleesu, alimwi a Mwanaakwe, iwakatuula buumi bwakwe kabuli cinunuzyo. Kubelekela Leza “amoyo woonse” kubikkilizya muntu woonse, kunyina cibeela camubili ceelede kusyaala.—Amweezyanisye Mt. 5:28-30; Lk. 21:34-36; Ef. 6:6-9; Flp. 3:19; Kol. 3:23, 24.
it-1 84 ¶3
Cipaililo
Bana Israyeli bakalaililwa kumwaya zipaililo zyabaleza bakubeja zyoonse, kupwayaula misemu yamabwe akungonkaula misemu yazisamu yakukomba. (Kul. 34:13; Dt. 7:5, 6; 12:1-3) Tiibakeelede kubaiya bana Kanana mbobakali kukomba naa kutuula bana babo mumulilo. (Dt. 12:30, 31; 16:21) Muciindi cakuba azipaililo zinji, bana Israyeli bakeelede kuba acipaililo comwe buyo, cakukomba Leza omwe wakasimpe, alimwi eeci cakeelede kuyakilwa abusena Jehova mbwaakali kuyoosala. (Dt. 12:2-6, 13, 14, 27; amweezyanisye a Babuloni, mwalo imwakali zipaililo zili 180 zyakukomba leza mukaintu Ishtar alikke.) Kusaanguna bakalaililwa kuyaka cipaililo camabwe nobakazabuka Mulonga wa Jordano (Dt. 27:4-8), alimwi eeci cakayakwa a Joshua a Cilundu ca Ebala. (Jos. 8:30-32) Noyakamana kwaabanwa nyika yakazundwa, musyobo wa Rubeni awa Gadi alimwi acisela camusyobo wa Manase bakayaka cipaililo icakali kulibonya kapati ku Jordano, calo cakapa kuti misyobo iimwi inyeme kapati kusikila nokwakajanwa kuti cipaililo eeco tiicakali kutondezya luleyo, pele cakali buyo ciibalusyo cakusyomeka kuli Jehova kuti ngo Leza wakasimpe.—Jos. 22:10-34.
Mbono Zyakumuuya
Amucenjele Kuti Kutabi Muntu Uumoongelezya Kuti Mucegwe
Jehova wakabapandulwida bantu bakwe kuti bukkale bwabo bwakacinca. Mpoonya wakabaambila majwi aakucenjezya, alo aalibonya mbuli kuti taaswaangene amakani aabulimi aakuti: “Amucenjele kuti myoyo yanu itakoongelezyegwi, kuti mukaleye akutalika kukotamina baleza bambi akubakomba.” (Dt. 11:16, 17) Nkaambo nzi Jehova ncaakacenjezya kujatikizya kukomba baleza bakubeja kakuli wakali kwaamba makani aakwiiya nzila zipya zyabulimi?
Jehova wakalizyi kuti bana Israyeli bakali kukonzya kusunkwa kwiiya nzila zimwi zyabulimi kubantu batakali kukomba Leza ibakabazungulukide. Masimpe kuti bantu aabo ibatakali kukomba Leza bakalijisi luzyibo lunji mumakani aabulimi alimwi bantu ba Leza bakali kukonzya kwiiya nzila zigwasya kuzwa kulimbabo, pele kwakali ntenda. Balimi bana Kanana bakali kukomba Baala alimwi bakali kweendelezyegwa anjiisyo zyakwe. Bakali kusyoma kuti Baala ngomukamwini julu alimwi akuti nguwakali kubapa mvwula. Jehova tanaakali kuyanda kuti bantu bakwe beenwe anjiisyo eezyo zyakubeja. Nokuba boobo, cakwiinduluka-induluka, bana Israyeli bakali kukomba Baala. (My. 25:3, 5; Bab. 2:13; 1Bam. 18:18) Lino atubone Saatani mbwaakacikonzya kubeena bana Israyeli.
JULY 12-18
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 13-15
“Mulawo Mbowakali Kutondezya Kuti Jehova Ulababikkila Maano Bacete”
it-2 1110 ¶3
Kupa Cakkumi
Kulibonya kuti kwakali musyobo uumbi wacakkumi, icakali kubikkwa ambali mwaka amwaka kutegwa cibelesyegwe mumilimo iimbi kunze lyakugwasyilizya ba Levi cacigaminina, nokuba kuti abalo bakali kugwasyigwa. Kanji-kanji cakali kubelesyegwa amikwasyi yabana Israyeli ciindi nobakali kubungana antoomwe kumapobwe aacisi. Ikuti tiicakali kukonzyeka kucinyamuna cintu eeco casangwa kucitola ku Jerusalemu akaambo kamusinzo, cakeelede kusambalwa, mpoonya mali akali kubelesyegwa kuula ziyandika zyamukwasyi kuti balye akukkomana ciindi nobakali kumuswaangano uusalala. (Dt. 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Kumane kumamanino aamwaka watatu awacisambomwe mumwaka wasabata waciloba, cibeela cakkumi eeci cakali kubikkwa ambali kuti ncaba Levi, beenzu, bamukabafwu alimwi abamucaala ibakali muminzi, muciindi cakubelesyegwa muziyandika amiswaangano yacisi.—Dt. 14:28, 29; 26:12.
it-2 833
Mwaka wa Sabata
Mwaka wa Sabata wakali kwiitwa kuti “imwaka wakulekelelana zikwelete [hash·shemit·tahʹ].” (Dt. 15:9; 31:10) Mumwaka ooyu nyika tiiyakali kulimwa, yakali kulyookezya cakumanina. (Kul. 23:11) Alimwi kwakeelede kuba kulyookezya, naa kulekelelana kuzikwelete. Kwakali “kulekelelana zikwelete kubusyu bwa Jehova,” mukumulemeka. Nokuba kuti bamwi bacibona munzila iindene, basikubandika zyamu Bbaibbele bamwi baamba kuti zikwelete tiizyakali kumanizigwa pe, muciindi caboobo, sicikwelete tanakeelede kumusesa mu Hebrayonyina kuti amubbadele cikwelete, nkaambo mumwaka ooyu mulimi kunyina ncaakali kujana. Nokuba boobo, sikukweletesya wakali kukonzya kusesa muzwakule. (Dt. 15:1-3) Bamayi bamwi bajisi muzeezo wakuti zikwelete zyakugwasya bakwesu bapengede zyakali kumwaigwa, pele zikwelete zyakali kubwezyegwa akaambo kamakwebo tiizyakali kumwaigwa. Bamayi aaba baamba kuti, mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., Hillel wakatalisya bubambe bwakuti sikukweletesya kakonzya kuunka kunkuta kutegwa akwabilile mali aakwe kukuloba kwiinda mukulembelana majwi amwi.—The Pentateuch and Haftorahs, edited by J. Hertz, London, 1972, pp. 811, 812.
it-2 978 ¶6
Muzike
Milawo yeendelezya cilongwe cili akati kasimalelo amuzike. Akati kabana Israyeli, muzike mu Hebrayo wakaliindene amuzike muzwakule, mweenzu naa uukkala-kkala buyo. Muzike uutali mu Hebrayo wakali kuzumanana kuba lukono lwasimalelaakwe alimwi wakali kukonzya kusiilwa mwana kuti abe muzike wakwe. (Lev. 25:44-46) Pele muzike mu Hebrayo wakali kwaangununwa mumwaka waciloba wabuzike bwakwe, naa mumwaka walwaanguluko, ciya buyo acasaanguna kuba. Aboobo ciindi naakali muzike, mu Hebrayo wakeelede kweendelezyegwa mbuli mubelesi uuvwozyegwa. (Kul. 21:2; Lev. 25:10; Dt. 15:12) Alimwi mu Hebrayo iwakalisambala buzike kumuntu mweenzu, kuli umwi wamumukwasyi wamweenzu naa kumuntu uukkala-kkala buyo, wakali kukonzya kuulwa alimwi aciindi cili coonse, ambweni amunamukwasyi uujisi nguzu zyakumuula naa lwakwe mwini. Muulo wakumununuzya wakayeeme amyaka yakasyeede kuti kube mwaka walwaanguluko naa mwaka waciloba wabuzike bwakwe. (Lev. 25:47-52; Dt. 15:12) Ciindi simalelo naakali kwaangununa mu Hebrayo, wakeelede kumupa cipego cimwi cakuti cikamugwasye kuba amatalikilo mabotu mbuli muntu waangulukide. (Dt. 15:13-15) Ikuti naa muzike wakasika amukaintu wakwe, wakali kupiluka anguwe. Nokuba boobo, ikuti naa simalelaakwe wakamupede mukaintu (nkokuti mweenzu walo watakajisi coolwe cakwaangununwa mumwaka waciloba wabuzike), walo alimwi abana bakwe bakali kusyaala kabali lukono lwasimalelo. Mubukkale oobu muzike mu Hebrayo wakali kukonzya kusala kuzumanana kukkala asimalelaakwe. Aboobo kutwi kwakwe kwakali kudonkolwa akabulo kakudonkozya kutondezya kuti wakali kuyooba muzike buumi bwakwe boonse.—Kul. 21:2-6; Dt. 15:16, 17.
Mbono Zyakumuuya
Mibuzyo Yabasikubala
Ino ncinzi ncotwiiya kumulawo uulembedwe kulugwalo lwa Kulonga 23:19 wakuti: “Toyelede kujika kana kampongo mumukupa wabanyina”?
Mulawo ooyu uujanika ziindi zyotatwe mu Bbaibbele, ulakonzya kutugwasya kulumba bube bwa Jehova bwakucikonzya kucita ciluzi, luzyalo lwakwe, alimwi akubomba moyo kwakwe. Alimwi utondezya mbwabusulide bukombi bwakubeja.—Kulonga 34:26; Deuteronomo 14:21.
Kujika kana kampongo naa munyama uumbi buyo mumukupa wabanyina inga kwaba kucita ciindene abubambe bwa Jehova bwazintu. Bubambe bwa Leza mbwakuti mukupa kausanina akugwasya kana kuti kakomene kabotu. Kweelana ambwaakaamba syaazibwene umwi, kujika kana mumukupa wabanyina ncitondezyo “cakutalemeka cilongwe ncaakabamba akusalazya Leza calo icili akati kakana abanyina.”
Kunze lyaboobo, bamwi baamba kuti kujika kana mumukupa wabanyina kweelede kuti cakali cilengwa icakali kucitwa abantu batakombi kutegwa balete mvwula. Ikuti naa mbocakabede oobo, mulawo ooyu wakaliko kutegwa kaukwabilila bana Israyeli kuzilengwa zyabukombi zyabufwufwuba alimwi zyalunya izyakali kucitwa azisi zyakabazingulukide. Mulawo wa Musa cacigaminina wakakasya bana Israyeli kutobela milawo yabamasi aabo.—Levitiko 20:23.
Camamanino, mumulawo ooyu tulalubona luzyalo lwa Jehova. Mubwini, Mulawo wakajisi milawo iikozyenye iili mbwiibede iyakali kukasya kweendelezya banyama calunya alimwi akulikwabilila kukucita zintu munzila iiteendelani abubambe bwa Leza. Mucikozyanyo, Mulawo wakali kubikkilizya malailile aakali kukasya kutuula munyama ccita kuti wakkala abanyina mazuba aali ciloba, kujaya munyama abana bakwe buzuba bomwe, alimwi akubweza nyina antoomwe amayi naa atwana muciteente.—Levitiko 22:27, 28; Deuteronomo 22:6, 7.
Aboobo cilisalede kuti, Mulawo wa Musa tiiwakali buyo mulongo-longo wamilawo. Akati kazintu zimwi, njiisyo zili mumo zilatugwasya kuyeeya akubona mboziyandika kapati zyeelelo zyakulilemeka zyalo ziyubununa bube bwa Jehova bubotu kapati.—Intembauzyo 19:7-11.
JULY 19-25
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 16-18
“Njiisyo Zigwasya Kubeteka Cabululami”
it-1 343 ¶5
Koofwaala
Kutasala cabululami akaambo kamakulo kulakonzya kukozyanisyigwa akoofwaala. Alimwi Mulawo wakakasya ziindi zinji kujatikizya cisinkamulomo, zipego, naa lusalululo, nkaambo zintu eezyi zilakonzya koofwaazya mubetesi akupa kuti atabeteki kabotu. “Cisinkamulomo cilakonzya kupa babetesi kutabeteka kabotu.” (Kul. 23:8) “Cisinkamulomo ciloofwaazya meso aabasongo.” (Dt. 16:19) Tacikwe makani akuti mubetesi mululami buti, cipego cizwa kulibaabo bajatikizyidwe mukaambo cilakonzya kumujatikizya kazyi naa katazyi walo. Mulawo wa Leza wakatondezya muntu mbwakonzya koofwaazyigwa kutali acipego buyo, pele amajwi buya nowakati: “Utasalululi mucete akuyanda buyo muvwubi.” (Lev. 19:15) Aboobo akaambo kambwalimvwa naa mbwazyibidwe kapati abantu, mubetesi tanaakeelede kukosola makani amuntu muvwubi munzila iitaluzi akaambo buyo kakuti wakalivwubide.—Kul. 23:2, 3.
it-2 511 ¶7
Manamba
2. Kanji-kanji namba eeyi ilajanika mutwaambo tujatikizya milawo. Kweendelana kwamakani aabakamboni bobilo kupa kuti makani asinizyigwe. Bakamboni bobilo naa botatwe bakali kuyandika kutegwa makani asinizyigwe kubabetesi. Njiisyo eeyi ilatobelwa amumbungano ya Bunakristo. (Dt. 17:6; 19:15; Mt. 18:16; 2Kor. 13:1; 1Tim. 5:19; Heb. 10:28) Alimwi Leza wakatobela njiisyo eeyi naakapa bantu Mwanaakwe kuti abe Mufwutuli wabo. Jesu wakati: “Mu Mulawo wanu wini kulilembedwe kuti: ‘Bumboni bwabantu bobilo mbwamasimpe.’ Ndime nendilicitila bumboni, awalo Taata iwakandituma ulandicitila bumboni.”—Joh. 8:17, 18.
it-2 685 ¶6
Mupaizi
Bapaizi mbabakajisi mukuli wakupandulula mulawo wa Leza, alimwi bakajisi amulimo mupati munkuta yabana Israyeli. Kuyungizya waawo, bakalilibambilide kugwasya babetesi muminzi njobakapedwe, alimwi bakali kubelekela antoomwe ababetesi mumilandu iikatazya mwalo basinkuta bamumunzi mobakali kwaalilwa kubeteka. (Dt. 17:8, 9) Bakeelede kubelekela antoomwe abaalu bamumunzi mumilandu yatakabambwa iijatikizya kujaya muntu, kutegwa basinizye ncobeni kuti bubambe buluzi bwatobelwa bwakugwisya mulandu wabulowa mumunzi. (Dt. 21:1, 2, 5) Ikuti mwaalumi sibuzuba wayeeyela mukaintu wakwe kuti wakacita bumambe, mukaintu ooyo wakeelede kutolwa kutente lyakukombela, kwalo mupaizi nkwaakali kumupa maanzi kutegwa babone naa ulaamundu ncobeni naa pe. (My. 5:11-31) Mumilandu yoonse, lubeta ilwakali kucitwa abapaizi naa mubetesi uusalidwe lwakeelede kulemekwa, ikutalulemeka acaali naa kutalutobela cakali kwaamba lufwu.—My. 15:30; Dt. 17:10-13.
Mbono Zyakumuuya
it-1 787
Kujaigwa
Mulawo wakali kwaamba kuti, ciindi cisubulo cakujaigwa nocapegwa, bumboni bwakeelede kusinizyigwa abakamboni bobilo. (Dt. 19:15) Bakamboni aaba mbabakeelede kusaanguna kumupwaya mabwe sizibi ooyo. (Dt. 17:7) Eeci cakali kuyootondezya busungu bwabo bwakuyanda kutobela mulawo wa Leza akusalala kwambungano yabana Israyeli. Alimwi cakali kuyoobakwabilila kukubeja, kucita cabuyamba naa kwaamba caamba-ambe.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
it-1 519 ¶4
Nkuta
Mbungano ya Bunakristo. Nokuba kuti mbungano ya Bunakristo taipedwe nguzu amfwulumende yakubeleka kaili nkuta, ilakonzya kubeteka bantu ibeenda cakupilingana mumbungano ibayandika kulaigwa kumuuya, mane buya akugusyigwa mumbungano. Aboobo, mwaapostolo Paulo wakaambila mbungano kuti aabo, nkokuti ibali mubweendelezi beelede kubabeteka basimbungano. (1Kor. 5:12, 13) Nobakali kulembela mbungano alimwi abalangizi, Paulo a Petro bakaamba kuti baalu beelede kulanganya mbungano kumuuya alimwi akugwasya muntu uuli woonse wabweza ntaamu iitali kabotu. (2Tim. 4:2; 1Pet. 5:1, 2; amweezyanisye a Gal. 6:1.) Alimwi aabo ibakulwaizya muuya wakuzwangana anjiisyo zyakubeja, beelede kulaigwa ciindi comwe naa zyobilo mbungano kaitanabweza ntaamu. (Tit. 3:10, 11) Pele aabo ibazumanana kucita cibi beelede kugusyigwa mumbungano. Oolu ndulayo lutondezya basizibi kuti tabazumizyidwe mumbungano. (1Tim. 1:20) Paulo wakalailila aabo ibajisi mukuli wakuba babetesi mumbungano kubungana antoomwe kutegwa baswiilile makani aayo. (1Kor. 5:1-5; 6:1-5) Beelede kuzumina mulandu kuti ngwamasimpe lilikke buyo kuti kakuli bakamboni bobilo naa botatwe, alimwi akubeteka kakunyina kusalulula.—1Tim. 5:19, 21.
JULY 26–AUGUST 1
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 19-21
“Buumi Bwamuntu Bulayandika Kapati Kuli Jehova”
Amwiiye Bululami bwa Jehova Aluse Lwakwe
Cakali cuuba-uba kutijila kuminzi yamayubilo iili cisambomwe. Jehova wakaambila bana Israyeli kubikka minzi eeyi kumabazu oonse obilo aa Mulonga wa Jordano. Nkaambo nzi? Kutegwa sikujaya muntu kafwambaana kwiijana kakunyina buyumuyumu. (My. 35:11-14) Migwagwa iyakali kuya kuminzi yamayubilo yakali kubambwa kabotu. (Dt. 19:3) Kweelana amabbuku aagwasya kuvwuntauzya aaba Juda, zikwankwani zyakali kwiimikwa kutondezya nkwiibede minzi yamayubilo. Mbwaanga minzi yamayubilo yakaliko, muntu wajaya muntu cakutazyiba tanaakali kusungilizyigwa kutijila kucisi cabantu, kwalo nkwaakali kukonzya kutalika bukombi bwakubeja.
Amwiiye Bululami bwa Jehova Aluse Lwakwe
Makanze mapati aaminzi yamayubilo akali aakukwabilila bana Israyeli kuzwa kumulandu wabulowa. (Dt. 19:10) Jehova ulabuyanda buumi, aboobo, “maanza aatila bulowa bwabantu banyina mulandu” ulaasulide. (Tus. 6:16, 17) Mbwali Leza wabululami alimwi uusalala, takonzyi ikwiile kukulanga buyo nokuba kutila bulowa cakutazyiba. Masimpe, muntu iwajaya muntu cakutazyiba wakali kufwidwa luse. Nokuba boobo, wakeelede kutola mulandu wakwe kubapati, mpoonya ikuti kwajanwa kuti tanaakacita caali, wakeelede kuzumanana kukkala mumunzi wamayubilo kusikila mupaizi mupati wafwa. Eeci cakali kukonzya kupa kuti akkale mumunzi ooyo buumi bwakwe boonse. Kucita boobo kwakagwasya bana Israyeli boonse kubona mbobwakasetekene buumi bwamuntu. Kutegwa batondezye bulemu kuli Sikupa Buumi, bakeelede kutantamuka kucita cintu cili coonse icakali kukonzya kubikka buumi bwamuntunyina muntenda.
it-1 344
Bulowa
Muntu wakapegwa coolwe cakukkomana abuumi mbwaakapegwa a Leza, aboobo kufwumbwa muntu wakali kuyoonyonganya buumi oobu wakali kuyoolyaambilila kuli Leza. Eeci cakatondezyegwa ciindi Leza naakaamba boobu kumujayi Kaini: “Bulowa bwamunyoko bulandililila kuzwa munyika.” (Matl. 4:10) Naba muntu uusulaika munyina, akuyanda kuti afwe, naa kumubejekezya naa kupa bumboni bwakumubejekezya, akubikka buumi bwakwe muntenda, wakali kuyooliletela mulandu akaambo kabulowa bwamuntu ooyo.—Lev. 19:16; Dt. 19:18-21; 1Joh. 3:15.
Mbono Zyakumuuya
it-1 518 ¶1
Nkuta
Nkuta yakabikkidwe kufwaafwi amulyango wamunzi. (Dt. 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Rut. 4:1) “Mulyango” waambidwe lyakali bbuwa lyabuleya ilyakali kufwaafwi amulyango wamunzi. Kumilyango nkonkuko nkowakali kubalilwa Mulawo kubantu bakabungene alimwi nkobakali kutambwida malailile. (Neh. 8:1-3) Cakali cuuba-uba kujana bakamboni kumulyango wamunzi kujatikizya milandu mbuli kusambalwa kwacintu, aimwi buyo, akaambo kakuti kwakali kunjila bantu banji akuzwa. Kuyungizya waawo, akaambo kakuti makani akali kubetekelwa abuleya, babetesi bakali kubikkila maano kapati akubeteka cakululama. Kweelede kuti kwakali busena kufwaafwi amulyango nkobakali kukkalila babetesi kutegwa babeteke kabotu-kabotu. (Job. 29:7) Samuele wakali kuzinguluka minzi ya Beteli, Giligala, a Mizipa “kabeteka bana Israyeli mumasena oonse aaya,” kubikkilizya aku Rama, nkaambo nkokwakali ŋanda yakwe.—1Sam. 7:16, 17.
AUGUST 2-8
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 22-23
“Mulawo Mbowakali Kutondezya Kuti Jehova Ulababikkila Maano Banyama”
it-1 375-376
Mukuli
Banyama kanji-kanji bakali kubelesyegwa kunyamuna zintu kaindi, alimwi bana Israyeli bakaambilwa kuti, ikuti babona mbongolo yamuntu uubasulide yalimbililwa amukuli wayo, tiibakeelede kwiinda buyo, pele ‘bakeelede kumugwasya kwiilimbulula.” (Kul. 23:5) Zintu nzyowakali kukonzya kunyamuna munyama ziitwa kuti mukuli, mucikozyanyo, “mukuli wambongolo zyobile.”—2Bam. 5:17, BT.
it-1 621 ¶1
Deuteronomo
Banyama abalo bakali kulanganizyigwa kabotu kweelana abbuku lya Deuteronomo. Bana Israyeli tiibakeelede kubweza nyina watuyuni wakakkede aciteente akaambo kakuti nguwakali kukwabilila twana. Nyina wakali kulekwa kuti aunke, pele twana bakali kukonzya kutubweza bana Israyeli. Kucita boobo, kwakali kupa kuti nyina akazyale twana tumbi. (Dt. 22:6, 7) Mulimi tanaakeelede kupopa musune antoomwe ambongolo, kutegwa munyama uutakwe nguzu atapengi. (22:10) Musune tanaakeelede kwaangwa kumulomo ciindi cakuuma maila kutegwa atafwi nzala kakuli maila akaliko afwaafwi alimwi ngowakali kubeleka canguzu kwaawuma.—25:4.
w03 10/15 32 ¶1-2
“Mutanjili Mujoko Lyomwe”
MBULI mbomubwene, nkamela alimwi amusune ibalima antoomwe balibonya kuminwa. Joko iibaswaanganya (yeelede kubikkwa kubanyama bakozyenye alimwi bajisi nguzu zikozyenye), yapa kuti banyama boonse bobilo bapenge. Kabikkilide maano kubanyama, Leza wakaambila bana Israyeli kuti: “Toyelede kulimya musune antoomwe ambongolo.” (Deuteronomo 22:10) Njiisyo eeyi yakali kubeleka kumusune alimwi akunkamela.
Kanji-kanji, mulimi takonzyi kulekela kuti banyama bakwe bapenge munzila eeyi. Pele ikuti katajisi basune bobilo, wakali kukonzya kunjizya mujoko lyomwe banyama bakaliko. Kweelede kuti, eeci ncencico mulimi wamumwaanda wamyaka wa 19 uuli mucifwanikiso eeci ncaakacita. Akaambo kakwiindana mbobalibonya alimwi anguzu, munyama uutajisi nguzu wakali kupenga kutegwa bakwelele antoomwe, kumane munyama uulaanguzu wakali kuminwa kapati.
Mbono Zyakumuuya
it-1 600
Cikwelete, Sikukweleta
Cikwelete mali naa cintu muntu ncakonzya kubweza kumweenzinyina akusyomezya kuti uyoomupilusyila. Mu Israyeli yansiku, kanji-kanji bantu bakali kukweleta ikuti makwebo tanaayenda kabotu. Muna Israyeli wakali kucibona kubula coolwe kuba acikwelete, nkaambo wakali kuba muzike wayooyo wakamukweletesya. (Tus. 22:7) Aboobo bantu ba Leza bakapegwa mulawo wakuvwungulula maanza kutali kuyumya myoyo nobakali kukweletesya bantu bapengede, akutabalida masuku atala amutwe kwiinda mukubabbadelesya cinyonamucila. (Kul. 22:25; Dt. 15:7, 8; Int. 37:26; 112:5) Pele bamuzwakule bakali kukonzya kubbadelesyegwa cinyonamucila. (Dt. 23:20) Basikubandika zyamu Bbaibbele ba Juda bakali kuyeeya kuti bubambe oobu bwakali kubeleka buyo kukubweza malooni aamumakwebo, kutali kukweletesya bantu bakapengede. Kanji-kanji bamuzwakule bakali kuboolela makwebo mu Israyeli alimwi tiibakali kukkala kwaciindi cilamfwu, aboobo cakali kweelela kuti kababbadela cinyonamucila mbwaanga abalo nobakali kukweletesya bamwi, bakali kuyanda kubbadelwa acinyonamucila.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Banyama
NZYOBAAMBA BANTU Bavwimi bamwi alimwi abazubi balajaya banyama alimwi answi kacili cisobano. Bamwi balakonzya kwaazumina makani ngaakaamba sikulemba mabbuku umwi waku Russia, Leo Tolstoy iwakalemba kuti kujaya banyama alimwi akulya nyama ncibyaabi.”
NCOLYAAMBA BBAIBBELE Leza ulazumizya bantu kujaya banyama kutegwa balikwabilile naa kujana zyakusama. (Kulonga 21:28; Marko 1:6) Bbaibbele alimwi lyaamba kuti bantu balakonzya kujaya banyama kutegwa bajane cakulya. Lugwalo lwa Matalikilo 9:3 lwaamba kuti: “Banyama baumi boonse bayoomubeda zilyo.” Naba Jesu wakagwasya basikwiiya bakwe kujata nswi nzyobakazoolya.—Johane 21:4-13.
Nokuba boobo, Bbaibbele lyaamba kuti Leza ulimusulide “muntu uuyanda nkondo.” (Intembauzyo 11:5) Aboobo, cileelela ikwaamba kuti Leza tayandi kuti katupenzya banyama naa kubajaya akaambo buyo kakuyanda kulikondelezya.
Bbaibbele litondezya kuti Leza ulababikkila maano kapati banyama.
• Bbaibbele lyaamba kuti aciindi cakulenga, “Leza wakalenga banyama bamusyokwe kweelana amisyobo yabo alimwi abanyama bavwubwa kweelana amisyobo yabo abanyama boonse bakalaba ansi kweelana amisyobo yabo. Mpoonya Leza wakabona kuti ncibotu.”—Matalikilo 1:25.
• Kujatikizya Jehova, Bbaibbele lyaamba kuti: ‘Nguupa banyama cakulya.’ (Intembauzyo 147:9) Zintu nzyaakalenga Leza zipa kuti banyama kabali acakulya cinji alimwi akwakukkala.
• Mwami Davida wa Israyeli wakaamba boobu mumupailo: “O Jehova, muntu amunyama ulabavwuna.” (Intembauzyo 36:6) Mucikozyanyo, ciindi ca Zambangulwe lyakacitika nyika yoonse Jehova wakafwutula bantu bali lusele alimwi abanyama bamisyobo yoonse katananyonyoona bantu babyaabi.—Matalikilo 6:19.
Aboobo, cilasalala kuti banyama balayandika kuli Jehova, alimwi uyanda kuti bantu kababeendelezya kabotu.
“Mululami ulabalanganya kabotu banyama mbavwuba.”—Tusimpi 12:10.
AUGUST 9-15
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 24-26
“Mulawo Mbowakali Kutondezya Kuti Jehova Ulababikkila Maano Bamakaintu”
it-2 1196 ¶4
Mukaintu
Noiba milawo yabusikalumamba yakali kubaiminina banabukwetene kwiinda mukuzumizya mulumi wazwa akukwata kutaunka kunkondo kwamwaka omwe. Eeci cakali kupa coolwe kuli banabukwetene kuba amwana, calo cakali kuumbulizya mukaintu ciindi mulumi wakwe naazwa, alimwi akuti wafwa munkondo.—Dt. 20:7; 24:5.
it-1 963 ¶2
Kuvwulula
Cilisalede kuti, nokuba kuti bubambe oobu bubotu kubacete ibakali munyika bwakali kukulwaizya muuya wabwaabi, kutaliyanda akusyoma Jehova, tiibwakali kukulwaizya butolo pe. Eeci cileendelana ancaakaamba Davida kuti: “Tandinabwene mululami wakalekelezyegwa nobaba bana bakwe kabalombelela cakulya.” (Int. 37:25) Kwiinda mukutobela bubambe bwakabikkidwe a Mulawo, nobaba bacete, tiibakali kufwa nzala akaambo kakuti bakali kubeleka canguzu, alimwi buya nobaba bana babo kunyina nobakali kuyaabulombelela cakulya.
w11 3/1 23
Sena Mulizyi?
Mu Israyeli yansiku, ikuti mulumi wafwa katakwe mwana, cakali kulangilwa kuti mwanookwabo amukwate mukamufwu kutegwa amuzyalile bana akuti zina lizumanane mumukwasyi. (Matalikilo 38:8) Kumbele, bubambe oobu bwakazoobikkwa amu Mulawo wa Musa, alimwi bwakali kwiitwa kuti lukwatano lwamunyina. (Deuteronomo 25:5, 6) Ntaamu njaakabweza Boazi, iilembedwe kubbuku lya Rute, itondezya kuti mukuli ooyu wakalipedwe akubamukowa bamulumi iwafwa ikuti kakunyina banabokwabo ibakacili kupona.—Rute 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6.
Kutondezya kuti cilengwa eeci cakali kucitwa nomuba mumazuba aa Jesu, ba Saduki bakacaamba mumajwi aalembedwe kulugwalo lwa Marko 12:20-22. Sikwiiya zyakaindi mu Juda wamumwaanda wamyaka wakusaanguna Flavius Josephus wakaamba kuti, cilengwa eeci tiicakali kupa buyo kuti zina lyamukwasyi lizumanane pele alimwi cakali kupa kuti lubono lutazwi mumukwasyi akuti mukamufwu azumanane kulanganizyigwa. Kaindi, mukaintu tanaakajisi nguzu zyakukona lubono lwamulumaakwe. Nokuba boobo, imwana wazyalwa mulukwatano luli boobu wakali kupa kuti lubono lwasikwaazwa luzumanane mumukwasyi.
Mbono Zyakumuuya
it-1 640 ¶5
Kulekana
Lugwalo lwakumuleka mukaintu. Bukkale bwakazyi kuduma kumbele tabukonzyi kutupa kwaamba kuti Mulawo wa Musa wakuleka mukaintu wakali kupa kuti kacuuba-uba kumwaalumi muna Israyeli kuleka mukaintu wakwe. Kutegwa acite boobo, wakeelede kutobela bubambe bwakabikkidwe. ‘Wakeelede kulemba lugwalo lwakumuleka.’ Kumane wakeelede “kumupa, mpoonya akumutanda muŋanda yakwe.” (Dt. 24:1) Nokuba kuti Magwalo taambi zinji kujatikizya bubambe oobu, kweelede kuti sikuleka mukaintu wakeelede kusaanguna kubuzya-buzya kubaalu, balo bakali kubakkazyika. Aboobo, ciindi ncaakali kutola mwaalumi mukubuzya-buzya bapati-pati alimwi amukulemba lugwalo lwakumuleka, cakali kumupa coolwe cakuulanga-langa muzeezo wakwe. Kwakeelede kuba kaambo kalimvwisya kakumuleka mukaintu, alimwi kutobela bubambe oobu, kwakali kupa kuti bamalumi batanooleki bamakaintu babo atwaambo tutayi koomoonga. Kucita boobu, kwakali kukwabilila bamakaintu. Magwalo taambi izyakali ‘mulugwalo lwakumuleka’ mukaintu.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Amubagwasye Bamwi Kuliyumya Ciindi Nobatyompedwe
Ciindi mukwesu naa mucizyi naafwidwa ngobakwetene limwi, uyandika lugwasyo. Banabukwetene balakonzya kukozyanisyigwa kuzisamu zyobilo zibambene izyali kukomenena antoomwe. Kwainda myaka minji, miyanda yazisamu eezyo ilanjilana. Ikuti naa miyanda yacisamu comwe yazyulwa mpoonya cafwa, cisamu cimbi acalo cilajatikizyigwa kapati. Mbubwenya buyo, ikuti naa umwi wafwidwa ngobakwetene limwi, ulakonzya kupenga kapati mumoyo kwaciindi cilamfwu. Ba Paula, ibakafwidwa balumi cakutayeeyela bakati: “Buumi bwangu bwakacinca cakumaninina, eelyo ndakalimvwa kubula nguzu. Ndakasweekelwa mweenzuma ngondakali kuyandisya kapati. Ndakali kubandika abalumi bangu kujatikizya zintu zyoonse. Twakali kukkomana antoomwe alimwi bakali kundigwasya muziindi zikatazya. Lyoonse bakali kundiswiilila ciindi nondakali kubaambila mapenzi aangu. Ndakalimvwa kulendelelwa kapati.”
Mbuti mbotukonzya kumuumbulizya muntu iwafwidwa ngobakwetene limwi? Nzila yakusaanguna iiyandika kapati nkwaambaula anguwe, nokuba kuti mulakonzya kumvwa nsoni naa kubula cakwaamba. Ba Paula, ibaambwa kale, bakaamba kuti: “Ndilizyi kuti lufwu lupa bantu kutaanguluka. Bayeeya kuti nzyobanga baamba zilakonzya kumunyemya umwi. Pele cilacisa kapati ciindi bantu nobataambi cintu cili coonse.” Ambweni muntu uuside inga katalangili kuti twaambe majwi amwi aalibedelede. Ba Paula bakayungizya kwaamba kuti: “Ndakali kulumba kapati ciindi umwi naakali kwaamba buyo kuti, ‘Ndausa kapati kuli ceeci cacitika.’”
Ba William, ibakafwidwa bakaintu myaka minji yainda, bakaamba kuti: “Ndilakkomana ciindi bamwi nobandaambila zintu zibotu nzyobayeeya kujatikizya bakaintu bangu; cindipa kusinizya kuti bakali kuyandwa alimwi akulemekwa. Eeci cilandigwasya kapati. Majwi aabo alanduumbulizya, nkaambo bakaintu bangu ndakali kubayanda kapati alimwi bakalijisi lubazu lupati mubuumi bwangu.” Mukamufwu wazina lya Bianca wakaamba kuti: “Cilanduumbulizya ciindi bamwi nobapaila antoomwe andime alimwi akundibalila lugwalo lomwe naa obilo. Cilandiyumya ciindi nobaamba zintu zijatikizya balumi bangu alimwi anobandiswiilila ciindi nondaamba kujatikizya mbabo.”
Mbubwenya Rute mbwaakakakatila kuli mukamufwu Naomi, andiswe tweelede kuzumanana kubagwasya aabo ibafwidwa muyandwa wabo. Ba Paula, ibaambwa kale, bakaamba kuti: “Mbobakafwida buyo balumi bangu, bantu banji bakaboola kundigwasyilizya alimwi akunduumbulizya. Pele nokwakainda ciindi, bakajata bubi azintu zyamubuumi zyabuzuba abuzuba. Aboobo buumi bwangu bwakacinca cakumaninina. Cilagwasya kapati ciindi bantu nobazyiba kuti muntu uuli mubuumba uyandika kuzumanana kugwasyigwa kwamyezi minji, noiba myaka buya kuzwa ciindi naafwidwa.” Nokuba boobo, bantu baliindene. Bamwi balafwambaana kucinca akubuzyibila bukkale bupya. Pele bamwi, kufwumbwa buyo nobacita cintu cimwi ncobakali kucitila antoomwe abayandwa babo bakafwa, cibapa kubayeeya. Bantu balausa munzila ziindene-indene. Katuyeeya kuti Jehova watupa coolwe alimwi amukuli wakulanganya baabo ibakafwidwa mbobakakwetene limwi.—Amubale Jakobo 1:27.
AUGUST 16-22
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 27-28
“Zilongezyo Eezyi Zyoonse Ziyoomusikila”
Amulongezyegwe Amwami Uusololelwa Amuuya wa Leza!
Kuswiilila caamba kubikkila maano kuli nzyolyaamba Jwi lya Leza acakulya cakumuuya ncatupa. (Mt. 24:45) Alimwi caamba kuvwida Leza a Mwanaakwe. Jesu wakati: “Boonse bandaambila kuti, Mwami, mwami, teensi mbabo bayoonjila mu-Bwami bwakujulu, ngooyo uucita luyando lwa-Taata uuli kujulu.” (Mt. 7:21) Alimwi kumuswiilila Leza caamba kutobela malailile ngaakabikka mubungano ya Banakristo yeendelezyegwa abaalu bakasalwa ‘izipego kubantu.’—Ef. 4:8.
Sena Cilongezyo ca Jehova Ciyoomusikila?
Icciti lya Cihebrayo lisandulwidwe kuti ‘kuswiilila’ kubbuku lya Deuteronomo 28:2 libelesyegwa kutondezya cintu cicitwa cakuzumanana. Ibantu ba Jehova tabeelede kumuswiilila buyo muziindi pe; beelede kumuswiilila ciindi coonse amuzintu zyoonse. Ikuti bacita oobo, zilongezyo zya Leza nozikonzya kubasikila. Icciti lya Cihebrayo lisandulwidwe kuti ‘kusikila’ lilabelesyegwa kubavwimi kalipandulula “ikweenzya naa kujata cintu citandilwa” naa “kusika.”
Atumuyandaule Jehova Kuti Atulongezye
Ino bana Israyeli bakali kukubona buti kumvwida? Imulawo wa Leza wakaamba kuti Leza uyakutyompwa kuti bantu bakwe bakaalilwe kumubelekela “cakukondwa acamoyo mubotu.” (Amubale Deuteronomo 28:45-47.) Tuyandika kwaatobela kabotu malailile aa Jehova ikutali kwiizya buyo mulawo mbuli mbobacita banyama naa madaimona. (Mk. 1:27; Jak. 3:3) Kumumvwida ncobeni Leza ncitondezyo cakuti tulamuyanda. Tulakonzya kucita oobo akaambo kalusyomo ndotujisi mumilawo yakwe Jehova njaakaamba kuti taili miyumu akuti “nguupa cilumbo kulibaabo bamuyandaula.”—Heb. 11:6; 1 Joh. 5:3.
Mbono Zyakumuuya
it-1 360
Munyinza
Mulawo wa Jehova wakali kukasya kuswenzya minyinza. (Dt. 19:14; amubone alimwi Tus. 22:28.) Alimwi buya, wakalisinganizyidwe muntu wakali ‘kuswenzya munyinza wamweenzinyina.’ (Dt. 27:17) Mbwaanga bamukamwini nyika bakali kusyoma zintu zyakali kulimwa anyika yabo, kuswenzya munyinza cakali kwaamba kumucesyela nyika aakulima akupa kuti atabi acakulya cikkwene. Kucita boobo cakali kubonwa kuti nkubba alimwi mbobakali kucibona oobo kaindi. (Job. 24:2) Pele kwakali bantu bampelenge bakali amulandu wakucita oobo, alimwi buya bana ba mwami waba Juda bamumazuba aa Hosea bakali kukozyanisyigwa kuli baabo bakali kuswenzya munyinza musyule.—Hos. 5:10.
AUGUST 23-29
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 29-30
“Kubelekela Jehova Takuminyi Pe”
Jehova Ulatupa Nguzu Zyakusala
Sena cilakatazya kuzyiba nzyayanda Leza kuti tucite? Musa wakaamba kuti: “Nkaambo mulazyo oyu ngundamulailila buzuba obuno tuyoosyi pe, alimwi tuuli kule.” (Kapango 11) Jehova takonzyi kutwaambila kucita cintu ncazyi kuti tatukonzyi kucicita. Milawo yakwe taili miyumu. Alimwi tulakonzya kwiizyiba. Tatweelede kuunka buya “kujulu” naa ‘kutala aalwizi’ kutegwa tuzyibe ncayanda Leza kuli ndiswe. (Kapango 12, 13) Ibbaibbele lilatwaambila mbotweelede kupona.—Mika 6:8.
Jehova Ulatupa Nguzu Zyakusala
MUKAINTU umwi Munakristo, iwakali kuyeeya kuti izyakamucitikila naakali mwana zilakonzya kumupa kutazwidilila mubuumi wakaamba kuti: “Ndakali kuyoowa kuti ndilakonzya kucileka kusyomeka kuli Jehova.” Sena masimpe aayo? Sena ncobeni izyitucitikila zyeelede kutupa kuyoowa? Peepe. Jehova Leza wakatupa nguzu zyakulisalila, aboobo tulakonzya kusala mbotuyanda kupona. Jehova uyanda kuti katusala zyintu ziluzi alimwi Ijwi lyakwe Ibbaibbele lilatwaambila mbotukonzya kucita oobo. Amulange-lange majwi ngaakaamba Musa kulugwalo lwa Deuteronomo caandaano 30.
Jehova Ulatupa Nguzu Zyakusala
Sena Jehova ulazyibikkila maano zyintu nzyotusala? Inzya ulazyibikkila maano! Musa kwiinda mukusololelwa a Leza wakaamba kuti: “Amusale buumi.” (Kapango 19) Aboobo, ino mbuti mbotukonzya kusala buumi? Musa wakapandulula kuti: “Amuyandisye Jehova Leza wanu, amuswiilile ijwi lyakwe, amukakatile.” (Kapango 20) Ikuti katumuyanda Jehova, tuya kumuswiilila akukakatila kuli nguwe noliba leelyo notuli mumapenzi. Kwiinda mukucita boobu, tusala buumi lino katujisi bulangizi bwakwaakupona kukabe kutamani munyika ya Leza impya.—2 Petro 3:11-13; 1 Johane 5:3.
Mbono Zyakumuuya
it-1 665 ¶3
Kutwi
Jehova, kwiinda mubabelesi bakwe, wakaamba kujatikizya bana Israyeli basinkazi, alimwi batamvwidi kuti bakali ‘amatwi atapalwidwe.’ (Jer. 6:10; Mil. 7:51) Bakali mbuli kuti bakajisi cintu cimwi cakali kubasinka matwi kutegwa kabatamvwi. Matwi aabamwi taajaludwe a Jehova, walo uupa matwi aakumvwisya alimwi akumvwida kuli baabo bamuyandaula, pele aabo batamvwidi ubapa kutamvwa izintu zyakumuuya. (Dt. 29:4; Rom. 11:8) Mwaapostolo Paulo wakaamba kuti kunooli ciindi bamwi ibalitaminina kuba Banakristo nobayooleya kulusyomo lwini, akutayanda kumvwa kasimpe ka Jwi lya Leza, pele banoolombozya bamayi bakubeja “kubatekunya kumatwi” aabo azintu zibakkomanisya, aboobo bayakubaswiilila. (2Tim. 4:3, 4; 1Tim. 4:1) Alimwi, matwi aabamwi alakonzya “kuswiimwa” akaambo kakumvwa zintu zyeenzya mubili, kwaambisya makani aajatikizya mapenzi.—1Sam. 3:11; 2Bam. 21:12; Jer. 19:3.
AUGUST 30–SEPTEMBER 5
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 31-32
“Ncotwiiya Kuzikozyanyo Zyakabelesyegwa Mulwiimbo Lwakasololelwa”
“Kondipa Kuba Amoyo Omwe Kutegwa Kandiyoowa Zina Lyako”
Kakusyeede aasyoonto kuti bana Israyeli banjile mu Nyika Yakasyomezyedwe, Jehova wakayiisya Musa lwiimbo. (Dt. 31:19) Awalo Musa wakeelede kuyiisya bantu lwiimbo oolu. (Amubale Deuteronomo 32:2, 3.) Ciindi notuzinzibala kuyeeya kapango 2 alimwi a 3, cilasalala kuti Jehova tayandi kuti zina lyakwe lisiswe alimwi akulibona kuti lilisetekene kapati cakuti talyeelede kwaambwa. Uyanda kuti zina lyakwe lizyibwe kubantu boonse! Eelo kaka cakali coolwe cilibedelede kubantu kumvwa Musa kabayiisya kujatikizya Jehova alimwi azina lyakwe lilemekwa! Zintu nzyaakabayiisya Musa zyakabayumya alimwi akubakatalusya, mbubwenya mbuli lusuunsu luwida azisyango. Mbuti mbotukonzya kuba masimpe kuti kuyiisya kwesu kulikozyenye akwa Musa?
Ciindi notuli mubukambausi bwakuŋanda aŋanda naa bwakubuleya, tulakonzya kubelesya Bbaibbele kutondezya bantu zina lya Leza lyakuti, Jehova. Tulakonzya kubatondezya mabbuku mabotu, mavidiyo mabotu alimwi azimwi buyo izili awebbusaiti yesu izilemeka Jehova. Ciindi notuli kumulimo, kucikolo naa mulweendo, tulakonzya kuba azyoolwe zyakubandika abamwi kujatikizya Leza wesu alimwi ambwabede. Tulakonzya kubaambila kujatikizya zintu zibotu nzyayootucitila Jehova anyika. Aboobo ciindi nobazimvwa zintu eezyo bayoobona mbwatuyanda Jehova. Ciindi notwaambila bantu kasimpe kajatikizya Taateesu siluyando, tulagwasyilizya mukusalazya zina lya Jehova. Tulabagwasya bantu kuzyiba kuti bunji bwazintu nzyobakayiisyigwa kujatikizya Jehova nzyakubeja. Nzyotuyiisya bantu kuzwa mu Bbaibbele zilakatalusya kapati.—Is. 65:13, 14.
w09 5/1 14 ¶4
Zikozyanyo Zibelesyedwe mu Bbaibbele—Sena Mulazimvwisya?
Bbaibbele alimwi likozyanisya Jehova kuzintu zitaponi. Waambwa kuti ni “Ndomba ya Israyeli,” “mwala,” alimwi akuti “mampangala.” (2 Samuele 23:3; Intembauzyo 18:2; Deuteronomo 32:4) Ino Jehova ukozyenye buti azintu eezyi? Mbubonya mbuli ndomba mpati, iitakonzyi kuzungaanizyigwa, Jehova Leza ulakonzya kumukwabilila ziyume zitete.
Amwiiye Jehova Ciindi Nomuyiisya Bana Banu
Amulange-lange kujatikizya luyando Jehova ndwaakatondezya ciindi naakali kweendelezya bana Israyeli. Musa wakabelesya mukozyanyo mubotu kupandulula luyando lwa Jehova kumusyobo musyoonto wa Israyeli. Tubala kuti: “Mbuli [sikwaze mbwayiisya bana b]akwe, mbwababama-babama atala abana bakwe, mbwatandabika mababa aakwe akubatambula, mbwabayumuna amapepe aakwe, mbubonya obo Jehova alike wakali [kumuzulwida Jakobo].” (Deuteronomo 32:9, 11, 12) Kutegwa ayiisye bana bakwe kuuluka, nyina ‘ulayiisya bana bakwe’ kwiinda mukubabama-babama kukulwaizya twana twakwe kuti tuuluke atwalo. Ciindi kayuni kacili kana nokauluka kuzwa muciteente, ikanjikanji ciyakidwe mubuceni naa mujeleele lilamfwu kapati, nyina ‘ulababama-babama’ atalaa kana. Kuti kwaboneka kuti kana inga kawidaansi, nyina ulakakwabula akukanyamuna “amapepe aakwe.” Caluyando, Jehova wakaulanganya musyobo wa Israyeli iwakazwaa kuzyalwa munzila iikozyenye. Bantu wakabapa Mulawo wa Musa. (Intembauzyo 78:5-7) Lino Leza wakaukwabilila musyobo oyo kabotu-kabotu, kalibambilide kuvwuna bantu bakwe ikuti banjila mumapenzi.
Mbono Zyakumuuya
Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Deuteronomo
31:12. Ibana beelede kukkala antoomwe abapati kumiswaangano yambungano, kabasolekesya kuswiilila alimwi akwiiya.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
w07 5/15 15-16
Mbuti Mbondikonzya Kugwasya Bana Bangu Kujana Lwiiyo Lwini-lwini?
Aboobo muunzila nzi motukonzya kugwasya bana besu kumuyanda Jehova alimwi akumuyoowa? Bwiinguzi kumubuzyo ooyu bulajanika mu Mulawo Jehova ngwaakapa bana Israyeli kwiinda mumusinsimi Musa. Bazyali bana Israyeli bakaambilwa kuti: “Mweelede kuyanda Jehova Leza wanu amoyo wanu woonse, abuumi bwanu boonse alimwi anguzu zyanu zyoonse. Aaya majwi ngondimulailila sunu ayelede kuba mumyoyo yanu, alimwi mweelede kwaayiisya bana banu akubandika ngawo ciindi nomukkede muŋanda yanu, aciindi nomweenda munzila, aciindi cakoona, alimwi aciindi cakubuka.”—Deuteronomo 6:5-7.
Cibalo eeci ciyiisya bazyali ziiyo ziyandika kapati. Ciiyo cimwi nceeci: Mbuli muzyali, mweelede kuba cikozyanyo cibotu. Kutegwa muyiisye mwanaanu kuyanda Jehova, nywebo lwanu mweelede kumuyanda Leza, alimwi majwi aakwe ayelede kuba mumoyo wanu. Nkaambo nzi eeci ncociyandika kapati? Nkaambo ndinywe mupedwe mukuli wakubayiisya. Nzyobaiya kucikozyanyo canu ziyoobajatikizya kapati. Kayi, cikozyanyo canu cilaanguzu kapati.
Zintu nzyomuyanda, nzyomulombozya, alimwi anzyomubikkila maano zilalibonya kutali buyo muzintu nzyomwaamba pele amuzintu nzyomucita. (Baroma 2:21, 22) Kuzwa kubuvwanda, bana balaiya kwiinda mukulangilila nzyobacita bazyali babo. Bana balabona zintu nzyobayanda kapati bazyali babo, alimwi buya eezyo nzyezintu nzyobabikkila maano abalo. Ikuti kamumuyanda kapati Jehova, bana banu bayoozyiba. Mucikozyanyo, bayoobona kuti kubala Bbaibbele mulakubikkila maano. Bayoozyiba kuti mubikka Bwami mubusena bwakusaanguna mubuumi bwanu. (Matayo 6:33) Kujanika kwanu kumiswaangano lyoonse alimwi akutola lubazu mumulimo wakukambauka kuyoobatondezya kuti, kucita mulimo uusetekene kuli Jehova mulakubikkila maano kapati.—Matayo 28:19, 20; Bahebrayo 10:24, 25.