Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MAY 1-7
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | 2 MAKANI 17-19
“Amubone Bamwi Mbuli Mbwababona Jehova”
Sena Muyoobikkila Maano Kuzintu Zilembedwe?
Ino mbuti kujatikizya mwana wa Asa, Jehosafati? Wakajisi bube bubotu bunji. Kwiinda mukusyoma Leza, Jehosafati wakacita zintu zinji zibotu. Nokuba boobo, wakasala zintu munzila iitali yabusongo. Mucikozyanyo, wakapanga cizuminano calukwatano amukwasyi wa Ahabu Mwami mubyaabi wabwami ibwakali kunyika. Alimwi nokuba kuti wakacenjezyegwa amusinsimi Mikaya, Jehosafati wakamusangana Ahabu mukulwana bana Siriya. Nobakali kunkondo, kwakasyeede buyo aniini kuti Jehosafati ajaigwe. Kumane wakajokela ku Jerusalemu. (2Mak. 18:1-32) Mpoonya musinsimi Jehu wakamubuzya kuti: “Sena weelede kugwasya basizibi alimwi akuyanda baabo ibamusulide Jehova?”—Amubale 2 Makani 19:1-3.
Amuzinzibale Kuyeeya Luyando lwa Jehova Lutamani
Ncayanda Jehova kuti tuzyibe kujatikizya nguwe ncakuti ulatuyanda alimwi akuti talangi buyo aatumpenda twesu. Ulalangaula bubotu mulindiswe. (2Mak. 16:9) Mucikozyanyo, wakacita oobu mumakani aakali kujatikizya Mwami Jehosafati waku Juda. Aciindi cimwi, Jehosafati wakacita cintu citali kabotu kwiinda mukuzumina kusangana a Mwami Ahabu wa Israyeli kuunka kunkondo kutegwa bapilusye Ramoti-gileadi kuzwa kubana Siriya. Nokuba kuti basinsimi bakubeja bali 400 bakasyomezya Ahabu mubyaabi kuti wakali kuyoozwidilila, musinsimi wa Jehova wakasimpe Mikaya wakasinsima cakusinizya kuti Ahabu wakali kuyoozundwa. Ahabu wakajaigwa munkondo, eelyo Jehosafati kwakasyeede aniini kuti ajaigwe. Naakajoka ku Jerusalemu, wakasinswa akaambo kakugwasya Ahabu munkondo. Nokuba kuti cakali boobo, Jehu mwana wa Hanani sizilengaano, wakaambila Jehosafati kuti: “Kuli bubotu bwajanwa mulinduwe.”—2 Mak. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.
Kumatalikilo aabulelo bwakwe, Jehosafati wakalailila basilutwe, ba Levi, alimwi abapaizi kuti baunke muminzi yoonse ya Juda kutegwa bakayiisye bantu bakwe Mulawo wa Jehova. Mulimo ooyu wakazwidilila kapati cakuti bantu ibakali mumasi aakazingulukide bakatalika kuyoowa Jehova. (2Mak. 17:3-10) Nokuba kuti Jehosafati wakacita cintu cabufwubafwuba, Jehova taakwe naakaziluba zintu zibotu nzyaakacitide musyule. Cibalo eeci camu Bbaibbele cituyeezya kuti nokuba kuti tatulondokede, Jehova uyootondezya luyando lutamani kulindiswe ikuti naa twasolekesya kumukkomanisya camoyo woonse.
Mbono Zyakumuuya
Amubelekele Jehova Camoyo Woonse!
Mwana wa Asa Jehosafati “wakazumanana kweenda munzila zya Asa usyi.” (2Mak. 20:31, 32) Ino mbuti mbwaakacita oobo? Mbubwenya mbuli bausyi, Jehosafati wakakulwaizya bantu kuyandaula Jehova. Wakacita oobo kwiinda mukubikka bubambe bwakuyiisya “bbuku lya Mulawo wa Jehova.” (2Mak. 17:7-10) Wakaunka akucilawo cakunyika cabwami bwa Israyeli, kucibeela camalundu a Efraimu, “ikuti abapilusye kuli Jehova.” (2Mak. 19:4) Jehosafati wakali mwami “iwakayandaula Jehova camoyo woonse.”—2 Mak. 22:9.
Toonse tulakonzya kutola lubazu mumulimo wakuyiisya mupati Jehova ngwaazumizya kuti ucitwe mazuba aano. Sena nimbaakani yanu amwezi kuyiisya bamwi Jwi lya Leza, akusola kubapa kuti myoyo yabo ibelekele Leza? Kwiinda mukusolekesya alimwi akugwasyigwa a Leza, mulakonzya kutalisya ciiyo ca Bbaibbele. Sena eeyo nembaakani njomupailila? Sena mulilibambilide kutola lubazu mumulimo ooyu, nokuba kwaaba ciindi canu cakulyookezya? Alimwi mbubwenya Jehosafati mbwaakaunka kucilawo ca Efraimu kutegwa agwasye bantu kupiluka kubukombi bwakasimpe, andiswe tulakonzya kubagwasya aabo batacisungweede. Kuyungizya waawo, baalu bamumbungano balabamba bubambe bwakuswaya baabo ibakagusyigwa mumbungano ibakaleka zibi nzyobakali kucita akubagwasya.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Amuubone Munzila Yeelede Mulimo Wakukambauka
Bantu bamwi tababikkili maano kumulumbe wesu. Bayeeya kuti kunyina mbocigwasya kwiiya kujatikizya Leza naa Bbaibbele. Tabasyomi muli Leza akaambo kamapenzi manji kapati ngobabona munyika. Balalikaka Bbaibbele akaambo kakuti babona kuupaupa ameso kwabasololi babukombi ibalitaminina kutobela zili mumo. Ibamwi bajisi bubi kapati amilimo yabo, mikwasyi naa mapenzi aabageme, aboobo balaalilwa kubona mbolikonzya kubagwasya Bbaibbele. Mbuti mbotukonzya kuzumanana kuba alukkomano ciindi aabo mbotukambaukila nobataboni mpindu iili yoonse kujatikizya mulumbe wesu?
Amutondezye kuti mulababikkila maano. Banji ibatakali kubikkila maano kaindi, bakaatambula makani mabotu ciindi nobakabona kuti sikumwaya wakali kubabikkila maano kapati. (Amubale Bafilipi 2:4.) Mucikozyanyo, mukwesu David iwaambwa kale wakati, “Ikuti naa muntu waamba kuti tayandi, Bbaibbele lyesu amabbuku tulazibikka ambali akwaamba kuti: ‘Inga ndakkomana kapati kuzyiba cimupa kulimvwa boobu.’” Bantu balakonzya kubona ikuti naa umwi ulibabikkilide maano. Balakonzya kuziluba nzyotwali kwaamba, pele cakutadooneka banooyeeya mbotwapa kuti balimvwe. Nokuba kuti bamukamwiniŋanda tiibatupa coolwe cakubandika ambabo, tulakonzya kutondezya kwiinda muzintu nzyotucita alimwi ambotulibonya kuti tulababikkila maano.
Tulatondezya kuti tulababikkila maano bantu ciindi notucinca mulumbe wesu kutegwa weendelane anzyayandika mukamwiniŋanda. Mucikozyanyo, sena kuli cintu cili coonse ncotwabona icitondezya kuti mukamwiniŋanda ulijisi bana? Bazyali balakonzya kulukkomanina lulayo lwamu Bbaibbele kujatikizya kukomezya bana naa nzila zigwasya zitondezya mbobakonzya kukkomana mumukwasyi. Sena kuli maloko manji kucijazyo caŋanda? Tulakonzya kusala kabandika kujatikizya bugwebenga akuyoowa ikuliko munyika mazuba aano, mpoonya mukamwiniŋanda ulakonzya kukkomana kwiiya cikonzya kwaamanina limwi mapenzi aaya. Kufwumbwa mbocikonzya kuba, amusoleke kubagwasya aabo ibajisi luyandisisyo lwakuswiilila, kubona lulayo lwamu Bbaibbele mbolukonzya kubagwasya. Mucizyi Katarína iwaambwa kale, wakati, “Ndilaliyeezya kasimpe mbokapa kuti buumi bwangu bubote.” Aboobo ulabandika cakusinizya alimwi cakutadooneka bantu mbakambaukila balakonzya kubona oobo.
Amulombe lugwasyo kuli bamwi. Mumwaanda wamyaka wakusaanguna, Paulo wakayiisya Timoteyo kukambauka akuyiisya, alimwi wakakulwaizya Timoteyo kuzibelesya nzila eezyo kugwasya bamwi. (1Kor. 4:17) Mbubwenya mbuli Timoteyo, tulakonzya kwiiya kubakwesu abacizyi basimide mumbungano. (Amubale Tusimpi 27:17.) Amubone cikozyanyo camukwesu Shawn. Kwaciindi cili mbocibede, wakabeleka kali mupainiya mubusena bumwi ibuli kulamfwu, ooko bantu nkobakali kulimvwa kukkutila abukombi bwabo. Mbuti mbwaakazumanana kukkomana? Mboobu mbwaakaamba: “Zimwi ziindi, ndakali kujana wakubeleka limwi. Ciindi ncotwakali kweenda kuzwa kuŋanda imwi kuya kuliimbi, twakali kucibelesya kubandika mbotukonzya kuyaambele mukuyiisya kwesu. Mucikozyanyo, twakali kubandika mbotwaweendelezya mubandi amukamwiniŋanda. Mpoonya twakali kubandika mbotukonzya kuweendelezya munzila iindene twaakulijana mubukkale oobo.”
Amupaile kuli Jehova kulomba lugwasyo. Amumulombe Jehova kuti amugwasye lyoonse nomutola lubazu mumulimo wakukambauka. Kakunyina muuya wakwe uusalala uujisi nguzu kapati, kunyina ncotukonzya kuzuzikizya. (Int. 127:1; Lk. 11:13) Ciindi nomulomba lugwasyo kuli Jehova mumupailo, amumwaambile cacigaminina. Mucikozyanyo, amumulombe kuti amusololele kumuntu uujisi luyandisisyo alimwi uulibambilide kuswiilila. Mpoonya amucite zintu kweelana amupailo wanu kwiinda mukukambaukila muntu uuli woonse ngomwayaanya.
MAY 8-14
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | 2 MAKANI 20-21
“Amusyome Jehova Leza Wanu”
Kulibambila Mamanino Aanyika Eeyi Antoomwe
Mumazuba aa Mwami Jehosafati, bantu ba Leza bakasikilwa sinkondo uyoosya, “nkamu mpati” yabantu ibakazwa mumasena aakabazingulukide. (2Mak. 20:1, 2) Cikkomanisya ncakuti, babelesi ba Leza tiibakasola kuzunda sinkondo munguzu zyabo beni pe. Muciindi caboobo, bakasyoma Jehova akulomba lugwasyo lwakwe. (Amubale 2 Makani 20:3, 4.) Alimwi nobakali kucita boobo tiibakalizandula, taakwe iwakacita zintu kweelana ambwaakali kuyanda mwini. Cibalo camu Bbaibbele citwaambila kuti: “Lino ba Juda boonse bakaliimvwi kubusyu bwa Jehova atwana twabo tuniini, bamakaintu babo alimwi abana babo.” (2Mak. 20:13) Boonse buyo, bana abapati, bakabelekela antoomwe calusyomo kutobela busolozi bwa Jehova, alimwi Jehova wakabakwabilila kuli basinkondonyina. (2Mak. 20:20-27) Sena eeci tacili cikozyanyo cibotu icitondezya mbotweelede kulwana buyumuyumu mbotuli bantu ba Leza?
Nobanabukwetene Bapya—Amubikkile Maano Kubelekela Jehova
Jehova wakabandika a Jehosafati kwiinda muli Jahazieli, imu Levi. Jehova wakati: “Amwiime mumasena aanu, mwiime nji, akubona lufwutuko lwa Jehova ndwatiimucitile.” (2Mak. 20:13-17) Masimpe eeyi taili nzila iizyibidwe yakulwana nkondo. Nokuba boobo, malailile aaya tanaakazwa kumuntu; akazwa kuli Jehova. Kasyomede kapati muli Leza wakwe, Jehosafati wakacita kweelana ambwaakaambilwa. Ciindi walo abantu bakwe nobakaunka kuyooswaangana abasinkondonyina, kumbele lyabasikalumamba bakwe tanaakabikka basikalumamba bacibwene, pele wakabikka baimbi ibatakajisi zilwanyo. Jehova kunyina naakamulekelezya Jehosafati; wakaizunda mpi yabasinkondonyina.—2 Mak. 20:18-23.
Mbono Zyakumuuya
it-1 1271 ¶1-2
Jehoramu
Akaambo kakuyungwa amukaintu wakwe Ataliya, Jehoramu kunyina naakeenda munzila ziluleme zyabausyi ba Jehosafati. (2Bam. 8:18) Kunze lyakujaya banabokwabo bali cisambomwe abasilutwe bamwi baku Juda, Jehoramu wakapa kuti balelwa bakwe baleke kukomba Jehova akutalika kukomba baleza bakubeja. (2Mak. 21:1-6, 11-14) Ciindi coonse ncaakalela, kwakali mapenzi aataambiki aakaletwa abalelwa bakwe mpoonya aambi akaletwa abantu bakumasi aambi. Kusaanguna, bana Edomu bakazanga; kumane bana Libina bakazangila Juda. (2Bam. 8:20-22) Mulugwalo ndwaakalembela Jehoramu, musinsimi Elija wakamucenjezya kuti: “Aboobo Jehova ulaleta mapenzi aataambiki kubantu bako, kubana bako, kuli bamakaintu bako alimwi akuzintu zyako zyoonse.” Kumane yebo, Mwami Jehoramu, “uyoociswa malwazi manji, kubikkilizya abulwazi bwamwida kusikila limwi mala aako akazwe akaambo kabulwazi oobo ibunookujisi buzuba abuzuba.”—2Mak. 21:12-15.
Zyoonse zyakacitika mbubwenya oobo. Jehova wakazumizya ba Arabiya aba Filisiti kuti bausaale munzi akubatola mubuzike bamakaintu ba Jehoramu alimwi abana bakwe. Pele Leza wakapa kuti alikke mwana wa Jehoramu musyoonto, nkokuti Jehoazi (alimwi iwakali kwiitwa kuti Ahaziya) atije. Cakaba boobo akaambo buyo kacizuminano ca Bwami ncaakapangana a Davida. “Musyule lyazintu zyoonse eezyi, Jehova wakamuletela [Jehoramu] bulwazi bwamwida butasilikiki.” Nokwakainda myaka yobilo, “mala aakwe akazwa,” eelyo wakafwa. Oobu mbobwakamana buumi bwamuntu ooyu mubyaabi. “Naakafwa kunyina wakausa pe.” Wakazikkwa mu Munzi wa Davida, “pele kutali mumasena aakuzikkila bami.” Kumane Ahaziya mwanaakwe wakaba mwami mubusena bwakwe.—2Mak. 21:7, 16-20; 22:1; 1Mak. 3:10, 11.
MAY 15-21
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | 2 MAKANI 22-24
“Jehova Ulabalumbula Aabo Batondezya Busicamba”
Busicamba bwa Jehoyada
Jezebeli wakalijisi mwana musimbi wazina lya Ataliya, iwakali mubi mbubwenya mbuli banyina. Ataliya wakakwetwe kumwami wa Juda. Ciindi mulumaakwe naakafwa, mwanaakwe musankwa ngowakatalika kulela. Pele mwanaakwe ooyo naakafwa, Ataliya wakalibikka kuba mwami wa Juda. Mpoonya wakatalika kujaya boonse ibakali mumukwasyi wabwami, alimwi wakali kujaya uuli woonse iwakali kukonzya kuba mwami muciindi canguwe, nobaba bazyukulu bakwe. Bantu boonse bakali kumuyoowa.
Mupaizi Mupati Jehoyada amukaintu wakwe Jehoseba, bakalizyi kuti ncaakali kucita Ataliya cakali cibi kapati. Bakabikka buumi bwabo muntenda kwiinda mukusisa umwi wabazyukulu ba Ataliya, muvwanda wazina lya Jehoasi. Bakamukomezyela kutempele.
Busicamba bwa Jehoyada
Ciindi Jehoasi naakali amyaka iili 7, Jehoyada wakabunganya basilutwe aba Levi akubaambila kuti: ‘Kamulonda milyango yatempele alimwi mutalekeli muntu naba omwe kunjila.’ Mpoonya Jehoyada wakabikka Jehoasi kuba mwami wa Juda akumusamika cisooti cabwami. Ba Juda bakoompolola kuti: ‘Aapone mwami lyoonse!’—
Mwami mukaintu Ataliya wakamvwa kuyoba kwabantu mpoonya wakazuzila kutempele. Naakabona mwami mupya, wakoongolola kuti: ‘Mwandizangila! Mwandizangila!’ Mpoonya basilutwe bakamujata mwami mukaintu ooyu mubi, bakamugwisya mutempele akuyoomujaya. Pele mbuti kujatikizya kuyunga kubi nkwaakacita kubantu bamucisi?
it-1 379 ¶5
Kuzikka, Masena Aakuzikkila
Mupaizi Mupati iwakaluleme Jehoyada wakazikkilwa mu “Munzi wa Davida antoomwe abami.” Alikke iwatakali wamuzyalani lyabami nguwaambidwe kuti wakazikkwa munzila yabulemu boobu.—2Mak. 24:15, 16.
Mbono Zyakumuuya
w03 4/15 p. 32 ¶3, 4
Ino Luyando Lutamani Luyandika Buti?
Bbaibbele lyaamba kuti: “Mwami Jehoasi tanaakayeeya luyando lutamani oolo Jehoyada [bausyi Zekariya] ndwaakatondezya kulinguwe nkaambo wakamujaila mwanaakwe.” Aciindi naakali kufwa, Zekariya wakaamba kuti: “Jehova abone ncoocita akukupa mulandu.” Masimpe kweelana amajwi aa Zekariya, Jehoasi wakaciswa kapati kumane wakajaigwa ababelesi bakwe.—2 Makani 24:17-25.
Muciindi cakufwa mbuli Mwami Jehoasi, boonse ibatobela lulayo oolu bayoolongezyegwa kumbele: “Luyando lutamani alimwi akusyomeka zitakusiyi pe. . . . ulakkomaninwa . . . mumeso aa Leza alimwi aabantu.”—Tusimpi 3:3, 4.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
‘Kamwaamba Makani aa Leza Cabusicamba’
Inzila ini mbotukonzya kutambula muuya uusalala wa Leza nkulomba. Jesu wakaambila baswiilizi bakwe kuti: “Nywebo, nobabi, mbomuzi kupa bana banu zintu zibotu, Usowanu uuli kujulu sena takooindilila kubapa Muuya Uusalala abakumbila kulinguwe?” (Lk. 11:13) Masimpe, lyoonse tweelede kulomba kuti atupe muuya uusalala. Ikuti naa mulimo wamumuunda kautuyoosya notubelekela mumugwagwa, twanikukambauka kufwumbwa bantu nkobajanika naa nkobabelekela, tulakonzya kumulomba Jehova kuti atupe muuya wakwe uusalala akumulomba kuti atugwasye kutegwa tube basicamba.—1 Tes. 5:17.
Oobu mbwaakacita mukaintu Munakristo wazyina lya Rosa. Bumwi buzuba Rosa naakali kuncito, imwiiyinyina wakali kubala lipooti yakazwa kucikolo cimbi iyaamba mbobapenzyegwa bana. Imwiiyi ooyu zyakamunyonganya kapati nzyaakabala cakuti wakaamba kuti, “Ino nyika eeyi iya kuli?” Eeci cakamupa kuti Rosa amukambaukile mweenzinyina. Ino ncinzi cakamupa kuti atayoowi kumukambaukila? Rosa waamba kuti: “Ndakapaila kuli Jehova akulomba muuya wakwe kuti undigwasye.” Wakacikonzya kumukambaukila alimwi bakamvwana kuti akapilukile akuzumanana amubandi wabo. Alimwi amubone mbwacita Milane musimbi uujisi myaka yosanwe uukkala mu New York City. Milane waamba kuti: “Kanditanaunka kucikolo, mebo abamaama tulapaila kuli Jehova.” Ino ncinzi ncobalomba mumupailo? Bapailila kuti Milane kakambauka makani aa Leza cabusicamba. Banyina baamba kuti: “Eeci cilamugwasya Milane kubapanduluda beenzinyina ncatasekeledi mazuba aakuzyalwa amazuba aakulyookezya.” Zikozyanyo eezyi zitondezya kuti kutegwa muntu abe sicamba uyandika kupaila.
Alimwi atubone cakamugwasya musinsimi Jeremiya kutegwa abe sicamba. Jehova naakamusala kuti abe musinsimi kuli bamasi, Jeremiya wakati: “Mebo nsikonzyi kukambauka, nkaambo ncili mwanikenike.” (Jer. 1:4-6) Nokuba boobo, mukuya kwaciindi Jeremiya wakazumanana kukambauka cabusicamba cakuti bantu bakali kumubona kuti waamba buyo makani aamapenzi. (Jer. 38:4) Kwamyaka iinda ku 65, wakali kwaamba mbwaya kubabeteka Jehova. Akaambo kakukambauka cabusicamba, mu Israyeli wakalizyibidwe kapati cakuti nokwakainda myaka iili 600 Jesu naakali kwaamba cabusicamba, bantu bamwi bakali kuyeeya kuti ngu Jeremiya wabusigwa. (Mt. 16:13, 14) Ino mbuti musinsimi Jeremiya iwakali ansoni mbwaakaba sicamba? Waamba kuti: “Mumoyo wangu muli anga mulilo uuyakisya uujalilidwe mukati kazifuwa zyangu, mane lumwi candikataazya kundikasya.” (Jer. 20:9) Inzya, ijwi lya Jehova lyakabeleka kapati kuli Jeremiya cakuti lyakamugwasya kwaambaula.
Mulugwalo ndwaakalembela bana Hebrayo, imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Ijwi lya-Leza lili abuumi, lili anguzu, lilabosya kwiinda iceba ilijisi mabemba obile, lilayasa mane kukwaanzaanya buumi amuuya, aalo maswaanganino aazifuwa amooma, alimwi lilabeteka kuyeeya akuyanda kwamoyo.” (Heb. 4:12) Mulumbe naa ijwi lya Leza lilakonzya kutugwasya mbubwenya mbuli mbolyakamugwasya Jeremiya. Amuyeeye kuti nokuba kuti bantu bakabelesyegwa kulemba Bbaibbele, talili bbuku lyakalembwa akaambo kabusongo bwamuntu, nkaambo lyakasololelwa amuuya wa Leza. Kulugwalo lwa 2 Petro 1:21, tubala kuti: “Teensi luyando lwamuntu lwakaleta businsimi kalekale, pe, pele bantu ba-Leza bakaamba mbobakasungulwa Muuya wa-Leza.” Notujana ciindi cakwiiya Bbaibbele, mizeezo yesu ilazula amulumbe wakasololelwa amuuya uusalala. (Amubale 1 Ba-Korinto 2:10.) Mulumbe ooyu ulakonzya kuba mbuli “mulilo uuyakisya” uuli muli ndiswe, cakuti tatukonzyi kuumuna buyo.
Kutegwa ciiyo cesu ca Bbaibbele citugwasye, ciiyo ceelede kucitwa munzila iikonzya kupa kuti mulumbe wamu Bbaibbele katuumvwisya. Mucikozyanyo, musinsimi Ezekiele wakabona cilengaano mwaakaambilwa kuti alye bbuku lyakajisi mulumbe iwakali kuyandika kutolwa kubantu ibatakali kuyanda kuswiilila. Ezekiele wakeelede kuumvwisya mulumbe. Kucita boobu kwakali kukonzya kupa kuti imulumbe ooyu ulweele mbuli buci.—Amubale Ezekiele 2:8–3:4, 7-9.
MAY 22-28
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | 2 MAKANI 25-27
“Jehova Ulakonzya Kukupa Manji Kwiinda Yaayo”
it-1 1266 ¶6
Jehoasi
Jehoasi wakabbadela basikalumamba bali 100,000 kuzwa kumwami wa Juda kutegwa balwane bana Edomu. Pele “muntu wa Leza mwini-mwini” wakamulailila kuti abapilusye, alimwi nokuba kuti wakababbadelela limwi matalenta aansiliva aali 100, bakanyema kapati kuti wakabaambila kupiluka kuŋanda, akaambo kakuti tiibakali kuyoopegwa zisaalo. Aboobo nobakali kupiluka, bakatalika kusaala minzi yakali mubwami bwakumusanza, kuzwa ku Samariya (ambweni nkobakakkede) kusikila ku Beti-horoni.—2Mak. 25:6-10, 13.
Mbuti Mbomukonzya ‘Kulabila’ Bubotu bwa Jehova?
Amulyaabe kubelekela Jehova. Tacaambi kuti tweelede kwaaba zintu zyoonse nzyotukkomanina kutegwa tumukkomanisye Jehova. (Muk. 5:19, 20) Nokuba boobo, kuti twasala kutacita zintu zinji mumulimo wa Jehova akaambo kakuti tatuyandi kuleka zintu zimwi nzyotukkomanina, tulakonzya kulubizya mbweena bwakacita mwaalumi wamucikozyanyo ca Jesu iwakabeleka canguzu kutegwa ajane zintu zinji akuluba Leza. (Amubale Luka 12:16-21.) Mukwesu wazina lya Christian, uukala ku France wakaamba kuti: “Tiindakali kubeleka canguzu akujana ciindi cakubelekela Jehova alimwi amukwasyi wangu.” Aboobo mukwesu ooyu alimwi amukaintu wakwe lino mbapainiya. Pele kutegwa bazuzikizye mbaakani eeyi, bakeelede kuleka kubeleka. Kutegwa kabaligwasyilizya, bakatalika mulimo wakusalazya, alimwi bakaiya akukkutila azintu zisyoonto. Sena kulyaaba nkobakacita kwakagwasya? Ba Christian bakaamba kuti: “Lino tulabukkomanina bukambausi, cilatukkomanisya kubona bantu mbotuyiisya Bbaibbele alimwi anyendo zyakupilukila nobaiya kujatikizya Jehova.”
Mbono Zyakumuuya
w07 12/15 10 ¶1-2
Sena Mulijisi Mukwesu Naa Mucizyi Uusimide Kumuuya Uukonzya Kumugwasya Kupanga Zyakusala Zili Kabotu?
KAJISI myaka 16, Uziya wakaba mwami mu Juda nkoili kumusanza. Wakalela myaka iinda ku 50, kuzwa kumamanino aamwaanda wamyaka wa 9 kusikila kumatalikilo aamwaanda wamyaka wa 8 B.C.E. Kuzwa kubwana, Uziya “wakazumanana kucita ziluleme mumeso aa Jehova.” Ino ncinzi cakamukulwaizya kweenda munzila eeyi? Malembe aakaindi atondezya kuti: “[Uziya] wakazumanana kuyandaula Leza mumazuba aa Zekariya ooyo iwakamuyiisya kuyoowa Leza mwini-mwini. Mumazuba ngaakali kuyandaula Jehova, Leza mwini-mwini wakapa kuti azwidilile.”—2 Makani 26:1, 4, 5.
Mu Bbaibbele takwaambidwe zinji kujatikizya Zekariya, sikupa lulayo kumwami, kunze aamakani aaya. Pele mbwaanga nguwakali ‘kumuyiisya kuyoowa Leza mwini-mwini,’ Zekariya wakamugwasyilizya kucita zintu ziluleme mwami ooyu iwakacili mwana. Bbuku litegwa The Expositor’s Bible lyaamba Zekariya kuti wakali “mwaalumi wakayiide muzintu zisetekene, wakasimide kumuuya, alimwi iwakali kukonzya kwaambila bamwi kujatikizya luzyibo lwakwe.” Sikwiiya Bbaibbele umwi wakaamba boobu kujatikizya Zekariya kuti: “Wakalibuzyi kabotu businsimi alimwi . . . wakali musongo, uulyaabide, muntu uuli kabotu; alimwi kulibonya kuti wakamugwasya kapati Uziya.”
MAY 29–JUNE 4
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | 2 MAKANI 28-29
“Mulakonzya Kumubelekela Jehova Nokuba Kuti Bazyali Banu Tiibakali Cikozyanyo Cibotu”
Amwiiye Bantu Ibakajisi Cilongwe Cini-cini a Jehova
Bukkale mwaakakkomenena Hezekiya bwakaliindene kapati abukkale mwaakakkomenena Rute. Hezekiya wakazwa mucisi icakalyaabide kuli Leza. Pele tabali bana Israyeli boonse ibakazumanana kusyomeka. Bausyi Hezekiya, nkokuti Mwami Ahazi, wakali muntu mubyaabi. Tanaakalilemeka tempele lya Leza alimwi wakayunga bantu kutegwa batalike kukomba baleza bambi. Kuyungizya waawo, Ahazi wakaumpa banabokwabo Hezekiya bamwi kuti babe zituuzyo kuli baleza bakubeja. Hezekiya wakakkomenena mubukkale bubyaabi!—2 Bam. 16:2-4, 10-17; 2 Mak. 28:1-3.
Amwiiye Bantu Ibakajisi Cilongwe Cini-cini a Jehova
Cikozyanyo cibyaabi ca Ahazi nocakapa mwanaakwe Hezekiya kubijilwa naa kunyemena Jehova. Mazuba aano, bamwi ibakacitikilwa zintu zikozyenye azyeezyo zyakacitikila Hezekiya balimvwa kuti balijisi twaambo tubotu itubapa ‘kukalalila Jehova’ naa kubijilwa ambunga yakwe. (Tusimpi 19:3) Bamwi balimvwa kuti bukkale bubyaabi bwamukwasyi mobakakkomenena bulakonzya kubapa kuba abuumi bubyaabi naa kwiinduluka zintu nzyobakalubizya bazyali babo. (Ezekieli 18:2, 3) Pele sena kuyeeya kuli boobu kuliluzi?
Buumi bwa Hezekiya businizya kuti bwiinguzi kumubuzyo ooyo mbwakuti peepe! Kunyina kaambo kabotu ikapa kukalalila Jehova. Tapi kuti zintu zibyaabi kazibacitikila bantu. (Jobu 34:10) Masimpe kuti bazyali balakonzya kuyiisya bana babo kucita zintu zibotu naa zibyaabi. (Tusimpi 22:6; Bakolose 3:21) Pele eeci tacaambi kuti bukkale motwakakkomenena mumukwasyi bulakonzya kupa kuti tube bantu babotu naa babyaabi. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti Jehova wakatupa cipego cakulisalila, nkokuti tulakonzya kulisalila kucita zintu zibotu naa zibyaabi. (Deuteronomo 30:19) Mbuti Hezekiya mbwaakacibelesya cipego eeco citaliboteli?
Nokuba kuti bausyi bakali umwi wabami babyaabi kapati mu Juda, Hezekiya wakaba umwi wabami bali kabotu kapati. (Amubale 2 Bami 18:5, 6.) Wakasala kutatobela cikozyanyo cibyaabi cabausyi. Muciindi caboobo, wakasala kuswiilila kapati kubasinsimi ba Jehova, mbuli Isaya, Mika, a Hosea. Wakabikkila maano kapati kululayo lwabo alimwi akukululamika kwabo. Eeci cakamukulwaizya kwaamana mapenzi manji bausyi ngobakaleta. Wakasalazya tempele, wakalomba Leza kuti alekelele zibi zyabantu, alimwi wakainyonyoona mituni mucisi coonse. (2 Makani 29:1-11, 18-24; 31:1) Kumbele, ciindi mwami wa Asuri Sanakeribu naakayanda kulwana Jerusalemu, Hezekiya wakatondezya busicamba kapati alimwi alusyomo. Wakasyoma kuti Jehova ulabakwabilila alimwi wakayumya bantu bakwe. (2 Makani 32:7, 8) Aciindi cimwi Hezekiya wakalisumpula, pele ciindi Jehova naakamululamika, wakalibombya. (2 Makani 32:24-26) Cilisalede kuti, Hezekiya ncikozyanyo cibotu kapati ncotweelede kwiiya. Kunyina naakalekela bukkale mwaakakkomenena kunyonganya buumi bwakwe. Muciindi caboobo, wakatondezya kuti wakali mulongwe wa Jehova.
Mbono Zyakumuuya
Natani Mwiiminizi wa Bukombi Busalala Uusyomeka
Mbwaanga Natani wakali mukombi wa Jehova uusyomeka, wakamukulwaizya Davida kutegwa azumanane amakanze aakuyaka busena bwakusaanguna bwabukombi bwakasimpe ano anyika. Nokuba boobo, kulibonya kuti aciindi eeci Natani wakaamba mbwalimvwa kutali kweelana ambwaakali kuyanda Jehova. Masiku ngoonya aayo, Leza wakalailila musinsimi wakwe kutola mulumbe wiindene kumwami, wakuti: Davida takamuyakili Jehova tempele. Muntu wakali kuyooyaka tempele wakali kuyooba mwana aa Davida. Pele nokuba boobo, Natani wakaambila Davida kuti Leza wakali kupanga cizuminano a Davida cakuti bwami bwakwe ‘buyooimikwa mane kukabe kutamani.’—2 Sam. 7:4-16.
Kuyanda kwa Leza kunyina nikwakeendelana ambwaakali kuyeeya Natani kujatikizya kuyakwa kwatempele. Kakunyina akutongooka, musinsimi ooyu uulicesya wakatobela kuyanda kwa Jehova. Eelo kaka eeci ncikozyanyo cibotu ncotweelede kutobela ikuti Leza watululamika! Zyintu zyakatobela nzyaakacita Natani zitondezya kuti kunyina naakaleka kukkomaninwa a Leza. Kulibonya kuti Jehova wakasololela Natani antoomwe a Gadi sicilengaano kutegwa balailile Davida kuti abunganye baimbi bamu tempele bali 4,000.—1 Mak. 23:1-5; 2 Mak. 29:25.
JUNE 5-11
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | 2 MAKANI 30-31
“Kuswaangana Antoomwe Nkubotu Kulindiswe”
it-1 1103 ¶2
Hezekiya
Busungu Bwakwe Kubukombi Bwakasimpe. Hezekiya wakatondezya busungu bwakwe mukukomba Jehova mbwaakabede buyo mwami kajisi mwaka iili 25. Cintu cakusaanguna ncaakacita nkujalula alimwi akubambulula tempele. Mpoonya wakabunganya bapaizi alimwi aba Levi, akubaambila kuti: “Ndilayandisisya mumoyo wangu kupanga cizuminano a Jehova Leza wa Israyeli.” Eeci cakali cizuminano citondezya kusyomeka, cizuminano ca Mulawo eeci cakacili kubeleka nokuba kuti tiibakali kucitobela, aboobo tempele eeli lyakaabwa ku Juda alimwi. Kumane wakabunganya ba Levi mumilimo yabo, mpoonya wakabukulusya bubambe bwanyimbo alimwi akwiimba nyimbo zyantembauzyo kwiinda mukubelesya zibelesyo zyakwiimbya. Mwakali mu Nisani, mwezi wa Pobwe Lyakwiindilila nolyakali kuba, pele tempele tiilyakali kusalala kubikkilizya abapaizi alimwi aba Levi. Aboobo mu Nisani 16, tempele lyakasalazyigwa alimwi zibelesyo zyandilyo zyakapilusyigwa. Mpoonya kumanya milandu kwaalubazu kwakeelede kucitwa kubana Israyeli boonse. Kusaanguna, basilutwe bakaleta zipaizyo, zituuzyo zyazibi zyabwami, zyatempele, alimwi azyabantu, kubikkilizya aazyuulu zyazituuzyo zyuumpwa zyakacitwa abantu.—2Mak. 29:1-36.
it-1 1103 ¶3
Hezekiya
Mbwaanga busofwaazi bwabantu bwakapa kuti bataciti Pobwe Lyakwiindilila aciindi ncobakali kucitila lyoonse, Hezekiya wakabelesya mulawo walo iwakali kuzumizya bantu basofweede kusekelela Pobwe Lyakwiindilila mwezi wakali kutobela. Tanaakaita buyo ba Juda pele alimwi abana Israyeli ikubelesya magwalo aakali kutumwa kwiinda mukubelesya basikubalika mumunzi woonse kuzwa ku Beere-seba kusikila ku Dani. Basikubalika bakali kuswaanganya bantu ibakali kunyansya; pele baku Aseri a Manase alimwi aku Zebuloni bakalibombya akuboola, bamwi ibakali kuzwa ku Efraimu alimwi a Isakara bakajanika. Kunze lyabaaba, ibantu banji ibatakali bana Israyeli ibakali bakombi ba Jehova abalo bakaboola. Kulibonya kuti akali makani aakatazya kuli baabo ibakali kukkala mubwami nkobwakali kunyika ikwiiminina bukombi busalala kutegwa bajanike. Balo, mbubonya mbuli batumwa bakali kukazyigwa alimwi akusampaulwa, nokuba kuti bwami bwamisyobo iili kkumi tiiyakali mubukkale bubotu, yakalibbide mubukombi bwakubeja alimwi akutundululwa abana Asuri.—2Mak. 30:1-20; My. 9:10-13.
Beembezi Bali Ciloba, Abeendelezi Bali Lusele Ncobayandika Kulindiswe Mazuba Aano
Hezekiya wakabatamba ba Juda boonse abana Israyeli kuti baboole ku Pobwe Lyakwiindilila lipati, ilyakatobelwa a Pobwe Lyazinkwa Zitakwe Bumena lyamazuba aali ciloba. Bantu bakakkomana kapati apobwe eeli cakuti bakayungizya mazuba aali ciloba aambi. Bbaibbele litwaambila kuti: “Kwakaba kukondwa kupati mu-Jerusalemu. Kuzwa kumazuba aa-Solomoni mwana wa-Davida mwami wa-Israyeli kakutakwe kukondwa kuli boobo mu-Jerusalemu.” (2 Mak. 30:25, 26) Eeli pobwe lyakumuuya lyakabakulwaizya kapati loko bantu boonse! Lugwalo lwa 2 Makani 31:1 lutwaambila kuti: “Aya makani oonse naakamana, . . . bakainka kuyoomwaya zipaililo. Bakagonka zisamu akumwaya zikombelo zyakuzilundu azipaililo zyoonse.” Munzila eeyo, cisi ca Juda cakatalika kupiluka kuli Jehova. Kusalazya ooku kwakumuuya kwakali kuyandika kapati akaambo kazyintu izyakali kuboola kumbele.
Mbono Zyakumuuya
“Ikuti Kamuzizyi Zintu Eezyi, Munookkomene Ikuti naa Kamuzicita”
Aimbi nzila iitondezya kuti tulalicesya, nkwiinda mukubaswiilila bantu. Lugwalo lwa Jakobo 1:19 lwaamba kuti tweelede “kufwambaana kuswiilila.” Jehova lwakwe kumugama ulapa cikozyanyo cibotu kapati mumakani aaya. (Matl. 18:32; Jos. 10:14) Amubone ncotukonzya kwiiya kumubandi uuli kulugwalo lwa Kulonga 32:11-14. (Amubale.) Nokuba kuti tanaakali kuyanda mizeezo ya Musa, Jehova wakapa Musa coolwe cakutondezya mbwaakalimvwide. Sena kuli muntu uukonzya kuswiilila kumizeezo yamuntu iwakatondezya kuyeeya kutaluzi mpoonya akuzicita eezyo nzyaamba muntu ooyo? Nokuba boobo, Jehova ulabaswiilila cakukkazika moyo bantu bamukomba calusyomo.
Umwi aumwi wesu weelede kulibuzya kuti: ‘Ikuti naa Jehova ulakonzya kooka kutegwa alanganye bantu alimwi akubaswiilila mbubwenya mbwaakacita kuli Abrahamu, Rakele, Musa, Joshua, Manowa, Elija alimwi a Hezekiya, sena inga tiindatondezya kuti ndilabalemeka bakwesu boonse, kuswiilila kumizeezo yabo, alimwi buya akwiitobela mizeezo yabo eeyo mibotu? Sena kuli muntu umwi mumbungano mondizulilwa naa mumukwasyi wangu ngondeelede kugwasya? Ino ncinzi ncondeelede kucita? Ino ncinzi ncondiyoocita?’—Matl. 30:6; Bab. 13:9; 1 Bam. 17:22; 2 Mak. 30:20.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Amumutembaule Jehova Mumbungano
Nzintu nzi zigwasya izikonzya kumugwasya kupa bwiinguzi ibukulwaizya lyamiswaangano? Atulange-lange zimwi zisyoonto.
Kulibambila muswaangano umwi aumwi. Ciindi nomuyeeyela limwi alimwi akulibambila kabotu, muyookulwaizyigwa kapati kupa bwiinguzi. (Tus. 21:5) Bwini mbwakuti, toonse tuliindene ciindi notulibambila miswaangano. Ba Eloise, bamukamufwu ibajisi myaka yakuzyalwa iili kuma 80, balatalika kulibambila Ciiyo ca Ngazi Yamulindizi kumatalikilo kwini kwansondo. Bakaamba kuti, “Ndilaikkomanina kapati miswaangano kuti ndalibambilila limwi kakucili ciindi.” Ba Joy, ibabeleka mulimo wakumubili, mu Mujibelo balabikka ciindi ambali cakulibambila Ngazi Yamulindizi. Bakaamba kuti, “Ncuubauba kuyeeya twaambo kuti naa ndalibambila kakuceede buyo ciindi cisyoonto kuti miswaangano icitwe.” Ba Ike, imwaalu uujisi bubi alimwi uubeleka kali mupainiya, bakaamba kuti, “Ndicibona kabotu kulibambila ciindi cisyoonto abuzuba mumvwiki yoonse kwiinda kutola ciindi cilamfwu.”
Ino ncinzi cijatikizyidwe mukulibambila kabotu miswaangano? Amutalike cibeela cimwi acimwi cakwiiya kwiinda mukulomba Jehova kuti amupe muuya uusalala. (Lk. 11:13; 1Joh. 5:14) Mpoonya kwamaminiti masyoonto amucilange-lange cibalo coonse. Amuulange-lange mutwe wacibalo, tutwe tuli mucibalo, zifwanikiso azikozyanyo alimwi atubbokesi twakuyiisya. Lino nomubala muncali umwi aumwi, amwaabale magwalo aabikkidwe kweelana ambomukonzya. Amuzinzibale kuyeeya kujatikizya twaambo, akubikkila maano kapati kutwaambo ntomuyanda kuyakwiingula. Ikuti mwalibambila kabotu, muyoogwasyigwa kapati alimwi ciyakumuubila kwiingula.—2Kor. 9:6.
Kuti kacikonzyeka, amubelesye JW Library app iiliko mumwaambo ngomuzyi. Kwiinda mumbunga yakwe, Jehova watupa zibelesyo zyaa intaneti kutegwa kazitugwasya kulibambila miswaangano. Kwiinda mukubelesya JW Library® app tulakonzya kukkopa mabbuku aakwiiya mutuncini. Mpoonya tulakonzya kwiiya, kubala naa kuswiilila cibalo cimwi kufwumbwa ciindi alimwi kuli koonse. Bamwi balacibelesya cibelesyo eeci kwiiya aaciindi cakulyookezya kumulimo naa kucikolo naa nobali mulweendo. Watchtower Library alimwi a LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchtower™ ipa kuti cuubeube kuvwuntauzya twaambo muciiyo ncomuyanda kuzyiba kabotu.
Kuti kacikonzyeka, amulibambilile limwi twaambo tunji muciiyo cimwi acimwi. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti inga mwayandika kutambika ziindi zinji kutegwa mupegwe coolwe cakwiingula. Ibamwi ambweni balakonzya kutambika aciindi comwe andinywe, eelyo sikweendelezya ulakonzya kutondeka umwi akati kabaabo bambi ibatambika. Ikutegwa asinizye kuti miswaangano yamana muciindi cibikkidwe, sikweendelezya ulakonzya kupa coolwe kubantu buyo basyoonto kutegwa bape bwiinguzi kujatikizya kaambo kamwi akamwi. Aboobo mutanyemi pe naa kutyompwa ikuti naa tanaamutondeka kumatalikilo kwaciiyo. Ikuti naa mwakalibambilila limwi twaambo tunji, muyooba azyoolwe zinji zyakutola lubazu mumubandi. Ibwiinguzi bumwi mbomukonzya kulibambila bulakonzya kubikkilizya kubala lugwalo. Pele ikuti kamucikonzya, amulibambile akupa bwiinguzi mumajwi aanu.
Amupe bwiinguzi bufwaafwi. Kanji-kanji, bwiinguzi bukulwaizya kapati mbufwaafwi alimwi tabukatazyi. Aboobo amube amakanze aakupa bwiinguzi bufwaafwi. Amusolekesye kubona kuti bwiinguzi bwanu butola buyo tuvwaluvwalu tuli 30. (Tus. 10:19; 15:23) Ikuti naa mwali kupa bwiinguzi lyamiswaangano kwamyaka minji, mulijisi mulimo mupati, mweelede kutondezya cikozyanyo cibotu kwiinda mukupa bwiinguzi bufwaafwi. Kuti kamutola ciindi cilamfwu kwaamba zintu zinji, bamwi balakonzya kuyoowa, inga batalika kuyeeya kuti tabakonzyi kupa bwiinguzi mbuli mbomupa. Kuyungizya waawo, bwiinguzi bufwaafwi bupa kuti bantu banji batole lubazu lyamiswaangano. Kwaambisya kuti naa ndinywe mwasaanguna kupegwa coolwe, amupe bwiinguzi butakatazyi, ibugaminide. Mutaambi twaambo toonse ituli mumuncali. Twamana kubandikwa twaambo tuyandika kapati ituli mumuncali, mulakonzya kwiingula kujatikizya twaambo tumbi. Amubone kabbokesi kakuti “Ino Inga Ndapa Bwiinguzi Nzi?”
JUNE 12-18
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | 2 MAKANI 32-33
“Amubayumye Bakwesu Muziindi Zyamapenzi”
‘Luumuno Lwa Leza . . . Lulainda Maano Oonse’
Ciindi notuyaabuvwuntauzya Magwalo, ciindi aciindi tulajana zikozyanyo zitondezya Jehova mbwaakali kucita zintu izyatakali kuyeeyelwa. Mwami Hezekiya wakali kupona ciindi Mwami Sanakeribu wa Asuri naakalwana cisi ca Juda akuzunda minzi yoonse iikwabilidwe, kuleka buyo Jerusalemu. (2Bam. 18:1-3, 13) Naakamana kwiizunda, Sanakeribu wakagamika mizeezo yakwe kumunzi wa Jerusalemu. Ino Mwami Hezekiya wakacita nzi ciindi naakakongwa boobu? Wakapaila kuli Jehova alimwi akulomba maano kumusinsimi wa Jehova Isaya. (2Bam. 19:5, 15-20) Kuyungizya waawo, Hezekiya wakasoleka kucita ncaakali kuyeeya kuti inga cagwasya kwiinda mukubbadela zintu Sanakeribu nzyaakamwaambila. (2Bam. 18:14, 15) Mukuya kwaciindi, Hezekiya wakabikka bubambe bwakuti alikwabilile. (2Mak. 32:2-4) Pele ino kupilingana ooku kwakamana buti? Jehova wakatuma mungelo kuzoojaya basikalumamba ba Sanakeribu ibali 185,000 mubusiku bomwe buyo. Masimpe, naba Hezekiya tanaakali kuyeeyela kuti eeco cilacitika!—2Bam. 19:35.
Beembezi Bali Ciloba, Abeendelezi Bali Lusele Ncobayandika Kulindiswe Mazuba Aano
Jehova lyoonse uliyandide kutucitila zyintu nzyotutakonzyi kucita tobeni, nokuba boobo ulalangila kuti tucite nzyotukonzya. Hezekiya wakababuzya “bapati bakwe abasilumamba bakwe” alimwi caantoomwe bakasala kuti ‘basinke maanzi aakasensa ikakali anze lyamunzi . . . Alimwi Hezekiya wakaliyumya, wayakulula bulambo boonse ibwakamwaika, wabusisya kumaanda malamfu, wayaka bulambo abumwi anze, . . . akupanga masumo antobo zinji loko.’ (2 Mak. 32:3-5) Kutegwa akwabilile akweembela bantu bakwe aciindi eciya, Jehova wakabelesya baalumi basinguzu—Hezekiya, basilutwe, alimwi abasinsimi ibakali kubikkila maano kuzyintu zya Leza.
Beembezi Bali Ciloba, Abeendelezi Bali Lusele Ncobayandika Kulindiswe Mazuba Aano
Cintu citobela ncaakacita Hezekiya cilayandika kapati kwiinda kusinkila maanzi naa kuyaka bulambo bwamunzi. Mbwaanga Hezekiya wakali mweembezi uubikkila maano, wakabunganya bantu akubakulwaizya kumuuya amajwi aakuti: “Mutayoowi nikuba kukankama kubusyu bwamwami wa-Asuri . . . , nkaambo mbotuli abo mbanji kwiinda mbajisi walo. Walo ulijisi kuboko kwanyama buyo, anukuti iswe, Jehova Leza wesu nguutugwasya akulwa munkondo zyesu.” Eeci cakali ciyeekezyo ciyumya lusyomo—Jehova wakali kuyakubalwanina bantu bakwe! Nobakamvwa majwi aaya, ba Juda “bakasyoma majwi aa-Hezekiya mwami wa-Juda.” Amubone kuti “majwi aa-Hezekiya” ngaakapa kuti bantu bakkalwe moyo. Hezekiya, basilutwe, baalumi basinguzu, alimwi amusinsimi Mika a Isaya, bakali beembezi babikkila maano mbubwenya mbuli mbwaakaambide Jehova kwiinda mumusinsimi wakwe.—2 Mak. 32:7, 8; amubale Mika 5:5, 6.
Mbono Zyakumuuya
Ino Kweempwa Kwini-kwini Ninzi?
Mukuya kwaciindi, Jehova wakayiingula mipailo ya Manase. Wakabona kuti Manase wacinca ncobeni kweelana azintu nzyaakaamba mumipailo yakwe. Jehova wakakumvwa kulomba kwa Manase alimwi wakamupilusya kuba mwami. Manase wakabeleka canguzu kutegwa atondezye kuti wakeempwa ncobeni. Wakacita ncaakaalilwa kucita Ahabu. Wakacinca bukkale bwakwe. Wakagusya bukombi bwakubeja akusumpula bukombi bwakasimpe. (Amubale 2 Makani 33:15, 16.) Kutegwa acite boobo, Manase wakali kuyandika busicamba alimwi alusyomo, nkaambo kataneempwa, kwamyaka minji, wakali cikozyanyo cibi kumukwasyi wakwe, kuli basilutwe bakwe alimwi akubantu bakwe. Pele ciindi naakacembaala, Manase wakasola kubambulula zintu zibyaabi nzyaakacita. Kweelede kuti wakali cikozyanyo cibotu kumuzyukulu wakwe Josiya, walo kumbele iwakaba mwami mubotu kapati.—2 Bam. 22:1, 2.
Ncinzi ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Manase? Wakalibombya akucita zintu zinji. Wakapaila, kulomba kutegwa afwidwe luse. Alimwi wakacinca bukkale bwakwe. Wakabeleka canguzu kubambulula zintu nzyaakalubizya, kutalika kukomba Jehova alimwi akugwasya bamwi kucita oobo. Cikozyanyo ca Manase cipa bulangizi kulibaabo ibakacita zintu zibi kapati. Cakacitikila Manase cakatondezya kuti Jehova Leza “ulilibambilide kulekelela zibi.” (Int. 86:5) Jehova uyoobalekelela aabo ibeempwa ncobeni.
JUNE 19-25
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | 2 MAKANI 34-36
“Sena Mulimukugwasyigwa Cakumaninina a Jwi lya Leza?”
Josiya Wakali Kuuyanda Kapati Mulawo wa Leza
Mutempele, mupaizi mupati Hilikiya wakajana bbuku lyakuvwunga lya Mulawo wa Jehova—ambweni ndebbuku ndyaakalemba Musa. Mulembi wamwami Safani wakalileta bbuku lyakuvwunga eelyo kuli Josiya akutalika kumubalila Mulawo cakupozya. Josiya naakali kuswiilila, wakazyiba kuti bantu tiibakali kumumvwida Jehova kwamyaka minji. Mwami Josiya wakaambila Hilikiya kuti: ‘Jehova ulinyemede kapati. Koya ukaambaule anguwe. Jehova ulatwaambila ncotweelede kucita.’ Jehova wakaingula kwiinda mumusinsimi mukaintu Hulida: ‘Bantu ba Juda bandizangila. Bayoosubulwa ciindi Josiya aakuleka kuba mwami, nkaambo walo ulalicesya.’
Amube Basungu Kubukombi Bwakasimpe!
Ciindi nowakali kucitwa mulimo wakubukulusya bukombi bwakasimpe walo iwakali kweendelezyegwa a Mwami Josiya, Hilikiya Mupaizi Mupati “wakajana ibbuku lyamulao wa-Jehova ngwaakapa kujanza lya-Musa.” Wakalipa Safani mulembi wamwami, mpoonya walo wakatalika kumubalila Josiya zyintu zyakalembedwe. (Amubale 2 Makani 34:14-18.) Ino ncinzi cakatobela? Mpoonya-mpoonya mwami wakazapaula zisani zyakwe alimwi kali mumause wakalailila baalumi kuti bamubuzye Jehova. Kwiinda mumusinsimi mukaintu Hulida, Leza wakatuma mulumbe wakusinganya micito yabukombi imwi iyakali kucitwa mucisi ca Juda. Pele kusoleka nkwaakacita Josiya mukugwisya bukombi bwamituni kwakalibonya, alimwi wakazumanana kutambula luzyalo lwa Jehova nokuba kuti cisi coonse cakasinganyizidwe kuba muntenda. (2 Mak. 34:19-28) Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzyintu eezyi? Masimpe makanze eesu alikozyenye angaakajisi Josiya. Tweelede kutobela malailile aa Jehova cakufwambaana, akubikkila kapati maano kuzikozyanyo zitucenjezya kujatikizya cikonzya kucitika kuti twazumizya busiluleyo alimwi akutasyomeka kuti zinyonganye bukombi bwesu. Alimwi tuyooba alusyomo lwakuti Jehova uyoobubona alimwi akubukkomanina busungu mbotujisi kubukombi bwakasimpe, mbubwenya mbwaakacita kuli Josiya.
Mbono Zyakumuuya
Sena Muyoobikkila Maano Kuzintu Zilembedwe?
Camamanino, ino nkucenjezya kuli buti nkotukonzya kujana kuli ceeco cakacitikila Mwami mubotu Josiya? Amulange-lange cakasololela kukuzundwa kwakwe alimwi akulufwu lwakwe. (Amubale 2 Makani 35:20-22.) Josiya “wakaunka kuyoomulwana” Mwami Neko waku Egepita, nokuba kuti mwami ooyo wakaambila Josiya kuti tanaakajisi makani anguwe. Bbaibbele lyaamba kuti majwi aa Neko “akazwa kumulomo wa Leza.” Ino nkaambo nzi Josiya ncaakaunkila kuyoolwana mwami Neko? Bbaibbele talyaambi pe.
Pele, ino Josiya naakazyiba buti kuti majwi aaya aa Neko akali kuzwa kuli Jehova? Naakabuzya Jeremiya, umwi wabasinsimi basyomeka. (2Mak. 35:23, 25) Pele taakwe aalembedwe aatondezya kuti wakacita oobo. Alimwi Neko wakali kuunka ku Karikemesi kuyoolwana ‘sinkondonyina,’ ikutali kulwana Jerusalemu. Kuyungizya waawo, zina lya Leza tiilyakajatikizyidwe, nkaambo Neko tanaakali kusampaula Jehova naa bantu bakwe. Aboobo tiicakali camaano kuti Josiya alwane Neko. Sena kuli ciiyo ncotukonzya kwiiya kumakani aaya? Ikuti twasikilwa penzi, inga caba camaano kulanga-langa Jehova ncayanda kuti tucite mumakani aayo.
Ikuti naa twasikilwa penzi, tweelede kulanga-langa njiisyo zyamu Bbaibbele izijatikizyidwe alimwi akuzibelesya munzila yeelede. Mubukkale bumwi, inga twayanda kubuzya baalu. Tulakonzya kuti twakaayeeya kale makani ngotuzyi kujatikizya makani aayo, ambweni inga kakuli twakavwuntauzya kale mumabbuku eesu. Nokuba boobo, ambweni kulakonzya kuba njiisyo zimwi zyamu Bbaibbele iziyandika kulangwa-langwa, eezyo mwaalu nzyakonzya kutugwasya kubikkila maano. Mucikozyanyo, mucizyi umwi ulizyi kuti ulijisi mukuli wakukambauka makani mabotu. (Mil. 4:20) Nokuba boobo, ino mbuti ikuti naa ukanza kuunka mumulimo wamumuunda buzuba bumwi, pele mulumaakwe uutali mukombi uyanda kuti buzuba mbubwenya oobo bakkale antoomwe aŋanda? Mulumi waamba kuti tiibali kujana ciindi cakukkala antoomwe kwaciindi cili mbocibede, aboobo uyanda kuti bacite cimwi cintu antoomwe mbuli banabukwetene. Mukaintu ooyu ulakonzya kulanga-langa tupango tumwi twamu Bbaibbele itugwasya, mbuli tupango twaamba kumvwida Leza alimwi akutobela mulawo wakugwasya bantu kuba basikwiiya. (Mt. 28:19, 20; Mil. 5:29) Pele alimwi weelede kuyeeya mbociyandika kumukaintu kulibombya alimwi akunyoneka. (Ef. 5:22-24; Flp. 4:5) Sena mulumaakwe wamukasyila limwi kuunka mumulimo wamumuunda, naa umulomba buyo kuti bacite cimwi cintu mubuzuba bomwe buyo oobo? Tatweelede kulemenena kulubazu lomwe ciindi notubelekela Leza alimwi anotusolekesya kuba amanjezyeezya aasalala.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Amuubone Munzila Yeelede Mulimo Wakukambauka
Ino ncinzi cikonzya kutugwasya kutegwa tulibelesye kabotu Jwi lya Leza mumulimo wesu wakukambauka? Nzila yakusaanguna nkulibelesya cakwaanguluka ciindi notukambauka akuyiisya. Mukwesu umwi wakaamba boobu kujatikizya makani aaya, “Ikuti koli a Jehova lwakwe kumugama nokambauka kuŋanda aŋanda, sena nduwe ukonzya kwaamba zyoonse naa inga wamulekela kuti walo aambe?” Ncaakali kupandulula ncakuti: Ciindi notubala mu Jwi lya Leza mubukambausi, tulekela Jehova kuti aambe kuli mukamwiniŋanda. Lugwalo ilwasalwa kabotu lulalangilwa kugwasya kapati kwiinda cintu cili coonse ncotukonzya kwaamba. (1Tes. 2:13) Amulibuzye kuti, ‘Sena ndilabikkila maano kucoolwe cili coonse ncondijana kutegwa ndibabalile cibeela cimwi camu Jwi lya Leza aabo mbonditolela makani mabotu?’
Inzya, nzinji ziyandika kunze buyo aakubabalila magwalo aamu Bbaibbele aabo mbotubandika limwi. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti bantu banji balimvwisya buyo asyoonto naa kutalimvwisya buya naaceya Bbaibbele. Oobo mbocakabede mumwaanda wamyaka wakusaanguna alimwi oobu mbocibede amazuba aano. (Rom. 10:2) Aboobo tatweelede kwiile kuyeeyela buyo kuti muntu ulakonzya kukamvwisya kapango kamwi kamu Bbaibbele akaambo buyo kakuti twakakabala. Tweelede kutola ciindi ikunomoona twaambo tujanika mukapango—ambweni kwiinda mukwaabala alimwi majwi aayandika kapati—mpoonya akupandulula ncaamba. Ikucita boobo kulakonzya kugwasya kapati mukupa kuti mulumbe wa Jwi lya Leza ubasike aamoyo baswiilizi besu.—Amubale Luka 24:32.
Alimwi cilayandika kusala majwi aantalisyo aayelela kutegwa twaambe Magwalo munzila iitondezya kuti tulalilemeka kapati Bbaibbele. Mucikozyanyo, tulakonzya kwaamba kuti, “Atubone Mulengi wesu ncaamba mukaambo aaka.” Ciindi notwaambaula amuntu umwi uutali Munakristo, inga twaamba kuti, “Atubone Malembe Aasalala ncaatwaambila.” Ambweni naa tukambaukila muntu umwi uutakombi, inga twabuzya kuti, “Sena kuli nomwakakamvwide kale kaambyo aaka?” Inzya, tweelede kulanganya muntu umwi-aumwi mbwabede alimwi akucinca mubandi wesu kweelana anzyayandika muntu ngotwajana.—1Kor. 9:22, 23.
Bantu banji bajana kuti kubelesya Jwi lya Leza mubukambausi kulakonzya kubagwasya kapati aabo mbotukambaukila. Atulange-lange cikozyanyo. Mukwesu umwi wakapanga nyendo yakupilukila kumwaalumi iwakali kubala mamagazini eesu kwamyaka iili mbwiibede. Muciindi buyo cakumupa magazini ya Ngazi Yamulindizi mpya, mukwesu wakasala kubala lugwalo lujanika mumagazini eeyo. Wakabala lugwalo lwa 2 Bakorinto 1:3, 4, ilwaamba kuti: ‘Taata siluse a Leza siluumbulizyo loonse, ulatuumbulizya mumapenzi eesu oonse.’ Mukamwiniŋanda wakakulwaizyigwa kapati amajwi aayo cakuti wakalomba mukwesu kuti alubale alimwi lugwalo oolu. Mwaalumi ooyo wakaamba mbwaakali kuyanda luumbulizyo antoomwe amukaintu wakwe, alimwi wakatondezya luyandisisyo mumulumbe wamu Bbaibbele. Sena inga tiimwazumina kuti Jwi lya Leza lilaanguzu mumulimo wesu wakukambauka?—Mil. 19:20.
JUNE 26–JULY 2
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | EZARA 1-3
“Amulekele Jehova Kuti Amubelesye”
Sena Mulazyibona Nzyaakabona Zekariya?
BA JUDA bakalikkomene kapati. Jehova Leza “wakapa kuti Mwami Koresi wa Persia” aangulule bana Israyeli balo ibakali mubuzike mu Babuloni kwamyaka minji. Mwami wakaambilizya kuti ba Juda bakali kuyoopiluka kumunzi ookwabo “kuyooyakulula ŋanda ya Jehova Leza wa Israyeli.” (Ezr. 1:1, 3) Eelo kaka aaya akali makani aakkomanisya! Eeci cakali kwaamba kuti, bukombi bwakasimpe bwakali kuyoobukulusyigwa munyika Leza njaakapede bantu bakwe.
Nkalaki Amusini Zilamukwabilila
Zekariya wakalizyi kuti ba Juda ibakaunka ku Jerusalemu bakali bamaalumi abamakaintu ibakajisi lusyomo. Mbembabo “Leza mwini-mwini mbaakasungula mumoyo” kuti basiye maanda alimwi amakwebo mwalo mobakakkede kabotu. (Ezr. 1:2, 3, 5) Bakasiya nyika njobakazyibide akuunka kubusena bunji bwabo mbobatakaningabwene. Ikuti kuyakulula tempele lya Jehova nokwatakali kuyandika kapati, nokunga nobatakapanga lweendo lukatazya lwamusinzo wamakkilomita aali 1,600 munyika iikatazya kwiinda.
Mbono Zyakumuuya
Twaambo Tupati-pati Kuzwa Mubbuku lya Ezara
1:3-6. Mbubonya mbuli bana Israyeli bamwi bakasyaala ku Babuloni, bunji bwa Bakamboni ba Jehova tabakonzyi kucita mulimo waciindi coonse naa kubelekela kubusena bubulide kapati. Nokuba boobo, balakonzya abalo kupa zyakusanga cakuliyandila mukutola aambele mulimo wakukambauka Bwami akugwasya bantu kuba basikwiiya.