LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • ijwyp cibalo 95
  • Ino Ndili Muyumu Buti?

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Ino Ndili Muyumu Buti?
  • Bakubusi Balabuzya
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Ino kuliyumya caamba nzi?
  • Nkaambo nzi ncomuyandika kuliyumya?
  • Ncinzi ncomukonzya kucita kutegwa muliyumye?
  • Amumuyiisye Mwanaanu Kuba Muntu Uuliyumya
    Sinsimuka!—2019
  • Izili Mukati
    Sinsimuka!—2018
  • Mbomukonzya Kucita Kuti Zintu Zyacinca
    Sinsimuka!—2016
  • Mbomukonzya Kugwasya Bana Ciindi Nobaalilwa Kucita Cintu Cimwi
    Lugwasyo Kumukwasyi
Amubone Azimwi
Bakubusi Balabuzya
ijwyp cibalo 95
Mukubusi iwasinteme uuyabusintamuka mane kusikila waimikila kabotu.

BAKUBUSI BALABUZYA

Ino Ndili Muyumu Buti?

Ino muli bayumu buti? Sena kuli nomwakakopene kale . . .

  • alufwu lwamuyandwa wanu?

  • abulwazi butasilikiki?

  • antenda zilicitikila?

Basikuvwuntauzya baamba kuti taali buyo mapenzi mapati aayandika kuliyumya. Nokuba kukatala akaambo mapenzi masyoonto-syoonto kulakonzya kumupa kuciswa. Nkakaambo kaako cilayandika kapati kuliyumya, tacikwe makani naa penzi ndyomujisi ndipati naa pe.

  • Ino kuliyumya caamba nzi?

  • Nkaambo nzi ncomuyandika kuliyumya?

  • Ncinzi ncomukonzya kucita kutegwa muliyumye?

  • Nzyobaamba beenzinyoko

Ino kuliyumya caamba nzi?

Kuliyumya caamba kucikonzya kulanganya zintu zicinca mubuumi alimwi amapenzi kabotu-kabotu. Bantu bayumu abalo balasikilwa mapenzi. Nokuba boobo, balakonzya kwaazunda mapenzi aabo, pele mubuyumuyumu, akuba bayumu kwiinda mbobakabede musyule.

Zifwanikiso ziindene zitondezya cisamu camakunka. 1. Coongomana akaambo kaguwo. 2. Coololoka noyamana guwo.

Mbubonya zisamu zimwi mbozyoongomana akaambo kaguwo, mpoonya muuwo wakkalikana ziloololoka, mulakonzya kuliyumya mumapenzi

Nkaambo nzi ncomuyandika kuliyumya?

  • Nkaambo toonse tulasikilwa mapenzi. Bbaibbele lyaamba kuti: “Talili lyoonse basilubilo nobazunda mukusiyana, . . . abalo aabo bajisi luzyibo talili lyoonse nobazwidilila, nkaambo boonse buyo balasikilwa ziindi zyamapenzi akucitikilwa zintu zitalangilwi.” (Mukambausi 9:11) Ncinzi ncotwiiya? Nobaba bantu bali kabotu balapenga abalo alimwi kanji-kanji takuli kuti kuli ncobakalubizya.

  • Nkaambo kuliyumya kulamukwabilila. Sikulaya uumwi waacikolo wakaamba kuti: “Mazuba aano basicikolo banji balaboola muofesi yangu kabanyemede kapati akaambo buyo kakuti tiibakapasa musunko naa akaambo kakuti muntu umwi wakabaamba majwi aatali kabotu a social media.” Bakayungizya kuti, “mapenzi aaya alibonya kuti masyoonto. Pele ikuti basicikolo kabatazyi kwaalanganya kabotu, balakonzya kuba abulwazi bwamumizeezo.”a

  • Nkaambo kuliyumya kulamugwasya lino alimwi akumbele mwaakukomena. Kujatikizya zintu zimanina maano mubuumi ba Dr. Richard Lerner bakalemba kuti: “Nzila imwi mbomukonzya kuzwidilila alimwi akukomena kabotu nkwiinda mukuzizunda zintu zipa kutyompwa naa kumaninwa maano, kulibikkila mbaakani zipya alimwi akubona mbomukonzya kuzizuzikizya.”b

Ncinzi ncomukonzya kucita kutegwa muliyumye?

  • Amubone mbwaali mapati mapenzi aanu. Amwaazyibe mapenzi mapati alimwi amasyoonto. Bbaibbele lyaamba kuti: “Mufwubafwuba ulatondezya bukali bwakwe mpoonya-mpoonya, pele musongo taabikkili maano matusi.” (Tusimpi 12:16) Tamweelede kupenga amapenzi oonse.

    “Kucikolo, basicikoloma bakali kutongooka azintu zitayi koomoonga. Mpoonya beenzinyina a social media bakali kubaambila kuti bakaliluzi kutongooka kumane basicikoloma bali kwiindila buya kunyema. Eeci cakali kupa kuti bataalanganyi kabotu mapenzi aabo.”—Joanne.

  • Amwiiye kuli bamwi. Bbaibbele lyaamba kuti: “Mbubonya butale mbobukwenga butalenyina, awalo muntu ulasensemuna mweenzinyina.” (Tusimpi 27:17) Mulakonzya kwiiya ziiyo zinji kubantu ibakaliyumya mumapenzi aakatazya ncobeni.

    “Ciindi nomubandika abantu bamwi, muyoojana kuti bakainda kale mumasunko aakatazya, pele bali kabotu lino. Amubandike ambabo kuti muzyibe ncobakacita naa ncobatakacita kutegwa baliyumye mubukkale bwabo.”—Julia.

  • Amukkazike moyo. Bbaibbele lyaamba kuti: “Mululami ulakonzya kuwa ziindi zili ciloba, nokuba boobo ulanyamuka alimwi.” (Tusimpi 24:16) Citola ciindi kutegwa muzumine kuti zintu tazili mbuli mbomuyanda kuti zibe, aboobo tamweelede kugambwa ikuti zintu tiizyeenda bweelede. Cintu iciyandika kapati ‘nkunyamuka alimwi.’

    “Ikuti penzi ndyomwajisi lyainda, citola ciindi kuti moyo wanu alimwi amizeezo zikkalikane. Ndakaiya kuti mukuya kwaciindi, ulatalika alimwi kulimvwa kabotu.”—Andrea.

  • Amube bantu balumba. Bbaibbele lyaamba kuti: “Amutondezye kuti mulalumba.” (Bakolose 3:15) Tacikwe makani naa penzi ndyomujisi ndipati buti, lyoonse kunooli zintu zyeelede kumupa kulumba. Amuyeeye buyo zintu zyotatwe zipa kuti buumi bwanu kabukkomanisya.

    “Ciindi nomuli mumapenzi, ncuuba-uba kwaamba kuti, ‘Nkaambo nzi ncondasikilwa penzi eeli?’ Ciyandika kapati kutegwa muliyumye, nkutabikkila maano kumapenzi aanu, muciindi caboobo mweelede kuzilanga kabotu zintu akukkutila azintu nzyomujisi naa nzyomukonzya kucita.”—Samantha.

  • Amube bantu bakkutila. Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Ndakaiya kukkutila anzyondijisi kufwumbwa mubukkale mondibede.” (Bafilipi 4:11) Paulo tanaakali kukonzya kuzilesya zintu zibi kumucitikila. Pele wakali kukonzya kuzyeendelezya. Paulo wakalikanzide kuzumanana kukkutila azintu nzyaakajisi.

    “Cintu cimwi ncondaiya ncakuti nzyondisala kucita ciindi ndaba mumapenzi inga taziluzi. Aboobo makanze aangu ngakuzilanga munzila iili kabotu zintu kufwumbwa mubukkale mondibede. Eeci ciyoondigwasya mebo lwangu alimwi abantu bandizingulukide.”—Matthew.

  • Amupaile. Bbaibbele lyaamba kuti: “Kowaala mukuli wako uuminya mumaanza aa Jehova, eelyo walo uyookulanganya. Kunyina nayoolekela muntu uululeme kuti awe.” (Intembauzyo 55:22) Mupailo tacili cintu cakucita buyo akaambo kakuti muyanda kulimvwa kabotu. Nkubandika a Mulengi wanu, walo ‘uumubikkila maano.’—1 Petro 5:7.

    “Tandeelede kupenga ndelikke. Kwiinda mukupaila camoyo woonse kujatikizya zintu zindikatazya akumulumba Leza akaambo kakundilongezya, tandilimvwi bubi akaambo kakuti ndibikkila maano kuzintu nzyandipa. Aboobo mupailo ulagwasya kapati!”—Carlos.

Nzyobaamba beenzinyoko

Sarahi.

“Mbwaanga tatulondokede, toonse tulalubizya, kutali buyo ziindi zimwi pele lyoonse. Eeci taakwe ambocicitwa, aboobo ciyandika buyo, nkwiiya kukulubizya kwesu. Ikuti twalijana mubukkale bukozyenye alimwi, tulakonzya kulibuzya kuti, ‘Mpaali mpondeelede kubelekela?’”—Sarahi.

Isabelle.

“Lugwalo lumwi ndondiyandisya ndwa Matayo 6:27, ciindi Jesu naakabuzya kuti: ‘Nguni akati kanu kwiinda mukulibilika uukonzya kuyungizya buumi bwakwe naaceya?’ Zimwi ziindi inga ndilaciindizya kuyeeya zintu zibyaabi zikonzya kucitika, calo cindipa buyo kulibilika kapati. Aboobo inga ndilasolekesya kubikkila buyo maano kuzintu zili mukucitika. Kulibilika kujatikizya zintu nzyonditakonzyi kweendelezya, takugwasyi naaceya.”—Isabelle.

Kwiinduluka: Ncinzi ncomukonzya kucita kutegwa muliyumye?

  1. 1. Amubone mbwaali mapati mapenzi aanu. Amwaazyibe mapenzi mapati alimwi amasyoonto.

  2. 2. Amwiiye kuli bamwi. Amubandike abazyali banu naa muntu uumbi mupati iwakaliyumya mumapenzi.

  3. 3. Amukkazike moyo. Citola ciindi kutegwa muzumine kuti zintu tazili mbuli mbomuyanda kuti zibe, aboobo tamweelede kutyompwa ikuti camutolela ciindi kulimvwa kabotu.

  4. 4. Amube bantu balumba. Tacikwe makani naa penzi ndyomujisi ndipati buti, lyoonse kunooli zintu zyeelede kumupa kulumba.

  5. 5. Amube bantu bakkutila. Talili lyoonse notukonzya kusala zintu zitucitikila mubuumi, pele tulakonzya kusala mbotukonzya kuzyeendelezya.

  6. 6. Amupaile. Mupailo nkubandika a Mulengi wanu, walo ‘uumubikkila maano.’—1 Petro 5:7.

a Kuzwa mubbuku litegwa Disconnected, yakalembwa aba Thomas Kersting.

b Kuzwa mubbuku litegwa The Good Teen—Rescuing Adolescence From the Myths of the Storm and Stress Years.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi